Το νάμα της Ανατολής (Δ.Βασιλείου)

 

Μέσα στο ένοχο σκοτάδι

οι ιερείς του σκότους,

στον ίσκιο μιας συκιάς κρυμμένοι,

στοχεύουν με τα τόξα τους

τους πρέσβεις του φωτός,

το κήρυγμα του ήλιου

που στη καρδιά τους έχουν καρφωμένο.

Όσοι κι αν πέσουν λαβωμένοι πρέσβεις

πάντα θα μένει ένας,

τουλάχιστον ένας παραπάνω

από τους ιερείς του σκότους,

ορθός στο ξέφωτο του ήλιου,

που θα μας κοινωνεί

με της ανατολής το νάμα.

Αθήνα 1/7/23

Προτάσεις ανάγνωσης (43 -55) (Δημοσιευμένα απο τον 8ο αι. μέχρι και τον 13ο αι.)

Χαρούν αλ-Ρασίντ. 

Οι αλληλοεπιδράσεις και συνέργειες, η συνάφεια και καθολικότητα των μεγάλων λογοτεχνικών έργων και ρευμάτων δεν μπορούν να "κλειστούν" σε στενά γεωγραφικά σύνορα - που και αυτά με τη σειρά τους είναι  μεταβαλλόμενα στη πορεία της ιστορίας - αλλά χρειάζεται να εξετάζονται με το "φακό" της συνεχούς και αδιάλειπτης παγκοσμιοποίησης που υπήρχε με πολλές μορφές στο παρελθόν και υπάρχει ακόμη πιο έντονη και κυρίαρχη σήμερα.     

43. Χίλιες και μία νύχτες (άγνωστων - 8ος αιώνας & μετά) Οι ρίζες των ιστοριών ανιχνεύονται στην αρχαία περσική, ινδική, μεσοποταμιακή, αραβική, αιγυπτιακή, μογγολική και μεσαιωνική παράδοση και λογοτεχνία. Συγκεντρώθηκαν και αποδόθηκαν στα αραβικά κατά τη διάρκεια της Ισλαμικής Χρυσής Εποχής. Είναι επίσης γνωστές ως Αραβικές νύχτες ή Παραμύθια της Χαλιμάς. Μερικές ιστορίες έχουν εμβρυακά στοιχεία τεχνολογικής φαντασίας. Μπορούν να χωριστούν σε 3 μεγάλες ενότητες. α) Τα ηρωικά παραμύθια, που περιλαμβάνουν ιστορίες επικής φαντασίας και ιπποτικών ειδυλλίων και  πιθανότατα αποτελούν τον αρχαιότερο πυρήνα. Σε λογοτεχνικούς όρους, οι ηρωικές ιστορίες επεξεργάζονται πιο προσεκτικά από άλλες. το γραπτό λόγο και έχουν άφθονες ποιητικές παρεμβολές, κυρίως αποσπάσματα από κλασικούς Άραβες ποιητές. β) Περιπέτειες, που πιθανότατα προέκυψαν στο εμπορικό και βιοτεχνικό περιβάλλον. Οι βασιλιάδες και οι σουλτάνοι εμφανίζονται σε αυτούς όχι ως όντα ανώτερης τάξης, αλλά ως συνηθισμένοι άνθρωποι. Ο αγαπημένος τύπος ηγεμόνα είναι ο διάσημος Χαρούν αλ-Ρασίντ (786 – 809), που βέβαια μοιάζει ελάχιστα με τον πραγματικό. Όσον αφορά το περιεχόμενο, οι περισσότερες «περιπέτειας» είναι τυπικά αστικά παραμύθια και αφορούν ιστορίες αγάπης. Οι αρσενικοί ήρωες είναι πλούσιοι έμποροι, σχεδόν πάντα καταδικασμένοι να παρακολουθούν τα πονηρά σχέδια των ερωμένων τους. Οι τελευταίες συνήθως έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε ιστορίες αυτού του τύπου - χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει έντονα τις ιστορίες «περιπέτειας» από τις «ηρωικές». Μέχρι σήμερα συνεχίζεται ο διάλογος για την προέλευση του «Αλλαντίν και του μαγικού λυχναριού», καθώς η ιστορία αυτή (μαζί με την ιστορία των ταξιδιών του Σινμπάντ), δεν υπάρχει ούτε στα αραβικά χειρόγραφα, ούτε στις αραβικές εκδόσεις της συλλογής. Μια φιλολογική ανάλυση του κειμένου του δείχνει μια αμφίβολη σύνδεση με την αραβική παράδοση, και οι ερευνητές του 19ου αιώνα εντόπισαν σε αυτό επίμονους παραλληλισμούς με τα ευρωπαϊκά παραμύθια. γ) Ιστορίες απατεωνιάς, που απεικονίζουν τη ζωή των φτωχών και χαρακτηρισμένων στοιχείων της πόλης με νατουραλιστικό τρόπο. Οι ήρωές τους είναι συνήθως έξυπνοι απατεώνες - τόσο άνδρες όσο και γυναίκες, για παράδειγμα η πονηρή Delilah. Δεν υπάρχει ίχνος σεβασμού για τις ανώτερες τάξεις σε αυτές τις ιστορίες. Αντίθετα, είναι γεμάτες κοροϊδευτικές επιθέσεις εναντίον εκπροσώπων της εξουσίας και του κλήρου. Η γλώσσα τους είναι κοντά στην καθομιλουμένη. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ποιητικά αποσπάσματα σε αυτά που να είναι δυσνόητα για αναγνώστες που δεν γνωρίζουν τη λογοτεχνία. Οι ήρωες τους όμως διακρίνονται για το θάρρος και τα εγχειρήματά τους και έχουν μια εντυπωσιακή αντίθεση με τους ήρωες των παραμυθιών «περιπέτειας», που γλεντάνε τη ζωή τους και την αδράνειά τους στο χαρέμι.                                                                                                       

