Το "Σκοτεινό Δάσος" (Liu Cixin, εκδόσεις SELINI) και το παράδοξο του Φέρμι

Διαβάζοντας το δεύτερο τόμο της υπέροχης τριλογίας του Liu Cixin - που κυκλοφορεί στα ελληνικά απο τις εκδόσεις SELINI - δεν μπόρεσα να αντισταθώ στην πρόκληση να προσπαθήσω να σας μεταφέρω μερικές μόνο απο τις κυριολεκτικά επαναστατικές και δημιουργικές ιδέες που αναπτύσσονται εντός του.

Και αυτές είναι μόνο μια δροσοσταλίδα της πρωίνής βροχής, όπως ποιητικά θα έγραφε ο ίδιος. Γιατί η απεικόνιση των θεωριών της σύγχρονης φυσικής περιπλέκεται με τις καθόλα τεκμηριωμένες επιστημονικές προβλέψεις, την κοινωνική και πολιτική ανάλυση της γήϊνης σύγχρονης πραγματικότητας, την ανάλυση των μεγάλων μυστικών της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ενα "αιώνιο κυριολεκτικά ερωτικό ρομάντζο" και την επιστημονική φαντασία. 

Το συνιστούμε να το διαβάσετε και να το διαδώσετε αρχίζοντας βέβαια απο το πρώτο τόμο (βλ. https://evoikos.blogspot.com/2024/03/liu-cixin.html )

Παραθέτω πιο κάτω ενα μικρό απόσταγμα των ιδεών που μου προξένησαν εντύπωση. εσείς σίγουρα θα βρείτε ποιο πολλές

«Ακόμη και μπροστά στην καταστροφική… κρίση, η ενότητα της ανθρώπινης φυλής εξακολουθεί να παραμένει ένα μακρινό όνειρο». (Σκοτεινό δάσος, SELINI Αθήνα 2019, σελ. 51)

«Πρέπει να δούμε με ποιο τρόπο τα πράγματα αλλάζουν καθώς εξελίσσονται και δεν πρέπει να διαγράψουμε το μέλλον μέσα από τον τεχνολογικό ντετερμινισμό και τον μηχανικό υλισμό». (στο ίδιο, σελ. 155)

«Δεν αρκεί να παραμείνεις ζωντανός για να επιβιώσεις. Ο καλύτερος δρόμος για την επιβίωση είναι η εξέλιξη…τα ιστορικά δεδομένα του Μεσαίωνα …αποδεικνύουν ότι ένα ολοκληρωτικό καθεστώς αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ανθρώπινη πρόοδο». (στο ίδιο, σελ. 559)

«Αυτό που θέλω να πω είναι πως δεν θα είμαστε πια άνθρωποι με την παλιά έννοια του όρου» (στο ίδιο, σελ. 567)

«Αν εμείς εξερευνούμε τους νόμους της φύσης, τι τους νοιάζει τους νόμους; Ίσως κάποια μέρα η ανθρωπότητα – ή κάποιοι άλλοι – να εξερευνήσουν τους φυσικούς νόμους τόσο διεξοδικά, ώστε να μπορούν πια να αλλάξουν όχι μόνο τη δική τους πραγματικότητα, αλλά ακόμη και ολόκληρο το σύμπαν…Και λοιπόν; Και πάλι οι φυσικοί νόμοι δεν πρόκειται να αλλάξουν». (στο ίδιο, σελ. 520-521)

«Το σύμπαν είναι μεγάλο, μα η ζωή είναι μεγαλύτερη! Αυτό σημαίνει και το δεύτερο αξίωμα. Η ποσότητα της ύλης μέσα στο σύμπαν παραμένει σταθερή, αλλά η ζωή αυξάνεται εκθετικά. Οι εκθετικοί δείκτες είναι οι δαίμονες των μαθηματικών». (στο ίδιο, σελ. 609)

