1952: Από τους Έλλισον και Σεφέρη στους Μπέκετ, Ιονέσκο και Βόνεγκατ

Ο αόρατος άνθρωπος (Ραλφ Έλλισον - 1952) Το πρώτο και μοναδικό μυθιστόρημα που δημοσιεύτηκε όσο ζούσε. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς της αμερικανικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα και ένα θεμελιώδες κείμενο στη συζήτηση γύρω από τη φυλή, την ταυτότητα και την κοινωνική αδικία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Έλλισον παρουσιάζει έναν ανώνυμο αφηγητή – έναν Αφροαμερικανό που περιγράφει τη ζωή του μέσα από μια σειρά εμπειριών οι οποίες φανερώνουν τις αντιφάσεις, τις προκαταλήψεις και τους μηχανισμούς αποκλεισμού της αμερικανικής κοινωνίας. Η «αορατότητα» εδώ δεν έχει φυσική διάσταση, είναι μεταφορά για την αδυναμία των άλλων να τον αναγνωρίσουν ως άτομο με ξεχωριστή ύπαρξη, αντί να τον βλέπουν μέσα από στερεότυπα. Το έργο είναι πολυεπίπεδο, συνδυάζοντας στοιχεία κοινωνικού ρεαλισμού, αλληγορίας και υπαρξισμού. Η αφήγηση ξεκινά με την παιδική ηλικία και τα πρώτα βιώματα του ήρωα στον Νότο των ΗΠΑ, όπου η φυλετική διάκριση είναι θεσμοθετημένη. Αργότερα, ο αφηγητής μετακινείται σε μια μεγαλούπολη του Βορρά, αναζητώντας ευκαιρίες, αλλά βρίσκει νέες μορφές εκμετάλλευσης και ιδεολογικής χειραγώγησης. Ενσωματώνεται προσωρινά σε οργανώσεις που υποτίθεται ότι προωθούν τα δικαιώματα των μαύρων, ωστόσο διαπιστώνει ότι κι εκεί η ατομικότητά του θυσιάζεται σε συλλογικές σκοπιμότητες. Το αποκορύφωμα έρχεται με την απομόνωσή του σε ένα υπόγειο, όπου περιγράφει πώς ζει μέσα σε έναν χώρο φωτισμένο από εκατοντάδες κλεμμένους λαμπτήρες, εικόνα που αποτυπώνει ταυτόχρονα τη μοναξιά και την αναζήτηση φωτός, γνώσης και ταυτότητας. Καταγράφει το υπαρξιακό αδιέξοδο ενός ανθρώπου που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ατομικότητά του και στις συλλογικές μάσκες που του επιβάλλονται. Ενσωματώνει επίσης παραδόσεις της αφροαμερικανικής κουλτούρας, όπως τη τζαζ και τα μπλουζ, δημιουργώντας ένα κείμενο με ρυθμό και εσωτερική μουσικότητα, καθώς και τα μοτίβα του ονείρου και της αλληγορίας. Η γλώσσα είναι πυκνή, πλούσια σε εικόνες και με ιδιαίτερο ρυθμό, που θυμίζει μουσικό αυτοσχεδιασμό. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ειρωνεία, σάτιρα, αλλά και συγκινητικές εξομολογήσεις. Το έργο έχει σκηνές που λειτουργούν αλληγορικά, αναδεικνύοντας τη σύγκρουση ανάμεσα στην ατομικότητα και την κοινωνική αορατότητα.  Έτυχε τεράστιας αναγνώρισης αμέσως μετά την έκδοσή του. Θεωρήθηκε το πρώτο μυθιστόρημα που κατάφερε να αποδώσει με τέτοια δύναμη την εμπειρία της «αορατότητας» των μαύρων Αμερικανών στη λευκή κοινωνία, δίνοντας φωνή σε έναν κόσμο που η κυρίαρχη κουλτούρα αρνούνταν να δει. Η σημασία του υπερβαίνει το φυλετικό ζήτημα: αποτελεί ένα στοχασμό πάνω στην αναζήτηση ταυτότητας, στην ανάγκη για αυθεντικότητα και στην ανθρώπινη αγωνία μπροστά σε έναν κόσμο που μας αρνείται την αναγνώριση. Η αφήγηση δεν εξερευνά μόνο την φυλετική ταυτότητα και τον ρατσισμό, αλλά και την εκμετάλλευση και την πολιτική χειραγώγηση. Η «αορατότητα» ξεπερνά τα όρια της φυλής, εκφράζοντας την οικουμενική αγωνία του ανθρώπου που παλεύει να αναγνωριστεί ως μοναδικό άτομο. Όπως έγραψε ο επιμελητής του βιβλίου, J. F. Callahan "Με εντυπωσιακή ευρηματικότητα, ο Έλλισον επινόησε τον απόλυτο συμβολισμό για την ξεχωριστή και ωστόσο την ίδια στιγμή κοινή κατάσταση των Αφροαμερικανών, των Αμερικανών και γενικότερα του ανθρώπου του εικοστού αιώνα".