44. The Khamriyyat (Αμπού Νουβάς, τέλος 8ου-αρχές 9ου αι.) Το επίκεντρο της οινικής ποίησης είναι η ζωντανή περιγραφή του κρασιού, οι εξαιρετικές περιγραφές της γεύσης, της εμφάνισης, του αρώματος και των επιδράσεων στο σώμα και το μυαλό. Αυτά τα ποιήματα ήταν συχνά κολακευτικά και επαναστατικά.    Ο Αμπού Νουβάς αντλεί από πολλές φιλοσοφικές ιδέες και εικόνες την ποίησή του, που εξυμνεί τους Πέρσες και χλευάζει τον αραβικό κλασικισμό. Απεικόνισε γεγονότα με έναν χιουμοριστικό ρεαλισμό που βασιζόταν στις δικές του εμπειρίες ζωής, αναγνώρισε τις αμαρτίες του με εκπληκτική ειλικρίνεια και έγραψε ότι ποτέ δεν μετάνιωσε για αυτές, αν και δεν συνιστούσε να ακολουθήσουν το παράδειγμά του και οι άλλοι. Τελείωσε ένα από τα ποιήματά του δηλώνοντας ότι δεν πίστευε ότι οι αμαρτίες του θα τιμωρηθούν, επειδή ήταν πολύ ασήμαντες για να τους δώσει ο Θεός καμία σημασία. Ο ποιητής ήταν δεξιοτέχνης της μετάβασης από το σοβαρό στο χιουμοριστικό και αντίθετα. Η ερωτική ποίηση του χαρακτηρίζεται από τη χρήση πολλών λεπτομερειών, διαφόρων μεταφορών, ρητορικών και άλλων ποιητικών εκφράσεων. Ο διάλογος διατηρείται και η ζωντανή ροή του λόγου δεν διαταράσσεται με κανένα τρόπο. Προσπαθεί να δώσει μια περιγραφή των χαρακτήρων. Η εικόνα του ήρωα αναδύεται σταδιακά κατά την ανάγνωση των ποιημάτων, και κάθε ποίημα προσθέτει μια νέα λεπτομέρεια, αποκαλύπτει νέες πτυχές της φύσης ή της συμπεριφοράς του. Ως αποτέλεσμα, δημιουργείται μια ολιστική εικόνα του ήρωα, ενσωματωμένη στην ίδια την ποιητική πλοκή και προικισμένη με ένα σταθερό βιογραφικό και ψυχολογικό πορτρέτο. Τα ποιήματα γράφτηκαν για να γιορτάσουν τόσο τη φυσική όσο και τη μεταφυσική εμπειρία της κατανάλωσης κρασιού που δεν συμμορφωνόταν με τα πρότυπα της ποίησης στον ισλαμικό κόσμο. Ένα συνεχές θέμα στην οινική ποίηση ήταν η σχέση της με την παιδεραστία λόγω του γεγονότος ότι τα οινοπωλεία συνήθως απασχολούσαν αγόρια ως σερβιτόρους.                                                                                        

45. Njál's Saga (άγνωστων - από το 930 & μετά) Επικές Ισλανδικές ιστορίες σε πεζό λόγο, συχνά με ποιητικές στροφές ή ολόκληρα ποιήματα σε παρηχητικό στίχο. Ασχολούνται με μια συνεχόμενη βεντέτα, δείχνοντας πώς οι απαιτήσεις της τιμής θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε καταστροφική και παρατεταμένη αιματοχυσία. Οι προσβολές όπου τίθεται υπό αμφισβήτηση ο ανδρισμός ενός χαρακτήρα είναι ιδιαίτερα εμφανείς και αντικατοπτρίζουν μια αντίληψη που επικρίνει ένα υπερβολικά περιοριστικό ιδεώδες ανδρισμού. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της αφήγησης είναι η παρουσία οιωνών και προφητικών ονείρων. Οι κύριοι χαρακτήρες στο έπος είναι οι φίλοι Njáll Þorgeirsson, δικηγόρος και σοφός, και Gunnar, ένας τρομερός πολεμιστής. Η σύζυγος του υποκινεί μια διαμάχη που οδηγεί στο θάνατο πολλών χαρακτήρων για αρκετές δεκαετίες. Το έπος δείχνει πώς ακόμη και άξιοι άνθρωποι μπορούν να καταστρέψουν τον εαυτό τους από διαμάχες και καταδεικνύει τις εντάσεις στην Ισλανδική Κοινοπολιτεία που τελικά οδήγησαν στην καταστροφή της. Οποιαδήποτε προσβολή της τιμής κάποιου έπρεπε να ξεπλυθεί με αίμα. Μερικές φορές αυτό περιλαμβάνει ασήμαντα πράγματα για τους σύγχρονους αναγνώστες. Έτσι, η έλλειψη γενειάδας του Njáll αναφέρεται επανειλημμένα και χρησιμοποιείται από τους αντιπάλους του για να αμφισβητήσει τον ανδρισμό του. Ένα άλλο παράδειγμα, είναι όταν το δώρο ενός μεταξωτού ενδύματος, που  θεωρείται προσβολή. Ο Ármann Jakobsson έχει υποστηρίξει ότι είναι «δύσκολο να βρεις έναν άντρα του οποίου ο ανδρισμός δεν είναι ευάλωτος» και ότι το έπος του Njáls επικρίνει την ιδέα μιας μισόγυνης κοινωνίας δείχνοντας ότι το ιδανικό της αρρενωπότητας μπορεί να είναι τόσο περιοριστικό, ώστε να γίνει καταπιεστικό για τους άνδρες και καταστροφικό για όλη την κοινωνία.                                                                                                      

The Receding Princess. The Japanese Fairy Book, 1908

46. Η ιστορία του κόφτη μπαμπού «The Tale of the Bamboo Cutter» (άγνωστος - 10ος αι.) Από τους πιο παλιούς και γνωστούς μύθους της Ιαπωνίας, γεμάτος με στοιχεία ρομαντισμού και παράδοσης. Ο μύθος περιγράφει τη ζωή της Kaguya-hime, μιας πριγκίπισσας από τη Σελήνη που ανακαλύπτεται ως μωρό μέσα στη κουφάλα ενός λαμπερού φυτού μπαμπού. Αφού μεγαλώσει, γίνεται μία υπερφυσική φιγούρα, ενσαρκώνοντας την απόσταση μεταξύ του ανθρώπινου κόσμου και του κόσμου των θεών. Όμως η ομορφιά της προσελκύει πέντε μνηστήρες που αναζητούν το χέρι της, τους οποίους απομακρύνει αναθέτοντας στον καθένα και μια αδύνατη αποστολή. Αργότερα προσελκύει τη προσοχή και στοργή του Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας. Στο τέλος της ιστορίας, η Kaguya-hime αποκαλύπτει την ουράνια καταγωγή της και επιστρέφει στη Σελήνη. Στοιχεία του μύθου αντλήθηκαν από παλαιότερες ιστορίες. Ο πρωταγωνιστής Taketori no Okina εμφανίζεται και στη προγενέστερη ποιητική συλλογή Man'yōshū, όπου συναντά μια ομάδα γυναικών και τους απαγγέλλει ένα ποίημα με παραπλήσια ιστορία που περιστρέφεται γύρω από έναν κόφτη μπαμπού και ουράνιες ή μυστικιστικές γυναίκες 