«Υπάρχουν διάφοροι βαθμοί έκθεσης. Η χειρότερη είναι όταν γνωρίζω τις ακριβείς διαστρικές σου συντεταγμένες. Η αμέσως επόμενη είναι όταν ξέρω τη γενική κατεύθυνση προς την οποία βρίσκεσαι και η προτιμότερη είναι όταν γνωρίζω μόνο την ύπαρξή σου. ¨Όμως ακόμη και η προτιμότερη μορφή έκθεσης μου επιτρέπει να σε αναζητήσω, επειδή από τη στιγμή που εντόπισα την ύπαρξή σου, ξέρω και πως θα μπορέσω να σε ανακαλύψω. Από τη πλευρά της τεχνολογικής εξέλιξης είναι απλά θέμα χρόνου». (στο ίδιο, σελ. 610-611)

«Ακόμα και ένα αγαθός πολιτισμός δεν μπορεί να προβλέψει αν οποιοσδήποτε άλλος πολιτισμός είναι αγαθός ή όχι. Δεν ξέρεις αν σε θεωρώ αγαθό ή κακόβουλο. Στη συνέχεια ακόμα και αν νομίζω ότι είσαι αγαθός και επίσης γνωρίζω πως εσύ θεωρείς εμένα αγαθό και πάλι δεν ξέρω τι σκέφτεσαι σχετικά με το τι σκέφτομαι σχετικά με το τι σκέφτεσαι εσύ για μένα». (στο ίδιο, σελ. 611)

«Σε ένα πραγματικό συμπαντικό πολιτισμό, οι βιολογικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων ομάδων θα μπορούσαν να είναι τεράστιες, ενώ οι πολιτισμικές διαφορές ίσως ξεπερνούσαν ακόμη και τη φαντασία μας. Αν προσθέσει κανείς και τις τεράστιες αποστάσεις αναμεσά τους οι αλυσίδες των υποψιών είναι ουσιαστικά άθραυστες». (στο ίδιο, σελ. 612)

«Μέσα σ ’αυτό το δάσος, η κόλαση είναι οι άλλοι. Μια αιώνια απειλή ότι οποιοδήποτε είδος ζωής αποκαλύψει την ύπαρξή του θα αφανιστεί πολύ σύντομα. Αυτή είναι η εικόνα του συμπαντικού πολιτισμού. Είναι η εξήγησή του Παράδοξου του Φέρμι». (στο ίδιο, σελ. 615)

Ο Liu Cixin είναι μηχανικός υπολογιστών και συγγραφέας. Είναι εννέα φορές νικητής του China's Galaxy Award και έχει επίσης λάβει το βραβείο Hugo 2015 για το μυθιστόρημά του  "Το πρόβλημα των τριών σωμάτων" καθώς και το βραβείο Locus 2017 για το ¨Τέλος του θανάτου"

Ο Liu Cixin για τη (μυθιστορηματική) σωτηρία του πλανήτη Γη

Έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά απο το 2017 απο τις εκδόσεις SELINI αλλά το διάβασα πρόσφατα και ενυπωσιάστηκα. Είναι ενα από τα σημαντικότερο μυθιστόρημα της σύγχρονης Κινεζικής λογοτεχνίας, στο οποίο με θαυμαστο τρόπο περιπλέκονται η γήίνη κοινωνία, με τις τελευταίες θεωρίες της φυσικής, η ανθρώπινη συμπεριφορά και η επιστημονική φαντασία.

Συνιστούμε να το διαβάσετε. Παρακάτω μπορείτε να βρείτε μερικές ιδέες του συγγραφέα για τα παραπάνω.

" Ναι, η ανθρωπότητα στάθηκε τυχερή σε ολόκληρη την ιστορία της. Από την Λίθινη εποχή μέχρι τώρα δεν περάσαμε καμιά πραγματική κρίση. Σταθήκαμε πολύ τυχεροί. Άν όμως πρόκειται αποκλειστικά για τύχη, τότε κάποια μέρα αναπόφευκτα θα τελειώσει. και μπορώ να σας πω ότι τελείωσε. Να ετοιμάζεστε για τα χειρότερα".  ("Το πρόβλημα των τριών σωμάτων" SELINI Αθήνα 2017, σελ. 84). 

