Τρία θεατρικά έργα για τις διαφορετικές όψεις της ανθρώπινης μοίρας: Ηλέκτρα (Σοφοκλή), Βάκχαι, Οιδίπους επί Κολωνώ.

Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας.  Μαινάδες 1970

Συνολικά, τα τρία έργα αποτυπώνουν τρεις διαφορετικές όψεις της ανθρώπινης μοίρας: την ανυποχώρητη διεκδίκηση δικαιοσύνης (Ηλέκτρα), την τιμωρία της ύβρεως (Βάκχαι), και την μεταμόρφωση του πάθους σε λύτρωση (Οιδίπους επί Κολωνώ).

Ηλέκτρα (Σοφοκλής - 409 π.Ε) Εστιάζει στην έννοια της δικαιοσύνης και του χρέους προς τον πατέρα και την οικογενειακή τιμή. Το έργο αναδεικνύει το ατομικό ηθικό σθένος και την αφοσίωση στο καθήκον, ακόμη και αν η εκδίκηση σημαίνει αιματοχυσία. Αποτελεί μια από τις πλέον χαρακτηριστικές τραγωδίες του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, γραμμένη προς το τέλος της ζωής του ποιητή. Παρά την απουσία των θεών από τη σκηνή, η ιδέα της θείας δικαιοσύνης αιωρείται. Η πράξη της εκδίκησης φαίνεται σαν χρέος προς τον Δία και τους άγραφους νόμους. Το έργο αντλεί το θέμα του από τον κύκλο των Ατρειδών, εστιάζοντας στη μορφή της Ηλέκτρας, κόρης του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας. Η τραγωδία ξεκινά μετά τη δολοφονία του Αγαμέμνονα από τη σύζυγό του και τον εραστή της, Αίγισθο, και αναπτύσσεται γύρω από την αναμονή της εκδίκησης και την επιμονή της Ηλέκτρας να τιμωρηθούν οι φονείς του πατέρα της.

Η Ηλέκτρα παρουσιάζεται ως μια γυναίκα γεμάτη πάθος και δύναμη, που παραμένει ακλόνητη στην αφοσίωσή της στον νεκρό πατέρα της και στην ανάγκη να αποδοθεί δικαιοσύνη. Παρουσιάζεται ως γυναίκα-σύμβολο αφοσίωσης και αδιάλλακτης επιμονής. Δεν διστάζει μπροστά στην προσωπική της δυστυχία, αν αυτό σημαίνει ότι θα αποδοθεί δικαιοσύνη. Ζει σε καθεστώς καταπίεσης στο παλάτι των Μυκηνών, περιφρονημένη από τη μητέρα της και τον Αίγισθο, ενώ η αδελφή της, Χρυσόθεμις, προτείνει μια πιο μετριοπαθή και συμβιβαστική στάση. Η Ηλέκτρα όμως απορρίπτει κάθε προοπτική υποταγής και προβάλλει ως τραγική μορφή της ανυποχώρητης αλήθειας και αξιοπρέπειας.

Η επιστροφή του Ορέστη, του αδελφού της, σηματοδοτεί την κορύφωση του δράματος. Με τη βοήθεια του παιδαγωγού του, εμφανίζεται αρχικά μεταμφιεσμένος, ανακοινώνοντας ψευδώς τον θάνατό του, ώστε να αιφνιδιάσει την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο. Το σχέδιο στέφεται με επιτυχία: η μητέρα θανατώνεται από τον ίδιο τον Ορέστη, και το έργο καταλήγει με τον θρίαμβο της εκδίκησης. Ωστόσο, πίσω από τον θρίαμβο αυτόν διαφαίνεται και η τραγικότητα της κατάστασης: το αίμα ξεπλένεται με αίμα, και ο κύκλος της βίας δεν παύει.

Συγκριτικά με την Ηλέκτρα του Ευριπίδη, το έργο του Σοφοκλή δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο ηρωικό σθένος και στην αφοσίωση της κόρης στον πατέρα. Ο χαρακτήρας της αναδεικνύεται ως πρότυπο αφοσίωσης στην οικογενειακή τιμή και στη δικαιοσύνη, ακόμη κι αν το τίμημα είναι η καταστροφή. Ο Σοφοκλής δεν ενδιαφέρεται τόσο για τα ψυχολογικά διλήμματα, όσο για την ανάδειξη της ανθρώπινης σταθερότητας απέναντι στις αντιξοότητες και στο ηθικό χρέος.

