Αυτό που ονομάζουμε πολιτισμό (Robert Noonan)

«Αυτό που ονομάζουμε πολιτισμό - η συσσώρευση γνώσης που μας έχει φτάσει από τους προγόνους μας - είναι ο καρπός χιλιάδων ετών ανθρώπινης σκέψης και μόχθου. Δεν είναι αποτέλεσμα της εργασίας των προγόνων οποιασδήποτε ξεχωριστής τάξης ανθρώπων που υπάρχουν σήμερα και, ως εκ τούτου, αποτελεί δικαιωματικά την κοινή κληρονομιά όλων. Κάθε μικρό παιδί που γεννιέται στον κόσμο, ανεξάρτητα από το αν είναι έξυπνο ή βαρετό, αν είναι σωματικά τέλειο ή κουτσό ή τυφλό. ανεξάρτητα από το πόσο μπορεί να υπερέχει ή να υστερεί από τους συνανθρώπους του σε άλλες απόψεις, σε ένα πράγμα τουλάχιστον είναι ίσο τους - είναι ένας από τους κληρονόμους όλων των εποχών που έχουν περάσει» (Οι φιλάνθρωποι με τα σχισμένα παντελόνια - 1914)

"Η γυναίκα το δρόμο αιώνια μας δείχνει" - αφιερωμένο στο αιώνιο θηλυκό

The Birth of Venus 1483-1485

Από την αρχαιότητα οι Μούσες αποτελούσαν πηγή έμπνευσης για κάθε διανοητική δημιουργία και ήταν οι προστάτιδες των καλών τεχνών, της δημιουργικής αναζήτησης και του καινούργιου. Ήταν 12 και όχι 9 όπως είναι ευρέως διεδομένο. Ο Παυσανίας μας λέει ότι στη πρώτη γενιά ήταν 3 κόρες του Ουρανού και της Γαίας, η Μνήμη, η Μελέτη και η Αοιδή. Μετά η Μνημοσύνη με το Δία έκανε τις άλλες εννιά. Στην Ακαδημία του Πλάτωνα υπήρχε βωμός προς τιμή τους και ο Όμηρος αναφέρει την Καλλιόπη ως πηγή έμνευσής του. 

Ίσως αρκετές και αρκετοί από εμάς να μην έχουν σκεφτεί να διερευνήσουν και να απαντήσουν στο ερώτημα "γιατί μέχρι τώρα στη παγκόσμια λογοτεχνία και άλλες τέχνες υπάρχουν αναγνωρισμένες ή καθιερωμένες "Μούσες", ενώ δεν υπάρχει κάποιο άλλο τέτοιο πρότυπο αρσενικού φύλου; Γιατί υπάρχουν Μούσες που εμπνέουν ποιητές και όχι Μούσοι που να εμπνεύσουν ποιήτριες;" Ίσως μια εξαίρεση είναι ο Οδυσσέας, όμως αυτός είναι μια άλλη ιστορία. 

Μuses_by_Ultimeciaffb

Η Μούσα (ή και η ηρωϊδα μυθιστορημάτων) σχεδόν πάντα είναι μία, όμως δεν υπακούει παντα στους κανόνες της πατριαρχικής κοινωνίας. Συνήθως στα λογοτεχνικά έργα που άφησαν εποχή καθόλου και για αυτό είναι και Μούσα. Όμως απο την άλλη, η Μούσα είτε καθεστωτική ή επαναστάτρια, είτε τραγική ή σατυρική, είναι πάντα - φανερά ή υποβόσκουσα - ερωτική. Σε μερικά άλλα λογοτεχνικά έργα, συνήθως του τελευταίου αιώνα ακολουθεί την καθεστωτική ή αντικαθεστωτική εξουσία κάθε είδους ή ακόμη χειρότερα το χρήμα, ως καθολικό ισοδύναμο. 

Μπορείτε να μου πείτε ότι τα περισσότερα απο αυτά τα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας τα έχουν γράψει άντρες και για αυτό γίνονται κάποια από τα παραπάνω. Ίσως. Όμως υπάρχουν και άντρες που περιέγραψαν υπέροχες ηρωϊδες, που έγιναν πραγματικές Μούσες για μεταγενέστερους δημιουργούς και  πολλές γεννεές αναγνωστών και αναγνωστριών.

Ένας σύγχρονος διασκευαστής της ιστορίας του Αριστείδη του Μιλήσιου (γύρω στο 100 π.Χ) δυο χιλιάδες σχεδόν χρόνια μετά, βάζει τη χήρα της Εφέσσου να λέει: "“Απ’ το να πεθάνει ένας ζωντανός προτιμώ να σταυρωθεί ένας πεθαμένος” ενώ ο Χατζηδάκις κάποιες δεκαετίες πριν μελοποίησε “Μια χήρα από την Έφεσο δεν ήμουνα ποτές, δεν είχα στρατιώτες για εραστές”. Όμως η χήρα της ιστορίας είχε, και μάλιστα δίπλα στο τάφο του άνδρα της, εκφράζοντας τη δίψα της για ζωή και ευτυχία.

Η "Αφροδίτη" του Βιργίλιου είναι πιο κοντά στη θεά Άρτεμη παρά στην συνονόματή της, ντροπαλή και  μυστηριώδης. Αντίθετα η "Αφροδίτη" του Επικούρειου Λουκρήτιου, είναι η ανίκητη και κινητήρια δύναμη της ζωής, που σε μια ερωτική συνεχή διαμάχη με τον Άρη δημιουργεί, καταστρέφει και αναζωογονεί τα πάντα.

Στην αφήγηση του Σίμωνα Μάγου της Σαμάρειας, εκτός απο την Ελένη της Τύρου, που είναι η ενσάρκωση της Ωραίας Ελένης της Τροίας, υπάρχει ένα μεγάλο μέρος κοινό σχεδόν σε όλες τις μορφές των Γνωστικών μύθων. Αυτό είναι ότι το έργο της δημιουργίας οφείλεται στη γυναικεία αρχή, τη σύλληψη της Θεότητας. Ιδιαίτερη στη Σιμωνική ιστορία είναι η ταύτιση της συντρόφου του Ελένης της Τύρου με τη γυναικεία αρχή.

Η "Βεατρίκη" που δημιούργησε ο Δάντης για να ικανοποιήσει την δική του ανάγκη αλληγορικής περιγραφής ίσως ενός ανεκπλήρωτου έρωτα συγκερασμού του θείου με το εγκόσμιο, τον οδηγεί στο δικό της όραμα, που αυτός μόνο το περιγράφει δοξαστικά. Αυτή είναι ο οδηγός και αυτός ο οδηγούμενος.

Howard-Chandler-Christy-Nudes-at-the-beach

Ο Τσόσερ στις "Ιστορίες του Καρντέμπουρι" της ύστερης μεσαιωνικής Αγγλίας,  έχει τη "σύζυγο απο το Μπαθ" - με πείρα, σπιρτάδα, φεμινιστική νοοτροπία και θέληση για ζωή - που απολαμβάνει το σεξ, δεν ντρέπεται γι' αυτό και έχει τη κυριαρχία - γιατί αυτήν θέλει - για όλα τα θέματα του σπιτιού. Παράλληλα υμνεί την ελευθερία εκτός γάμου: "γιατί αβάστακτος είναι ο ζυγός".

Οι "Μαργαρίτα" και η "Ελένη" είναι οι δυό μούσες του Φάουστ και η "Γαλατεια" αρχή αυτοκαταστροφής για τον "Ανθρωπάκο", αλλά αγαθή οντότητα για τον Γκαίτε. Η "Μαργαρίτα" του Μπουλγκάκοφ, παραμένει κινητήρια δύναμη της πλοκής, αγνή και συμπαθητική παρά το ότι στέφεται βασίλισσα στον ετήσιο χορό του Διαβόλου και τις φιλούν τα πόδια γνωστοί εγκληματίες και κάθε καρυδιάς καρύδι.

Στη σύγχρονη περίοδο η ευφυής και καταχθόνια δημιουργικότητα της Έντα Γκάμπλερ δεν συμβαδίζει καθόλου με τα "πρέπει" της καθεστηκίας αντίληψης αλλά εκφράζει τα "θέλω" της και αυτά που την ευχαριστούν, γιατί η ευχαρίστηση είναι το κέντρο της προσωπικότητάς της και της ζωής της. Ο ασυνείδητος, βαθιά κρυμένος κόσμος της έχει το δικό του σύστημα αξιών και στόχων που όχι μόνο ξεπερνούν το κυρίαρχο αποδεκτό σύστημα αλλά δεν έχουν με αυτό κάποιο κοινό πεδίο αναφοράς, εκτός από τη λαχτάρα για εξουσία και ελευθερία.  