" Είναι δυνατό η σταθερότητα και η τάξη στο κόσμο να μην είναι παρά μια παροδική δυναμική ισορροπία που εχει επιτευχθεί σε μια γωνιά του σύμπαντος, ενα σύντομο ρεύμα μέσα σε εναν χαοτικό χείμαρρο;". (Στο ίδιο σελ. 94). 

" Η περίοδος που ζούμε τώρα είναι πολύ πιο τρομακτική. Αυτή τη στιγμή, τα ζωϊκά είδη εξαφανίζονται απο τη γή πολύ πιο γρήγορα από ό,τι κατά τα τέλη της ύστερης Κρητιδικής. Η δική μας είναι η εποχή των μαζικών εξαφανίσεων". (Στο ίδιο σελ. 383). 

" Ακόμα και αν ο ίδιος ο Θεός ήταν εδώ, δεν θα μας ωφελούσε. Ολόκληρη η ανθρώπινη φυλή έχει φτάσει στο σημείο που κανένας δεν ακούει τις προσευχές της". (Στο ίδιο σελ. 256 ). 

" Γιατί κάποιος πρέπει ντε και καλά να σώσει ανθρώπους για να θεωρείται ήρωας; Γιατί η σωτηρία άλλων ειδών θεωρείται κάτι ασήμαντο; Ποιός έδωσε μια τόσο υψηλή θέση στους ανθρώπους; Όχι οι άνθρωποι δεν χρειάζονται σωτηρία. Ήδη ζουν πολύ καλύτερα απο ότι τους αξίζει". (Στο ίδιο σελ. 380). 

" Αυτοί είναι οι κανόνες στο παιχνίδι του πολιτισμού: πρώτη σε σειρά προτεραιότητας είναι η εξασφάλιση της ύπαρξης του είδους μας και της άνετης ζωής των ανθρώπων. Όλα τα άλλα έρχονται σε δεύτερη μοίρα". (Στο ίδιο σελ. 383). 

" Όσο πιο φτωχό είναι ενα χωριό τόσο πιο επινοητικοί είναι οι κάτοικοί του.....Μπορώ ήδη να φανταστώ τους χωρικούς να βλέπουν το συγκρότημα... σαν ένα ζουμερό κομάτι κρέας απο το οποίο μπορούν να κόψουν μερικές μπουκιές". (Στο ίδιο σελ. 385). 

" Ο Χριστιανισμός επικεντρώνεται στον άνθρωπο. μολονότι όλα τα ζώα μπήκαν στη Κιβωτό του Νώε, τα άλλα ζωίκά είδη δεν απέκτησαν ποτέ την ίδια αξία με τους ανθρώπους. Όμως ο Βουδισμός επικεντρώνεται στη διάσωση κάθε ζωής". (Στο ίδιο σελ. 389). 

" Ήταν αδύνατο να περιμένει μια ηθική αφύπνιση απο την ίδια την ανθρωπότητα, όπως ήταν αδύνατο και το να περιμένει πως οι άνθρωποι θα μπορούσαν να σηκωθούν απο το έδαφος τραβώντα οι ίδιο τα μαλλιά τους. Η επίτευξη της ηθικής αφύπνισης απαιτούσε μια δύναμη έξω απο την ανθρώπινη φυλή". (Στο ιδιο σελ.35).

Ο Liu Cixin είναι μηχανικός υπολογιστών και συγγραφέας. Είναι εννέα φορές νικητής του China's Galaxy Award και έχει επίσης λάβει το βραβείο Hugo 2015 για το μυθιστόρημά του  "Το πρόβλημα των τριών σωμάτων" καθώς και το βραβείο Locus 2017 για το " Τέλος του θανάτου".

Αναζήτηση πολιτισμού σε «υψηλή» κατηγορία της κλίμακας Kardashev

Πηγή:  http://www.huffingtonpost.gr

Προ ολίγων μηνών, αίσθηση προκάλεσαν δημοσιεύματα σχετικά με μια ενδιαφέρουσα θεωρία περί του άστρου KIC 8462852, ανάμεσα στους αστερισμούς του Κύκνου και της Λύρας, βάσει παρατηρήσεων από το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ.