47. Τα Μυστικά του Κατοικίας «The Pillow Book» (Σεϊσόν «Sei Shonagon» - 1002) Συλλογή από προσωπικές σημειώσεις και παρατηρήσεις που καταγράφει η Σεϊσόν, μία γυναίκα της Ιαπωνικής Αυλής κατά την περίοδο Χέιαν. Καταγράφει τις σκέψεις της σχετικά με την καθημερινή ζωή, την αισθητική, τις σχέσεις και τις μικρές στιγμές που καθορίζουν την εμπειρία του ανθρώπου. Είναι γεμάτο με ειρωνεία, χιούμορ και  παρατηρήσεις για τη κοινωνίας της εποχής. Σε αυτό περιλάμβανε λίστες κάθε είδους, προσωπικές σκέψεις, ενδιαφέροντα συμβάντα στην Αυλή, ποίηση και μερικές απόψεις για τους συγχρόνους της. Αν και είναι ως επί το πλείστον προσωπικό έργο, η γραφή και η ποιητική ικανότητα της Σεϊσόν το καθιστούν ενδιαφέρον ως λογοτεχνικό έργο και πολύτιμο ως ιστορικό ντοκουμέντο. Η Σεϊσόν το έγραφε ως σημειωματάριο, για να εκφράσει τις εσωτερικές της σκέψεις και τα συναισθήματά της που δεν της επέτρεπαν να δηλώσει δημόσια λόγω της χαμηλής θέσης της στην Αυλή. Όμως αποκαλύφθηκε κατά λάθος: «το άφησε ακούσια σε ένα μαξιλάρι που έβαλε σε έναν επισκέπτη, ο οποίος το πήρε ανυπόμονα παρά τις παρακλήσεις της». φαινόταν ότι ήταν ένας τρόπος Αν και η Σεϊσόν δεν σκόπευε να το δώσει για διάβασμα πουθενά, στο πέρασμα των αιώνων έγινε διάσημο λογοτεχνικό έργο.                                                                                           

48. Η ιστορία του Γκέντζι (Μουρασάκι Σικίμπου – 1008) Κλασικό έργο της ιαπωνικής λογοτεχνίας το οποίο γράφτηκε από την ευγενή και κυρία των τιμών της αυτοκρατορικής αυλής Μουρασάκι Σικίμπου, στην ακμή της περιόδου Χέιαν. Το έργο απεικονίζει με μοναδικό τρόπο τη ζωή των ανωτέρων αυλικών κύκλων σε αυτη την περίοδο. Θεωρείται αριστούργημα αλλά η ακριβής κατάταξή του και η επίδραση που έχει ασκήσει τόσο στην ανατολική όσο και στην δυτική λογοτεχνία, αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων. Από τα πρώτα ψυχολογικά μυθιστορήματα με βάση την περιγραφή των ανθρωπίνων παθών. Αφηγείται τη ζωή του πρίγκιπα Γκέντζι. Εξετάζει την αγάπη, την πολιτική και την ανθρώπινη ψυχή με μεγάλο συναισθηματικό και πνευματικό βάθος. Επίσης τις κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες της εποχής. Καθώς το έργο γράφτηκε για την ψυχαγωγία της ιαπωνικής αυτοκρατορικής αυλής του 11ου αιώνα, παρουσιάζει πολλές δυσκολίες στους σύγχρονους αναγνώστες.

49. Σαχναμέ «Shahnameh» (Φιρδούσι «Ferdowsi» - 1010) Το μεγαλύτερο επικό ποίημα στην περσική λογοτεχνία. Αποτελούμενο από περίπου 50.000 δίστιχα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα επικά ποιήματα στον κόσμο και το μεγαλύτερο επικό ποίημα που δημιουργήθηκε από έναν μόνο συγγραφέα. Αφηγείται κυρίως το μυθικό και σε κάποιο βαθμό το ιστορικό παρελθόν της περσικής αυτοκρατορίας από τη δημιουργία του κόσμου μέχρι τη μουσουλμανική κατάκτηση τον έβδομο αιώνα. Το Ιράν, το Αζερμπαϊτζάν, το Αφγανιστάν, το Τατζικιστάν και η ευρύτερη περιοχή επηρεασμένη από τον περσικό πολιτισμό όπως η Αρμενία, το Νταγκεστάν, η Γεωργία, η Τουρκία, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν γιορτάζουν αυτό το εθνικό έπος. Αν και οι περισσότεροι μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι το κύριο μέλημα του Ferdowsi ήταν η διατήρηση της προ-ισλαμικής κληρονομιάς του μύθου και της ιστορίας, αρκετοί συγγραφείς αμφισβήτησαν επίσημα αυτήν την άποψη. Υπάρχουν θέματα στο Shahnameh που αντιμετώπιζαν με καχυποψία τα σύγχρονα ιρανικά καθεστώτα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μοχάμεντ Ρεζά Σαχ, το έπος αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό προς όφελος της πιο ανόητης, απόκρυφης και ξερής διανοητικής περσικής λογοτεχνίας. Οι ιστορικοί σημειώνουν ότι το θέμα της αυτοκτονίας και της ανικανότητας των βασιλιάδων που ενσωματώνονται στο έπος, δεν ταίριαζε καλά στην ιρανική μοναρχία. Αργότερα, υπήρξαν άλλοι μουσουλμάνοι όπως ο Αλί Σαριάτι, ο ήρωας της νεολαίας της δεκαετίας του 1970, οι οποίοι ήταν επίσης αρνητικοί προς το περιεχόμενο του έργου, καθώς περιλάμβανε στίχους επικριτικούς για το Ισλάμ, που λεηλάτησε τον Ζωροαστρισμό. Παρά την προπαγάνδα ορισμένων, οι Τουρανοί του Σαχναμέ είναι ένας ιρανικός λαός που αντιπροσωπεύει τους νομάδες των Ευρασιατικών Στεπών και δεν έχουν καμία σχέση με τον πολιτισμό των Τούρκων. Το Τουράν, είναι το περσικό όνομα για τις περιοχές της Κεντρικής Ασίας πέρα ​​από τον Όξο που μέχρι τον 7ο αιώνα (όπου τελειώνει η ιστορία του Σαχναμέ) ήταν γενικά μια ιρανόφωνη χώρα. Το έργο περιέχει επίσης τον πρώτο περσικό θρύλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τρεις ενότητες του είναι αφιερωμένες στον Αλέξανδρο, με περισσότερους από 2.500 στίχους συνολικά, και η ζωή του είναι το σημείο καμπής του έργου μεταξύ μυθικών και ιστορικών ηγεμόνων της Περσίας. Αντιπροσωπεύει επίσης ένα σημείο καμπής στις περσικές αναπαραστάσεις του Αλέξανδρου, από αρνητικές στα προ-ισλαμικά ζωροαστρικά γραπτά σε θετικές. Αφού το Σαχναμέ εισήγαγε την παράδοση των Αλεξανδρινών Ρομαντικών στα Περσικά, το είδος έγινε δημοφιλές και πολλοί θρύλοι του Αλεξάνδρου δημιουργήθηκαν στη συνέχεια στην περσική γλώσσα, με τα πιο σημαντικά έργα να οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό. μεταξύ άλλων είναι: το Iskandarnameh ανωνύμου, το Iskandarnameh του Nizami, το Ayina-i Iskandari του Amir Khusrau.                                                                              