"Η γυναίκα το δρόμο αιώνια μας δείχνει" - στο κορμί, στη νοοτροπία και τη ψυχή της είναι ο αγώνας του Οδυσσέα όχι τόσο για το νόστο, όσο για την ελευθερία και τη περιπέτεια, η πάλη του Προμηθέα κατά της εξουσίας κάθε μορφής και η ανήσυχη δημιουργικότητα κάθε συγγραφέα αρσενικού ή θηλυκού φύλου.

Ένα άλλο ερώτημα είναι αν όλοι αυτοί οι δημιουργοί εξειδανίκευσαν ή δαιμονοποίησαν τις ηρωϊδες τους, που από Μούσες έγιναν για πολλούς απο τους ήρωές τους αιτία καταστροφής. Σίγουρα ο κάθε αναγνώστης ή αναγνώστρια δίνει τη δική του απάντηση. 

Όμως ας μην ξεχνάμε την "Αφροδίτη του Λουκρήτιου" που είναι πηγή ζωής, δημιουργίας, καταστροφής και αναζωογόννησης, είναι η αρχή και το τέλος και από αυτό πάλι μια καινούργια αρχή.

Ωδή στη θάλασσα (του Δ.Βασιλείου)

 Θάλασσα αρχέγονη,

κόρη της φωτιάς

της γης και του αέρα αδελφή,

μεσ’ στην αγκάλη της ζωής

τον κόσμο μας ενώνει.

 

Στις γλώσσες όλων των ανθρώπων

θάλασσα - η μάνα μας

και θάλασσα - αγάπη,

θάλασσα - αδελφοσύνη

και θάλασσα - βωμός ελευθερίας.

 

Πόσοι και πόσοι προσπαθήσαν

να της φορέσουν αλυσίδες

και σύνορα να της χαράξουν.

Μ’ αυτή, περήφανα ελεύθερη,

μεσ’ στους αιώνες, θάλασσα ήταν

και θάλασσα να είναι συνεχίζει.

Πρέβεζα 04,11,2024

Απο το "διαβολάκι" στο "δημιουργικό δαίμονα"

“Κάθε έργο πνευματικής δημιουργίας, ανεξάρτητα από το σύστημα μέσα στο οποίο εμπνέεται και γεννιέται, για να αναγνωριστεί από εχθρούς και φίλους θα πρέπει να λειτουργήσει σαν ένα μικρό μεν, αλλά υπερκινητικό και ανήσυχο «διαβολάκι» που δημιουργεί εντάσεις, διαφωνίες, ακόμη και δραματικές ή κωμικές καταστάσεις. Μερικά από αυτά τα μπορεί να δημιουργήσουν ολόκληρες τάσεις ή μόδες και από «διαβολάκια» να μετατραπούν σε «δημιουργικούς δαίμονες» που θα ανακατέψουν τα πάντα στη τέχνη, στη κοινωνία ακόμη και στην οικονομία και πολιτική¨

"Every work of intellectual creation, regardless of the system in which it is inspired and born, in order to be recognized by enemies and friends must function as a small, albeit hyperactive and restless "little devil" that creates tensions, disagreements, even dramatic or comical situations. Some of these works can create whole trends or modes and from "little devils" turn into "creative demons" that will stir up everything in art, society and even in economy and politics”.

«Каждое произведение интеллектуального творчества, независимо от системы, в которой оно вдохновлено и рождено, для того, чтобы быть признанным врагами и друзьями, должно функционировать как маленький, хотя и гиперактивный и беспокойный «чертенок», который создает напряженность, разногласия, даже драматические или комические ситуации. Некоторые из этих произведений могут создавать целые тенденции или моды и из «чертиков» превращаться в «творческих демонов», которые будут всколыхнуть все в искусстве, обществе и даже в экономике и политике».

"Η καθωσπρέπει ποίηση" του Δημήτρη Βασιλείου

                                                                 Η καθωσπρέπει ποίηση

στους κήπους ανθεί της εξουσίας,

μεσ’ των αρχόντων τις αυλές

και μεσ’ στα κάστρα τα ψηλά των ηγεμόνων,

των ισχυρών υμνεί τη δύναμη

και των θεών τα θαύματα.

Μ’ όμορφες λέξεις, τρυφερές

κι’ επίθετα γλυκά

τον κόσμο των καημών, της πείνας  και του πόνου

αποκοιμίζει

μ’ ελπίδες ψεύτικες, κενές,

κούφιες, ξεφτιλισμένες.

 

Τ’ αυτιά μπουκώνει ψέματα,

τις γλώσσες ευνουχίζει,

τη μνήμη προσπαθεί να αφανίσει

και στη συνείδηση

φυτεύει υποταγή

σε πρίγκιπες θεόσταλτους

και διαδόχους θρόνων.

 

Η καθωσπρέπει ποίηση

σ’ αστραφτερά σαλόνια διασκεδάζει

και οι Ακαδημίες

μ’ επαίνους και βραβεία την ταΐζουν

για να μπορεί να ζει και να υμνεί

τις ματωμένες εξουσίες

και των ανθρώπων, της ζωής την απουσία

να την περιγελά με μια δευτέρα παρουσία.

14.06.2023    Αθήνα                                                               

Στη “Χιλιαδού” το βραβείο «Καλύτερης Ευρωπαϊκής Kινηματογραφικής Τοποθεσίας 2022»

Το Βραβείο Καλύτερης Ευρωπαϊκής Kινηματογραφικής Τοποθεσίας 2022 απέσπασε η παραλία Χιλιαδού στην οποία έγιναν γυρίσματα γυρίσματα της ταινίας «Το τρίγωνο της θλίψης», του Σουηδού Ρούμπεν Έστλουντ (Χρυσός Φοίνικας Φεστιβάλ Καννών). Η βράβευση από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο των Film Commission (EUFCN) πραγματοποιήθηκε στην 73η Μπερλινάλε, στο πλαίσιο του European Film Market. 

Η βράβευση δείχνει την δυνατότητα που έχει η Εύβοια να συμμετάσχει σε τέτοιου είδους γεγονότα που μπορούν να προωθήσουν την τουριστική ταυτότητά, τους τουριστικούς πόρους και το τουριστικό της προϊόν.

Όλες οι φωτο από www.naftemporiki.gr/culture/

Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου εκφράζει τις ευχαριστίες  του σε όσες και όσους συμμετείχαν στην διαδικτυακή ψηφοφορία. Οι άλλες τέσσερις υποψηφιότητες ήταν από τη Μεγάλη Βρετανία, την Ελβετία, τη Γερμανία και την Κροατία.

Είναι η δεύτερη φορά που η χώρα μας βραβευεται ως καλύτερη κινηματγραφική ευρωπαϊκή τοποθεσία από το 2017 που καθιερώθηκαν αυτά τα βραβεία. Το 2018, ε'ιχε λάβει η Κέρκυρα για τα γυρίσματα της τηλεοπτικής σειράς «The Durrells». 

" Έρωτες Θεοί" ενα οδοιπορικό στους ερωτιδείς της τέχνης

 Ο διαβολάκος του "Μπιντέ απο μετάξι" (2016) αφου περιπλανήθηκε και σκαντάλισε αρκετούς στην Αθήνα της κρίσης, απόκτησε καλλιτεχνικές ανησυχίες αλλά και ερωτική διάθεση, άλλαξε όνομα, έγινε ταραξίας και ξεκινά ενα ταξίδι σε μερικά απο τα πιο ονομαστά Μουσεία.

Σε αυτή τη περιπλάνησή του γνωρίζει τον έρωτα με περιπετειώδη τρόπο. Θα συναντήσει κάπου την αγάπη και τη λύτρωση?

Απάντηση θα βρούμε στις σελίδες του νέου βιβλίου της Kατερίνας Γιαμά που κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Bookstars.

Μια σουρεαλιστική μυθοπλασία που παρουσιάζει με πρωτότυπο τρόπο τις αιώνιες επιθυμίες και όνειρα της ανθρώπινης ύπαρξης  και τα συνδυάζει με τα αρχέγονα ένστικτα της ελεύθερης βούλησης και έκφρασης στη τέχνη.

