Στο μέλλον, οι παρακολουθήσεις της κοινωνικής συμπεριφοράς των ατόμων, θα κάνουν το Predator να ωχριά…

Του Β.Λύκου, Βιολόγου, MSc Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνης, PhD Διαχείρισης Κινδύνου Βιολογικών Πόρων

Μια και μιλάμε αρκετά τελευταία για παρακολουθήσεις, η παρακολούθηση της προσωπικής ζωής μας από τις τράπεζες κάνει ένα ακόμη βήμα προς τα εμπρός, καθώς η καναδική πιστωτική ένωση Vancity εγκαινιάζει μια νέα τεχνολογία πιστωτικής κάρτας που θα αναφέρει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα των χρηστών. Στις 19 Οκτωβρίου, η Vancity ανακοίνωσε ότι θα είναι “το πρώτο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στον Καναδά που θα προσφέρει στα ατομικά και επιχειρηματικά μέλη της έναν τρόπο να υπολογίζουν τις εκπομπές CO2 που προέρχονται από τις αγορές τους”. Αυτός ο μετρητής άνθρακα, ο οποίος συνδέεται με τις πιστωτικές κάρτες Visa, αναπτύχθηκε με την ecolytiq, μια από τις κορυφαίες ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας για το κλίμα.

Όμως δεν είναι μόνο οι κάρτες Visa. Η Mastercard παρέχει ήδη μια κάρτα παρακολούθησης των εκπομπών CO2, η οποία αναπτύχθηκε με την τεχνολογία της σουηδικής εταιρείας Doconomy. Οι τεχνολογίες αυτών των καρτών θα παρέχουν επίσης “εκπαίδευση και ώθηση συμπεριφοράς”, ώστε οι χρήστες της κάρτας όχι μόνο να ενημερώνονται για τις εκπομπές CO2 της αγοραστικής τους δραστηριότητας, αλλά και να ενημερώνονται για τον τρόπο μείωσής τους.

Σύμφωνα με την ecolytiq, “ο χρηματοπιστωτικός κλάδος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η λύση μας Sustainability-as-a-Service επιτρέπει στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να προσφέρουν στους πελάτες τους περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς και εξατομικευμένη αντιστάθμιση επιπτώσεων και επενδύσεις ESG”.

Ακόμη ο Πρόεδρος του Alibaba Group, κινεζικής εταιρείας τεχνολογίας, ανακοίνωσε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ το 2021 ότι η εταιρεία του αναπτύσσει έναν “ατομικό ανιχνευτή αποτυπώματος άνθρακα” που θα παρακολουθεί τη συμπεριφορά των ανθρώπων όσον αφορά “το πού ταξιδεύουν, πώς ταξιδεύουν, τι τρώνε, τι καταναλώνουν”.

Το πρόβλημα όμως, εδώ είναι ότι ενώ η τεχνολογία αυτή αναπτύχθηκε, φαινομενικά, για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αρκετοί είναι αυτοί που ανησυχούν ότι αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς την προσωπική κοινωνική βαθμολόγηση και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση άλλων τύπων συμπεριφοράς εκτός από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Για παράδειγμα, οι εταιρείες πιστωτικών καρτών Visa, Mastercard και American Express ανακοίνωσαν τον Σεπτέμβριο ότι θα αρχίσουν να παρακολουθούν τις αγορές που πραγματοποιούνται σε καταστήματα πώλησης όπλων.

Και προκειμένου οι παραπάνω προσπάθειες να έχουν τα βέλτιστα αποτελέσματα φαίνεται ότι βαίνουμε όλο και περισσότερο προς άυλες συναλλαγές. Ήδη η κυβέρνηση Μπάιντεν προχωρά σε μια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας (CBDC), το οποίο θα μπορούσε τελικά να αντικαταστήσει το αμερικανικό δολάριο. Στη θέση των τραπεζικών καταθέσεων, ένα CBDC θα είναι ένα ψηφιακό νόμισμα που θα εκδίδεται απευθείας από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και το οποίο οι πολίτες ή οι τράπεζες θα κατέχουν σε ψηφιακά πορτοφόλια, παρόμοια με τα bitcoins. Αλλά σε αντίθεση με τα bitcoins, ένα CBDC θα ελέγχεται είτε από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ είτε από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.