50. Τετράστιχα «Rubaiyat» (Ομάρ Χαγιάμ «Omar Khayyam» - 11ος αι.) Συλλογή ποιημάτων με βαθιά φιλοσοφική και υπαρξιακή θεματολογία. Το τίτλο έδωσε ο Edward FitzGerald στη μετάφρασή του το 1859 από τα περσικά στα αγγλικά μιας επιλογής τετράστιχων που αποδίδονται στον Omar Khayyam (1048–1131), που ήταν «ο αστρονόμος ποιητής της Περσίας». Ο αριθμός των τετράστιχων που του αποδίδονται σε πιο πρόσφατες συλλογές, κυμαίνεται από περίπου 1.200 έως περισσότερα από 2.000. Οι σκεπτικιστές μελετητές επισημαίνουν ότι ολόκληρη η παράδοση μπορεί να είναι ψευδοεπιγραφική. Τα σωζόμενα χειρόγραφα που περιέχουν συλλογές που αποδίδονται στον Ομάρ χρονολογούνται πολύ αργά για να καταστεί δυνατή η ανακατασκευή του σώματος των αυθεντικών στίχων. Ο FitzGerald τόνισε τον θρησκευτικό σκεπτικισμό που βρήκε στον Omar Khayyam. Στον πρόλογό του, περιγράφει τη φιλοσοφία του Omar ως Επικούρεια και ισχυρίζεται ότι ο Omar ήταν «μισούμενος και φοβισμένος από τους Σούφι, των οποίων την πρακτική χλεύαζε και η πίστη των οποίων ισοδυναμεί με κάτι περισσότερο από τη δική του, όταν απογυμνώνεται από τον μυστικισμό και την επίσημη αναγνώριση του ισλαμισμού, πίσω από τα οποία ο Omar δεν κρύβεται». Άλλοι ερευνητές τονίζουν ότι ο Χαγιάμ περιφρονήθηκε από επιφανείς Σούφι, οι οποίοι «τον θεωρούσαν όχι ως συνάδελφο μυστικιστή, αλλά ως έναν ελεύθερο σκεπτόμενο επιστήμονα». Το The History of Learned Men αναφέρει ότι τα ποιήματα του Omar ήταν μόνο εξωτερικά στο ύφος των Σούφι, αλλά γράφτηκαν με αντιθρησκευτική ατζέντα. Αναφέρει επίσης ότι ο Khayyam κατηγορήθηκε για ασέβεια και πήγε σε προσκύνημα για να αποφύγει την τιμωρία. Άλλοι κριτικοί του FitzGerald, κατηγορούν τον μεταφραστή ότι παρερμηνεύει τον μυστικισμό της ποίησης του Ομάρ με μια υπερβολικά κυριολεκτική ερμηνεία. Λένε επίσης ότι η απόδοση ηδονισμού στον Ομάρ οφείλεται στις αστοχίες της μετάφρασης υποστηρίζοντας ότι η ποίηση πρέπει να γίνει κατανοητή ως «βαθιά εσωτερική». Ο πιο σύγχρονος Aminrazavi δηλώνει ότι «η σουφιστική ερμηνεία του Khayyam είναι δυνατή μόνο με την εκτενή ανάγνωση του Rubaiyat και με την επέκταση του περιεχομένου ώστε να ταιριάζει στο κλασικό δόγμα των Σούφι». Άλλοι σύγχρονοι μελετητές, όπως ο Sadegh Hedayat (The Blind Owl, 1936) χαρακτηρίζουν την φιλοσοφία του Khayyam ως αγνωστικιστικό σκεπτικισμό. Στην εισαγωγή του στη δεύτερη έκδοση του Quatrains of the Philosopher Omar Khayyam (1922), ο Hedayat δηλώνει ότι «ενώ ο Khayyam πιστεύει στη μεταστοιχείωση και τη μεταμόρφωση του ανθρώπινου σώματος, δεν πιστεύει σε μια ξεχωριστή ψυχή. Συμπεραίνει ότι «η θρησκεία έχει αποδειχθεί ανίκανη να ξεπεράσει τους εγγενείς φόβους του, έτσι ο Khayyam βρίσκεται μόνος και ανασφαλής σε ένα σύμπαν για το οποίο η γνώση του είναι μηδενική». Στο μεταγενέστερο έργο του (Khayyam's Quatrains, 1935), ο Hedayat υποστηρίζει περαιτέρω ότι η χρήση της σουφικής ορολογίας από τον Khayyam όπως το "κρασί" είναι κυριολεκτική και ότι "ο Khayyam κατέφυγε στο κρασί για να διώξει την πικρία και να αμβλύνει τις σκέψεις του."                                                                                    