Δράση και περιπέτεια με φόντο γνωστά Μουσεία στο Παρίσι, το Λονδίνο, τη Λισσαβώνα, τη Ταγγέρη, την Αθήνα, το Βερολίνο και αλλού

Μια μικρή παρουσίαση ακολουθεί παρακάτω:

Το βιβλίο 'Ερωτες θεοί" μπορείτε να το βρείτε ηλεκτρονικά στο www.bookstars.gr σε άλλα ηλεκτρονικά καταστήματα και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία

 

 

Ο αντισυστημικός Σταμάτης Κραουνάκης, άφησε το στίγμα του στη σκηνή του 4ου bio – Mechanical festival

“Let’s go party”: Ο Σταμάτης Κραουνάκης, εμφανώς αντισυστημικός, άφησε το στίγμα του καταμεσής στη σκηνή του 4^ου bio – Mechanical festival

Κείμενο – φωτογραφίες Κατερίνα Γιαμά – Θέατρο Χαλκίδας

Με όπλο την μαγική δύναμη της μουσικής και το αδιαμφισβήτητο τάλαντο της επικοινωνίας τους με το κοινό, ο Σταμάτης Κραουνάκης και η Σπείρα με φίλους μουσικούς δεν άφησαν το παραμικρό περιθώριο χρόνου σε όσους είχαν την τύχη να τους ακούσουν, το Σάββατο το βράδυ στον Πολιτιστικό χώρο της Αυλιδείας Αρτέμιδας. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεών του το 4^ο bio – Mechanical festival άφησε, ως προτελευταία γεύση, το μουσικό αυτό σχήμα με επικεφαλής τον ανατρεπτικό Έλληνα μουσικό που έδωσε ηχηρό μήνυμα αισιοδοξίας στους ακροατές, αποδεικνύοντας ότι οι παντός είδους κρίσεις αντιμετωπίζονται δραστικά με την πολιτιστική δραστηριότητα, το πηγαίο χιούμορ, το μπρίο, την καλοστημένη σάτιρα και την έκφραση του σώματος. Στο «σχήμα» που αναστάτωσε τις κερκίδες κερδίζοντας πόντο πόντο το κέφι και την έντονη συμμετοχή του κοινού, συμμετείχαν οι Βαϊος Πράπας(φωνή – κιθάρα – μπουζούκι), Σάκης Καραθανάσης(φωνή – κιθαρόνι – καχόνε), Γιώργος Στιβανάκης(φωνή – μαράκες, ντέφι), Κώστας Μπουγιώτης(φωνή – καχόνε), Χρήστος Γεροντίδης(φωνή – καχόνε), Γιώργος Ταμιωλάκης(τσέλλο), Δημήτρης Ανδρεάδης(πλήκτρα).

Το πρόγραμμα διέθετε τα πάντα. Μια πλούσια και ευρηματική γκάμα χαρακτηριστική για τις ευρηματικές εναλλαγές της, αφενός «ανέβαζε» τους τόνους προκαλώντας ένταση και σασπένς, αφετέρου τους «κατέβαζε», δημιουργώντας ημισκότεινα σκηνικά στυλ καμπαρέ- town και φωνές που «σφυροκοπούσαν» απροκάλυπτα το συναίσθημα. Λαϊκά της περασμένης δεκαετίας, παραδοσιακά, ρετρό, ξένες μπαλάντες με αποκαλυπτικές ερμηνείες, κοινωνική σάτιρα που τσάκιζε κόκκαλα ή που άγγιζε επιδερμικά αλλά επιδέξια την ευαισθησία των ακροατών, τραγούδια που έχουν αφήσει εποχή από τις πρώτες του και κατ’ εξακολούθηση συνεργασίες με την Λίνα Νικολακοπούλου και γνωστούς ‘Ελληνες τραγουδιστές, μουσικά όργανα σε συστοιχία αλλά και..χωρίς αυτήν, ανάμικτα αλλά και σύμμικτα. «Αυτή η νύχτα» που την τραγούδησε και το κοινό, «Τα πιο ωραία λαϊκά» , «Μια πόλη μαγική», «Η κουπαστή» με το «Φίλα με» και «Όταν έχω εσένα» μετέτρεψαν την μουσική του παράσταση σε μια επαναλαμβανόμενη, αλλά συνήθιστη «οπερέτα» όπου όλοι και όλα κινούνταν αδιάκοπα με διαφορετικούς ρυθμούς εναρμονισμένους μεταξύ τους. Το ερωτικό στοιχείο διαπερνούσε τη θεματική του κάνοντάς το να φαντάζει άλλοτε σαν επίγεια αναγκαιότητα και άλλοτε σαν μεταφυσική αναζήτηση. 

Πριν το θεαματικό τέλος – αν και στην περίπτωση Κραουνάκη το τέλος είναι μια δεύτερη παράσταση – ερμήνευσε ένα τραγούδι βασισμένο σε σύγχρονο άρθρο της Έλενας Ακρίτα που όπως είπε, χωρίς να «μασάει» τα λόγια του, τον συγκλόνισε για την αλήθεια του. Μέσα στο σκοτάδι – που εναλασσόταν με εντυπωσιακούς φωτισμούς των προβολέων - ενός πρώην ανενεργού λατομείου, ο Κραουνάκης (Σταμάτης για τους περισσότερους λόγω της αμεσότητάς του) υποκλίθηκε με την ταπεινότητα του καλλιτέχνη που γνωρίζει πολύ καλά πώς να κερδίζει την συμπάθεια του κοινού και να την μετουσιώνει σε πολύωρη, μουσική πανδαισία με εσάνς καυστικού χιούμορ.

Το Θέατρο Χαλκίδας συναντά τον μύθο ενδίδοντας στην γοητεία των Ομηρικών επών

 

 

Το Θέατρο Χαλκίδας «Αναχωρεί από την Ωγυγία» για ένα τριήμερο  και συναντά τον μύθο  ενδίδοντας στην γοητεία των Ομηρικών επών

Κείμενο – φωτο: Κατερίνα Γιαμά – Θέατρο Χαλκίδας

Το ταξίδι του Οδυσσέα εν μέσω θεϊκών και θνητών δυσκολιών, φιλοσοφικών διλημμάτων και νοσταλγίας για την πατρίδα του με ζωντανέ αφηγήσεις και έντεχνα ευρήματα, παρουσιάστηκε, σε πείσμα ποικίλων ανασταλτατικών παραγόντων(συμπεριλαμβανομένου και του κορονοϊού) την Πέμπτη το βράδυ στη σκηνή του Πολιτιστικού χώρου της Αυλιδείας Αρτέμιδας σε παραγωγή του Θεάτρου Χαλκίδας. Το «τρίτο κουδούνι» αντήχησε μέσα στην απλόχωρη αγκαλιά του παλιού νταμαριού και η  πέμπτη ραψωδία της Ομηρικής Οδύσσειας σε σκηνοθεσία και δραματουργία της Μαρίας Βαρδάκα πήρε τη θέση της επάξια ενώπιον των θεατών που έσπευσαν να απολαύσουν την πρεμιέρα της παράστασης ενώ αναμένονται δύο ακόμη παραστάσεις απόψε Παρασκευή 31 Ιουλίου και την Κυριακή 2 Αυγούστου. 

Η ενδυματολογική επιμέλεια ανήκει στην Βάσω Λευκούδη, η μουσική επένδυση στην Μαίρη Χουλιέρη,  η χορογραφία στην Δήμητρα Αγραφιώτη και η μουσική διδασκαλία των τραγουδιών στον Νικηφόρο Κουρμπέτη. Την επιμέλεια του προγράμματος έχει η ΄Εστερ Σώτια Λουκά, την δημιουργία της αφίσας ο Πέτρος Χριστούλιας ενώ στον σκηνοθετικό βοηθητικό ρόλο είναι ο Θεόφιλος – Ιάσονας Τσουκαλάς. Τους ρόλους ερμήνευσαν μέλη της θεατρικής ομάδας  Θεάτρου Χαλκίδας που κάτω από την έμπειρη «μπαγκέτα» της Μαρίας Βαρδάκα απέδωσαν  βάσει του περιορισμένου χρόνου που διέθεταν, με καλλιτεχνική αξιοπιστία και αξιοσημείωτη ερμηνευτική συνέπεια. 

Στους ρόλους οι : Νίκος Αθανασιάδης, Λιζ Αθανασιάδη – Γκάρντερ, Ελένη Αλεξανδρή, Ματούλα Αναστασίου, Ευρώπη Ευαγγελοπούλου, Σουζάνα Αθανασιάδου, Μαρία Καράκωστα, Εύη Κονοβέση, Βασιλική Κοτσανταμάνη, Γιώργος Λεβάκης, Ζωή Λιβανίου, ΄Εστερ Σώτια Λουκά, Κώστας Ντεγιάννης,΄Αννα Οταπασίδου, Γιάννης Παρχαρίδης, Κωνσταντίνα Πολυδώρου, Βάσια Σκούρα, Παναγιώτης Τζαφέρης,΄Ελενα Φωτιά,΄Αννα  και Εύα Χειμώνα.Διανθισμένη κατά διαστήματα με ζωντανή μουσική από τους Δημήτρη Κικίδη - Μιχαέλα Ρώτα και χορογραφία της Δήμητρας Αγραφιώτη που αποδόθηκε από τους Αναστασία – Βαρβάρα Μπαρότα και Χριστόφορο Παντούλα, η πέμπτη ραψωδία ταξίδεψε το κοινό κόντρα στι ς «θύελλες» της σύγχρονης  πραγματικότητας δίνοντάς του την έντονη αίσθηση ότι ο μύθος αντιστέκεται στη φθορά των δυσκολιών και του χρόνου. Το κείμενο  και οι μουσικές σύγχρονα, οι ποιητικές αναφορές  εναλλάχτηκαν  με διαδοχικές παύσεις, μελωδικές «αναπνοές» και  ερωτικές επικλίσεις. Από τον Ελύτη και τον Καζαντζάκη μέχρι τον μεταπολεμικό Ασλάνογλου και την νεορομαντική Μαρία Πολυδούρη, την «Αθανασία» του Χατζηδάκη και τραγούδια των Δήμα, «Ρόδο του Ανέμου», Βασιλείου και Ζαχοπούλου, η Ωγυγία όπου η Καλυψώ γνώρισε και «αιχμαλώτισε» τον Οδυσσέα σύμφωνα με τον μύθο, πέρασε μέσω της  μαγικής θεατρικής τέχνης στη σκηνή χωρίς..συνοπτικές διαδικασίες.΄Οπως εξηγεί στο σημείωμά της για το έργο η Μαρία Βαρδάκα  που χαιρέτισε με όλους τους συντελεστές το ακροατήριο, «ενδώσαμε στην κρυφή σκηνική γοητεία των Ομηρικών επών». Τίποτε λιγότερο, αντίθετα πολύ περισσότερο.     