Περιμένοντας τον Γκοντό (Σάμιουελ Μπέκετ - 1952) Εμβληματικό έργο – σταθμός του θεάτρου, που άλλαξε ριζικά την έννοια της σύγχρονης παγκόσμιας δραματουργίας. Άλλαξε την πορεία του θεάτρου, απορρίπτοντας τον κλασικό ρεαλισμό και αναδεικνύοντας την αβεβαιότητα ως κυρίαρχη εμπειρία. Η απουσία πλοκής, η κυκλική δομή και η αίσθηση του κενού σηματοδότησαν την αρχή του Θεάτρου του Παραλόγου. Δύο περιπλανώμενοι, ο Βλαντιμίρ και ο Εστραγκόν, συναντιούνται σε έναν δρόμο και περιμένουν δίπλα σε ένα δένδρο τον μυστηριώδη Γκοντό, ο οποίος όμως δεν εμφανίζεται ποτέ. Κατά τη διάρκεια της αναμονής, συνομιλούν, τσακώνονται, αστειεύονται, σκέφτονται την αυτοκτονία, αλλά μένουν εγκλωβισμένοι σε μια αέναη αναβολή. Η απουσία δράσης και η κυκλική δομή αποτυπώνουν το αίσθημα του κενού και της ματαιότητας. Στο μεταξύ, περνούν άλλοι χαρακτήρες, όπως ο Πότζο και ο υπηρέτης του Λάκυ, που ενισχύουν το παράλογο κλίμα. Η δεύτερη πράξη επαναλαμβάνει σχεδόν την πρώτη, με ελάχιστες παραλλαγές, ενισχύοντας την αίσθηση επανάληψης, κυκλικότητας και ματαιότητας. Ο Γκοντό έχει ερμηνευθεί ως σύμβολο του Θεού, της ελπίδας, της σωτηρίας ή απλώς ως κενό που δίνει σχήμα στην ύπαρξη. Ο Μπέκετ συνδυάζει το κωμικό με το τραγικό, εκφράζοντας την υπαρξιακή αγωνία του μεταπολέμου: την αναζήτηση νοήματος σε έναν κόσμο που φαίνεται να μην έχει κανένα. Το έργο θίγει την απελπισία, την ανία, την απουσία σκοπού. Παράλληλα, εξερευνά τη φιλία και την ανθρώπινη ανάγκη για συντροφιά, ακόμη και μέσα στην αβεβαιότητα.  Η γλώσσα του είναι λιτή, αλλά γεμάτη σιωπές, παύσεις και επαναλήψεις. Ο ρυθμός θυμίζει συχνά νούμερο καμπαρέ, ενώ ταυτόχρονα εκφράζει βαθιά υπαρξιακή αγωνία. Το έργο αψηφά την παραδοσιακή δομή και αναδεικνύει το «τίποτα» ως κεντρικό δραματουργικό στοιχείο. Η πρεμιέρα του προκάλεσε αντιδράσεις, αλλά σύντομα αναγνωρίστηκε η αξία του. Ο Μπέκετ δεν έδωσε ποτέ σαφή απάντηση για την ουσία του Γκοντό. Σε επιστολή του το 1952 ανέφερε ότι ούτε ο ίδιος είχε σκεφτεί ή γνώριζε «ποιος είναι ο Γκοντό» και ότι, αν γνώριζε, θα το είχε αναφέρει στο έργο                                                                          

Ο Γέρος και η Θάλασσα ( Έρνεστ Χέμινγουεϊ - 1952) Το σύντομο έργο συγκεντρώνει την ουσία της τεχνικής του Χέμινγουεϊ. Η λιτή του γλώσσα και ο αλληγορικός του πλούτος το καθιστούν διαχρονικό. Λειτουργεί ως σύμβολο ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε παγκόσμιο επίπεδο.  Αφηγείται την ιστορία του γέρου Σαντιάγο, ενός Κουβανού ψαρά που έχει περάσει 84 μέρες χωρίς να πιάσει ψάρι. Την 85η μέρα βγαίνει μόνος του στ’ ανοιχτά και ψαρεύει και παλεύει με ένα τεράστιο ξιφία, τον οποίο όμως δυσκολεύεται να τραβήξει στην ξηρά. Ο αγώνας διαρκεί τρεις ημέρες, γεμάτες κόπο και πόνο και γίνεται αλληγορία για την αντοχή, την αξιοπρέπεια και το πνεύμα του ανθρώπου απέναντι στη φύση και στη μοίρα. Τελικά καταφέρνει να το σκοτώσει.  