Αλλά και η Κίνα έχει μπει σε αυτόν τον αγώνα δρόμου. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας ήταν από τα πρώτα που εξέδωσαν ένα CBDC. Το 2020, εισήγαγε το e-CNY ή ψηφιακό γουάν. Μέχρι το τέλος του 2021, το ψηφιακό γουάν είχε 260 εκατομμύρια χρήστες, που αντιπροσώπευαν περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού της Κίνας, σύμφωνα με τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας.

Και στα παραπάνω συνηγορούν και οι προτάσεις του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WED) που παρουσιάστηκαν τον Μάιο του 2020, από τον πρίγκιπα του Ηνωμένου Βασιλείου, Κάρολο και τον διευθυντή του WEF, Klaus Schwab. Σύμφωνα με τις οποίες θα πρέπει να προσαρμοστούμε στην νέα, «μετά Covid-19», τρέχουσα πραγματικότητα (όποιος δεν προσαρμόζεται;), κατευθύνοντας την αγορά σε πιο δίκαια αποτελέσματα και να ξεκινήσουμε μια τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, δημιουργώντας ψηφιακή οικονομική και δημόσια - κοινωνική υποδομή με απώτατο στόχο την πλήρη εφαρμογή των ψηφιακών – άυλων – ανέπαφων συναλλαγών.

Υποδομές, που θα βασίζονται στο Starlink του Elon Mask τους 40.000 δορυφόρους του, που θα δίνουν πρόσβαση και στο πιο απομακρυσμένο σημείο του πλανήτη ανοίγοντας το δρόμο για τη δημιουργία έξυπνων πόλεων, μεταφορών, σπιτιών…Στην Τεχνητή Νοημοσύνη και τη Νανοτεχνολογία (superhuman cognition) me εμφυτεύσιμες διεπαφές εγκεφάλου-μηχανής και την εξάλειψη πολλών επαγγελμάτων.Στη δημιουργία του ψηφιακού πορτοφολιού που θα είναι προσβάσιμο μέσω εφαρμογής, χωρίς να χρειάζεται η ύπαρξη τραπεζικού λογαριασμού. Στην ανάπτυξη συστήματος «σχεδίου κατασκευής συστήματος κοινωνικής εκτίμησης/ βαθμολόγησης» (social credit system), που θα συλλέγει τα ηλεκτρονικά δεδομένα των πολιτών.

Το τελευταίο έχει προταθεί στην Κίνα από το 2014 και ήδη εφαρμόζεται για την αξιολόγηση κάθε πολίτη σε επιμέρους τομείς της ζωής του, της καθημερινότητάς του, με απώτερο σκοπό την αξιολόγηση της συμμόρφωσής του με το καθεστώς. Σημειώνεται εδώ ότι ήδη οκτώ ιδιωτικές εταιρείες, αδειοδοτημένες από την Κυβέρνηση ψάχνουν να βρουν συστήματα και αλγόριθμους για τα αποτελέσματα της κοινωνικής πίστωσης. Έτσι, το σύστημα «κοινωνικής πιστοληπτικής ικανότητας» της Κίνας, θα αποδίδει ένα συνεχώς ανανεωμένο σκορ σε κάθε άτομο με βάση τις παρατηρούμενες συμπεριφορές, προκειμένου να ελέγχει τη συμπεριφορά του, δίνοντας στο κράτος την δυνατότητα να επιβάλει τιμωρίες και να δίνει ανταμοιβές, είναι γεγονός…

Όλες οι παραπάνω «επισυνδέσεις» υποτίθεται ότι θα γίνονται για το καλό μας. Προκειμένου σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, να δουλεύουμε λιγότερο χωρίς μόλυνση του περιβάλλοντος, πείνα, φτώχεια, ασθένειες, με απεριόριστη πρόσβαση στα αγαθά της τεχνολογίας για όλους τους ανθρώπους (απεριόριστο wifi έταζαν κάποιοι), όπου όλοι θα είμαστε υπεράνθρωποι, που δεν θα αρρωσταίνουμε και θα έχουμε τεράστιο γνωστικό πεδίο.