 

Οι θεωρητικές αρχές του Νίτσε (*)

Μια όμορφη μετάφραση και μια υπερπλήρης φιλολογική στοιχείωση – τι άλλο χρειάζεται για να αξιοποιηθούν οι σκέψεις του Νίτσε για τη φιλολογία; Αυτό που κατά τον Νίτσε ορίζει τη φιλολογία: μια αργή ανάγνωση. Γιατί αν ο Νίτσε, επιλέγοντας την οδό της σωκρατικής ειρωνείας, αποδίδει σε κάποιο «διεστραμμένο γούστο» του την απόφασή του να μη γράφει τίποτα «που να μη φέρνει σε απόγνωση όποιον είναι “βιαστικός”», ο ορισμός της φιλολογίας ως της τέχνης της αργής ανάγνωσης δείχνει ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα – ιδίως σε μια εποχή σαν τη δική μας, όπου διαβάζει κανείς βουλιμικά για να συγκεντρώσει πληροφορίες, ή αλλιώς γιατί; Για να δει μήπως αν ένα κείμενο εκφράζει τις απόψεις που προτιμά και ο ίδιος ή όχι; Η αργή ανάγνωση διέπεται από την αντίθετη αρχή: ότι η σκέψη δεν κινείται μεταξύ πληροφορίας και αυτονόητου, ότι το νόημα έχει πάντοτε πτυχώσεις και σκοτεινές ζώνες.

Το αργό διάβασμα, που προσέχει «μπρος και πίσω», είναι η αρχή μόνο αυτού που έχουν ονομάσει «ερμηνευτικό κύκλο». Η ουσία του είναι η παλινδρομική κίνηση ανάμεσα στο μέρος και το όλον. Καταλαβαίνει κανείς τις φράσεις όταν καταλαβαίνει τις λέξεις, έπειτα όμως καταλαβαίνει τις λέξεις επειδή καταλαβαίνει τις φράσεις. Και διαπιστώνει ότι η λέξη μέσα στη φράση έχει ένα άλλο νόημα από αυτό που της έδινε στην αρχή. Και έπειτα η φράση η ίδια ηχεί διαφορετικά. Φαύλος κύκλος; Θα ήταν, αν ήταν στατικός, αλλά δεν είναι. Η κίνησή του είναι σπειροειδής∙ η ερμηνεία σηκώνει ένα στρόβιλο πάνω από τα πράγματα. Το όλο και το μέρος μετατοπίζονται συνέχεια. Γιατί μετά βλέπει κανείς ότι το όλον δεν είναι ούτε η φράση, που η ίδια παίρνει το νόημά της από το σύνολο ενός έργου ή μιας σκέψης, και το έργο ή η σκέψη είναι πάλι μέρη σε σχέση με κάτι ευρύτερο που μπορεί να είναι μια ιστορική εποχή, ένας πολιτισμός, ή κάτι άλλο του οποίου μπορεί να μην έχουμε ακόμα ούτε τη σκέψη ούτε το όνομα, γιατί εντέλει υπάρχει ένα όλο που περιλαμβάνει αυτά όλα μαζί με αυτόν που τα σκέφτεται, χωρίς αυτά να είναι απλώς ένα «αντικείμενο» αφού τον περιέχουν, και χωρίς αυτός να είναι απλώς ένα προϊόν τους, αφού, και σε όποιο βαθμό, μπορεί να τα βλέπει απ’ έξω.

Η φιλολογία, λέει ο Νίτσε, ζητάει από τους θιασώτες της «να στέκονται σε μια απόσταση, να αφήνουν χρόνο στον εαυτό τους, να μένουν σιωπηλοί, να γίνονται αργοί». Δεν πρόκειται απλώς για κανόνες μελέτης. Η διεύρυνση του ερμηνευτικού κύκλου σημαίνει ότι ο Νίτσε ζητάει μιαν ανθρωπότητα που να μη συμπίπτει απλώς με τον εαυτό της αλλά να έχει απόσταση από αυτόν και να τον σκέφτεται, μια ανθρωπότητα που να ζει ιστορικά.

Αυτόν τον δρόμο ακολούθησε ο ίδιος και η φιλολογία του έγινε φιλοσοφία, όπως το λέει αντιστρέφοντας ένα λόγο του Σενέκα: philosophia facta est, qua philologia erat. To τελικό νόημα του ερμηνευτικού κύκλου, αν τον καταλάβει κανείς ουσιαστικά, όχι μεθοδολογικά, είναι ό,τι επισημαίνει αλλού ο Νίτσε λέγοντας ότι, όπως γύρω από μια φωτεινή πηγή το φως διαδίδεται ομοιόμορφα, έτσι ομοιόμορφα φωτίζονται γύρω μας το παρελθόν και το μέλλον. Αυτό δεν αφορά μόνο την κλασική φιλολογία. Σημαίνει, όμως, ότι αυτή θα παραμένει επίκαιρη όσο ο κόσμος μας θα περιλαμβάνει ακόμα ως συνιστώσα του το ελληνικό και ρωμαϊκό παρελθόν του.

Ο πρώτος ανθρωπισμός, της Αναγέννησης, συνδέθηκε με το ελληνορωμαϊκό παγανιστικό παρελθόν για να φτιάξει ένα μέλλον διαφορετικό από αυτό που θα προέκυπτε από τον χριστιανικό Μεσαίωνα, ο δεύτερος ανθρωπισμός, της κλασικής εποχής του γερμανικού πολιτισμού, συνδέθηκε με το ελληνικό παρελθόν για να σκεφτεί ένα μέλλον που δεν θα στηριζόταν στην ιεραρχική τάξη που προέκυπτε από τη ρωμαϊκή (και ρωμαιοκαθολική στο μεταξύ) αντίληψη των θεσμών, αλλά σε μια αρμονία των ατόμων σαν αυτήν που διείπε την αρχαία πόλιν, στηριγμένη στην (προτεσταντική πια) αρχή της ελευθερίας. Γιατί ο τρίτος ανθρωπισμός που οραματίστηκε ο Γιαίγκερ δεν καρποφόρησε; (Σημείωση δικιά μας: Ο Werner Jaeger, (1888-1961), κλασσικός φιλόλογος και φιλόσοφος υποστηρίζει και τεκμηριώνει μια μπολιασμένη με τον ανθρωπισμό των ποιητών και φιλοσόφων φιλολογία. Ταυτόχρονα τηρεί αποστάσεις από την νιτσεϊκή επιστήμη. Η απλή αρχαιογνωσία πρέπει να αντικατασταθεί από σύλληψη του κλασικού ως καλλιτεχνικού αλλά και ηθικού προτύπου. Διακρίνοντας τον φιλόλογο από τον ιστορικό, ο πρώτος εξηγεί τις συνθήκες όπου παρήχθησαν τα έργα της κλασικής γραμματείας, ενώ ο δεύτερος κατανοεί τις ιστορικές συνάφειες αυτών) (βλ. Ευάγγελος Ρούσσος, «Γιαίγκερ Βέρνερ», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών, τομ. 2 (1984), σελ.386)

Και η νεοελληνική φιλολογία; Εζησε και πέθανε με την ιδέα της αποκατάστασης κάποιας ελληνικής ενότητας. Η κατάληξη δείχνει ότι δεν έπιασε ρίζα στο παρελθόν όσο θα χρειαζόταν για να θρέψει ένα δυνατό μέλλον. Δεν είναι όμως η ανεδαφικότητα της νεκρανάστασης της αρχαίας γλώσσας που ευθύνεται –άλλωστε στον δέκατο ένατο αιώνα μια άλλη αρχαία γλώσσα κατάφερε να νεκραναστηθεί: η εβραϊκή– αλλά ότι η πίστη της ήταν χωλή και αδύναμη.