Καταπονημένος όπως είναι, αδυνατεί να το ανεβάσει στη βάρκα, λόγω και του τεράστιου βάρους του ψαριού. Έτσι, αποφασίζει να το δέσει στο πλάι και ξεκινά κάνοντας όνειρα για τη θριαμβευτική επιστροφή στο ψαροχώρι του. Ωστόσο, η θάλασσα θα παίξει μαζί του ένα τελευταίο, άσχημο παιχνίδι. Οι καρχαρίες, κατά το ταξίδι της επιστροφής καταβροχθίζουν τη λεία του. Ο Σαντιάγο φτάνει εξαντλημένος στην ακτή, με το σκελετό του ψαριού, αλλά με την ψυχική βεβαιότητα ότι νίκησε, έχοντας αποδείξει τη δύναμη και το κουράγιο του. Η δωρική γλώσσα του Χέμινγουεϊ αναδεικνύει την καθαρότητα της αφήγησης, ενώ το έργο συνοψίζει την «αρχή του παγόβουνου» που χαρακτήριζε το ύφος του. Η «αρχή του παγόβουνου» (ότι δηλαδή το ουσιώδες μένει κρυμένο) αποτυπώνεται ιδανικά εδώ. Οι εικόνες της θάλασσας, οι λεπτομέρειες της πάλης, η απλότητα του λόγου δίνουν στο έργο μια σχεδόν μυθική διάσταση. Παράλληλα, η αμεσότητα της αφήγησης συγκινεί με την καθαρότητά της. Η μάχη του γερο-Σαντιάγο δεν είναι μόνο για την επιβίωση αλλά και για αξιοπρέπεια και αυτοεπιβεβαίωση. Εξερευνά θέματα όπως η μοναξιά, η επιμονή, η ήττα και η νίκη μες στην ήττα. Το ψάρι γίνεται σύμβολο του ιδανικού που κατακτάτε με κόπο, ακόμη κι αν τελικά χάνεται. Θεωρείται το απόσταγμα της συγγραφικής τέχνης του Χέμινγουεϊ, καθώς συνδυάζει απλότητα και βαθύ συμβολισμό.

Η Φαλακρή Τραγουδίστρια (Ευγένιος Ιονέσκο - 1952) Γράφτηκε το 1948 αλλά δημοσιεύτηκε και καθιερώθηκε 4 χρόνια αργότερα. Θεωρείται – μαζί με τα έργα του Μπέκετ - κομβικό έργο που άνοιξε νέους δρόμους στο θέατρο, αποδομώντας τις παραδοσιακές δομές και βασικό δείγμα του Θεάτρου του Παραλόγου. Η αρχική ιδέα του Ιονέσκο ήταν να παρουσιάσει μια «τραγωδία της γλώσσας», όπως αρχικά ήθελε να ονομάσει το έργο αυτό. Οι διάλογοι παρουσιάζουν την παντελή έλλειψη πνεύματος και ιδεών, μέσα σε ένα κλίμα ανίας. Οι χαρακτήρες του είναι θύματα της ίδιας τους της γλώσσας, αιχμάλωτοι της καθημερινότητας, δύτες σε μια θάλασσα της μοναξιάς, των επιφανειακών σχέσεων και των ανιαρών συνανθρώπων. Κεντρικό θέμα είναι η αποδόμηση της γλώσσας και της επικοινωνίας. Ο Ιονέσκο δείχνει πώς η καθημερινή ομιλία μπορεί να καταντήσει κενή, γεμάτη στερεότυπα, επαναλήψεις και φράσεις χωρίς περιεχόμενο. Μέσα από αυτή τη γλωσσική αποδόμηση αναδύεται η κρίση της ταυτότητας και η αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου. Το έργο γίνεται σχόλιο πάνω στη ρουτίνα, στην απουσία αυθεντικής επικοινωνίας και στην παράνοια της σύγχρονης ζωής. Σε μια φαινομενικά καθημερινή σκηνή στο σαλόνι ενός αγγλικού σπιτιού, δύο ζευγάρια, οι Σμιθ και οι Μάρτιν, συνομιλούν μέσα από κοινοτοπίες και φράσεις που καταλήγουν να αποδομούνται και να οδηγούνται σε πλήρη ανοησία. Στην πορεία εμφανίζονται ένας πυροσβέστης και άλλοι δευτερεύοντες χαρακτήρες, που ενισχύουν την αίσθηση χάους. Η ιστορία δεν έχει πλοκή με αρχή, μέση και τέλος. Η γλώσσα χάνει τη λειτουργία της, οι διάλογοι περιστρέφονται γύρω από το τίποτα και οι χαρακτήρες μετατρέπονται σε καρικατούρες. Ο τίτλος, ειρωνικός και παράλογος, δεν σχετίζεται με την υπόθεση, αλλά αποτυπώνει τη ρήξη με τη λογική. Ο Ιονέσκο καταγγέλλει τη φθορά της επικοινωνίας, την απώλεια νοήματος στη σύγχρονη ζωή