Θεματικά, η Ηλέκτρα φωτίζει ζητήματα όπως η σχέση πατρίδας και οικογένειας, η σημασία της μνήμης και της πίστης στους προγόνους, αλλά και η τραγική αδυναμία του ανθρώπου να ξεφύγει από τον κύκλο της βίας και της μοίρας. Ο ποιητής παρουσιάζει μια ηρωίδα που ξεπερνά τα όρια του φύλου και της κοινωνικής της θέσης, ενσαρκώνοντας την ιδέα της αταλάντευτης προσήλωσης στο δίκαιο. Η τραγωδία αυτή του Σοφοκλή δεν είναι μόνο αφήγηση εκδίκησης, αλλά και στοχασμός πάνω στη φύση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η Ηλέκτρα υψώνεται σε διαχρονικό σύμβολο αντίστασης απέναντι στην αδικία και υπογραμμίζει το μεγαλείο αλλά και το βάρος του ηθικού χρέους

Βάκχαι  (Ευριπίδης - 405 π.Ε) Θέτει στο κέντρο τη σύγκρουση ανάμεσα στη λογική και το άλογο, την ανθρώπινη εξουσία και τη θεϊκή δύναμη. Είναι μια τραγωδία που μιλά για τα όρια του ανθρώπου, την αναγκαιότητα να αποδεχθεί την πλευρά του ασυνείδητου και του μυστηρίου. Αποτελεί το κύκνειο άσμα του Ευριπίδη, γραμμένη λίγο πριν από τον θάνατό του. Ο Διόνυσος είναι παρών ως κυρίαρχος θεός-σκηνοθέτης, τιμωρός και ταυτόχρονα φορέας του μυστηρίου. Εδώ οι θεοί δεν είναι απλώς δίκαιοι, αλλά τρομακτικοί και ανεξιχνίαστοι. Εξετάζει τη δύναμη του διονυσιακού (φυσικού) στοιχείου και την αναπόφευκτη σύγκρουσή του με την ανθρώπινη λογική και την πολιτική εξουσία. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο θεός Διόνυσος, ο οποίος επιστρέφει στη Θήβα, πατρίδα της μητέρας του Σεμέλης, για να επιβάλει την αναγνώρισή του ως θεού και να τιμωρήσει όσους αμφισβήτησαν τη θεϊκή του καταγωγή. Ο Διόνυσος εμφανίζεται με ανθρώπινη μορφή και με συνοδεία των μαινάδων, γυναικών παραδομένων στην έκσταση και στον ενθουσιασμό. Απέναντί του βρίσκεται ο βασιλιάς Πενθέας, εγγονός του Κάδμου, ο οποίος ενσαρκώνει τη λογική, την τάξη και την άρνηση απέναντι στο μυστήριο και την παραφορά του διονυσιακού. Ο Πενθέας θεωρεί τον Διόνυσο ψεύτικο θεό και τους οπαδούς του επικίνδυνους για την κοινωνική συνοχή. Η σύγκρουση των δύο είναι αναπόφευκτη.

Το δράμα κορυφώνεται με την παγίδευση του Πενθέα. Ο Διόνυσος, με δόλο και γοητεία, τον παρασύρει να μεταμφιεστεί σε γυναίκα για να παρακολουθήσει τις μαινάδες στο βουνό. Εκεί, μέσα στην έκσταση, οι μαινάδες τον κατασπαράζουν, με πρωταγωνίστρια τη μητέρα του, την Αγάβη, η οποία δεν αναγνωρίζει τον ίδιο της τον γιο. Όταν η έκσταση παρέλθει, η φρίκη της αλήθειας καταρρακώνει την οικογένεια των Λαβδακιδών. Η κοινότητα διαλύεται από την αδυναμία να συμφιλιωθεί με τη θεϊκή δύναμη. Ο Πενθέας συγκρούεται με τον Διόνυσο, αλλά η ήττα του παρασύρει και την πόλη.

Οι Βάκχες είναι έργο βαθιά αμφίσημο και πολυσήμαντο. Ο Ευριπίδης δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις. Από τη μια, ο Πενθέας αντιπροσωπεύει την αλαζονεία της λογικής που αρνείται το μυστήριο, αλλά και την πολιτική εξουσία που δεν αναγνωρίζει τα όρια της. Από την άλλη, ο Διόνυσος παρουσιάζεται ως σκληρός και εκδικητικός θεός, που απαιτεί τυφλή υποταγή και φέρνει τον όλεθρο. Η τραγωδία φέρνει στο προσκήνιο τα δίπολα λογική – παραφορά, τάξη – χάος, ανθρώπινο – φυσικό, δείχνοντας ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει όλες τις δυνάμεις της φύσης και της ψυχής.