Όμως αυτός ο τέλειος ουτοπικός κόσμος - για κάποιους σοσιαλιστικός - μπορεί να εξασφαλιστεί από κάποιες μη αιρετές, φιλάνθρωπες οικονομικές ελίτ και τον πρίγκιπα Κάρολο, που σκέφτονται για τις κοινωνίες χωρίς τις κοινωνίες; Και τότε τί νόημα θα έχουν έννοιες όπως δημοκρατία, λαϊκή συμμετοχή, αυτοπροαίρετο, εκούσιο και αυτόνομο της απόφασης του κάθε ατόμου ακόμη κι αν παίρνει πολλά likes στα social media;

Από παρέμβασή στις 2/12/22 στο www.984radio.gr (εκπομπή Γ.Σαχίνη)

Πλημμύρες στους Δήμους Χαλκίδας και Διρφύων-Μεσσαπίων: Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου;

Του Βασίλη Λύκου Διδάκτωρα Ολοκληρωμένης Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Πανεπιστημίου Κρήτης

Τα ποτάμια οικοσυστήματα είναι υγροτοπικά συμπλέγματα, που λειτουργούν ως «σφουγγάρι» για τις γύρω περιοχές. Εξισορροπούν και εκτονώνουν τα έντονα καιρικά φαινόμενα, δεν επιτρέπουν μεγάλες θερμοκρασιακές μεταβολές και είναι σημαντικά για τη γεωργική& οικονομική ανάπτυξη της γύρω περιοχής. Συνήθως αποστραγγίζουν μεγάλους δασικούς ορεινούς όγκους και αποτελούνται από ένα σύστημα χειμάρρων, παραπόταμων και ρυακιών μέσω των οποίων γίνεται η κατείσδυση των όμβρων προς τις υπόγειες υδροφορίες (εμπλουτισμός) ενώ παράλληλα το επιπλέον νερό απορρέει προς τη θάλασσα μέσω, ενός συστήματος μαιανδρισμών. Σημαντικές είναι επίσης οι περιοδικά πλημμυρικές πεδιάδες με παρόχθια βλάστηση, που αναπτύσσονται εκατέρωθεν της κυρίας κοίτης των ποταμών.

Στην περίπτωση της φονικής πλημμύρας της Εύβοιας στις 9 Αυγούστου, που στοίχισε τη ζωή σε 8 συμπολίτες μας κανένα από τα παραπάνω βασικά χαρακτηριστικά ενός κλασσικού ποτάμιου συστήματος δεν υπήρχε ή μάλλον είχε κατάφορα αλλοιωθεί προς χάρη της άναρχης οικιστικής ανάπτυξης και της ανεξέλεγκτης γεωργικής και βιομηχανικής μεγέθυνσης. Ο καθένας μπάζωνε ό, τι ήθελε. Έχτιζε όπου ήθελε. Έκλεινε παραποτάμους όταν ήθελε. Άνοιγε αγροτικούς δρόμους όταν τους χρειαζόταν. Εξέτρεπε την κοίτη των ποταμών όταν αυτή δεν τον βόλευε. Χρησιμοποιούσε τους ποταμούς ως λατομεία για την ανοικοδόμηση της περιοχής με συνεχείς αμμοχαλικοληψίες, ξεκοιλιάζοντας την κοίτη και τη στερεοπαροχήτων ποταμών. Κυρίως, όμως, έκλεινε το δέλτα τους για να αποκτήσει παραθεριστική κατοικία παρά θιν’ αλός. Επιπλέον αποψίλωνε όλα τα φυσικά οικοσυστήματα, που υπήρχαν στη λεκάνη απορροής των ποταμών ενώ διατάραζε με αλλεπάλληλες – επαναλαμβανόμενες κάθε χρόνο – φωτιές τον τροφοδότη, ορεινό όγκο της Δίρφυος, που αποστραγγίζεται από το Μεσσάπιο και το Λήλαντα ποταμό βόρεια και νότια της Χαλκίδας αντίστοιχα. 

Κι όλα αυτά με τις ευλογίες της Περιφέρειας και παλιότερα της Νομαρχίας, που «αντάλλασσαν» την οικολογική ισορροπία της ευαίσθητης αυτής περιοχής για μια χούφτα ψήφους όταν οι ίδιες δεν παρατυπούσαν χτίζοντας σε πλημμυρικά επικίνδυνες περιοχές βάσει των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων από τις Πλημμύρες, που ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία το 2017 και υπάγονταν στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων του ΥΠΕΝ, που πρόσφατα καταργήθηκε. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι ασφαλτόδρομοι, κλειστά γυμναστήρια, γέφυρες της περιοχής, και γενικότερα περιφερειακές υποδομές, που είχαν παραδοθεί και είχαν κοπεί κορδέλες, από λίγα χρόνια μέχρι τρεις μήνες πριν, καταστράφηκαν ή υπέστηκαν σημαντικές ζημιές από την πρόσφατη πλημμύρα στην Εύβοια. Αλήθεια ποιος υπέγραψε για την παράδοση αυτών των έργων πάνω στις όχθες του Λήλαντα και ποιος τα παρέλαβε; Και γιατί δεν εισακούστηκαν εισηγήσεις, με ώριμες μελέτες, των τεχνικών υπηρεσιών για έργα ανάσχεσης και προστασίας από πιθανά ακραία φυσικά φαινόμενα στο μέλλον; Γιατί δεν υλοποιήθηκαν εγκαίρως τα εγκεκριμένα αντιπλημμυρικά έργα, ύψους 1, 8 εκατ. ευρώ, στα ανάντη της πόλης των Ψαχνών και αφέθηκαν να καταστραφούν τα Πολιτικά, να πλημμυρίσουν τα Ψαχνά και να «μπαζωθεί» από λάσπη και φερτά υλικά η παραλιακή Ν. Αρτάκη;