και τη μηχανική επανάληψη της καθημερινότητας. Το έργο προκαλεί γέλιο αλλά και ανησυχία, καθώς καθρεφτίζει μια κοινωνία που μιλάει χωρίς να επικοινωνεί. Ο Ιονέσκο χρησιμοποιεί το χιούμορ και τον παραλογισμό για να σοκάρει και να προβληματίσει. Η γραφή του είναι γεμάτη επαναλήψεις, απροσδόκητες αντιφάσεις και εκρήξεις ανοησίας, οι οποίες όμως αποκαλύπτουν το κενό νοήματος πίσω από την καθημερινή γλώσσα. Ο ρυθμός του έργου μοιάζει με «μουσική της ανοησίας», όπου η λογική διαλύεται για να αναδειχθεί η κρυμμένη αλήθεια: η ανικανότητα του ανθρώπου να επικοινωνήσει ουσιαστικά. Το έργο παραμένει διαχρονικό γιατί αποτυπώνει την αίσθηση της κενολογίας σε μια κοινωνία που μιλάει χωρίς να επικοινωνεί. Στο θέατρο της εποχής του, λειτούργησε επαναστατικά, αποκαλύπτοντας πως ακόμη και η ανοησία μπορεί να κρύβει μια οδυνηρή αλήθεια. Ο θίασος του Théâtre de la Huchette μέχρι σήμερα συνεχίζει να παρουσιάζει το έργο αυτό καθημερινά, έχοντας ξεπεράσει τις 17.000 παραστάσεις.

Τελευταίος Σταθμός (Γιώργος Σεφέρης (1952). Είναι ποίημα–ορόσημο του Γιώργου Σεφέρη, γραμμένο μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1944, αμέσως μετά την Κατοχή. Δημοσιεύτηκε το 1952 και αντανακλά τη βαθιά ανησυχία του ποιητή για την κατάσταση της χώρας. Με φόντο τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, το ποίημα λειτουργεί ως πικρός απολογισμός μιας γενιάς που πάλεψε για ιδανικά αλλά βρέθηκε μπροστά σε ερείπια. Ο Σεφέρης χρησιμοποιεί απλή, καθαρή γλώσσα, αλλά φορτωμένη με μνήμες, σύμβολα και υπαρξιακή βαρύτητα. Η ιδέα του «τελευταίου σταθμού» παραπέμπει στο τέλος μιας πορείας, σε μια παύση που είναι ταυτόχρονα απογοήτευση και στοχασμός. Κυρίαρχα θέματα είναι η απώλεια, η διάψευση, αλλά και η αμυδρή προσδοκία ότι ο άνθρωπος μπορεί να σταθεί όρθιος μέσα από την τέφρα. Το ποίημα συνοψίζει την τραυματική εμπειρία μιας χώρας που βγήκε από τον πόλεμο πληγωμένη, αλλά και το υπαρξιακό αδιέξοδο του ίδιου του ποιητή. Κυρίαρχα θέματα είναι η απώλεια, η μνήμη, η διάψευση των ιδανικών και η κούραση ενός λαού που αναζητά ελπίδα. Ο Σεφέρης συνδέει την προσωπική του εμπειρία με την ιστορική μοίρα της Ελλάδας. Η εικόνα του «τελευταίου σταθμού» λειτουργεί ως συμβολισμός για το τέλος μιας διαδρομής γεμάτης αγώνες, αλλά και για το υπαρξιακό αδιέξοδο του ποιητή και της γενιάς του. Η γραφή είναι λιτή, δωρική, με επιλεγμένες λέξεις που κουβαλούν ένταση και συγκίνηση. Ο Σεφέρης συνδυάζει την καθημερινή γλώσσα με βαθιά συμβολικά φορτία, δημιουργώντας μια ποίηση εσωτερική, στοχαστική και ταυτόχρονα συλλογική. Η μουσικότητα και οι παύσεις του λόγου του αναδεικνύουν την αίσθηση μιας σιωπηλής θλίψης. Θεωρείται κορυφαίο έργο της μεταπολεμικής ποίησης. Συμπυκνώνει το πνεύμα μιας Ελλάδας που βγήκε πληγωμένη από την Κατοχή και οδηγήθηκε σε εμφύλιο. Η αξία του είναι διπλή: ιστορική, γιατί αποτυπώνει την ατμόσφαιρα μιας εποχής, και υπαρξιακή, γιατί μιλά για τη φθορά, τη μνήμη και την ανάγκη για επιμονή. Συμβολίζει τον απολογισμό μιας γενιάς που έχασε πολλά, αλλά εξακολουθεί να ελπίζει.

