Ο ΜΑΓΟΣ ΑΝΕΜΟΣ

Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ν. ΑΙΚΑΤΕΡΙΔΗ, Δρος Φιλολογίας, διευθυντή Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Ο άνεμος ως στοιχείο της φύσης παίζει καθοριστικό ρόλο σε πολλές δραστηριότητες του ανθρώπου, με ευρύτερη επίδραση στη ζωή του. Για τον λόγο αυτό, ο λαός, σύμφωνα και με τη έντονη τάση του να δίνει στη φύση ψυχή και κίνηση, προσωποποίησε από πολύ νωρίς τους ανέμους, δημιουργώντας και σχετικές δοξασίες, παραδόσεις και παραμυθιακές διηγήσεις, όπου συχνά κυριαρχεί όχι το φυσικό αλλά το μεταφυσικό στοιχείο. Στις προσωποποιήσεις αυτές ο άνεμος παίρνει ποικίλες μορφές. Αρκετά γνωστοί είναι οι "Αέρηδες" στην περιοχή της Ακρόπολης, το ρολόι δηλαδή του Ανδρονίκου Κυρρήστου που φέρει ανάγλυφες προσωποποιημένες παραστάσεις των ανέμων, με ιδιαίτερα σύμβολα για τον καθένα.
Περισσότερα: http://www.hellasres.gr/Greek/aiolos/O%20magos%20anemos.htm

O ΑΝΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Της Αθανασίας Γιαλούρη, Αρχαιολόγου, Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Ισχυρές οι πνοές των ανέμων στην Ησιόδεια Θεογονία. Στο έπος αυτό, όπου καταγράφεται η γένεση των θεών και η δημιουργία από αυτούς του κόσμου, οι φυσικές δυνάμεις, όπως οι άνεμοι, δεν είναι παρά προσωποποιημένες θεότητες, γόνοι θεών, που γεννούν κι αυτοί με τη σειρά τους άλλα δαιμονικά όντα. "Κι' η Αυγή με τον Αστραίο γέννησε τους δυνατόκαρδους ανέμους και τον ξαστερωτή τον Ζέφυρο και τον γοργόδρομο βορέα και τον Νότο, ερωτικά με τον θεό σαν πλάγιασεν η θέαινα" (Ησίοδ. Θεογονία 378 - 380, μεταφρ. Π. Λεκατσά). Αλλά αν στον Ησίοδο είναι συχνός ο λόγος για τους ανέμους, τι θα λέγαμε για τα ομηρικά έπη! Εκεί όπου οι άνεμοι αντιβουίζουν στα δάση, ανταριάζουν το πέλαγος ή αρπάζουν ξαφνικά τους θνητούς για να τους οδηγήσουν στον άλλο κόσμο.
Περισσότερα: http://www.hellasres.gr/Greek/aiolos/Oi%20anemoi%20sti%20mithologia.htm

ΑΚΟΜΗ ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΝΑΙ Η ΡΥΠΑΝΣΗ !

Τα στοιχεία που αναφέραμε προχθές από τη μελέτη του κ.Κωτσοβίνου έχουν ανακοινωθεί το 1982 και μάλλον αφορούν μετρήσεις που έγιναν το 1980. Σε ανακοίνωσή του στο Συνέδριο "Η Εύβοια στη 3η χιλιετία" που έγινε το Νοέμβριο του 2001 από την Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών ο κ.Σωτήρης Ν.Λεοντάρης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών αναφέρει: "Η μελέτη της συγκέντρωσης των διαλυτών και σωματιδιακών μορφών των βαρέων μετάλλων χαλκού, μολύβδου, νικελίου, καδμίου και μαγγανίου αποδεικνύουν τη ρύπανση που υφίσταται η περιοχή του Νότιου Ευβοϊκού. Η αύξηση των τιμών τους μεταξύ των ετών 1980 και 1998 ήταν τριπλάσια. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην έντονη ανάπτυξη βιομηχανικών και ναυτιλιακών δραστηριοτήτων νότια της Χαλκίδας"

ΠΟΣΟ ΘΟΡΥΒΩΔΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΟΙ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ?

Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι πολύ ήσυχες και γίνονται όλο και πιο αθόρυβες. Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού γραφείου της Grenpeace (βλ. Αιολική ενέργεια ή κλιματικές αλλαγές? Απρίλιος 2003) το επίπεδο του ήχου σε απόσταση 40 μέτρων από μία ανεμογεννήτρια είναι 50-60 dB(A), που είναι αντίστοιχο με την ένταση μίας συζήτησης. Σε απόσταση 200 μέτρων, η στάθμη του θορύβου πέφτει στα 44 dΒ(A), στα υπήνεμα της ανεμογεννήτριας, για ταχύτητα ανέμου 8 m/s. Σημειώνεται ότι για ταχύτητες ανέμου μεγαλύτερες των 8 m/s, ο θόρυβος που παράγεται από τις ανεμογεννήτριες καλύπτεται από το φυσικό θόρυβο του ανέμου. Το συγκεκριμένο επίπεδο θορύβου που αναφέρθηκε (44 dΒ) αντιστοιχεί σε αυτό μιάς ήσυχης μικρής πόλης, και δεν αποτελεί βέβαια πηγή όχλησης. Δεδομένης δε της απαιτούμενης ελάχιστης απόστασης των ανεμογεννητριών από γειτονικούς οικισμούς (>500m), το επίπεδο αυτό είναι ακόμη χαμηλότερο, της τάξης των 30-35 dΒ, που αντιστοιχεί στο επίπεδο θορύβου ενός ήσυχου καθιστικού, και που καλύπτεται πλήρως από φυσικές και τεχνικές πηγές θορύβου εγγύτερες προς τους οικισμούς.
Οι μέσες στάθμες θορύβου σύμφωνα με το European Wind Energy Association σε ντεσιμπέλ έχουν ως εξής:
Αεροσκάφος: 140
Κομπρεσέρ: 120
Βιομηχανικός θόρυβος: 100
Στερεοφωνικό: 90
Εσωτερικό αυτοκινήτου: 80
Γραφείο: 60
Ανεμογεννήτρια: 45-60
Σπίτι: 50
Υπνοδωμάτιο: 30
Ψίθυρος: 20
Πτώση φύλλων: 10

Σε έρευνα που έγινε σε 342 νοικοκυριά κοντά σε 102 αιολικά πάρκα στην Δανία, το 86% των ατόμων που ρωτήθηκαν δήλωσαν ότι δεν ενοχλούνται από τον ήχο των ανεμογεννητριών (Munksgaard, J. et al, 1996). Παραδόξως όμως η αντιμετώπιση αυτή απέχει πολύ από το αποτέλεσμα σχετικής έρευνας (στοιχεία δικά μας) σε 7 Δήμους της Νότιας Εύβοιας. Ετσι σε έρευνα που έγινε σε 310 άτομα στη περιοχή, το 46,18% θεωρούσαν ότι η περιοχή τους υποβαθμίζεται !!! από τη λειτουργία των αιολικών πάρκων και σαν ένα από τους παράγοντες αυτής της υποβάθμισης έβλεπαν το "θόρυβο" που δημιουργούν οι ανεμογεννήτριες (ποσοστό 17,85%). Βέβαια η Δανία είναι η χώρα της Ευρώπης που όχι μόνο δεν παράγει "βρώμικη" (από ορυκτά καύσιμα και πυρηνικά) ενέργεια αλλά και εξάγει μόνο καθαρή ενέργεια. Στην Ελλάδα δυστυχώς, που είναι απελπιστιοκά εξαρτημένη από τα ορυκτά καύσιμα, και σε αυτό το τομέα, παίζονται άλλα παιγνίδια υπέρ της καύσης υδρογονανθράκων (ίσως δούμε και απόψεις υπέρ της πυρηνικής σχάσης) και κατά των ΑΠΕ

Εδώ και μερικά χρόνια έχουν καταβληθεί ιδιαίτερες προσπάθειες για να κατασκευαστεί η σύγχρονη γενιά των αθόρυβων ανεμογεννητριών, με λεπτομερή σχεδιασμό του έλικα αλλά και των μηχανικών μερών. Συνεπώς, σε σωστά σχεδιασμένες ανεμογεννήτριες δεν δημιουργείται ουσιαστικό πρόβλημα θορύβου. Άλλωστε, η τυχόν δυσφορία είναι τις περισσότερες φορές καθαρά υποκειμενικό θέμα, αφού τα δύο φύλα και οι διάφορες ηλικίες αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο σ’ αυτό το ζήτημα. Πάντως, ο πιο απλός τρόπος για να πειστεί κάποιος είναι να επισκεφτεί ένα αιολικό πάρκο.

ΚΑΝΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΣΕ ΚΕΛΙ !