Γιατί είναι άλλο η Κλιματική αλλαγή που επιτείνει το μέσο όρο του ύψους των υετών, τη διάβρωση των παραθαλάσσιων περιοχών, την άνοδο των θερμοκρασιών και είναι άλλο η Κτηματική αλλαγή, που προκαλείται από κακοτεχνίες, ασύδοτη δόμηση και αποψίλωση δασικών εκτάσεων και δασών στα ανάντη προκειμένου κάποιοι να εκμεταλλευτούν φτηνές δημόσιες εκτάσεις προς πάσαν χρήσην, που ακριβώς επειδή ανήκουν σε όλους κανείς δεν επιβαρύνεται το κόστος της υποβάθμισής τους – τουλάχιστον – βραχυπρόθεσμα και γι’ αυτό κανείς δεν ενδιαφέρεται για την προστασίας τους. Σκεφτείτε μόνο ότι στην Εύβοια έχουμε ανά τρεις ημέρες μια πυρκαγιά όπου καταστρέφονται 92 στρέμματα αγροτοδασικά και 38 δασικά οικοσυστήματα! Όταν λοιπόν διαταράσσεις κι εξαφανίζεις πλήρως δασικά και ποτάμια, υγροτοπικά οικοσυστήματα ποιος σου φταίει μετά; Ο κακός σου ο καιρός, η κλιματική αλλαγή, η κακή σου μοίρα ή το γεγονός ότι δεν υπήρχαν προκαταρκτικές αξιολογήσεις κινδύνων πλημμύρας, χάρτες επικαιροποιημένοι επικινδυνότητας και σχέδια διαχείρισης κινδύνων των λεκανών απορροής των ποταμών; Υπήρχε χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός ή είχαν καθοριστεί χρήσεις γης; Εδώ ακόμη κι αυτό το έρημο το 112 δεν λειτούργησε για να ενημερώσει τους κατοίκους όταν τρεις μέρες πριν τόσο η ΕΜΥ όσο κι ο Δήμος Ψαχνών προειδοποιούσαν για έντονες βροχοπτώσεις και καταιγίδες στην περιοχή κι όταν όλοι γνωρίζουν ότι τουλάχιστον ο Λήλαντας στο Βασιλικό κάθε δεκαετία, δίνει ένα μεγάλο πλημμυρικό φαινόμενο. Και να σκεφτεί κανείς ότι η Ε.Ε. διαθέτει 6, 3 δις ευρώ για τη χρηματοδότηση έργων ορθών πρακτικών για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.

Όμως όπως λέει και μια τούρκικη παροιμία, στου κακού τη σκάλα ακόμη και στο προτελευταίο κάτω σκαλοπάτι να σταματήσεις πάλι όφελος έχεις. Επομένως το θέμα είναι τι κάνουμε από εδώ και πέρα. Καταρχήν σύμφωνα με το Στόχο 15 της Βιώσιμης Ανάπτυξης της Ε.Ε. περί προστασίας δασών και βιοποικιλότητας, θα πρέπει άμεσα να γίνει η αποκατάσταση των ορεινών όγκων της Δίρφυος με την αναγέννηση των καμένων κωνοφόρων δασών, σκληρόφυλλης αείφυλλης βλάστησης και μεταβατικών δασών θάμνων σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία δορυφορικής χαρτογράφησης COPERNICUS. Σημαντικά είναι και τα έργα ορεινής υδρονομίας με φυσικά υλικά. Αν δεν υπάρχει βλάστηση να συγκρατεί, να επιβραδύνει και να απορροφά τα νερά της βροχής στα ανάντη, τα κατάντη κοντά στη θάλασσα πάντα θα πλημμυρίζουν, όσα φράγματα από τσιμέντο κι αν κατασκευαστούν. Επιπλέον πρέπει επιτέλους να εφαρμοστεί αυστηρά ο κανόνας ότι οι καμένες εκτάσεις των ιδιαίτερων αυτών δασικών οικοσυστημάτων δεν επιδέχονται καμία αλλαγή χρήσης και μεταβολή του προορισμού τους όσα χρόνια κι αν περάσουν.