Το έργο αντανακλά και την πολιτική και κοινωνική κρίση της Αθήνας του τέλους του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο Ευριπίδης, με μια σχεδόν προφητική ματιά, παρουσιάζει τη σύγκρουση των αξιών και τη διάλυση της κοινωνικής συνοχής. Το διονυσιακό στοιχείο εκφράζει το άλογο, το ανεξέλεγκτο, που όμως είναι απαραίτητο για την πληρότητα της ζωής. Η άρνησή του οδηγεί στην καταστροφή, όπως συμβαίνει με τον Πενθέα.

Οι Βάκχες έχουν χαρακτηριστεί ως η πιο «διονυσιακή» τραγωδία. Συνδυάζουν την ποίηση με τη φρίκη, το μυστήριο με την αιματηρή λύση, προβάλλοντας την ακατανίκητη δύναμη του θεϊκού και τη μικρότητα του ανθρώπου. Η τραγωδία αυτή στέκει ως μια από τις κορυφές του παγκόσμιου θεάτρου, αποτυπώνοντας με αξεπέραστο τρόπο την αιώνια σύγκρουση λογικής και μυστικισμού.

Οιδίπους επι Κολωνώ (Σοφοκλής - 401 π.Ε) Επικεντρώνεται στη λύτρωση μέσα από τον πόνο. Ο Οιδίπους, από μίασμα, μετατρέπεται σε ιερή μορφή. Εδώ η τραγωδία ξεπερνά την έννοια της εκδίκησης ή της τιμωρίας και οδηγεί σε στοχασμό για τον θάνατο και τη συμφιλίωση με τη μοίρα. Είναι το τελευταίο έργο του Σοφοκλή, παρουσιασμένο το 401 π.Χ., μετά τον θάνατό του, από τον εγγονό του. Αποτελεί τη συνέχεια της τραγικής ιστορίας του Οιδίποδα, μετά τον Οιδίποδα Τύραννο, και ολοκληρώνει το δράμα της ζωής του ήρωα. Ο Σοφοκλής, σε βαθιά γεράματα, επιστρέφει στο πρόσωπο που τον καθιέρωσε και προσφέρει ένα έργο γεμάτο στοχασμό, μελαγχολία, αλλά και υπερβατική γαλήνη. Η τραγικότητα παίρνει ήπια μορφή. Ο θάνατος δεν είναι καταστροφή, αλλά ύψωση και λύτρωση. Πρόκειται για μια σχεδόν λυρική εκδοχή της τραγωδίας.

Το έργο διαδραματίζεται στον Κολωνό, προάστιο της Αθήνας και πατρίδα του ίδιου του Σοφοκλή. Ο Οιδίπους, τυφλός και εξόριστος, περιπλανώμενος με τη θυγατέρα του Αντιγόνη, φτάνει εκεί, αναζητώντας καταφύγιο και λύτρωση. Ο ίδιος έχει μετατραπεί από βασιλιάς σε ικέτη, όμως μέσα από τη δοκιμασία και τον πόνο αποκτά μια νέα, σχεδόν ιερή διάσταση. Οι χρησμοί προαναγγέλλουν ότι ο τόπος του θανάτου του θα φέρει μεγάλη ευλογία και προστασία σε εκείνη την πόλη που θα τον φιλοξενήσει.

Η σύγκρουση αναζωπυρώνεται με την εμφάνιση των γιων του, Ετεοκλή και Πολυνείκη, που διεκδικούν την εξουσία στη Θήβα και προσπαθούν να κερδίσουν τον πατέρα τους με το μέρος τους. Ο Οιδίπους, απορρίπτοντας και τους δύο, καταριέται τους γιους του, προλέγοντας τον αλληλοσπαραγμό τους. Αντίθετα, η τρυφερή παρουσία της Αντιγόνης και της Ισμήνης αναδεικνύει τη σημασία της αφοσίωσης και της αγάπης ως αντίβαρο στη φιλοδοξία και στην αλαζονεία.