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ

Εκατοντάδες παιδιά, ναι στην κυριολεξία παιδιά, βρίσκονται αυτή τη στιγμή μέσα σε υγρές και σκοτεινές φυλακές. Το «σωφρονιστικό σύστημα» δεν κάνει, βλέπετε, διακρίσεις. Διακατέχεται σε όλα τα επίπεδα από την ίδια «τυφλή», εκδικητική και τιμωρητική αντίληψη. Κάνει πως δεν βλέπει ότι οι φυλακές ανηλίκων είναι αποτέλεσμα μιας κοινωνικά άδικης πολιτικής, που δημιουργεί τους όρους και τις προϋποθέσεις για την «παραβατικότητα». Κάνει πως δεν βλέπει ότι οι φυλακές ανηλίκων είναι ο προθάλαμος για τις φυλακές ενηλίκων. Κάνει πως δεν βλέπει ότι η απουσία ενός δικτύου πρόληψης, φροντίδας και προστασίας του παιδιού και του εφήβου, είναι αυτή που εντείνει τη φτώχεια, τις ανισότητες και τις διακρίσεις.Λύση δεν μπορεί να είναι ο εγκλεισμός και η τιμωρία. Λύση δεν μπορεί να είναι η δια της βίας «συμμόρφωση». Λύση δεν μπορεί να είναι η παραμονή των εφήβων σε κελιά χωρίς μόρφωση και ιατρική φροντίδα.Διεκδικούμε την κατάργηση των φυλακών ανηλίκων και τη δημιουργία εναλλακτικών θεσμών ισότιμης και δημιουργικής ένταξης των παιδιών και των εφήβων στο κοινωνικό σύνολο.

Για να υπογράψετε στείλτε email γράφοντας και το όνομά σας, το επάγγελμα και τη πόλη σας στο kratoumenoi@yahoo.gr

Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΕΥΒΟΪΚΟΥ (Μελέτη του Ν.Κωτσοβίνου ΙΧ/1987)

Πριν από 21 χρόνια παρουσιάστηκε μια σημαντική εργασία του καθηγητή Υδραυλικών Έργων του Πανεπιστημίου Θράκης Νικόλαου Κωτσοβίνου για τη ρύπανση του Ευβοϊκού. Ολόκληρη η παρουσίαση βρίσκεται στην έκδοση της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών «Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο: Η πόλη της Χαλκίδας», Αθήνα 1990, ISBN: 960-220-080-4

Από τότε μέχρι σήμερα τα ρεύματα του Ευρίπου άλλαξαν φορά πάνω από 30.000 φορές μεταφέροντας από βορρά προς νότο και αντίστροφα εκατομμύρια κυβικά μέτρα θαλασσινού νερού εμπλουτισμένου με βαρέα μέταλλα και άλλες ρυπογόνες ουσίες.
Κυβερνήσεις, Νομάρχες και Δημοτικοί άρχοντες ήλθαν και παρήλθαν, ελάχιστα όμως μέτρα πάρθηκαν για την προστασία του Ευβοϊκού, του Μαλιακού και του Παγασητικού από τη ρύπανση που από τότε καθορίζεται ότι οφείλεται στην έντονη βιομηχανική δραστηριότητα, την αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων, τα αστικά λύματα, την εξόρυξη, μεταφορά και φόρτωση διαφόρων προϊόντων.

Μερικά από τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης, που παραμένουν δυστυχώς και σήμερα επίκαιρα είναι τα παρακάτω:
· Αυξημένη συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στο Νότιο Ευβοϊκό 4-6 φορές πάνω από τις τιμές που παρατηρούνται στο Αιγαίο (4,8 mg/l μολύβδου έναντι 2,0 mg/l στο Αιγαίο, χαλκού 2,9 mg/l έναντι 0,45 mg/l στο Αιγαίο και 21,1 mg/l ψευδαργύρου έναντι 5,3 mg/l στο Αιγαίο).
· Με τις ευμενέστερες προϋποθέσεις τα νερά του Βόρειου Ευβοϊκού χρειάζονται 5 χρόνια για να αντικατασταθούν από νερά του Αιγαίου.
· Άλλα 4,5 χρόνια περίπου χρειάζονται τα νερά του Βορείου Ευβοϊκού για να ανταλλαγούν με τα νερά του Νότιου Ευβοϊκού.
· Υπάρχει συστηματική μεταφορά της ρύπανσης από το Βόρειο Ευβοϊκό στο Νότιο.
· Ολόκληρη η ρύπανση του Μαλιακού μεταφέρεται στον Βόρειο Ευβοϊκό κάθε χρόνο και ταυτόχρονα η ρύπανση του Παγασητικού μεταφέρεται στον Βόρειο Ευβοϊκό κάθε τρία χρόνια. (βλ.Σχήμα)
· Στον Ευβοϊκό μεταφέρεται ακόμη και ρύπανση από τη Μαύρη Θάλασσα, τα νερά της οποίας έχουν μικρότερη αλατότητα από του Αιγαίου (30% έναντι 39%)
· Η λειτουργία τσιμεντοβιομηχανιών και της ΛΑΡΚΟ έχει συντελέσει στην αύξηση της θολότητας στον Ευβοϊκό
· Απαιτούνται 46 χρόνια περίπου για να φτάσει ένας ρυπαντής από το ένα άκρο του κόλπου στο άλλο και να αποκτήσει ομοιόμορφη συγκέντρωση καθ’ όλο μήκος του.
· Ο ρυθμός διασποράς των ρυπαντών στον Ευβοϊκό είναι μια αργή διαδικασία που συμπληρώνεται από την ακόμα αργότερη ανταλλαγή νερών μεταξύ Ευβοϊκού και Αιγαίου.
· Χαρακτηριστική είναι η παγίδευση της ρύπανσης σε κλειστούς όρμους (π.χ. Λάρυμνα)
· Ο Βόρειος Ευβοϊκός και κυρίως η περιοχή μεταξύ Αρκίτσας και Ροβιών, αποτελει μια μεγάλη παγίδα της ρύπανσης που καθιζάνει σε αυτή τη περιοχή. (βλ Σχήμα)
· Ο μέσος χρόνος παραμονής των ρυπαντών (δηλαδή ο χρόνος που απαιτείται για να απομακρυνθεί το 99% της ποσότητας που ρίφθηκε) είναι της τάξεως των 50 ετών.