Και σήμερα; Οταν το απώτατο παρελθόν που βλέπουμε δείχνει συνέχεια ανόργανου και οργανικού στοιχείου, το μέλλον δείχνει συνέχεια ανάμεσα στην ανθρώπινη και την τεχνητή νοημοσύνη. Αλλά τότε όλα είναι κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση πληροφοριών. Ποια θέση μπορεί ακόμα να έχει η ερμηνεία; Αν η βιοτεχνολογία εξαλείψει ποτέ την τραγικότητα του ανθρώπου, και η διαχείριση πληθυσμών αντικαταστήσει οριστικά την πολιτική, τότε και τα τελευταία κατάλοιπα της ελληνικής κληρονομιάς θα έχουν εγκαταλειφθεί. Αν όμως, όπως πίστευε ο Σωκράτης, ο ανεξέταστος βίος είναι αδύνατος, ου βιωτός, για τον άνθρωπο, αν, όπως το είπαν αργότερα τα Ευαγγέλια, ο άνθρωπος ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται, τότε μια μελλοντική φιλολογία, δηλαδή μια μελλοντική ανθρωπότητα, θα χρειαστεί να ξαναφωτίσει το ελληνικό παρελθόν βρίσκοντας μέσα του νοήματα που ίσως ακόμα δεν βλέπουμε.
(*) Απο το www.efsyn.gr του Χρήστου Μαρσέλλου

Ηλέκτρα: μια σύγχρονη τραγωδία - Παράσταση & Συζήτηση

Κυριακή 08.03.2020, στις 21:00 στο  Θέατρο Σταθμός, Β.Ουγκώ 55 - Αθήνα

Η παράσταση “Ηλέκτρα: μια σύγχρονη τραγωδία”, η αληθινή ιστορία της αγωνίστριας της Εθνικής Αντίστασης Ηλέκτρας Αποστόλου, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, από τις 7 Μαρτίου, στο θέατρο «Σταθμός», σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μωραΐτη.

Στις 8 Μαρτίου και στις 5 Απριλίου και ώρα 21:00, η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας, μέχρι την πλήρωση των θέσεων.

Την Κυριακή 8 Μαρτίου, με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα της Γυναίκας, θα ακολουθήσει συζήτηση μετά την παράσταση. Με αφετηρία το θεατρικό έργο η Ελένη Τριανταφυλλοπούλου συγγραφέας του έργου, η Βάλια Τσιριγώτη Κοινωνιολόγος, ο Κωστής Καρπόζηλος Ιστορικός-Διευθυντής ΑΣΚΙ και η Ζωή Κόκαλου Σύμβουλος Επικοινωνίας,  μέλος της πρωτοβουλίας Justice For Zak/Zackie, θα συζητήσουν με το κοινό για ένα εύρος ζητημάτων που αφορούν στο γυναικείο κίνημα, τη φυλετική ανισότητα, τον βασανισμό κρατουμένων κ.α.

Διεθνές Συνέδριο: Ο Σκαλκώτας σήμερα - «Skalkottas today»

Ο Σύλλογος Οι Φίλοι της Μουσικής με τη Μουσική Βιβλιοθήκη του, το Μέγαρο Μουσικής, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, το Ίδρυμα Αιμιλίου Χουρμουζίου - Μαρίκας Παπαϊωάννου και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου συνδιοργάνωσαν το τριήμερο 29, 30 Νοεμβρίου και 1 Δεκεμβρίου Διεθνές Μουσικολογικό Συνέδριο με τίτλο «Skalkottas today».

"Ο Νίκος Σκαλκώτας είναι αντιπροσωπευτικός συνθέτης της ευρωπαϊκής μουσικής δημιουργίας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Η ζωή και το έργο του αναδεικνύουν βασικά στοιχεία της σύγχρονης μουσικής. Είναι πρωτοπόρος, καινοτόμος, και συμμετέχει στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής μουσικής της εποχής του, καθώς και στην ανάπτυξη της ιστορίας της ελληνικής μουσικής σύνθεσης, ενώ παραμένει απομονωμένος στην δική του τέχνη. Πίστευε στον εαυτό του, ανεξάρτητα από την ανταπόκριση του κοινού, θεωρούσε τον εαυτό του Ευρωπαίο, αλλά ήθελε επίσης να γράψει πολλά έργα μεγάλης κλίμακας, ώστε η χώρα του να έχει έναν σπουδαίο συνθέτη. Μπορούμε να αναρωτηθούμε τι είδους μουσική θα έγραφε ο Σκαλκώτας εάν ζούσε σήμερα".

Περισσότεροι από 45 έλληνες και ξένοι επιστήμονες έθιξαν ζητήματα που αφορούν το αρχείο του, την περίοδο της παραμονής του στην Ελλάδα και στο Βερολίνο, τη σύνδεσή του με άλλους Έλληνες και ξένους συνθέτες της ίδιας εποχής, καθώς και την μουσικολογική ανάλυση των έργων του. Το συνέδριο διοργανώθηκε Σήμερα διότι, 70 χρόνια μετά τον αιφνίδιο θάνατό του, οι διοργανωτές πιστεύουν ακράδαντα ότι δεν έχουμε ακόμα αποκαλύψει όλο το μέγεθος της ιδιοφυΐας του!

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Διεθνούς Μουσικολογικής Εταιρείας, της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρίας και του Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του 2019 - Έτους Σκαλκώτα. 

Το BLOD βιντεοσκόπησε και δημοσιεύει τις 3 θεματικές συνεδρίες της διεθνούς διοργάνωσης.

Ομιλητές: Βάλια Βράκα, Πηνελόπη Παπαγιαννοπούλου, Γιώργος Μπουμπούς, Στεφανία Μεράκου, Στέλλα Κουρμπανά, Παναγιώτης Δασκαλόπουλος, Κατερίνα Τσιούκρα, Αλέξανδρος Χαρκιολάκης, Tatjana Markovic, Γεωργία Πετρούδη

Οι ομιλίες βρίσκονται εδώ - στο σάϊτ του BLOD

Dig season wraps up for 'Mentor', the brig carrying Acropolis antiquities removed by Lord Elgin

Source: www.amna.gr
Salvage work on the historic shipwreck of "Mentor" off Kythira island in southern Greece, which carried off sculpture from the Acropolis and Athens by order of British Lord Elgin, wrapped up another season recently with small finds including sections of the sail pulleys, the ministry of culture said on Tuesday.


The brig sank after crashing into rocks out of the port of Avlemon in September 1802, carrying 17 boxes of antiquities from various monuments of Athens including the Acropolis, removed by Lord Elgin and his workers, who retrieved all boxes soon after Mentor sank. The full article here

O Will Durant για τον πολιτισμό

Κατερίνα Γιαμά - Ανήσυχη πένα : Αστροβροχή

Οδός Θρεψιάδη.
Μύρο και βροχή και αλμύρα.
Προχωράς και ανοίγει πόρτες στην αρχαία σου καταγωγή.
Προχωράς και αναπνέεις σαν εξασκημένο λαγωνικό, ανυπάκουο στο αφεντικό του , τη μυρωδιά που αφήνει η καταιγίδα στο πέρασμά της.
Διασχίζεις το μονοπάτι και συνθηκολογείς χωρίς διαμαρτυρία με το ανορθόδοξο τοπίο τσιμέντου - δέντρων.
Κάθε που φτάνεις σε ξέφωτο, κλείνεις την ομπρέλα για να ορμήσει στη σάρκα και το μυαλό σου η ευεργετική βροχή, να ξεπλύνει ο,τι άφησε η μετεκλογική έρημος.
Ανοίγεις έπειτα την ομπρέλα και πέφτουν τα άστρα σαν ευχές πάνω της.
Τα τραπεζάκια δίπλα στη θάλασσα και απέναντι το θηρίο των Τσιμέντων που έπαψε να βρυχάται εδώ και πολλά χρόνια.
Βρυχώνται τώρα οι άνθρωποί του που στέκουν απέξω με το αιώνιο πανό ενός αγώνα που έχει λάβει τέλος.
Τώρα, καταμεσής στη θάλασσα αυτή της Ομηρικής μνήμης ελλιμενίζεται το όμορφο "Μέδων Πλειόνη" και νομίζεις ότι ακούς να αντηχούν στ' αυτιά σου οι μελωδίες του Μουσικού Σχολείου "Νίκος Σκαλκώτας".
Στέκεις και βάζεις το χέρι αντήλιο στο φεγγάρι.
Στης νύχτας την παράδοση είσαι κ' εσύ μια ηρωίδα της Πηνελοπιάδας που καλεί από το βάθρο της τους μνηστήρες της μοναξιάς της.
Συμπάσχεις και συντρέχεις στον πόνο της.
Γιατί η Πηνελοπιάδα δεν είναι μια απλή παράσταση που μπορείς να γελάσεις με τα καμώματα των επίδοξων μνηστήρων ή να κλάψεις με την εξομολόγησή της από τον Άδη για να ολοκληρώσεις το καθήκον σου σαν θεατής.
Περισσότερα στο: Κατερίνα Γιαμά - Ανήσυχη πένα : Αστροβροχή: .