Κομβική είναι η φιγούρα του Θησέα, βασιλιά της Αθήνας, που δέχεται τον Οιδίποδα με σεβασμό και του προσφέρει άσυλο. Ο Θησέας ενσαρκώνει το ιδανικό του δίκαιου και φιλόξενου άρχοντα, σε αντιπαράθεση με τη σκληρότητα των Θηβαίων. Η κοινότητα (Αθήνα) εκπροσωπούμενη από το Θησέα αγκαλιάζει τον ξένο που βρίσκει σε αυτήν πηγή προστασίας. Η σχέση του ήρωα με την πόλη είναι σχέση αμοιβαίας ευεργεσίας. Μέσα από αυτή τη σχέση, ο Σοφοκλής προβάλλει και το μεγαλείο της αθηναϊκής δημοκρατίας, ενώ ο ίδιος ο Κολωνός αποκτά σχεδόν μυθική διάσταση, ως τόπος λύτρωσης.

Το τέλος του Οιδίποδα παρουσιάζεται με μυσταγωγικό τρόπο. Ο ήρωας οδηγείται από τον Θησέα σε έναν ιερό τόπο, όπου εξαφανίζεται αθόρυβα, χωρίς θάνατο βίαιο ή ταπεινωτικό, αλλά σαν να περνά σε μια ανώτερη σφαίρα ύπαρξης. Ο θάνατός του είναι η υπέρτατη κάθαρση: από αμαρτωλός και μίασμα, ο Οιδίπους ανυψώνεται σε προστάτη ήρωα, αποκαθιστώντας την τιμή του. Στη παρούσα τραγωδία το θείο παρουσιάζεται μέσα από τη γαλήνια αποδοχή του θανάτου και τη μετατροπή του ήρωα σε ημίθεο. Δεν υπάρχει καμιά  θεϊκή τιμωρία, αλλά θεϊκή λύτρωση.

Η τραγωδία αυτή δεν είναι τόσο έργο δράσης όσο στοχασμού. Ο Σοφοκλής εξετάζει θέματα όπως η μοίρα, η ανθρώπινη αδυναμία, η έννοια της δικαιοσύνης, αλλά και η δυνατότητα της λύτρωσης μέσα από τον πόνο. Ο Οιδίπους, αν και καταβεβλημένος, κατακτά μια εσωτερική δύναμη και ηρεμία, γινόμενος σύμβολο συμφιλίωσης με το αναπόφευκτο. Από βασιλιάς-τραγικό θύμα της μοίρας, μετατρέπεται σε σοφό και σχεδόν ιερό πρόσωπο. Δεν είναι πια το σύμβολο της ύβρεως, αλλά της συμφιλίωσης.

Ο Οιδίπους επί Κολωνώ συνδυάζει προσωπικό βίωμα του ποιητή με παγκόσμια ζητήματα. Είναι το κύκνειο άσμα του Σοφοκλή, όπου η τραγωδία συναντά την ελπίδα και το σκοτάδι δίνει τη θέση του σε μια υπερβατική γαλήνη. Ο Οιδίπους κλείνει την πορεία του όχι με ντροπή, αλλά με δόξα, προσφέροντας ένα από τα πιο βαθιά και συγκινητικά μηνύματα της αρχαίας τραγωδίας

Κάθε βιβλίο είναι ένα τρένο (Προτάσεις ανάγνωσης 12 - 21)

Αγαπητές αναγνώστριες και αναγνώστες ευχαριστώ για την ανταπόκρισή σας. θεωρώ της συμμετοχή σας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο - όποιον εσείς διαλέξατε ως πιο πρόσφορο - ώς μια δημιουργική και ευχάριστη συνάντησή μας σε ενα ωραίο και πολυσύχναστο σταθμό. Ας ταξιδέψουμε μαζί στις διαδρομές που μας αρέσουν. Μπορείτε να συμπληρώσετε το κατάλογο αν θεωρείται ότι πρέπει να ενταχθεί και κάποιο άλλο, γράφοντας τη γνώμη σας στα σχόλια ή και να μου στείλετε μήνυμα. Μπορείτε επίσης να προτείνετε και κάποιο έργο δημιουργού εκτός των ορίων της Ελλάδας των κλασσικών χρόνων. Πάντως αυτά που είναι παρακάτω αναφερονται στη χρονική περίοδο 480-397 π.Ε. 