Ολα τα σχήματα είναι από την παρουσίαση:

Σχήματα πάνω αριστερά και δεξιά: Διασπορά ρύπων στο Νότιο Ευβοϊκό (όπου t ημέρες)

REACH: Ο νέος κανονισμός για τις χημικές ουσίες (Υλικά του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστήμιου Αθήνας)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε εδώ και πολλά χρόνια την αναθεώρηση των παλαιών Οδηγιών και Κανονισμών που διαμορφώθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια για το σύστημα καταγραφής, έγκρισης και εκτίμησης των κινδύνων για την υγεία και την ασφάλεια του ανθρώπου και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το παλαιό σύστημα δεν απέδωσε τα επιθυμητά αποτελέσματα και πολλές χημικές ουσίες με επικίνδυνες ιδιότητες δεν έχουν ακόμη καταγραφεί και εξεταστεί.
Εξετάστηκαν εναλλακτικά σενάρια και προοπτικές στον τομέα των χημικών ουσιών και εκτίμησης των κινδύνων. Δεδομένου ότι η Χημική Βιομηχανία στην ΕΕ είναι ένας από τους ισχυρότερους οικονομικούς κλάδους και δεδομένου του υψηλού ανταγωνισμού που αναπτύχθηκε από χώρες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Νότια Κορέα, η Βραζιλία και άλλες, θεωρήθηκε ότι η βιωσιμότητα και η ανταγωνιστικότητα της Χημικής Βιομηχανίας εξαρτώνται από ένα νέο ευέλικτο και αποτελεσματικό κανονισμό.
Ο κανονισμός αυτός ονομάστηκε REACH (Registration, Evaluation and Authorization of Chemicals) και άρχισε να εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες-μέλη της ΕΕ από το 2006. Τα πλήρη στοιχεία των χημικών ουσιών πρέπει να καταγράφονται και να καταχωρίζονται σε φάκελο από τις ίδιες τις χημικές βιομηχανίες (ή τους εισαγωγείς των χημικών ουσιών) σε κάθε χώρα. Οι ίδιες οφείλουν να κάνουν και την εκτίμηση των κινδύνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, των χρηστών και των καταναλωτών.
Συγχρόνως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει ή να περιορίσει τη χρήση ουσιών που θεωρεί ότι είναι υψηλής επικινδυνότητας για τον άνθρωπο ή μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε οικοσυστήματα ή ρύπανση στο περιβάλλον.
Τελικά η Οδηγία REACH ψηφίσθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 13/12/2006 με 529 ψήφους υπέρ, 98 κατά και 24 αποχές. Εγκρίθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος στις 18/12/2006 και επισήμως τίθεται σε ισχύ από την 1η Ιουνίου 2007.
Περισσότερα: http://www.chem.uoa.gr/scinews/reach/reach.htm

Παγασητικός: Απο τις πιό μολυσμένες θάλασσες της χώρας (Από το Ταχυδρόμο Βόλου της 21/8/2008)