51. Χαμσα «Khamsa (Quintet)» (Νιζάμι «Nizami of Ganja» - 1160-1180). Συλλογή από πέντε ποιήματα 30.000 δίστιχα περίπου. Ο Nizami εμπνεύστηκε προηγούμενα λογοτεχνικά έργα της Περσίας και αραβικά διηγήματα. Κρατήθηκε μακριά από την απλή μίμηση και δημιούργησε νέο και πρωτοποριακό υλικό με το δικό του μοναδικό στυλ γραφής. Απέκτησε σεβασμό και φήμη λόγω της ποίησής του και της επιδέξιας χρήσης της γλώσσας και όχι της σχέσης του με τους κρατούντες της εποχής. Συνοπτικά για τα πέντε ποιήματα: α) Το πρώτο Makhzan al-Asrar - "The Treasure House of Mysteries", σε αντίθεση με τη συνεχή αφήγηση των υπολοίπων, αποτελείται από μια συλλογή παραμυθιών με πνευματικά και ηθικά μαθήματα και οδηγίες. Αυτό δημιούργησε επίσης το πλαίσιο των Μασνάβι, ποιημάτων με δίστιχα με ομοιοκαταληξία. β) Το δεύτερο Khosrow and Shirin, σημαδεύει την ξαφνική «στροφή» από τη μυστικιστική φιλοσοφία στο ειδύλλιο.  Μερικοί πιστεύουν ότι ήταν μια στρατηγική μάρκετινγκ για να κερδίσει περισσότερη προσοχή, άλλοι το θεωρούν ως παραγγελία από έναν συγκεκριμένο πλούσιο και άλλοι πιστεύουν ότι το ποίημα ήταν φόρος τιμής στη σύζυγό του. γ) Στο τρίτο Layla and Majnun (τρελός) Ο Qays και η Layla ερωτεύονται ο ένας τον άλλον αφού συναντιούνται στο σχολείο. Ο Qays όμως τόσο έντονα που εγκαταλείπει τα πάντα για χάρη της. Αν και σε όλη την ιστορία ο εραστής και η αγαπημένη δεν ενώνονται ποτέ, το ποίημα έχει παραμείνει εμβληματικό μέχρι σήμερα, για τον ισχυρό, παθιασμένο και αληθινό έρωτα. δ) Το Haft Peykar - "Seven Bodies / Beauties" με το επτά στον τίτλο του αναφέρεται στις επτά πριγκίπισσες από τα επτά κλίματα που έγιναν νύφες του ήρωα μετά την άνοδό του στο θρόνο. Επίσης παραπέμπει στους επτά θόλους των επτά χρωμάτων (σύμφωνα με τους επτά πλανήτες που κυβερνούν τα επτά κλίματα και σε μια πτυχή σχέσης μεταξύ διακυβέρνησης και προσωπικής ζωής του ηγεμόνα, αφού η ερωτική σχέση του με τις γυναίκες του, αποσπούσε την προσοχή του από τις δουλειές του βασιλείου. Μόνο όταν άφησε αυτές τις απολαύσεις πίσω μπόρεσε να ανακτήσει τον έλεγχο διακυβέρνησης και να απαλλαγεί από το χάος. Το τελευταίο Eskandarnameh, είναι αφιερωμένο στο Μέγα Αλέξανδρο και βασίζεται σε ελληνικές αφηγήσεις για τη ζωή του. Χωρίζεται σε δύο ενότητες: Sharafnameh και Iqbalnameh. Η πρώτη σχετίζεται με την ιστορία της κατάκτησης της Ινδίας, ενώ η δεύτερη εστιάζει στο διανοητικό του ταξίδι και στην καθιέρωσή του ως σοφού για τους ντόπιους πληθυσμούς.

52. Το τραγούδι των Νιμπελούνγκεν «Das Nibelungenlied» (άγνωστων - 1180-1210). Βασίζεται σε μια προφορική παράδοση του γερμανικού ηρωικού μύθου που έχει κάποια προέλευσή σε ιστορικά γεγονότα και άτομα του 5ου και 6ου αιώνα και που εξαπλώθηκε σε ολόκληρη σχεδόν τη γερμανόφωνη Ευρώπη. Οι σκανδιναβικοί παραλληλισμοί με το γερμανικό ποίημα εντοπίζονται ιδιαίτερα στα ηρωικά στρώματα της Ποιητικής Έντα και στο έπος Völsunga. Το ποίημα οικειοποιήθηκε για εθνικιστικούς σκοπούς και χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό στην αντιδραστική και ναζιστική προπαγάνδα πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η κληρονομιά του σήμερα είναι πιο ορατή στον όπερα του R.Wagner «Der Ring des Nibelungen», ο οποίος, ωστόσο, βασίζεται κυρίως σε παλαιοσκανδιναβικές πηγές. Το 2009, τα τρία κύρια χειρόγραφα των Nibelungenlied εγγράφηκαν στο Μητρώο Μνήμης του Κόσμου της UNESCO ως αναγνώριση της ιστορικής τους σημασίας. Έχει ονομαστεί «ένα από τα πιο εντυπωσιακά, και σίγουρα τα πιο ισχυρά, από τα γερμανικά έπη του Μεσαίωνα»                                                                                                      