 Ο πιανίστας (Κουρτ Βόνεγκατ - 1952) Το πρώτο μυθιστόρημα του Κουρτ Βόνεγκατ, αποτελεί μια δυστοπία για την τεχνολογική πρόοδο και την απώλεια του ανθρώπινου ρόλου, εν μέρει εμπνευσμένη από τον χρόνο εργασίας του συγγραφέα στην GEl, περιγράφοντας τον αρνητικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει η τεχνολογία στην ποιότητα ζωής. Σε έναν μελλοντικό κόσμο, οι μηχανές έχουν αντικαταστήσει σχεδόν ολοκληρωτικά την ανθρώπινη εργασία, οδηγώντας τη κοινωνία σε πλήρη  μετασχηματισμό. Η κοινωνία διαιρείται σε μια ελίτ μηχανικών και μάνατζερ που ελέγχουν το σύστημα και σε μια μάζα περιττών ανθρώπων, χωρίς ουσιαστική θέση στην παραγωγή και ρόλο στη κοινωνία. Ο ήρωας, ο Δρ. Πολ Πρότεους, αμφισβητεί αυτό το τεχνοκρατικό καθεστώς και προσπαθεί να βρει νόημα σε έναν κόσμο όπου η ανθρώπινη δημιουργικότητα έχει παραμεριστεί. Εμπλέκεται σε μια απόπειρα εξέγερσης, η οποία αποτυγχάνει, αναδεικνύοντας την αδυναμία του ανθρώπου να αντισταθεί σε έναν κόσμο κυριαρχούμενο από την τεχνολογία. Το μυθιστόρημα θέτει το ερώτημα: τι σημαίνει πρόοδος όταν ο άνθρωπος εξορίζεται από την ίδια του την κοινωνία; Ο Βόνεγκατ αναδεικνύει τον φόβο για την απώλεια της ατομικής δημιουργικότητας και της αξιοπρέπειας μπροστά στη μηχανή. Θίγει επίσης την κοινωνική ανισότητα, την αλλοτρίωση, αλλά και τον πειρασμό της τεχνολογικής εξουσίας. Η εικόνα της κοινωνίας όπου οι άνθρωποι γίνονται περιττοί έχει έντονη επικαιρότητα, ειδικά σε εποχές όπου η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση προκαλούν αντίστοιχες ανησυχίες. Το μυθιστόρημα, γραμμένο με σατιρικό πνεύμα, ειρωνεία και οξυδέρκεια, θέτει ερωτήματα που παραμένουν επίκαιρα: τι σημαίνει πρόοδος; Μπορεί η τεχνολογία να αντικαταστήσει τον άνθρωπο; Ο συγγραφέας αναδεικνύει την κριτική του στάση απέναντι στην αποξένωση της βιομηχανικής κοινωνίας, εγκαινιάζοντας ένα συγγραφικό έργο που θα επαινεθεί για το πικρό χιούμορ και τον ανθρωπισμό του. Το βιβλίο χρησιμοποιεί ειρωνεία και συναισθηματισμό, τα οποία επρόκειτο να γίνουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα που αναπτύχθηκαν περαιτέρω στα μεταγενέστερα έργα του Vonnegut. Χρησιμοποιεί απλό λόγο, χωρίς εξεζητημένα φιλολογικά στολίδια, αλλά με έντονη κριτική δύναμη και ευφάνταστα επεισόδια. Θεωρείται ένα από τα πρώτα μεγάλα δυστοπικά μυθιστορήματα μετά τον Χάξλεϋ και τον Όργουελ, αλλά με έμφαση όχι στον ολοκληρωτισμό, αλλά στη «μηχανική αποξένωση». Ο Βόνεγκατ εγκαινίασε έτσι μια καριέρα που θα συνδυάσει την επιστημονική φαντασία με τη φιλοσοφική σάτιρα. Το βιβλίο επηρέασε τη συζήτηση γύρω από την τεχνολογία και τον άνθρωπο και παραμένει επίκαιρο, καθώς θέτει ερωτήματα για τον ρόλο της εργασίας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας σε έναν αυτοματοποιημένο κόσμο.