Ο Παγασητικός κόλπος είναι από τις πιο μολυσμένες θαλάσσιες περιοχές της χώρας και από τις πιο επιβαρημένες κλειστές θάλασσες παγκοσμίως, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο πρόεδρος των γρι – γρι κ. Γιάννης Μπουντούκος, αλλά και σύμφωνα με διεθνή έρευνα του Αμερικανικού Εθνικού Κέντρου Οικολογικής Ανάλυσης και Σύνθεσης (NCEAS) για τα επίπεδα της μόλυνσης στα θαλάσσια οικοσυστήματα της Ελλάδας. Παράλληλα ανησυχητική είναι και η κατάσταση σε ό,τι αφορά στα ιχθυαποθέματα, καθώς η ανθρώπινη παρέμβαση και η υπεραλίευση σε συνδυασμό με τη μόλυνση συμβάλλουν σημαντικά στην εξαφάνιση διαφόρων ψαριών.
Περισσότερα: http://www.taxydromos.gr/ArticleDetail.aspx?nodeSerial=001001&nodeId=2&articleId=12085

20 ΑΠΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΝΕΡΟΥ (Από τη "Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία Μαγνησίας")

Η Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία Μαγνησίας λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες καύσωνα που έχουν δημιουργηθεί, τις συνέπειες από την αυξημένη κατανάλωση νερού και την ανικανότητα της ΔΕΥΑΜΒ να χαράξει στρατηγική για την αντιμετώπιση του προβλήματος, καταθέτει στην κοινή γνώμη και τους φορείς τις παρακάτω.........
Περισσότερα: http://www.oikoen.gr/NewsPaper-nero/

ΤΟ "ΚΡΥΦΟ" ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

(Μια μικρή συνεισφορά στην επιχειρηματολογία του αγώνα κατά του λιθάνθρακα και υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας)

Η πολιτική για την Αειφόρο Ανάπτυξη συνοδεύεται από νέες πρακτικές, υπολογισμούς και μεθοδολογίες που είναι πιο κοντά στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας. Μια από αυτές είναι και ο υπολογισμός του «κρυφού» κοινωνικού κόστους (το οποίο δεν υπολογιζόταν τις περασμένες δεκαετίες) που έχουν οι διάφορες μορφές επενδύσεων και τα υπάρχοντα ή σχεδιαζόμενα μοντέλα ανάπτυξης. Για να γίνει πιο κατανοητό για τον αναγνώστη θα αρκούσαν δύο μόνο ερωτήσεις: ποιο είναι το κοινωνικό κόστος του καπνίσματος και ποιος το πληρώνει σε τελευταία ανάλυση?