Επιπλέον πρέπει να απομακρυνθούν, με απαλλοτριώσεις, όλα τα αυθαίρετα  (νομιμοποιημένα και μη) από τις κοίτες των ρεμάτων και ποταμών και να δοθεί στα ρέματα ο απαραίτητος χώρος εκτόνωσης της πλημμύρας. Δεν γίνεται ο Λήλαντας, ο μεγαλύτερος ποταμός στην Εύβοια να έχει μετατραπεί σε κανάλι με πλάτος δέλτα, μόνο 35 μέτρα! Παράλληλα είναι αναγκαίο να σταματήσουν οι εγκιβωτισμοί ρεμάτων με τσιμέντο και συρματοκιβώτια, παγκοσμίως ξεπερασμένης αντίληψης (τα εγκιβωτισμένα ρέματα είναι επικίνδυνα γιατί το νερό δε συναντά αντιστάσεις και η ορμή κι η ταχύτητά του αυξάνονται, ενώ μειώνονται οι χρόνοι υπερχείλισης), και να χρησιμοποιούνται για στηρίξεις πρανών, φυσικά υλικά (soilbioengineering).

Επίσης χρειάζεται μελέτη ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής διαχείρισης συνολικά σε όλη τη λεκάνη απορροής των ποταμών, όπως άλλωστε επιτάσσουν και οι Οδηγίες της Ε.Ε. κι όχι αποσπασματικά έργα για ημέτερους εργολάβους, που δεν λύνουν το πρόβλημα αλλά το μεταθέτουν παρακάτω ή και αλλού. Ακόμη πρέπει επιτέλους να γίνουν οριοθετήσεις ρεμάτων με κριτήριο την ασφάλεια των πολιτών την περιβαλλοντική προστασία των ποτάμιων οικοσυστημάτων και τη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής

Τέλος χρειάζεται άμεσα – για να μην καταλήξει η Κ. Εύβοια να γίνει Αθήνα, που είναι η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα χωρίς κάποιον μεγάλο ανοικτό ποταμό να τη διασχίζει – αποκάλυψη αστικών ρεμάτων. Είναι μια ορθή, βέλτιστη πρακτική που εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο πια και έχει ως στόχο την περιβαλλοντική, κλιματική & οικονομική αναβάθμιση των περιοχών που γειτνιάζουν μ’ αυτά.

Όλα τα παραπάνω δεν είναι δύσκολα ούτε κοστοβόρα αρκεί να υπάρξει πραγματική πολιτική βούληση για να λυθεί το πρόβλημα κι όχι να μετατεθεί στο μέλλον όταν θα έχει λήξει η θητεία των ιθυνόντων. Όμως χρειάζονται ακόμη να αναπτυχθούν και μοντέλα έγκαιρης πρόγνωσης φυσικών καταστροφών με σύγχρονες μεθόδους τηλεπισκόπισης και τηλεμετρίας, που θα υπάγονται σε ένα επιστημονικά και τεχνολογικά άρτιο Πράσινο Παρατηρητήριο στην Εύβοια. Αυτό θα εφαρμόζει συστήματα monitoring για μία σειρά από βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες των ευαίσθητων φυσικών οικοσυστημάτων του νησιού, από τα νερά των θαλασσών, που έχουν ρυπανθεί σημαντικά από τις χιλιάδες τόνους φερτών υλικών, νεκρών ζώων, πετρελαιοειδών και πλαστικών, που παρασύρθηκαν από την πρόσφατη πλημμύρα έως την αναγέννηση ιδιαίτερων ενδιαιτημάτων που απειλούνται από τις συνεχείς πυρκαγιές στο νησί.

Γιατί διαφορετικά, όπως έλεγε κάποτε κι ένας φιλόσοφος – συγγραφέας, θα εξακολουθήσουμε να κατηγορούμε ότι τα νερά του ποταμού είναι βίαια κι όχι οι (ανθρωπογενώς κατασκευασμένες) όχθες του, που τον περιορίζουν...