Beat Not the Bones (Σάρλοτ Τζέι - 1952) Είναι ένα πρότυπο έργο αστυνομικής λογοτεχνίας με πολιτική και κοινωνική διάσταση. Η ηρωίδα, Στέλλα, ταξιδεύει στη Νέα Γουινέα για να ερευνήσει τον θάνατο του συζύγου της, ενός αποικιακού αξιωματούχου. Αν και ο θάνατος αποδόθηκε σε αυτοκτονία, η Στέλλα δεν πείθεται. Στην έρευνά της συναντά εμπόδια, σιωπές, απειλές και τη βίαιη σύγκρουση ανάμεσα στους Ευρωπαίους αποίκους και τους αυτόχθονες. Σιγά σιγά αποκαλύπτεται ένα πλέγμα διαφθοράς, συμφερόντων και βίας, που οδήγησε στη δολοφονία του άντρα της. Η Στέλλα ανακαλύπτει ότι πίσω από τη δολοφονία κρύβονται διαπλοκές, βία και οι αντιφάσεις του αποικιοκρατικού καθεστώτος. Το βιβλίο δεν περιορίζεται στο μυστήριο, αποτελεί επίσης σχόλιο πάνω στη σύγκρουση πολιτισμών, τη διαφθορά της αποικιακής διοίκησης και την αδυναμία της Δύσης να κατανοήσει τους αυτόχθονες πληθυσμούς. Συνδυάζει την πλοκή του αστυνομικού με την κοινωνική κριτική. Εξετάζει την υποκρισία της αποικιοκρατίας, την αδυναμία κατανόησης των ντόπιων πολιτισμών, τη σύγκρουση Δύσης–Ανατολής. Παράλληλα, εστιάζει στην ψυχολογία της ηρωίδας, που βιώνει την απώλεια, τη μοναξιά και τον τρόμο σε ένα ξένο περιβάλλον. Η ένταση ανάμεσα στον πολιτισμένο μανδύα των αποικιακών αρχών και στη βία που τον στηρίζει είναι συνεχής. Η Τζέι υφαίνει μια ατμόσφαιρα μυστηρίου, με εξωτικά τοπία που γίνονται σκηνικό ενοχής και καταπίεσης. Γράφει με ένταση και ατμοσφαιρικότητα, περιγράφοντας τα τοπία της Νέας Γουινέας με εξωτισμό αλλά και σκοτεινή απειλή. Ο λόγος της είναι απλός αλλά φορτισμένος, με έμφαση στις εσωτερικές συγκρούσεις και στην αγωνία της ηρωίδας. Η αφήγηση κρατά τον ρυθμό του αστυνομικού θρίλερ, ενώ ταυτόχρονα εμβαθύνει στη μελέτη χαρακτήρων και κοινωνικών δομών. Το έργο τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο Edgar Allan Poe (1954), καθιστώντας τη Σάρλοτ Τζέι μία από τις σημαντικότερες πρωτοπόρους του ψυχολογικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Ξεχωρίζει γιατί δεν μένει μόνο στη λύση ενός μυστηρίου, αλλά τοποθετεί το έγκλημα μέσα σε ένα πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο. Σήμερα διαβάζεται ως δείγμα αντι-αποικιοκρατικής λογοτεχνίας, που χρησιμοποιεί το μυστήριο για να αποκαλύψει βαθύτερες αλήθειες.

Γιῶργος Σεφέρης - Οἱ Γάτες τ᾿ Ἅι-Νικόλα

Τὸν δ᾿ ἄνευ λύρας ὅμως ὑμνωδεῖ θρῆνον Ἐρινύος αὐτοδίδακτος ἔσωθεν θυμός, οὐ τὸ πᾶν ἔχων ἐλπίδος φίλον θράσος. ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ. 990 ἔπ.