Σημ: Όταν υπάρχει πρόβλημα στην εμφάνιση των κειμένων επιλέξτε πρόγραμμα περιήγησης Google Chrome

12. Προμηθεύς Δεσμώτης (Αισχύλος - Μεταξύ 479-424 π.E) - Θεωρείται το μεσαίο μέρος τριλογίας, που συναποτελείτε από τα έργα Προμηθεύς λυόμενος και Προμηθεύς πυρφόρος. Ένα πρόβλημα που χρήζει όχι απλώς φιλολογικής, αλλά ιδεολογικής και θεατρολογικής προσέγγισης αποτελεί η εικόνα ενός ανελέητου Δία, που αντιτίθεται στον δίκαιο Δία της Ορέστειας. Οι κριτικοί, γενικά, συμφωνούν ότι το μυστήριο επιλύεται στα άλλα έργα της τριλογίας. Διαφέρουν, ωστόσο, οι απόψεις τους ως προς τη φύση της λύσεως: ορισμένοι υποθέτουν ότι η όλη σύνθεση στόχευε, όπως συνέβη με τις Ευμενίδες, στην παρουσίαση ενός σταδιακού θριάμβου των νέων αρχών πάνω στα αρχαία ήθη και της νίκης των Ολύμπιων επί των γήινων θεοτήτων. Ο Αισχύλος αποκαλύπτει τη βαθιά θρησκευτική ιδιοσυγκρασία του, δίχως να αποφεύγει –εσκεμμένα ίσως, εξαιτίας των δημοκρατικών του πεποιθήσεων–  νύξεις σκεπτικισμού και αμφισβήτησης σε ό,τι αφορά την κοσμική εξουσία του Δία. Ο πυρήνας του έργου είναι το θέμα ενός ασταμάτητου αγώνα κατά της δύναμης της εξουσίας,

13. Πέρσαι (Aισχύλος - 472 π.E) - Θεωρείται η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία. Επίσης είναι η πρώτη τραγωδία που αντλεί τη θεματολογία της από ιστορικά γεγονότα (και μάλιστα μόνο κατά επτά χρόνια προγενέστερα). Πραγματεύεται την οδύνη των Περσών όταν πληροφορούνται για τη συντριπτική ήττα τους στη Σαλαμίνα. Ως παλιός μαραθωνομάχος ο Αισχύλος αποκαλύπτει μια διαρκή αγωνία για την Ελλάδα και την κληρονομιά της. Καθορίζεται η έννοια της αμαρτίας, της ύβρης, της ενοχής, της βίας που συνεπάγεται ο κύκλος του αίματος, του θεϊκού «δίκαιου δόλου», που οδηγεί τον υβριστή και τον ένοχο στην καταστροφή και στην εκπλήρωση του τραγικού πεπρωμένου του. Εκφράζει κυρίως ένα διαχρονικό προβληματισμό που αφορά την ετερότητα και προειδοποιεί για τον κίνδυνο που επιφέρει η υποτίμηση του «άλλου», η έπαρση, η φιλοδοξία και η αλαζονεία της εξουσίας.                                         

14. Ορέστεια (Αισχύλος -  458 π. Ε) - Αποτελείται από τις τραγωδίες Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες και συνοδευόταν από το σατυρικό δράμα Πρωτέας, ενώ είναι η μόνη αρχαία εξ ολοκλήρου σωζόμενη τριλογία. Οι τραγωδίες διηγούνται μία ιστορία σε τρία διαφορετικά μέρη. Τα γεγονότα στο Άργος μετά την επιστροφή του Αγαμέμνονα σε αυτό, τη δολοφονία του από την Κλυταιμνήστρα με τη βοήθεια του Αιγίσθου, τον φόνο αυτών από τον Ορέστη με τη βοήθεια της Ηλέκτρας και την τελική αθώωση του Ορέστη, μετά τη δίκη του. Για τον ανθρωπολόγο J. J.Bachofen (Das Mutterrecht, 1861), η Ορέστεια δείχνει τη μετάβαση από τον πολυγαμία στη μονογαμία. και από τη μητριαρχική καταγωγή στη πατριαρχική. Η Simone de Beauvoir έγραψε στο The Second Sex , ότι το δικαστήριο είδε τον Ορέστη ως γιο του Αγαμέμνονα πριν γίνει γιος της Κλυταιμνήστρας. Στο The Origin of the Family, Private Property and the State, ο Friedrich Engels επαινεί τη «σωστή ερμηνεία» του Bachofen και εξετάζει τους οικονομικούς παράγοντες - τη δημιουργία ιδιωτικής ιδιοκτησίας - και τη «φυσική σεξουαλική συμπεριφορά» ανδρών και γυναικών.                                                                                   