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης (*)

(*) https://www.huffingtonpost.gr/entry/olivier-delorme-yia-polloes-detikoes-klerikoes-oi-ellenes-schismatikoi-einai-cheiroteroi-apo-toes-toerkoes-echthroes_gr_5b0cf179e4b0568a880df934?utm_hp_ref=gr-homepage

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης δεν ήταν παρά μόνο η κορύφωση μιας διπλής διαδικασίας που άρχισε στα τέλη του ενδέκατου αιώνα. Αρχικά, ο Βασιλεύς σταματάει σταδιακά να είναι ο υπερασπιστής των ταπεινών - πράγμα που αποδυναμώνει τον πατριωτισμό των υπήκοών του - προς όφελος των ισχυρών στους οποίους παραχωρεί εδάφη και φορολογικά προνόμια. Αυτή η εξέλιξη οδηγεί τόσο στην αποδυνάμωση της αυτοκρατορικής εξουσίας έναντι αυτών των ισχυρών όσο και στην οικονομική εξασθένιση του, λόγω των πολλαπλών δωρεών στα μοναστήρια που εξαιρούνται επίσης από τους φόρους, και στην υποκατάσταση της «συναισθηματικής» σχέσης μεταξύ των ταπεινών και του Βασιλεύς, με μια σχέση εξάρτησης μεταξύ των ταπεινών και των ισχυρών.

Η δεύτερη εξέλιξη είναι εξωτερική και οδηγεί τον Βασιλέα να στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στις ιταλικές εμπορικές πόλεις - οι οποίες αποκτούν σε αντάλλαγμα τελωνειακά και εμπορικά προνόμια- για να αποκτήσει τα οικονομικά μέσα και να εξισορροπήσει τις φορολογικές απαλλαγές που έχει ο ίδιος εγκρίνει. Τα προνόμια όμως αυτά μειώνουν όλα τα έσοδα της αυτοκρατορίας, ενώ καταστρέφουν τους βυζαντινούς εμπόρους. Επομένως, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πότε και πώς θα μπορούσαν να είχαν διακοπεί αυτές οι διαδικασίες και τι θα είχε προκύψει.....

Ενώ η βυζαντινή ιστορία μπορεί από μόνη της να αποτελέσει εξαιρετική βάση μυθοπλασίας, καθώς μερικοί χαρακτήρες μπορεί να κάνουν ονειρεμένους ήρωες ιστορικών τηλεοπτικών σειρών, πολύ λίγα μυθιστορήματα εμπνέονται από αυτή την ιστορία στον δυτικό κόσμο και απουσιάζουν εντελώς από τις οθόνες μας. Όπως και τα εγχειρίδια μας στις δυτικές χώρες: τα χίλια χρόνια της βυζαντινής ιστορίας και του πολιτισμού, η αποφασιστική τους επιρροή στη Δυτική Αναγέννηση, σχεδόν αγνοούνται, ενώ η αραβομουσουλμανική κληρονομιά τιμάται και μάλιστα υπερβαθμίζεται. Για μένα, πρόκειται εδώ για μια κληρονομιά του μακροχρόνιου αρνητικού οράματος που γεννήθηκε από το σχίσμα μεταξύ Ανατολικών και Δυτικών Εκκλησιών. Για τον Πετράρχη και πολλούς δυτικούς κληρικούς ή διανοούμενους που διαμόρφωσαν την αντίληψη του Βυζαντίου στη Δυτική Ευρώπη, οι Έλληνες σχισματικοί είναι χειρότεροι από τους Τούρκους εχθρούς....

Βασικά, στις δυτικές κοινωνίες υπερισχύει η εικόνα ότι, η μήτρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει η Αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και μια Καθολική-Προτεσταντική λέσχη που αντιμετωπίζει, ως επί το πλείστον με περιφρόνηση, τους Νοτιοανατολικούς Ευρωπαίους της ορθόδοξης παράδοσης, που καλούνται να γίνουν Δυτικοί (για να μην πούμε Γερμανοί!) αν και εφόσον θέλουν να θεωρηθούν «πραγματικοί» Ευρωπαίοι - εδώ πρόκειται για έναν πολιτιστικό ιμπεριαλισμό που τροφοδοτείται επίσης από την επιθυμία των νοτιοανατολικών Ευρωπαίων να αναγνωριστούν επιτέλους ως τέτοιοι.

Oλόκληρο το άρθρο εδώ

Ο αθεϊσμός είχε ανθίσει στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη περισσότερο από ότι σήμερα στην Ελλάδα και Ιταλία

Από την www.huffingtonpost.gr (Κ.Μαυραγάνης)
" Η έννοια της θρησκείας και τις πίστης σε θεότητες για τους περισσότερους αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης: Όλοι οι πολιτισμοί της ιστορίας είχαν τους θεούς και τις θρησκείες τους, και πολύ συχνά αποτελούσαν λόγους (ή αφορμές/ προφάσεις) για αιματηρές ένοπλες συγκρούσεις.
Γενικότερα, αποτελεί παγιωμένη αντίληψη ότι η θρησκεία αποτελεί κάποιου είδους «default setting» για τον άνθρωπο, τη στιγμή που το φαινόμενο της αθεΐας (ή αθεϊσμού), αν και πάντα ήταν υπαρκτό, βρισκόταν ανέκαθεν στη σκιά. Ωστόσο, σύμφωνα με νέα μελέτη, ακόμα και αν ο αθεϊσμός έχει «διαγραφεί» από μεγάλα κομμάτια της ιστορίας, ουκ ολίγοι ήταν οι άθεοι οι οποίοι ευημερούσαν στις πολυθεϊστικές κοινωνίες της αρχαιότητας, δημιουργώντας έτσι αμφιβολίες σχετικά με το κατά πόσον ο άνθρωπος είναι όντως «προγραμματισμένος» να έχει θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Η αντίληψή αυτή βρίσκεται στο επίκεντρο βιβλίου του Τιμ Γουΐτμαρς («Battling the Gods»), καθηγητή Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Όπως αναφέρει, ο αθεϊσμός (που πολλοί αντιμετωπίζουν ως σύγχρονο φαινόμενο/ τάση), δεν ήταν απλά κοινός στην αρχαία Ελλάδα και την προχριστιανική Ρώμη, αλλά πιθανότατα άνθισε περισσότερο στις εν λόγω κοινωνίες σε σχέση με τους περισσότερους από τους πολιτισμούς που ακολούθησαν.

«Τείνουμε να βλέπουμε τον αθεϊσμό ως μια ιδέα που εμφανίστηκε πρόσφατα στις κοσμικές Δυτικές κοινωνίες» αναφέρει σχετικά ο Γουΐτμαρς, υπογραμμίζοντας ότι οι αρχαίες κοινωνίες ήταν πολύ πιο «ανεκτικές» από αυτές που τις ακολούθησαν όσον αφορά στο πώς αντιμετώπιζαν την αθεΐα και το πώς τη συμπεριελάμβαναν στο φάσμα αυτών που θεωρούσαν «φυσιολογικές» τάσεις/ αντιλήψεις.
Όπως σημειώνει, αντί να καταλήγουν σε συμπεράσματα μέσα από επιστημονικές προσεγγίσεις, οι πρώτοι άθεοι επί της ουσίας παρουσίαζαν ενστάσεις σχετικά με την «παράδοξη» φύση της θρησκείας- το ότι σου ζητά να αποδεχθείς πράγματα που δεν ανήκουν στον κόσμο σου. «Το γεγονός ότι αυτό συνέβαινε χιλιάδες χρόνια πριν υποδεικνύει ότι διάφορα είδη δυσπιστίας/ αμφιβολίας μπορούν να υπάρξουν σε κάθε κουλτούρα, και πιθανότατα πάντα υπήρχαν».
Η άποψη που υποστηρίζεται στο βιβλίο είναι ότι η αθεΐα είναι πανάρχαιο φαινόμενο, και παρουσιάζονται παραδείγματα όπως τα γραπτά του Ξενοφάνη του Κολοφώνιου (570 π.Χ- 475 π.Χ), πολύ πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού και του Ισλάμ. Επίσης, σε κείμενα του Πλάτωνα (4ος αιώνας π.Χ) αναφέρεται πως οι άθεοι/ άνευ πίστης της εποχής δεν ήταν οι πρώτοι που είχαν τέτοιες αντιλήψεις για τους θεούς.