«Φαίνεται ὁ Κάβο-Γάτα...», μοῦ εἶπε ὁ καπετάνιος δείχνοντας ἕνα χαμηλὸ γιαλὸ μέσα στὸ πούσι τ᾿ ἄδειο ἀκρογιάλι ἀνήμερα Χριστούγεννα, «... καὶ κατὰ τὸν Πουνέντε ἀλάργα τὸ κύμα γέννησε τὴν Ἀφροδίτη λένε τὸν τόπο Πέτρα τοῦ Ρωμιοῦ. Τρία καρτίνια ἀριστερά!» Εἶχε τὰ μάτια τῆς Σαλώμης ἡ γάτα ποὺ ἔχασα τὸν ἄλλο χρόνο κι ὁ Ραμαζὰν πῶς κοίταζε κατάματα τὸ θάνατο, μέρες ὁλόκληρες μέσα στὸ χιόνι τῆς Ἀνατολῆς στὸν παγωμένον ἥλιο κατάματα μέρες ὁλόκληρες ὁ μικρὸς ἐφέστιος θεός. Μὴ σταθεῖς ταξιδιώτη. «Τρία καρτίνια ἀριστερά» μουρμούρισε ὁ τιμονιέρης. ...ἴσως ὁ φίλος μου νὰ κοντοστέκουνταν, ξέμπαρκος τώρα κλειστὸς σ᾿ ἕνα μικρὸ σπίτι μὲ εἰκόνες γυρεύοντας παράθυρα πίσω ἀπ᾿ τὰ κάδρα. Χτύπησε ἡ καμπάνα τοῦ καραβιοῦ σὰν τὴ μονέδα πολιτείας ποὺ χάθηκε κι ἦρθε νὰ ζωντανέψει πέφτοντας ἀλλοτινὲς ἐλεημοσύνες. «Παράξενο», ξανάειπε ὁ καπετάνιος. «Τούτη ἡ καμπάνα-μέρα ποὺ εἶναι- μοῦ θύμισε τὴν ἄλλη ἐκείνη, τὴ μοναστηρίσια. Διηγότανε τὴν ἱστορία ἕνας καλόγερος ἕνας μισότρελος, ἕνας ὀνειροπόλος. «Τὸν καιρὸ τῆς μεγάλης στέγνιας, - σαράντα χρόνια ἀναβροχιὰ - ρημάχτηκε ὅλο τὸ νησὶ πέθαινε ὁ κόσμος καὶ γεννιοῦνταν φίδια. Μιλιούνια φίδια τοῦτο τ᾿ ἀκρωτήρι, χοντρὰ σὰν τὸ ποδάρι ἄνθρωπου καὶ φαρμακερά. Τὸ μοναστήρι τ᾿ Ἅι-Νικόλα τὸ εἶχαν τότε Ἁγιοβασιλεῖτες καλογέροι κι οὔτε μποροῦσαν νὰ δουλέψουν τὰ χωράφια κι οὔτε νὰ βγάλουν τὰ κοπάδια στὴ βοσκὴ τοὺς ἔσωσαν οἱ γάτες ποὺ ἀναθρέφαν. Τὴν κάθε αὐγὴ χτυποῦσε μία καμπάνα καὶ ξεκινοῦσαν τσοῦρμο γιὰ τὴ μάχη. Ὅλη μέρα χτυπιοῦνταν ὡς τὴν ὥρα ποῦ σήμαιναν τὸ βραδινὸ ταγίνι. Ἀπόδειπνα πάλι ἡ καμπάνα καὶ βγαῖναν γιὰ τὸν πόλεμο τῆς νύχτας. Ἤτανε θαῦμα νὰ τὶς βλέπεις, λένε, ἄλλη κουτσή, κι ἄλλη στραβή, τὴν ἄλλη χωρὶς μύτη, χωρὶς αὐτί, προβιὰ κουρέλι. Ἔτσι μὲ τέσσερεις καμπάνες τὴν ἡμέρα πέρασαν μῆνες, χρόνια, καιροὶ κι ἄλλοι καιροί. Ἄγρια πεισματικὲς καὶ πάντα λαβωμένες ξολόθρεψαν τὰ φίδια μὰ στὸ τέλος χαθήκανε, δὲν ἄντεξαν τόσο φαρμάκι. Ὡσὰν καράβι καταποντισμένο τίποτε δὲν ἀφῆσαν στὸν ἀφρὸ μήτε νιαούρισμα, μήτε καμπάνα. Γραμμή! Τί νὰ σοῦ κάνουν οἱ ταλαίπωρες παλεύοντας καὶ πίνοντας μέρα καὶ νύχτα τὸ αἷμα τὸ φαρμακερὸ τῶν ἑρπετῶν. Αἰῶνες φαρμάκι γενιὲς φαρμάκι». «Γραμμή! Τί νὰ σοῦ κάνουν οἱ ταλαίπωρες παλεύοντας καὶ πίνοντας μέρα καὶ νύχτα τὸ αἷμα τὸ φαρμακερὸ τῶν ἑρπετῶν. Αἰῶνες φαρμάκι, γενιὲς φαρμάκι». «Γραμμή!» ἀντιλάλησε ἀδιάφορος ὁ τιμονιέρης. Τετάρτη, 5 Φεβρουαρίου 1969 Πηγή: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/oi_gates_t_ai_nikola.htm Ακολουθεί απόσπασμα απο το "Λόγω Γραφής" Ο Σεφέρης στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας είχε επιλέξει τη σιωπή και την άρνηση να δημοσιεύσει εργασίες του στην