Ειδικότερα, φάνηκαν ιδιαίτερα ασυνήθιστες διακυμάνσεις/ «παρεμβολές» στο εκπεμπόμενο φως, που παρέπεμπαν - με αποτέλεσμα να έρθουν στο προσκήνιο θεωρίες περί «Dyson Sphere/ swarm»: Πρόκειται για μια θεωρητική κατασκευή (ή μια σειρά κατασκευών) που περικλείει ένα άστρο, με σκοπό να συλλέγει όλη (ή έστω το μεγαλύτερο ποσοστό) της ενέργειας που εκπέμπεται από αυτό. Σημειώνεται ότι τέτοιες γιγαντιαίες δομές θεωρείται ότι αποτελούν κριτήριο κατάταξης ενός πολιτισμού σε «υψηλή» κατηγορία της κλίμακας Kardashev (κατάταξη πολιτισμών όσον αφορά στο τεχνολογικό επίπεδό τους). ..

 ...Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του New Scientist, ανάλυση των ιστορικών δεδομένων γύρω από το συγκεκριμένο άστρο δείχνει ότι το KIC 8462852 (ή, όπως ονομάστηκε χαϊδευτικά, προς τιμήν της ερευνήτριας Ταμπίθα Μπογιαϊτζάν, του Γέιλ, που πρώτη ασχολήθηκε με το ζήτημα, «Tabby's Star», Άστρο της Τάμπι) χάνει τη φωτεινότητά του σταδιακά εδώ και έναν αιώνα- κάτι που συμβαδίζει με τη θεωρία ενός πολιτισμού ο οποίος κατασκευάζει Dyson sphere ή swarm, «κλείνοντας» σταδιακά το άστρο (μια διαδικασία που θα διαρκούσε πάρα πολλά χρόνια).....

...Αυτό που διαπιστώθηκε ήταν ότι η λάμψη του άστρου έχει μειωθεί κατά περίπου 20% μεταξύ του 1890 και του 1989.

Περισσότερα εδώ 

Για την προέκταση της κλίμακας Καρντάσεφ

Ένας ρώσος αστροφυσικός ο Νικολάϊ Καρντάσεφ από το 1964 έχει προτείνει μια θεωρία (ή ένα αξίωμα, αν προτιμάτε) για την αξιολόγηση ανάπτυξης πολιτισμών στο σύμπαν. Η βασική του προσέγγιση είναι ότι οποιοσδήποτε πολιτισμός στο σύμπαν μπορεί να αξιολογηθεί σύμφωνα με την ποσότητα και ποιότητα ενέργειας που καταναλώνει και μπορεί να χειριστεί (όχι απαραίτητα για κατανάλωση αλλά και για αξιοποίηση).

Η βασική αξιολόγηση γίνεται σύμφωνα με μια λογαριθμική κλίμακα με τρία ενεργειακά «ισοδύναμα» που αντιστοιχούν στα παρακάτω: ικανότητα πλήρους διαχείρισης των ενεργειακών πόρων του πλανήτη (τύπος Ι), του αντίστοιχου ηλιακού συστήματος (τύπος ΙΙ) και του αντίστοιχου γαλαξία (τύπος ΙΙΙ). Σύμφωνα με κάποιους αισιόδοξους υπολογισμούς σήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται στα ¾ του δρόμου για το τύπο I και πιθανώς θα φτάσει στο 100% του σε 100 με 200 χρόνια. Αντίστοιχα στο τύπο ΙΙ προβλέπεται να φτάσουμε σε 9.000 χρόνια και στο τύπο ΙΙΙ μετά από 100.000 έως 1 εκατ. χρόνια.

Αργότερα επέκτειναν τη κλίμακα Καρντάσεφ και πριν τη μονάδα (Καρλ Σαγκάν) αλλά και μετά το τύπο ΙΙΙ (Michio Kaku  & Zoltan Galantai ) με σκοπούς να γίνει μια δυναμική αξιολόγηση του ανθρώπινου πολιτισμού μέχρι σήμερα αλλά και να «ζωγραφιστεί» το απώτατο μέλλον μιας πιθανής εξέλιξης.