53. Πάρτσιφαλ «Parzival» (Βόλφραμ φον Έσενμπαχ «Wolfram von Eschenbach» - αρχές 13ου αι.)          Χωρίζεται σε δεκαέξι βιβλία, με 25.000 στίχους περίπου με ομοιοκαταληξία. Αφηγείται τις περιπέτειες δύο ιπποτών του Αρθουριανού κύκλου: του Πάρτσιφαλ, με την εξέλιξή του από αφελή νεαρό σε ευγενή ανίκητο ιππότη και φύλακα του Αγίου Δισκοπότηρου, και του ιππότη Γκαουέιν με τις επικίνδυνες περιπέτειες που αντιμετωπίζει. Το έργο παρέχει μια εικόνα για τον αυλικό κόσμο του Μεσαίωνα, τον κώδικα τιμής των ιπποτών και τη σχέση τους με τον αυλικό έρωτα. Ο συγγραφέας όχι μόνο ψυχαγωγεί τον αναγνώστη με τα ενίοτε ειρωνικά σχόλιά του, αλλά εισάγει στη μεσαιωνική γερμανική λογοτεχνία ένα νέο επίπεδο αφήγησης, με τον εαυτό του ως αφηγηματικό χαρακτήρα. Ορισμένες λεπτομέρειες του ρομαντισμού έχουν εμπνεύσει διαμάχες, εν μέρει επειδή η αφήγηση είναι διανθισμένη με χιουμοριστικά ανέκδοτα. Δεν είναι σαφές εάν πολλοί από τους ισχυρισμούς που κάνει προορίζονταν να εκληφθούν ως γεγονός ή ως αστείο. Η θέση της γυναίκας στη μεσαιωνική γερμανική λογοτεχνία ήταν γενικά υψηλή, και ο συγγραφέας το αντικατοπτρίζει αυτό κάνοντας τη γυναικεία ιδιότητα ιδανική για τους χαρακτήρες του. Χαρακτήρες όπως οι Herzeloyde, Sigune και Condwiramurs δεν εμπλέκονται μόνο στενά στις περιπέτειες του Parzival, αλλά είναι και στενά συνδεδεμένοι με το ίδιο το Δισκοπότηρο. Η τελευταία είναι η σύζυγός του. Ο ρόλος της έγκειται στην «αγάπη μιας αφοσιωμένης συζύγου». Είναι ενδιαφέρουσα στο ότι η ζωτικότητά της έγκειται σε αυτό που η ίδια είναι, παρά στη συγκεκριμένη καθοδήγησή της στον Parzival. Όταν ο Parzival πρέπει να αναγνωρίσει την αδυναμία του να την κατέχει, την αφήνει και δεν επιστρέφει. Η συμβολική της σημασία επιτρέπει στον χαρακτήρα της να είναι οδηγός όσον αφορά τον πρωταγωνιστή. Τον ωθεί στην αναζήτησή του, και όπως το ίδιο το Δισκοπότηρο, είναι έμπνευση και ανταμοιβή. Σε αυτά διαφέρει από τη μητέρα του, που θέλοντας να τον προστατεύσει από την επικίνδυνη ιπποτική ζωή, κάνει μια τελευταία προσπάθεια ντύνοντάς τον με ρούχα «τρελού», ώστε να φαίνεται γελοίος και να μη γίνει δεκτός ως ιππότης. Όμως ακόμη και αυτή του δίνει τέσσερις συμβουλές: Πρέπει να διασχίζει τα ρυάκια μόνο σε φωτεινά μέρη, να είναι φιλικός με όλους, να εκτιμά τις διδασκαλίες έμπειρων ανδρών και να κερδίζει φιλιά και δαχτυλίδια από όμορφες κυρίες.                                                                                                 

54. Τριστάνος «Tristan» (Γκότφριντ φον Στράσμπουργκ «Gottfried von Strassburg» - αρχές 13ου αι.) Διασκευή του κελτικού θρύλου του Τριστάνου και της Ιζόλδης. Προερχόμενος από την αστική τάξη, ένας μορφωμένος ποιητής γοητεύτηκε όχι τόσο από την ιδεολογία του ιπποτισμού με τη μυστικιστική συγχώνευση της φεουδαρχικής πίστης με την υπηρεσία στον Θεό, αλλά από τον εκλεπτυσμένο και εξιδανικευμένο τρόπο ζωής του ιππότη, την ιπποτική «ευγένεια». Στην αφήγησή του το κέντρο βάρους δεν βρίσκεται στις περιπέτειες, αλλά στην ανάλυση των χαρακτήρων και στην απεικόνιση των αποχρώσεων του εκκολαπτόμενου στη Γερμανία θριαμβευτικού γήινου αυλικού έρωτα. Το κείμενο είναι 19.548 σειρών γραμμένο, όπως όλα τα αυλικά ειδύλλια, σε δίστιχα με ομοιοκαταληξία. Η πρώτη ενότητα του προλόγου είναι γραμμένη σε τετράστιχα και αναφέρεται ως «στροφικός πρόλογος», ενώ ζευγάρια τετράστιχων σηματοδοτούν τους κύριους διαχωρισμούς της ιστορίας. Το ρητορικό ύφος του συγγραφέα είναι πολύ ξεχωριστό μεταξύ των συγχρόνων του. Είναι απίστευτα περίπλοκο, που χαρακτηρίζεται από την εκτεταμένη χρήση συμμετρικής δομής στην οργάνωση του έργου στο σύνολό του, καθώς και στη δομή μεμονωμένων αποσπασμάτων. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί επίσης λεπτομερή μοτίβα λέξεων και ήχου, παίζοντας με πράγματα όπως η ομοιοκαταληξία, η αλλοίωση και η συναίσθηση. Ένα από τα μεγαλύτερα χαρακτηριστικά του στυλ του είναι η επιδέξια χρήση της ειρωνείας, τόσο σε χιουμοριστικά όσο και σε τραγικά αποτελέσματα. Μπορεί επίσης να βασίστηκε στην ειρωνεία για να συγκαλύψει την κριτική του στη σύγχρονη κοινωνία προκειμένου να αποφύγει την λογοκρισία. Το "Tristan" έρχεται σε σημαντική αντίθεση με τα έργα των συγχρόνων του Gottfried με τρεις τρόπους: Ο ήρωας του είναι πρωτίστως καλλιτέχνης και δολοπλόκος παρά ιππότης, δηλαδή ζει με το μυαλό του και όχι με την πολεμική του ικανότητα. Οι προηγούμενοι ήρωες ερωτευόντουσαν μια κυρία λόγω της ομορφιάς της και της ηθικής της αξίας. Ο Τριστάνος ​​και η Ιζόλδη, παρά τη σωματική τους ομορφιά και τα πολλά επιτεύγματα, που τους κάνουν να λατρεύονται γενικά, ερωτεύονται επειδή η ζωή δεν τους αφήνει άλλη επιλογή. Ο Γκότφριντ φαίνεται να εξυψώνει τον έρωτα ως την υπέρτατη αξία, ανεξάρτητα από τις κοινωνικές συνέπειες και αδιαφορώντας για την αμαρτωλή φύση της μοιχείας. Αυτή η «ανύψωση του έρωτα» οδήγησε ορισμένους κριτικούς να δουν το έργο ως αιρετικό, και τους Τριστάνο και Ιζόλδη ως «αγίους» μιας θρησκείας αγάπης, αν και είναι αινιγματικό πώς ένα τέτοιο έργο μπορούσε να διαβαστεί και να αντιγραφεί επανειλημμένα στη κοινωνία του 13ου αιώνα. Εναλλακτικά, ορισμένοι κριτικοί βλέπουν το έργο μάλλον ως μια εξερεύνηση της σύγκρουσης μεταξύ της παθιασμένης αγάπης και της συντηρητικής κοινωνικής τάξης. Το ότι ο Τριστάνος ​​δεν είναι ιπποτικός αντιπροσωπεύει μια απόρριψη των κανόνων της φεουδαρχικής κοινωνίας και επιτρέπει στον εαυτό του να καθοδηγείται από τον έρωτα και το πάθος παρά από ιπποτισμό. Ο θάνατος του Τριστάνου και της Ιζόλδης θα φαινόταν τότε αναπόφευκτος, καθώς ο έρωτάς τους δεν μπορούσε να υπερνικήσει τη σύγχρονη κοινωνική τάξη. Η ίδια η ιστορία εγείρει επίσης προβλήματα. Αν η δύναμη της αγάπης είναι ακαταμάχητη, πώς μπορεί να εξηγηθεί ο γάμος του Τριστάνου με την Ιζόλδη των Λευκών Χεριών; Αν η αγάπη είναι η υπέρτατη αξία, γιατί ο Τριστάνος ​​και η Ιζόλδη εγκαταλείπουν την ειδυλλιακή ζωή στο Σπήλαιο της Αγάπης, για να επιστρέψουν σε μια ζωή περιστασιακών μυστικών προσπαθειών; Κάποιοι μάλιστα υποστήριξαν ότι ο Γκότφριντ εγκατέλειψε το έργο, ανίκανος να λύσει αυτές τις αντιφάσεις.   