Κατά τον Γουΐτμαρς, το γεγονός ότι η αρχαία ιστορία του αθεϊσμού σε μεγάλο βαθμό δεν έχει καταγραφεί, έχει ως συνέπεια το ότι είναι επίσης απούσα και από τις δύο πλευρές της μεγάλης «κόντρας» μεταξύ μονοθεϊσμού και αθεΐας: Οι άθεοι αντιμετωπίζουν τη θρησκεία ως κάτι από μια παλαιότερη, πιο «πρωτόγονη» περίοδο της ανθρωπότητας, ενώ η ιδέα της «παγκοσμιότητας» της θρησκείας βασίζεται εν μέρει στην εντύπωση πως οι παλαιότερες κοινωνίες ήταν εκ φύσεως θρήσκες, επειδή η πίστη σε θεό/ θεούς αποτελεί έμφυτο χαρακτηριστικό του ανθρώπου.
Καμία από τις δύο αντιλήψεις δεν είναι σωστή, κατά τον Γουΐτμαρς: «Οι πιστοί μιλούν για τον αθεϊσμό σαν να είναι ασθένεια ή μια ιδιαίτερα περίεργη φάση της σύγχρονης Δυτικής κουλτούρας που θα περάσει, αλλά αν ζητήσεις από κάποιον να το σκεφτεί καλά, είναι ξεκάθαρο ότι υπήρχαν άνθρωποι που σκέφτονταν έτσι και στην αρχαιότητα».
Ο Γουΐτμαρς, για να υποστηρίξει τη θέση του, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αρχαιοελληνική ιστορία, υπογραμμίζοντας ότι, στις 1.200 πόλεις- κράτη που υπήρξαν μεταξύ του 650 π.Χ και του 323 π.Χ (με τις δικές τους παραδόσεις, ήθη και έθιμα), δεν μπορούσε να υπάρξει κάποιου είδους «θρησκευτική ορθοδοξία»: Το πιο κοντινό σε ιερό κείμενο για τους αρχαίους Έλληνες ήταν τα έπη του Ομήρου, από τα οποία δεν προέκυπτε κάποια «ενιαία ηθική» των θεών – απεναντίας, πολύ συχνά οι θεοί παρουσιάζονταν σαν «ανήθικοι». Επίσης, δεν υπήρχε το φαινόμενο ενός κλήρου να υπαγορεύει στον κόσμο πώς να ζήσει: «Η ιδέα ενός ιερέα που σου λέει τι να κάνεις ήταν ξένη στον ελληνικό κόσμο» τονίζει ο Γουΐτμαρς.

Ως αποτέλεσμα, ενώ κάποιοι αντιμετώπιζαν τον αθεϊσμό ως κάτι λανθασμένο, σπάνια αντιμετωπιζόταν ως κάτι ηθικά μεμπτό. Στην πραγματικότητα, συνήθως αντιμετωπιζόταν ως μια από τις απόψεις που μπορεί να είχε κάποιες για τους θεούς. Το φαινόμενο να διώκονται οι άθεοι ήταν σπάνιο (αλλά υπαρκτό- υπενθυμίζονται οι περιπτώσεις του Πρωταγόρα και του Σωκράτη, που είχαν κατηγορηθεί ως άθεοι).
Ο Γουΐτμαρς κάνει λόγο για συνέχεια του φαινομένου του αθεϊσμού ανά τους αιώνες, με τους αρχαίους άθεους να ασχολούνται με ζητήματα τα οποία απασχολούν πολλούς και σήμερα- όπως το τι είναι πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται το Κακό, ποια είναι η ρίζα του και το πώς εξηγούνται κάποιες πλευρές της θρησκείας που φαντάζουν απίθανες. Τέτοιοι προβληματισμοί είχαν απασχολήσει και παλαιούς φιλοσόφους, όπως τον Αναξίμανδρο και τον Αναξιμένη, που είχαν προσπαθήσει να εξηγήσουν γιατί φαινόμενα όπως ο κεραυνός και οι σεισμοί δεν είχαν σχέση με τους θεούς, ενώ αντίστοιχες σκέψεις και προβληματισμοί συναντώνται και σε έργα του Ευριπίδη. Οι πιο γνωστοί «άθεοι» του αρχαίου κόσμου ήταν οι Επικούρειοι, οι οποίοι υποστήριζαν ότι δεν υπάρχει μοίρα/ πεπρωμένο, και απέρριπταν την αντίληψη ότι οι θεοί ασκούσαν έλεγχο στις ζωές των ανθρώπων.


Κατά τον Γουΐτμαρς, η εποχή του αρχαίου αθεϊσμού έλαβε τέλος όταν οι πολυθεϊστικές κοινωνίες (που τον ανέχονταν γενικά) αντικαταστάθηκαν από μονοθεϊστικές, που απαιτούσαν την αποδοχή του «ενός και πραγματικού θεού». Η υιοθέτηση του Χριστιανισμού από τη Ρώμη ήταν, κατά τον ίδιο, τεράστιας σημασίας, καθώς η θρησκευτική απολυτοκρατία αποτέλεσε μέσον για να διατηρηθεί η συνοχή της αυτοκρατορίας- ενώ μετέπειτα το φαινόμενο των σκληρών συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών δογμάτων ήταν ιδιαίτερα κοινό, και ως εκ τούτου τα περιθώρια για αθεΐα ήτα μάλλον μικρά"

Αναζήτηση πολιτισμού σε «υψηλή» κατηγορία της κλίμακας Kardashev

Πηγή:  http://www.huffingtonpost.gr

Προ ολίγων μηνών, αίσθηση προκάλεσαν δημοσιεύματα σχετικά με μια ενδιαφέρουσα θεωρία περί του άστρου KIC 8462852, ανάμεσα στους αστερισμούς του Κύκνου και της Λύρας, βάσει παρατηρήσεων από το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ.

Ειδικότερα, φάνηκαν ιδιαίτερα ασυνήθιστες διακυμάνσεις/ «παρεμβολές» στο εκπεμπόμενο φως, που παρέπεμπαν - με αποτέλεσμα να έρθουν στο προσκήνιο θεωρίες περί «Dyson Sphere/ swarm»: Πρόκειται για μια θεωρητική κατασκευή (ή μια σειρά κατασκευών) που περικλείει ένα άστρο, με σκοπό να συλλέγει όλη (ή έστω το μεγαλύτερο ποσοστό) της ενέργειας που εκπέμπεται από αυτό. Σημειώνεται ότι τέτοιες γιγαντιαίες δομές θεωρείται ότι αποτελούν κριτήριο κατάταξης ενός πολιτισμού σε «υψηλή» κατηγορία της κλίμακας Kardashev (κατάταξη πολιτισμών όσον αφορά στο τεχνολογικό επίπεδό τους). ..

 ...Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του New Scientist, ανάλυση των ιστορικών δεδομένων γύρω από το συγκεκριμένο άστρο δείχνει ότι το KIC 8462852 (ή, όπως ονομάστηκε χαϊδευτικά, προς τιμήν της ερευνήτριας Ταμπίθα Μπογιαϊτζάν, του Γέιλ, που πρώτη ασχολήθηκε με το ζήτημα, «Tabby's Star», Άστρο της Τάμπι) χάνει τη φωτεινότητά του σταδιακά εδώ και έναν αιώνα- κάτι που συμβαδίζει με τη θεωρία ενός πολιτισμού ο οποίος κατασκευάζει Dyson sphere ή swarm, «κλείνοντας» σταδιακά το άστρο (μια διαδικασία που θα διαρκούσε πάρα πολλά χρόνια).....

...Αυτό που διαπιστώθηκε ήταν ότι η λάμψη του άστρου έχει μειωθεί κατά περίπου 20% μεταξύ του 1890 και του 1989.

Περισσότερα εδώ 

Για την προέκταση της κλίμακας Καρντάσεφ

Ένας ρώσος αστροφυσικός ο Νικολάϊ Καρντάσεφ από το 1964 έχει προτείνει μια θεωρία (ή ένα αξίωμα, αν προτιμάτε) για την αξιολόγηση ανάπτυξης πολιτισμών στο σύμπαν. Η βασική του προσέγγιση είναι ότι οποιοσδήποτε πολιτισμός στο σύμπαν μπορεί να αξιολογηθεί σύμφωνα με την ποσότητα και ποιότητα ενέργειας που καταναλώνει και μπορεί να χειριστεί (όχι απαραίτητα για κατανάλωση αλλά και για αξιοποίηση).

Η βασική αξιολόγηση γίνεται σύμφωνα με μια λογαριθμική κλίμακα με τρία ενεργειακά «ισοδύναμα» που αντιστοιχούν στα παρακάτω: ικανότητα πλήρους διαχείρισης των ενεργειακών πόρων του πλανήτη (τύπος Ι), του αντίστοιχου ηλιακού συστήματος (τύπος ΙΙ) και του αντίστοιχου γαλαξία (τύπος ΙΙΙ). Σύμφωνα με κάποιους αισιόδοξους υπολογισμούς σήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται στα ¾ του δρόμου για το τύπο I και πιθανώς θα φτάσει στο 100% του σε 100 με 200 χρόνια. Αντίστοιχα στο τύπο ΙΙ προβλέπεται να φτάσουμε σε 9.000 χρόνια και στο τύπο ΙΙΙ μετά από 100.000 έως 1 εκατ. χρόνια.