Συνολικά λοιπόν μέχρι σήμερα υπάρχει η παρακάτω κλίμακα αξιολόγησης πολιτισμών στο σύμπαν:

  

Τύπος 0: Είναι ο τωρινός μας πολιτισμός που στηρίζεται στην ενέργεια του πλανήτη του αντλώντας την κυρίως από ήπια αποθηκευμένες και αναλώσιμες πηγές (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) , που δημιουργήθηκαν από νεκρές μορφές ζωής. Η περίοδος μετάβασης από αυτόν τον πολιτισμό στον επόμενο θεωρείται η πιο κρίσιμη και πιο επικίνδυνη, καθώς ο πολιτισμός στο στάδιο αυτό είναι σχετικά ανώριμος, δεν έχει αναπτύξει επαρκή συλλογική νοημοσύνη , ούτε άλλες δυνατότητες που έχουν οι άλλοι τύποι. Έτσι η αλόγιστη χρήση διαφόρων όπλων μαζικής καταστροφής (πυρηνικά, βιολογικά κ.α) ή οι επιπτώσεις της ίδιας του της ανάπτυξης (ανεξέλεγκτη άνοδος της θερμοκρασίας, καταστροφή του στρώματος όζοντος κ.α) ή φυσική καταστροφή των μηχανισμών προστασίας της ζωής στο πλανήτη (όπως αντιστροφή των πόλων , καταστροφή της μαγνητόσφαιρας κ.α) είναι δυνατόν να τον εξαφανίσουν

Τύπος Ι: Είναι ο τύπος – ψήγματα του οποίου έχουμε και σήμερα – στον οποίο η ανθρωπότητα θα έχει καταφέρει να διευθύνει πλήρως την ενέργεια που του προσφέρει ο ίδιος ο πλανήτης μας. (θερμοκρασία και κλίμα , ίσως ηφαίστεια και σεισμοί κλπ).  Προβλέπεται εμφάνιση κατοικίας σε απίθανα ως πρότινος μέρη, όπως στη θάλασσα (με πλωτές ή και υπόγειες πόλεις), σε βόρειες περιοχές κλπ.  Σαν σημάδια μετάβασης θεωρούνται η πλήρης τιθάσευση της πυρηνικής ενέργειας (όχι μόνο σχάση αλλά και σύντηξη), οι προσπάθειες οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης, οι προσπάθειες πρόγνωσης και πρόκλησης σεισμών οι τεράστιες κατασκευές που προστατεύουν την ξηρά από την εισβολή της θάλασσας, ή γίνονται εντός της θάλασσας κ.α

Τύπος ΙΙ: Αυτός ο πολιτισμός θα ελέγχει την ενέργεια του άστρου του έχοντας εξαντλήσει την ενέργεια του πλανήτη του και την ενέργεια όσων πλανητών έχει αποικίσει στο αστρικό του σύστημα. Κανένα γνωστό σημερινό όπλο μαζικής καταστροφής ή φυσική διεργασία δε μπορεί να τον αφανίσει, καθώς ίσως θα μπορεί να σταματήσει τις πυρηνικές αντιδράσεις και να αποτρέψει την έκρηξη του ήλιου του (σαν Supernova), ή να μετακινήσει τον ίδιο του τον πλανήτη σε άλλο ηλιακό σύστημα ή να μετακινηθεί ολόκληρος αλλού  Να πούμε ότι η προβλεπόμενη ενέργεια που θα καταναλώνει θα είναι 10 δισεκατομμύρια φορές περισσότερη από την παραγόμενη ενέργεια του προηγούμενου τύπου.

Τύπος ΙΙΙ:  Θα ελέγχει την ενέργεια στο σύνολο του γαλαξία του και πιθανώς να έχει αποικίσει έναν ή περισσότερους γειτονικούς γαλαξίες. Ένας τέτοιος πολιτισμός έχει φτάσει σε επίπεδο να πειραματίζεται ενεργειακά ακόμη και με τις μαύρες τρύπες και τις σκουληκότρυπες. Θα μπορεί να πραγματοποιήσει ταξίδια στο χώρο και το χρόνο εντός του ιδίου σύμπαντος και θα έχει τη δυνατότητα να διαφύγει στο παρελθόν σε περίπτωση που στο σύμπαν του επέλθει θερμικός θάνατος. Η ενέργεια που καταναλώνει είναι 10 δισεκατομμύρια φορές περισσότερη από την παραγόμενη ενέργεια του προηγούμενου τύπου.