Battle_scenes_the_Tale_of_Heike_(Heike_Monogatari)_-_Google_Art_Project

55. Η ιστορία του Heike «The Tale of Heike»  (ανώνυμων - 13ος αι.) Αποτελεί συλλογή από τραγούδια και ιστορίες επικού χαρακτήρα που περιγράφει την άνοδο και την πτώση της οικογένειας Heike (Taira) κατά την περίοδο των Πολέμων των Τεμπέι (1180-1185). Οι διάφοροι θρύλοι που ενσωματώνονται στο έργο αποκαλύπτουν τις αξίες και τις ηθικές παραδοχές της τοτινής εποχής της Ιαπωνίας. Αναλύει τη μοίρα, τον πόλεμο, την αφοσίωση και την τιμή, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει τη φθορά και τη θνητότητα των ηρώων του. Η ιστορία του Heike συντάχθηκε από μια συλλογή προφορικών ιστοριών που απαγγέλλονταν από περιοδεύοντες μοναχούς που έψαλλαν με τη συνοδεία του biwa, ενός οργάνου που θυμίζει λαούτο. Η πιο ευρέως διαβασμένη εκδοχή του Heike συντάχθηκε από έναν τυφλό μοναχό ονόματι Kakuichi, το 1371. Θεωρείται ένα από τα μεγάλα κλασικά έργα της μεσαιωνικής ιαπωνικής λογοτεχνίας. Δύο βασικά μοτίβα τροφοδοτούν τη κεντρική πλοκή και ήθος της ιστορίας, η παράδοση των Σαμουράι και η κοσμοθεωρία του Βουδισμού. Σε πρώτο επίπεδο, η ιστορία είναι μια αφήγηση πολεμικού ηρωισμού, θάρρους, σκληρότητας, δύναμης, δόξας, θυσίας και θλίψης. Εκείνοι που τονίζουν αυτή την πτυχή της ιστορίας επισημαίνουν την εξύμνηση του ηρωικού πνεύματος, την αποφυγή της βαρβαρότητας και την αθλιότητα του πολέμου και την αισθητικοποίηση του θανάτου. Eνα κλασικό παράδειγμα του τελευταίου είναι η σύγκριση του πνιγμένου σαμουράι στην τελική μάχη με ένα μπροκάρ από φύλλα σφενταμιού πάνω στα κύματα. Άλλοι, αν και εξακολουθούν να αποδέχονται τη σημασία των στρατιωτικών επεισοδίων και των ηρωικών μορφών, τονίζουν αντ’ αυτού την εμβάθυνση της ιστορίας στη βουδιστική σκέψη και τα θέματα του καθήκοντος, του Ντάρμα και της μοίρας. Άλλωστε εξαρχής δηλώνεται στο έργο ο βουδιστικός νόμος της αλλαγής και της παροδικότητας, συγκεκριμένα με τη μορφή της παροδικής φύσης της τύχης.        

Tο παράδοξο του Olbers (Δρ Μάνος Δανέζης – Αστροφυσικός)

Ποτέ δεν πρέπει να αγνοούμε κάποιες κατά τη γνώμη μας «ανόητες» και «παράδοξες» ερωτήσεις και σκέψεις που διατυπώνονται από ανθρώπους που δεν είναι «ανόητοι», με μόνο κριτήριο ότι αποκλείεται να είναι «λανθασμένα» και «ανόητα» όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα. Ας προσέξουμε: «Ποτέ δεν άλλαξαν τον Κόσμο άνθρωποι που δεν ανέτρεψαν «ποτέ», «τίποτα» από όσα τους έμαθαν οι δάσκαλοί τους.(Δρ.Μάνος Δανέζης)

Στις αρχές του περασμένου αιώνα είχε συγκροτηθεί μια εικόνα του Σύμπαντος που περιγραφόταν από τις επόμενες τέσσερις βασικές παραδοχές:

α. Tο Σύμπαν είναι ομογενές, δηλαδή η πυκνότητα των αστεριών καθώς και η συνολική ενέργεια τους στη μονάδα του χρόνου είναι ανεξάρτητη από τη θέση του παρατηρητή μέσα σ’ αυτό.

β. O συμπαντικός χώρος είναι ευκλείδειος και το Σύμπαν άπειρο.

γ. H μέση τιμή της ενέργειας των αστεριών παραμένει σταθερή με την πάροδο του χρόνου.

δ. Tο Σύμπαν είναι στατικό, δηλαδή δεν μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου.