Στο πεδίο της ενέργειας, ο υπολογισμός του κρυφού αυτού κόστους που πληρώνεται σε τελευταία ανάλυση από όλη τη κοινωνία έχει το ίδιο ύψος σχεδόν με την υπάρχουσα τιμή πώλησης 1 KWh ηλεκτρικού ρεύματος που έχει παραχθεί από τη καύση πετρελαίου. Τα προγράμματα της Ε.Ε. ExternE, NewExt και ExternePol έχουν αναπτύξει μια αξιοπρόσεκτη μεθοδολογία που εξυπηρετεί τους αναφερόμενους υπολογισμούς. Γνωστό ως εξωτερικό κόστος - αν και εμείς θα προτιμούσαμε τον ορισμό «κρυμμένο κόστος» - το κόστος αυτό αφορά κυρίως τις κοινωνικές πληρωμές για την τήρηση των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας, την προάσπιση της υγείας και την περιβαλλοντική προστασία από τις επιπτώσεις της βιομηχανικής ανάπτυξης. Η χρήση ενός τόνου του άνθρακα σε απαρχαιωμένο ΑΗΣ για παράδειγμα, οδηγεί στην δραματική αύξηση εκπομπής πολλών ρύπων στην ατμόσφαιρα. Αυτοί έχουν διάφορα αποτελέσματα πρώτα από όλα για την περίμετρο γύρω από το σημείο εκπομπής, όπως αύξηση στα αναπνευστικά νοσήματα, επιτάχυνση της φθοράς των κτηρίων και αρνητική επίδραση στη γεωργική παραγωγή. Σε δεύτερο – ίσως και πιο σημαντικό - επίπεδο υπάρχει καταφανής επίδραση στην ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα τα αρνητικά και επικίνδυνα φαινόμενα που έχουν οριστεί ως «κλιματικές αλλαγές». Για τους φορολογούμενους και όλη τη κοινωνία αυτά – στο βαθμό που παίρνονται κάποια μέτρα για την αντιμετώπισή τους - είναι πρόσθετο κόστος που συνοδεύει κρυφά τον ισχύοντα λογαριασμό ηλεκτρικής ενέργειας.
Υπάρχει επείγουσα ανάγκη αυστηρής αξιολόγησης όλων αυτών των οικονομικών επιπτώσεων έτσι ώστε να αξιοποιηθούν τα στοιχεία ως πολύτιμο εργαλείο λήψης αποφάσεων κατά την εκπόνηση και εφαρμογή πολιτικών και οικονομικών επιλογών στον τομέα της πολιτικής για την ενέργεια και την ανάπτυξη.
Η μέτρηση αυτών των οικονομικών επιπτώσεων έγινε δυνατή μόνο τα τελευταία χρόνια όχι μόνο εξ αιτίας της τεράστιας τεχνολογικής προόδου αλλά και για πολλούς άλλους λόγους. Πρώτα από όλα επιστημονικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς. Η χρήση του όρου «αειφόρος ανάπτυξη» από τους πολιτικούς άρχισε λίγο πριν τη δεκαετία του '90 χωρίς όμως να συνοδεύεται από αποδεδειγμένη επιστημονική τεκμηρίωση. Η θεωρητική και εφαρμοσμένη επιστημονική έρευνα που ακολούθησε στη περασμένη δεκαετία έδωσε τα ασφαλή και πραγματικά συμπεράσματά της μετά τα μέσα της δεκαετίας του 90. Σε πολιτικό επίπεδο τώρα, το πολιτικό σύστημα έχοντας σαν κύριο στοιχείο την αδράνεια που το διακρίνει – όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο - χρειαζόταν χρόνο και αρκετές διαδικασίες συγκρούσεων για να μπορέσει να δεχτεί και να αφομοιώσει την αναγκαιότητα αλλαγών στο τεράστιο θέμα της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Σε κοινωνικό επίπεδο τώρα φαίνεται ότι υπάρχουν οι πιο πολλές αντιθέσεις και συγκρούσεις γύρω από το θέμα. Πρώτα από όλα μεταξύ αυτών που μέχρι σήμερα είχαν δομήσει τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες χωρίς να παίρνουν υπ’ όψη τους τις διευρυμένες κοινωνικές ανάγκες και απαιτήσεις της κοινωνίας συνολικά. Οι πρώτοι έφτασαν στο σημείο σε αρκετά θέματα να χρησιμοποιούν ως ασπίδα τους εργαζόμενους στις επιχειρήσεις τους για να μπορέσουν να διατηρήσουν το υπάρχον καθεστώς ή να καθυστερήσουν την εφαρμογή μέτρων που το άλλαζαν. Σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποίησαν το «μπαμπούλα» της απόσυρσης από συγκεκριμένες περιοχές ή κλάδους χωρίς όμως να πετύχουν πάντα αυτό που ήθελαν. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι όμως ότι αρχίζουν να συνειδητοποιούν την πραγματική αναγκαιότητα των αλλαγών και τα μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη που θα έχουν.

Η Ε.Ε. προχώρησε στην εφαρμογή σύνθετων και πολυτομεακών προγραμμάτων για την συγκεκριμένη μέτρηση όλων των οικονομικών επιπτώσεων σε αυτό το θέμα. Το ExternE είναι ένα μεγάλο πρόγραμμα που υλοποιήθηκε με τη συνεργασία κορυφαίων ερευνητών αρκετών χωρών και πολλών ειδικοτήτων όπως οικονομολόγοι, φυσικοί, μηχανικοί, μετεωρολόγοι, γεωλόγοι, μεταλλειολόγοι, φαρμακοποιοί, γιατροί, επιδημιολόγοι, οικολόγοι κ.α. Ο στόχος ήταν να καθοριστεί το εξωτερικό (ή κρυφό) κόστος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για κάθε μια από τις διαθέσιμες πηγές: αέρας, νερό, ήλιος, βιομάζα, πυρηνική ενέργεια, άνθρακας, πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η μέθοδος που αξιοποιήθηκε για την έρευνα χαρακτηρίζεται από τρία σημαντικά μεθοδολογικά στοιχεία: λογική προσέγγιση, αναλυτική εξέταση και συστηματικότητα. Υπολογίζει το συγκεκριμένο κόστος κάθε σταδίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στην περίπτωση του άνθρακα, για παράδείγμα, αυτό περιλαμβάνει την οικοδόμηση του ΑΗΣ, την εξόρυξη και μεταφορά του άνθρακα, τις πραγματικές χημικές διεργασίες που γίνονται, τα συνολικά απόβλητα από όλες τις διαδικασίες συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροπαραγωγής, τη διάθεση των αποβλήτων και την μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας. Για την εξαγωγή των τελικών συμπερασμάτων χρησιμοποιήθηκαν εκατοντάδες συγκεκριμένες μετρήσεις ανά σταθμό ηλεκτρικής παραγωγής και πεδίο ενδιαφέροντος κατά τη διάρκεια οκτώ ετών σε όλα τα κράτη της Ε.Ε.
Είναι εκτός των πλαισίων του παρόντος να αναφερθούμε αναλυτικά στη μεθοδολογία και τον τρόπο ανάπτυξης της έρευνας. Οι ενδιαφερόμενοι όμως αναγνώστες μπορούν να ανατρέξουν στη τελική έκθεση για την Ελλάδα (D.Diakoulaki, S.Mirasgedis et al., (1998), External costs of electricity generation in Greece , final report of the Joule III project 'The National Implementation in the EU of the EXTERNE Accounting Framework' ή στο διαδίκτυο http://externe.jrc.es/greece.pdf )