Ελλάδα. Στις 28 Μαρτίου 1969, ενάμιση χρόνο πριν τον θάνατό του, αποφασίζει να μιλήσει για πρώτη φορά δημόσια και να μεμφθεί ευθαρσώς τη Δικτατορία. Η δήλωσή του στο BBC έκανε τεράστια αίσθηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έδωσε ελπίδα στο αντιδικτατορικὸ κίνημα. Η «Δήλωση» του Σεφέρη κατά της Χούντας εκτός από το BBC ακούστηκε και σε άλλους ευρωπαϊκούς σταθμούς μεγάλης εμβέλειας. Πίσω από αυτήν καταφέρεται και εναντίον κάθε απολυταρχίας που καταπίεζε τον Ελληνισμό, όπως η Αγγλοκρατία την Κύπρο από το 1878 μέχρι το 1959. Παραθέτω το πιο ουσιαστικό απόσπασμα της Δήλωσης: «Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι μία κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντιστούν μέσα στα ελώδη στεκούμενα νερά. Δε θα μου ήταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτοιες ζημιές δε λογαριάζουν πάρα πολύ για ορισμένους ανθρώπους. Δυστυχώς δεν πρόκειται μόνον γι’ αυτόν τον κίνδυνο. Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει, αναπότρεπτη, στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μας βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα, όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό. Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό, και, μπορώ να πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό, όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή». * Η δήλωση του Σεφέρη από το BBC  είχε τρία αποτελέσματα 1) Η Χούντα Αθηνών, ως αντίποινο, του αφαίρεσε τον τίτλο του «πρέσβη επί τιμή» και το διπλωματικό διαβατήριο. Σε επιστολή του ο Υπουργός Εξωτερικών Παν. Πιπινέλης ανέφερε στον Σεφέρη, ως αιτιολογία της απόφασης την ‘αντεθνική προπαγάνδα» επειδή δήθεν η Δήλωση του ποιητή είχε μεταδοθεί και από τη σοβιετική ραδιοφωνία. 2) Για πρώτη φορά έσπαγε η «Σιωπή» των διανοουμένων. Η Χούντα Αθηνών είχε αντιμέτωπους, εκτός από τους αριστερούς, και πολυπληθείς φιλελεύθερους λόγιους. 3) Στην κηδεία του Σεφέρη, ενάμισυ χρόνο μετά, η εκκλησία της οδού Κυδαθηναίων θα γεμίσει με κόσμο, νέους και φοιτητές, δεκάδες χιλιάδες νέες ‘γάτες του Άη Νικόλα’. Aν η κηδεία του Kωστή Παλαμά είχε λάβει το 1943 έναν αντιστασιακό χαρακτήρα εναντίον των ναζιστικών δυνάμεων, η κηδεία του νομπελίστα ποιητή είχε χαρακτήρα εναντίον της δικτατορίας. Ο Οδυσσέας Ελύτης είπε στον επικήδειό λόγο του για το Γ. Σεφέρη: «Κανείς άλλος δε στάθηκε τόσο ικανός ν’ ανιχνεύσει, να βρει και να κινήσει τα νήματα της ζωντανής ελληνικής παράδοσης όσο αυτός… Καλλιέργησε το αίσθημα της ευθύνης και κράτησε ψηλά τη σημαία της ελεύθερης συνείδησης, που τόσο την έχουν ανάγκη, σήμερα προπάντων, οι νέοι». Ολόκληρο το άρθρο εδώ