15. Αντιγόνη (Σοφοκλής - 441 π. Ε) -  Η προσπάθεια της Αντιγόνης να θάψει τον νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, παρά την αντίθετη εντολή του Κρέοντα, βασιλιά της Θήβας, θέτοντας την τιμή των θεών και την αγάπη για τον αδερφό της υπεράνω των νόμων του Κρέοντα. Η ωραιότερη του δραματουργού, τόσο από πλευράς δομής και διαλόγων, όσο και από σπάνια δραματική τέχνη και ανθρώπινη συγκίνηση. Κρίνεται ως το τελειότερο από τα σωζόμενα δράματα και ως κανών της παλαιότερης τραγωδίας (ο Διοσκουρίδης: εξαίρει ως ίσης αξίας και την Ηλέκτρα)                                                                                

16. Μήδεια (Ευριπίδης - 431 π. Ε) - Μέρος τετραλογίας (τραγωδίες Φιλοκτήτης, Δίκτυς και σατυρικό δράμα Θερισταί, που δεν έχουν διασωθεί ακέραιες). Σε μια εποχή που η κριτική των παραδοσιακών αξιών είναι παρούσα σε κάθε θεσμό, πολιτικό και κοινωνικό, ο Ευριπίδης αμφισβητεί παραδοσιακές πολιτισμικές αξίες που σχετίζονται με το βιολογικό γένος, την ελληνικότητα και κοινωνικούς θεσμούς του παρελθόντος. Ανοίγει ένα νέο παράθυρο στην τέχνη και αποδίδει μια καθαρότερη άποψη των συγκινήσεων που κατακλύζουν την ανθρώπινη ψυχή, τόσο στην αγνή μορφή τους όσο και στις άγριες παρεκκλίσεις τους: Δικαιώνει μέσω του χορού την οργή της βάρβαρης φαρμακίδας, αντιβαίνοντας ουσιαστικά τις ηροδότειες επιταγές για το ομόαιμον. Καταγράφει επί σκηνής τις αντιμαχόμενες δυνάμεις και τις εσωτερικές συγκρούσεις σε βαθμό πρωτόγνωρο για ελληνική τραγωδία. Επεξεργάζεται έναν από τους μαγικότερους ως προς τη φύση του μύθους, ακολουθώντας ουσιαστικά την πλοκή του μύθου όπως διασώθηκε για εμάς αργότερα στα Αργοναυτικά - απομυθοποιεί τον Ιάσωνα, υποδεικνύοντας τις ανθρώπινες αδυναμίες και την τυραννική φύση του - μια λογική κατάληξη του ήρωα που συμβιβάζεται με τα θέσμια μιας οργανωμένης κοινωνίας.                                                                

17. Οιδίπους Τύραννος (Σοφοκλής - 428 π. Ε.) - Πολλοί κριτικοί, συμπεριλαμβανομένου και του Αριστοτέλους, την θεωρούν ως κορυφαία τραγωδία που έχει γραφεί ποτέ. Ο ήρωας ανακαλύπτει ποιος πραγματικά είναι. Όχι μόνο  ο φονιάς του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Ύστερα από την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίπους αυτοτυφλώνεται, εκλιπαρώντας για εξορία και ανησυχώντας για την τύχη των παιδιών του. Μπορούσε και να μην βγει αληθινός ο χρησμός (αν δεν γινόταν το ένα ή το άλλο, όμως μια σειρά τραγικών γεγονότων οδήγησαν σε αυτή τη κατάληξη). Και βέβαια σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα ήταν ίσως η κορυφαία τραγωδία.                                                                                

18. Όρνιθες (Αριστοφάνης - 414 π. Ε) - Τους έγραψε απογοητευμένος από την τροπή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Βρίσκει την ευκαιρία να διακωμωδήσει τους συκοφάντες και τους κόλακες του δήμου, καθώς και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα. Για άλλη μια φορά όμως ο Πεισθέταιρος φουσκώνει τα μυαλά των πουλιών και τα πείθει να ιδρύσουν τη Νεφελοκοκκυγία (κατοικία τους στα σύννεφα),  με στόχο να αναδειχτούν ρυθμιστές της θεϊκής εξουσίας λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι των θεών με τους ανθρώπους. Καταφθάνουν διάφοροι εκμεταλλευτές και καλοθελητές που προσπαθούν να αποκομίσουν οφέλη από την ίδρυση. Φτάνει αντιπροσωπεία των θεών για να διαπραγματευτεί την ελεύθερη διακίνηση της τσίκνας. Συμβιβασμός & γάμος                                                                        