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι συγκλονιστικά και ποικίλουν από χώρα σε χώρα και κατά πηγή παραγωγής. Στη Γερμανία για παράδειγμα, το εξωτερικό κόστος ανά kWh που παράγεται από την ισχύ αέρα είναι 0,05 λεπτά, ενώ το αντίστοιχο από πετρέλαιο είναι 6,8 λεπτά για κάθε KWh. Σε όλη την Ευρώπη, το εξωτερικό κόστος από την παραγωγή με πυρηνική ενέργεια είναι χαμηλό, κυμαινόμενο από 0,2 έως 0,7 λεπτά. Όμως το πραγματικό κοινωνικό πανευρωπαϊκό κόστος από το ατύχημα του Τσερνομπίλ ακόμη δεν έχει υπολογιστεί και μάλλον δεν πρόκειται ποτέ να βρεθεί επακριβώς. Χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι οι διαφορές μεταξύ των χωρών είναι σε αρκετά σημεία πολύ μεγάλες και οφείλονται στην διαφορά τεχνολογίας που χρησιμοποιείται, στα διαφορετικά συστήματα ασφάλειας και διαχείρισης καθώς και σε ειδικές διαφορές κοινωνικού χαρακτήρα που ισχύουν στις διάφορες περιοχές. Συνολικά οι ερευνητές θεωρούν ότι το εξωτερικό (κρυφό) κόστος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας είναι ισοδύναμο με 1-2% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Επίσης θεωρούν ότι εάν αυτό το κόστος τιμολογηθεί η τιμή ανά kWh της ενέργειας που παράγεται από το πετρέλαιο ή τον άνθρακα θα διπλασιαζόταν.

Τα βασικότερα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εξέταση και επεξεργασία dhmosieym;envn στοιχείων του προγράμματος της ΕΕ ExternE (RTD Info N 35, X/2002) έχουν ως εξής:
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο:
· Οι καθαρές μορφές ενέργειας έχουν το χαμηλότερο εξωτερικό κόστος με αδιαμφισβήτητο leader την ενέργεια από τον άνεμο.
· Από τις άλλες μορφές ενέργειας το φυσικό αέριο έχει το χαμηλότερο εξωτερικό κόστος μετά την πυρηνική ενέργεια, το οποίο όμως είναι δωδεκαπλάσιο από το αντίστοιχο της αιολικής ενέργειας.
· Η ελκυστικότητα της πυρηνικής ενέργειας είναι υπό αμφισβήτηση υπό το βάρος του σχετικά πρόσφατου ατυχήματος στο Τσερνομπίλ
· Το εξωτερικό κόστος της ενέργειας από άνθρακα, πετρέλαιο και τύρφη είναι μεγαλύτερο κατά 40 φορές περίπου για τα δύο πρώτα και 25 φορές για το τρίτο σε σύγκριση με το εξωτερικό κόστος της αιολικής ενέργειας
Για την Ελληνική πραγματικότητα:
· Το εξωτερικό κόστος είναι χαμηλότερο από το πανευρωπαϊκό μέσο όρο για τις μορφές παραγωγής από βιομάζα, φυσικό αέριο και πετρέλαιο κατά 66%, 44,5% και 29,5% αντίστοιχα
· Είναι δε υψηλότερο από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά 129,5% για την υδροηλεκτρική, 66,7% για την αιολική και 12,7% για την ενέργεια από άνθρακα και λιγνίτη.
· Δεδομένης της μεγάλης συμμετοχής των μορφών ενέργειας από ορυκτά καύσιμα στη συνολική ηλεκτρική παραγωγή της χώρας είναι φανερό ότι χρειάζονται ειδικές μελέτες για τα αναφερόμενα καύσιμα (λιγνίτη, φυσικού αερίο, πετρέλαιο).