Αργότερα επέκτειναν τη κλίμακα Καρντάσεφ και πριν τη μονάδα (Καρλ Σαγκάν) αλλά και μετά το τύπο ΙΙΙ (Michio Kaku  & Zoltan Galantai ) με σκοπούς να γίνει μια δυναμική αξιολόγηση του ανθρώπινου πολιτισμού μέχρι σήμερα αλλά και να «ζωγραφιστεί» το απώτατο μέλλον μιας πιθανής εξέλιξης.

Συνολικά λοιπόν μέχρι σήμερα υπάρχει η παρακάτω κλίμακα αξιολόγησης πολιτισμών στο σύμπαν:

  

Τύπος 0: Είναι ο τωρινός μας πολιτισμός που στηρίζεται στην ενέργεια του πλανήτη του αντλώντας την κυρίως από ήπια αποθηκευμένες και αναλώσιμες πηγές (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) , που δημιουργήθηκαν από νεκρές μορφές ζωής. Η περίοδος μετάβασης από αυτόν τον πολιτισμό στον επόμενο θεωρείται η πιο κρίσιμη και πιο επικίνδυνη, καθώς ο πολιτισμός στο στάδιο αυτό είναι σχετικά ανώριμος, δεν έχει αναπτύξει επαρκή συλλογική νοημοσύνη , ούτε άλλες δυνατότητες που έχουν οι άλλοι τύποι. Έτσι η αλόγιστη χρήση διαφόρων όπλων μαζικής καταστροφής (πυρηνικά, βιολογικά κ.α) ή οι επιπτώσεις της ίδιας του της ανάπτυξης (ανεξέλεγκτη άνοδος της θερμοκρασίας, καταστροφή του στρώματος όζοντος κ.α) ή φυσική καταστροφή των μηχανισμών προστασίας της ζωής στο πλανήτη (όπως αντιστροφή των πόλων , καταστροφή της μαγνητόσφαιρας κ.α) είναι δυνατόν να τον εξαφανίσουν

Τύπος Ι: Είναι ο τύπος – ψήγματα του οποίου έχουμε και σήμερα – στον οποίο η ανθρωπότητα θα έχει καταφέρει να διευθύνει πλήρως την ενέργεια που του προσφέρει ο ίδιος ο πλανήτης μας. (θερμοκρασία και κλίμα , ίσως ηφαίστεια και σεισμοί κλπ).  Προβλέπεται εμφάνιση κατοικίας σε απίθανα ως πρότινος μέρη, όπως στη θάλασσα (με πλωτές ή και υπόγειες πόλεις), σε βόρειες περιοχές κλπ.  Σαν σημάδια μετάβασης θεωρούνται η πλήρης τιθάσευση της πυρηνικής ενέργειας (όχι μόνο σχάση αλλά και σύντηξη), οι προσπάθειες οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης, οι προσπάθειες πρόγνωσης και πρόκλησης σεισμών οι τεράστιες κατασκευές που προστατεύουν την ξηρά από την εισβολή της θάλασσας, ή γίνονται εντός της θάλασσας κ.α

Τύπος ΙΙ: Αυτός ο πολιτισμός θα ελέγχει την ενέργεια του άστρου του έχοντας εξαντλήσει την ενέργεια του πλανήτη του και την ενέργεια όσων πλανητών έχει αποικίσει στο αστρικό του σύστημα. Κανένα γνωστό σημερινό όπλο μαζικής καταστροφής ή φυσική διεργασία δε μπορεί να τον αφανίσει, καθώς ίσως θα μπορεί να σταματήσει τις πυρηνικές αντιδράσεις και να αποτρέψει την έκρηξη του ήλιου του (σαν Supernova), ή να μετακινήσει τον ίδιο του τον πλανήτη σε άλλο ηλιακό σύστημα ή να μετακινηθεί ολόκληρος αλλού  Να πούμε ότι η προβλεπόμενη ενέργεια που θα καταναλώνει θα είναι 10 δισεκατομμύρια φορές περισσότερη από την παραγόμενη ενέργεια του προηγούμενου τύπου.

Τύπος ΙΙΙ:  Θα ελέγχει την ενέργεια στο σύνολο του γαλαξία του και πιθανώς να έχει αποικίσει έναν ή περισσότερους γειτονικούς γαλαξίες. Ένας τέτοιος πολιτισμός έχει φτάσει σε επίπεδο να πειραματίζεται ενεργειακά ακόμη και με τις μαύρες τρύπες και τις σκουληκότρυπες. Θα μπορεί να πραγματοποιήσει ταξίδια στο χώρο και το χρόνο εντός του ιδίου σύμπαντος και θα έχει τη δυνατότητα να διαφύγει στο παρελθόν σε περίπτωση που στο σύμπαν του επέλθει θερμικός θάνατος. Η ενέργεια που καταναλώνει είναι 10 δισεκατομμύρια φορές περισσότερη από την παραγόμενη ενέργεια του προηγούμενου τύπου.

Τύπος ΙV: Είναι ο πολιτισμός που μπορεί να ελέγχει την ενέργεια ολόκληρου του ορατού σύμπαντος και πιθανόν και της σκοτεινής ύλης / σκοτεινής ενέργειας. Ίσως να μπορεί να ταξιδέψει σε άλλα σύμπαντα ώστε να αναπτυχθεί πολιτισμός Τύπου μηδέν, με προοπτική να εξελιχθεί παραπέρα.  Είμαστε βέβαια πια στα όρια της επιστημονικής φαντασίας, με βάση τις σημερινές μας επιστημονικές γνώσεις. Ίσως ένας τέτοιος πολιτισμός είναι αδύνατο να υπάρξει. Ο ίδιος ο Galantai μάλιστα θεωρεί ότι ένας τέτοιος πολιτισμός δεν θα ήταν ανιχνεύσιμος, καθώς οι πράξεις του δεν θα διέφεραν από τις ίδιες τις φυσικές διεργασίες.

Πέρα από το τύπο IV ξεπερνάμε πλέον όχι μόνο τις δυνατότητες της αντίληψής μας για αυτόν αλλά και την πιο τολμηρή φαντασία. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η ζωή είναι πλουσιότερη από την πιο πλούσια ανθρώπινη φαντασία

Τύπος  V: Είναι μια πολυσυμπαντική κουλτούρα ικανή να τιθασεύει την ενέργεια παράλληλων  συμπάντων. Η κατανόηση αυτής της κατάστασης είναι πέρα από την κοινότυπη αντίληψή μας. Τα όντα αυτού του τύπου ξεπερνούν το δικό τους σύμπαν και ανακαλύπτουν τα αμέτρητα παράλληλα σύμπαντα. Είναι σε θέση να χειριστούν την ίδια τη δομή της πραγματικότητας σε διαφορετικούς κόσμους.

Τύπος VI: Ακόμη πιο αόριστος είναι ο τελευταίος τύπος που υπάρχει έξω από χώρο και χρόνο και είναι σε θέση να δημιουργεί αλλά και να χειραγωγεί σύμπαντα και πολυσύμπαντα. Πλησιάζει την κοινότυπη αντίληψη της θεότητας. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια ιστορία με έναν τέτοιο πολιτισμό, αφού η τελειότητα και η σταθερότητα της φύσης του προσφέρει ελάχιστες πιθανότητες δυναμικής και συγκρούσεων. Αν είστε ένα κατώτερο είδος πολιτισμού τότε θα περιμένετε την ανέλιξη, αφομοίωση ή καταστροφή σας από αυτόν.

Μερικές πηγές:

1.       Kardashev, Nikolai (1964). «Transmission of Information by Extraterrestrial Civilizations» (PDF). Soviet Astronomy 8: 217.

2.       Kardashev, Nikolai. "On the Inevitability and the Possible Structures of Supercivilizations", The search for extraterrestrial life: Recent developments; Proceedings of the Symposium, Boston, MA, June 18–21, 1984 (A86-38126 17-88). Dordrecht, D. Reidel Publishing Co., 1985, p. 497–504.

3.       Galantai, Zoltan (September 7, 2003). «Long Futures and Type IV Civilizations» (PDF). Ανακτήθηκε στις 22 Σεπ 2010.

4.       Kaku, Michio (2004). Parallel Worlds: The Science of Alternative Universes and Our Future in the Cosmos. London: Allen Lane. ISBN 0713997281.

5.       Dr. Michio Kaku: "The World in 2030"

6.       Kaku, Michio (1999). Visions: How Science Will Revolutionize the 21st Century and Beyond. New York: Oxford University Press. ISBN 0192880187.

7.    Kaku, Michio (2008). Physics of the Impossible. New York: Doubleday. ISBN 9780385520690