Τύπος ΙV: Είναι ο πολιτισμός που μπορεί να ελέγχει την ενέργεια ολόκληρου του ορατού σύμπαντος και πιθανόν και της σκοτεινής ύλης / σκοτεινής ενέργειας. Ίσως να μπορεί να ταξιδέψει σε άλλα σύμπαντα ώστε να αναπτυχθεί πολιτισμός Τύπου μηδέν, με προοπτική να εξελιχθεί παραπέρα.  Είμαστε βέβαια πια στα όρια της επιστημονικής φαντασίας, με βάση τις σημερινές μας επιστημονικές γνώσεις. Ίσως ένας τέτοιος πολιτισμός είναι αδύνατο να υπάρξει. Ο ίδιος ο Galantai μάλιστα θεωρεί ότι ένας τέτοιος πολιτισμός δεν θα ήταν ανιχνεύσιμος, καθώς οι πράξεις του δεν θα διέφεραν από τις ίδιες τις φυσικές διεργασίες.

Πέρα από το τύπο IV ξεπερνάμε πλέον όχι μόνο τις δυνατότητες της αντίληψής μας για αυτόν αλλά και την πιο τολμηρή φαντασία. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η ζωή είναι πλουσιότερη από την πιο πλούσια ανθρώπινη φαντασία

Τύπος  V: Είναι μια πολυσυμπαντική κουλτούρα ικανή να τιθασεύει την ενέργεια παράλληλων  συμπάντων. Η κατανόηση αυτής της κατάστασης είναι πέρα από την κοινότυπη αντίληψή μας. Τα όντα αυτού του τύπου ξεπερνούν το δικό τους σύμπαν και ανακαλύπτουν τα αμέτρητα παράλληλα σύμπαντα. Είναι σε θέση να χειριστούν την ίδια τη δομή της πραγματικότητας σε διαφορετικούς κόσμους.

Τύπος VI: Ακόμη πιο αόριστος είναι ο τελευταίος τύπος που υπάρχει έξω από χώρο και χρόνο και είναι σε θέση να δημιουργεί αλλά και να χειραγωγεί σύμπαντα και πολυσύμπαντα. Πλησιάζει την κοινότυπη αντίληψη της θεότητας. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια ιστορία με έναν τέτοιο πολιτισμό, αφού η τελειότητα και η σταθερότητα της φύσης του προσφέρει ελάχιστες πιθανότητες δυναμικής και συγκρούσεων. Αν είστε ένα κατώτερο είδος πολιτισμού τότε θα περιμένετε την ανέλιξη, αφομοίωση ή καταστροφή σας από αυτόν.

Μερικές πηγές:

1.       Kardashev, Nikolai (1964). «Transmission of Information by Extraterrestrial Civilizations» (PDF). Soviet Astronomy 8: 217.

2.       Kardashev, Nikolai. "On the Inevitability and the Possible Structures of Supercivilizations", The search for extraterrestrial life: Recent developments; Proceedings of the Symposium, Boston, MA, June 18–21, 1984 (A86-38126 17-88). Dordrecht, D. Reidel Publishing Co., 1985, p. 497–504.

3.       Galantai, Zoltan (September 7, 2003). «Long Futures and Type IV Civilizations» (PDF). Ανακτήθηκε στις 22 Σεπ 2010.

4.       Kaku, Michio (2004). Parallel Worlds: The Science of Alternative Universes and Our Future in the Cosmos. London: Allen Lane. ISBN 0713997281.

5.       Dr. Michio Kaku: "The World in 2030"

6.       Kaku, Michio (1999). Visions: How Science Will Revolutionize the 21st Century and Beyond. New York: Oxford University Press. ISBN 0192880187.

7.    Kaku, Michio (2008). Physics of the Impossible. New York: Doubleday. ISBN 9780385520690