Βασικός, αλλά όχι και μοναδικός, παράγοντας που οδήγησε σε αυτή την κρίση ήταν η αυξανόμενη κοινωνική δυσφορία, της οποίας κορυφαία εκδήλωση ήταν η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας σημειώνονταν εκδηλώσεις κοινωνικής δυσαρέσκειας απέναντι στο καθεστώς. Μία από αυτές ήταν η κηδεία του ηγέτη του προδικτατορικού κόμματος της Ένωσης Κέντρου Γεωργίου Παπανδρέου, τον Νοέμβριο του 1968, που κατέληξε σε διαδήλωση κατά του καθεστώτος. Η κοινωνική δυσαρέσκεια συνοδευόταν από την αύξηση του ρεύματος του αντιαμερικανισμού, καθώς όλο και περισσότεροι θεωρούσαν πως πίσω από τη μακροχρόνια παραμονή της Χούντας βρίσκονταν οι ΗΠΑ. Το 1973 η κοινωνική δυσφορία εντάθηκε, όπως έδειξαν και οι φοιτητικές κινητοποιήσεις, με αυτό που ονομάστηκε «μικρό Πολυτεχνείο» τον Ιανουάριο και με την κατάληψη της Νομικής τον Μάρτιο...
...Η αυξανόμενη κοινωνική δυσφορία ήταν από τα βασικά κίνητρα που ώθησαν μια ομάδα ανώτερων αξιωματικών να κινηθούν κατά της δικτατορίας. Έχοντας αντιληφθεί μια σταδιακή διόγκωση του αντιαμερικανισμού στην ελληνική κοινωνία τουλάχιστον από το 1971, οι συνωμότες φοβήθηκαν πως αν η δικτατορία παρέμενε στην εξουσία, αυτό θα οδηγούσε στην ενίσχυση της Αριστεράς. Μια τέτοια εξέλιξη τη θεωρούσαν καταστροφική, αφού σε περίπτωση που η Αριστερά ανέτρεπε τη δικτατορία, αυτό θα είχε αρνητικές συνέπειες για τη γεωπολιτική θέση της χώρας εντός του δυτικού στρατοπέδου και εντέλει για το είδος του καθεστώτος που θα είχε η μεταδικτατορική Ελλάδα.
Η ανάληψη καθηκόντων κυβερνήτη στα αντιτορπιλικά, τα πιο ισχυρά πλοία του στόλου, από αξιωματικούς της ηγετικής ομάδας, το καλοκαίρι του 1972 λειτούργησε καθοριστικά για τις προθέσεις τους. Από το φθινόπωρο ξεκίνησαν τη συστηματική οργάνωση του σχεδίου τους, το οποίο μέχρι την άνοιξη είχε ολοκληρωθεί. Στο μεσοδιάστημα, οι μυημένοι αξιωματικοί πλησίασαν τους 100, θέτοντας σχεδόν το σύνολο των πλοίων υπό τον έλεγχο της συνωμοσίας. Ως ημερομηνία εκδήλωσης ορίστηκε το βράδυ της 22ης προς την 23η Μαΐου 1973. Η δικτατορία ωστόσο πρόλαβε και εξάρθρωσε τη συνωμοσία. Την προσπάθεια της Χούντας να υποβαθμίσει το γεγονός ανέτρεψε η φυγή του αντιτορπιλικού «Βέλος» στην Ιταλία, το οποίο αποχώρησε από τη συμμαχική άσκηση που διεξαγόταν στα ανοιχτά της Σαρδηνίας. Ο κυβερνήτης του, αντιπλοίαρχος Νίκος Παππάς ήταν από τα ηγετικά στελέχη της συνωμοσίας. Όταν πληροφορήθηκε τη διενέργεια συλλήψεων αξιωματικών του Ναυτικού από τη Χούντα, αναζήτησε πολιτικό άσυλο στην Ιταλία, όπου αποκάλυψε το πραγματικό μέγεθος της αντίδρασης στο καθεστώς"...
Του Κ. Στράτου, μεταδιδακτορικού ερευνητή στο ΕΚΠΑ από το www.avgi.gr - Το άρθρο εδώ