Πώς μπορούν αυτά αλλά και άλλα ειδικότερα συμπεράσματα να μεταφραστούν σε συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής? Από την μεριά των Κοινοτικών αρμοδίων αλλά και των συντελεστών του αναφερόμενου προγράμματος εκφράζεται η θέληση να αυξηθεί η αξιοπιστία των μετρήσεων, να διευρυνθεί η ενσωμάτωση των χρησιμοποιούμενων μοντέλων, να επεκταθεί η μεθοδολογία ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί σε νέα πεδία ενδιαφέροντος και να επιταχυνθεί και βελτιωθεί η διάχυση της πληροφόρησης προς τους σχεδιαστές και εφαρμοστές πολιτικών για να μπορούν να την χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο στην υπηρεσία της αειφόρου ανάπτυξης. Από την μεριά μας θα συμπληρώναμε τα παραπάνω με την αναγκαιότητα ενημέρωσης της κοινής γνώμης και των τοπικών κοινωνιών για όλα τα σχετικά θέματα.

Ποια είναι τα πιθανά πολιτικά μέτρα που θα μπορούσαν να συζητηθούν και να εφαρμοστούν για την αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης στο τομέα της ενέργειας? Θα μπορούσαν να φορολογηθούν οι πηγές ενέργειας που βλάπτουν την κοινωνία σύμφωνα με το κόστος που δημιουργούν. Εντούτοις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε άνοδο των τιμών ενέργειας με καταστρεπτικά αποτελέσματα στην οικονομική ζωή. Είναι επίσης δύσκολο να εφαρμοστεί ένας ομοιογενής φόρος σε όλη την ΕΕ Μια άλλη αντιμετώπιση θα ήταν να επιχορηγηθούν οι παραγωγές που χρησιμοποιούν καθαρές τεχνολογίες και ανάλογα με το επίπεδο καθαρότητας που έχουν. Δεν μπορούμε να ακούμε για καθαρό φυσικό αέριο για παράδειγμα τη στιγμή που είναι αποδεδειγμένο ότι η χρήση του βλάπτει έστω και κατά το 1/3 σε σύγκριση με το πετρέλαιο ή όταν έχει 12 φορές μεγαλύτερο εξωτερικό κόστος από την αιολική ενέργεια.

Ένα κοινοτικό κείμενο που υιοθετήθηκε τον Φεβρουάριο του 2001, επιτρέπει στα μέλη της ΕΕ την δυνατότητα – έστω περιορισμένης επιχορήγησης νέων εγκαταστάσεων των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, που υπολογίζεται βάσει του εξωτερικού κόστους. Είναι φανερό ότι παίρνονται ορισμένα μέτρα και γίνεται προσπάθεια για την αλλαγή νοοτροπιών και δομών. Αυτή η διαδικασία όμως θέλει χρόνο ενίσχυση και συντονισμένες ενέργειες. Απαιτούνται άμεσα μέτρα πολιτικής.

Πρακτικά αυτό για την Ελληνική πραγματικότητα θα μπορούσε να σημαίνει:
· Την απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών για την εγκατάσταση και λειτουργία Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και ειδικότερα της γεωθερμίας, της κυματικής ενέργειας, των Φ/Β και των Αιολικών Πάρκων.
· Την απρόσκοπτη υλοποίηση των σχεδιασθέντων επενδύσεων ΑΠΕ και την απορρόφηση των σχετικών κονδυλίων των ΚΠΣ
- Τον σχεδιασμό και εφαρμογή επενδύσεων γεωθερμίας και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τα θαλάσσια κύματα
- Την εφαρμογή μέτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια και ιδωτικά κτήρια
· Την δραστική αντιμετώπιση των ανεδαφικών επιχειρημάτων δήθεν «οικολογικής» ευαισθησίας που ουσιαστικά προωθούν την υπάρχουσα ανορθολογική δομή και προβλήματα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα.
· Την πλήρη ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών.
· Την βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών και του θεσμικού πλαισίου (δίκτυα μεταφοράς – απαλλοτριώσεις εκτάσεων κλπ)
· Την αντιμετώπιση «πολιτικάντικων» απόψεων εκλεγμένων εκπροσώπων του κοινοβουλίου και κάποιων τοπικών κοινωνιών που στο όνομα μικροκομματικών σκοπιμοτήτων, επικοινωνιακών τρυκ ή και ενδεχομένως άλλων συμφερόντων (βλέπε θερμικό λόπμπυ) προσπαθούν να φέρουν εμπόδια στην ανάπτυξη των ΑΠΕ