19. Ελένη (Ευριπίδης - 412 π. Ε) - Ο Ευριπίδης χειρίστηκε με μεγάλη ελευθερία και δημιουργικότητα τους μύθους. Ο Μενέλαος μετά από την άλωση της Τροίας κατέπλευσε στην Αίγυπτο όπου συνάντησε την Ελένη και έμαθε ότι η «εν Τροία» Ελένη ήταν φάσμα ψευδές. Η πραγματική ήταν κρυμμένη στην Αίγυπτο καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου και ο πόλεμος είχε βασιστεί σε ένα ψέμα. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου Θεοκλύμενος θέλει να παντρευτεί την Ελένη, αλλά εκείνη με τον Μενέλαο καταφέρνουν και διαφεύγουν κρυφά. Η έξοδος στο έργο αυτό μοιάζει πολύ με εκείνη στην Ιφιγένεια εν Ταύροις. Το έργο χαρακτηρίζεται ως αντιπολεμικό δράμα.                                                                                                 

Λυσιστράτη. Π.Πικάσο. 1934

20. Λυσιστράτη (Αριστοφάνης - 411 π. Ε) - Ένα από τα χαρακτηριστικότερα αντιπολεμικά έργα.- Οι απώλειες και το μίσος των αντιπάλων δεν άφηναν περιθώρια ούτε νέο πόλεμο, αλλά ούτε και για ειρήνη. Όλοι ήταν ηττημένοι και ταυτόχρονα αμετανόητοι. Η υπόθεση έχει να κάνει με τη σεξουαλική απεργία που κηρύσσουν οι γυναίκες της Αθήνας και της Σπάρτης, προσπαθώντας έτσι να πείσουν τους άντρες τους να σταματήσουν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Η Λυσιστράτη είναι μία από τις πρώτες και ίσως η πιο γνωστή σεξοκωμωδία που γράφτηκε ποτέ.                                                                         

21. Απολογία Σωκράτους (Πλάτων - 397 π. Ε.) - Μοναδικό μη διαλογικό έργο του Πλάτωνα, αλλά και το μόνο έργο στο οποίο αναφέρει ότι ήταν παρών στο γεγονός. Έπειτα από την κατηγορία των Άνυτου, Μέλητα και Λύκωνος εναντίον του Σωκράτη, ο φιλόσοφος εκφώνησε τρεις λόγους, προσπαθώντας τόσο να απολογηθεί όσο και να αναιρέσει τις κατηγορίες· το τρίτο μέρος του λόγου του έχει άμεση σχέση με τη ψηφοφορία του δικαστηρίου και την απόφασή του. Το πλατωνικό έργο αποτελεί μία ελεύθερη απόδοση του δικανικού λόγου που εκφώνησε ο Σωκράτης το 399 π. Ε. στο δικαστήριο της Ηλιαίας, αντιμετωπίζοντας την κατηγορία ότι δεν πίστευε στους θεούς, αλλά εισήγαγε καινά δαιμόνια και διέφθειρε με τις διδασκαλίες του τους νέους. Ο Σωκράτης ενώ δεν αμφισβητεί την αρμοδιότητα του δικαστηρίου, αμφισβητεί τη de facto ικανότητα των δικαστών να τον κρίνουν. Αναφέρει το περίφημο δαιμόνιο του, μία εσωτερική φωνή που πάντα τον απέτρεπε από το να πράξει κάτι, αλλά ποτέ δεν τον προέτρεπε.  Οι κατήγοροι προσπάθησαν να συνδέσουν τον Σωκράτη τόσο με την αμφισβήτηση τω παραδοσιακών αξιών που επέφερε η διδασκαλία των σοφιστών, όσο και με τους φυσικούς φιλοσόφους σαν τον Αναξαγόρα, που θεωρούνταν άθεοι από την πλειοψηφία. Τη σύνθετη και ουσιαστικά αδιατύπωτη κατηγορία σχέσεων με πολιτικά πρόσωπα (παρά την επίγνωση του πολιτικού χαρακτήρα των κατηγοριών), ο Σωκράτης την αντιμετωπίζει με λιγότερη επιτυχία από τις δύο προηγούμενες και είναι ουσιαστικά αυτή που οδηγεί στην καταδίκη του.

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia 

Αξιόλογα ρητά κλασσικών για τη τρέχουσα επικαιρότητα

" Όλα τα πράγματα πρέπει να κρίνονται με βάση τον άνθρωπο " (Πλάτων - Κρατύλος 385 e 6)

" Το χειρότερο από τα περασμένα μπορεί να γίνει ωφέλιμο στο μέλλον "
(Δημοσθένης - Κατά Φιλίππου Γ,5)

" Δεν υπάρχει τίποτα που να μην το περιμένεις, όλα ανατρέπονται " (Σοφοκλής - Αίας 648-649)

" Να θυμάσαι όσα έγιναν στο παρελθόν, να δουλεύεις για όσα γίνονται στο παρόν και να λαμβάνεις τις προφυλάξεις σου για το μέλλον " (Ισοκράτης - Στοβαίου Ανθολόγιο Α, 45)

" Κάνει λάθη ακόμη και ο σοφότερος των σοφών "
(Αισχύλος - Στοβαίου Ανθολόγιο Γ, 10)

" Να κάνεις μεγάλα έργα χωρίς να υπόσχεσαι ότι θα τα κάνεις "
(Πυθαγόρας - Στοβαίου Ανθολόγιο Α, 24)

" Να χαίρεσαι όταν σε ελέγχουν και όχι όταν σε κολακεύουν "
(Πυθαγόρας - Στοβαίου Ανθολόγιο ΙΔ, 18)

" Δεν είναι όλοι φτιαγμένοι για τα ίδια πράγματα " (Αισώπου Μύθοι)

" Κανένας δεν γεννήθηκε καλύτερος από τον άλλο " (Σοφοκλής - Στοβαίου Ανθολόγιο Πς, 12)

" Η μέση κατάσταση για τα πάντα είναι το καλύτερο " (Αριστοτέλης  - Πολιτικά 1295b)

Ο Σοφοκλής για την ισότητα και τη δυναμική των αλλαγών

" Κανένας δεν γεννήθηκε καλύτερος από τους άλλους "
(Στοβαίου Ανθολόγιο Πς, 12)

" Δεν υπάρχει κανένα απρόσμενο, όλα ανατρέπονται, και ο φοβερός όρκος και οι σωστές επιλογές "
(Αίας 648-649)

Ο Σοφοκλής για την απλοποίηση στο μέτρο του δυνατού και την ανάγκη της σιωπής

Για όσα δεν έχω άποψη, σιωπώ
(Οιδίπους τύρρανος 569)

Η απλότητα γεννά τις πιο σοφές και σωστές σκέψεις
(Αποσπάσματα)

Ο Θουκυδίδης και ο Σοφοκλής για τις σωστές αποφάσεις

" Δυό πράγματα είναι αντίθετα στη λήψη σωστής απόφασης, η βιασύνη και ο θυμός "
Θουκυδίδης (Ιστορία Γ, 42)

" Δεν έχει το ίδιο αποτέλεσμα μια ώριμη και μια βιαστική σκέψη "
Σοφοκλής (Αποσπάσματα)

Ο Σοφοκλής για την επίδραση των ανεγκέφαλων στους άλλους

" Σκαιοίσι πολλοίς εις σοφός διόλλυται " (Αποσπάσματα)

Μέσα στους άξεστους χάνεται και ο σοφός

Ο Σοφοκλής για την αξία της απλότητας

" Διδάσκαλος γαρ ηυτέλεια των σοφών και των αρίστων γίγνεται βουλευμάτων" - Η απλότητα γεννά τις πιο σοφές και σωστές κατευθύνσεις 

Ο Σοφοκλής για την έναρξη κάθε προσπάθειας

Αν κάποιος αρχίζει καλά το κάθε έργο είναι φυσικό καλά και να το τελειώσει

Ο Σοφοκλής για τη σύνεση

Δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα μια ώριμη σκέψη και μια γρήγορη (Αποσπάσματα)

Για την απουσία γνώμης (Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αισχύλος)

"Για όσα δεν έχω γνώμη σιωπώ" (Σοφοκλέους Οιδίπους Τύραννος 569)

"Να λες κάτι καλλίτερο από τη σιωπή ή να σιωπάς" (Ευριπίδης, Αποσπάσματα)

"Ο σοφός είναι ήρεμος όταν είναι αναγκαίο" (Ευριπίδης, Ικέτιδες 509)

"Να συνηθίζεις να σιωπάς ή να λες όσα χρειάζονται" (Αισχύλος, Επτά επί Θήβας 619)