Γνωρίζοντας όλα τα προηγούμενα ο Γερμανός αστρονόμος Heinrich Wilhelm Olbers (1758-1840) διατύπωσε το 1826 μια «ανόητη», για τους αστρονόμους εκείνης της εποχής, ερώτηση: «Γιατί ο ουρανός είναι σκοτεινός τη νύχτα;»

Η επιστημονική απάντηση που δινόταν τότε στο «ανόητο» αυτό ερώτημα ήταν: «Διότι δεν υπάρχουν αρκετά αστέρια στον ουρανό ή ακόμα ότι το φως των αστεριών που υπάρχουν δεν είναι αρκετά έντονο».

H απάντηση όμως αυτή δεν ήταν σωστή, εφ’ όσον με βάση τις τέσσερις προηγούμενες κοσμολογικές παραδοχές της περιόδου εκείνης όλοι οι αστρονόμοι είχαν τη δυνατότητα να υπολογίσουν ότι η συνολική ενέργεια που θα έπρεπε να στέλνουν τ’ αστέρια κατά τη διάρκεια της νύχτας ήταν αρκετή, ώστε ο ουρανός μετά τη δύση του Ήλιου να είναι το ίδιο λαμπρός όσο και τη μέρα. ‘Όμως παρόλο που θα μπορούσαν, κανένας πριν τον Olbers δεν το είχε υπολογίσει.

Έτσι λοιπόν, η θεωρητική κοσμολογική άποψη εκείνης της περιόδου συγκρουόταν με την πραγματικότητα, δημιουργώντας ένα πραγματικό παράδοξο, που από τότε αναφέρεται ως «παράδοξο του Olbers», σύμφωνα με το οποίο ένα άπειρο Σύμπαν θα έπρεπε κατ’ ανάγκη να έχει έναν λαμπρό ουρανό τη νύχτα εξαιτίας των απείρων λαμπρών άστρων που περιέχει.

H διάσταση, όμως, μεταξύ θεωρίας και πραγματικότητας οδήγησε άμεσα στο συμπέρασμα ότι κάποια από τις προηγούμενες τέσσερις βασικές κοσμολογικές παραδοχές εκείνης της περιόδου δεν ήταν σωστή.

Mε τον τρόπο αυτόν το παράδοξο ερώτημα του Olbers οδήγησε σε μια δραστική αναθεώρηση των κοσμολογικών ιδεών εκείνης της περιόδου οδηγώντας σε μια νέα αντίληψη για τη δομή και τη λειτουργία του Σύμπαντος.

Mε τον προηγούμενο τρόπο η διερεύνηση της ορθότητας των τεσσάρων βασικών κοσμολογικών παραδοχών εκείνης της εποχής, έκανε τους αστρονόμους να καταλήξουν στα επόμενα κοσμολογικά συμπεράσματα που δίνουν λύση στο παράδοξο:

α. Στην περίπτωση που το Σύμπαν είναι στατικό, η συμπαντική ύλη δημιουργήθηκε εφ’ άπαξ και η ηλικία του είναι πεπερασμένη.

β. Στην περίπτωση που το Σύμπαν είναι διαστελλόμενο και δεν δημιουργείται συνεχώς νέα ύλη, υπάρχει ένα αρχικό σημείο διαστολής και η ηλικία του είναι πεπερασμένη. Στην αντίθετη περίπτωση, της συνεχούς δημιουργίας ύλης, το Σύμπαν έχει άπειρη ηλικία, ενώ συγχρόνως η ηλικία των αντικειμένων του είναι πεπερασμένη.

Η «ανόητη», για τους τότε «ειδικούς», ερώτηση του Olbers, διατυπώθηκε το 1826. Από τότε πάρα πολλές αρχικά «παράδοξες» ή «απαράδεκτες» για κάποιους ιδέες, πχ του Αϊνστάιν, του Χόκινγκ, του Χάιζενμπεργκ και τόσων άλλων, ανέτρεψαν εκ νέου τα επιστημονικά δόγματα, και άλλαξαν την γνώση μας για το Σύμπαν.

Και η "ιστορία" θα επαναλαμβάνεται συνεχώς στο μέλλον...

Διαβάστε περισσότερα στον ιστότοπο του Μάνου Δανέζηη

Ποιητής (Δ.Βασιλείου) - Κάθε μέρα είναι μέρα ποίησης

Μην ακούτε τι λένε οι γραφειοκράτες και οι εκδοτικοί οίκοι, ακούστε τους Ποιητές!

P.Picasso. Still Life with Guitar

ΠΟΙΗΤΗΣ

Δουλειά του Ποιητή δεν είναι,

τον κόσμο μόνος του ν’ αλλάξει.

Ήλιος, την εποχή του καθρεφτίζει,

φάρος, τους δρόμους για το μέλλον που φωτίζει,

να βλέπει ο Άνθρωπος πως να λευτερωθεί.

Ν’ ακούτε τέτοιους Ποιητές,

μιλούν κι’ ανάβουνε φωτιές.

16.03.2025

Προτάσεις ανάγνωσης (32 - 42) (Δημοσιευμένα απο το 1ο αι. έως τον 6ο αι.)

Ν.Εγγονόπουλος. Ο Ποιητής και ο Φιλόσοφος.

Ο κατάλογος αυτός δεν μπορεί να είναι - και δεν είναι - οριστικός για εσάς. Είναι οι δικές μου προτάσεις . Ίσως ενα σημείο εκκίνησης, για να ξεκινήσουμε μια συζήτηση στην οποία έχουν μέρος οι απόψεις σας και οι δικές σας προτάσεις. Αυτό που σκέφτομαι είναι γιατί κάποιες ιστορίες αντέχουν στο χρόνο και συνεχίζουν να μας εμπνέουν και να μας συγκινούν εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια μετά την δημιουργία τους; Το να μοιραστώ αυτά τα διηγήματα μαζί σας είναι μια ανάγκη, που με ξεπερνά. Ίσως θέλω να ζήσετε και εσείς τις ίδιες συγκινήσεις που ένοιωσα διαβάζωντας τα. Ίσως θα ήθελα να μου προτείνετε  εσείς καινούργια μοτίβα συγκινήσεων με νέα διαβάσματα. Ποιός το ξέρει, ποιός το ξέρει, όπως λέει και το γνωστό τραγούδι και ένας νέος τίτλος βιβλίου της εποχής μας. Όποιος όμως το ξέρει και έχει όρεξη, ας το γράψει, εδώ στα σχόλια ή στα μηνύματα παρακάτω στη δεξιά στήλη. 

32. Σατυρικόν (Γάϊος Τίτος Πετρόνιος  -  1ος αι.) Το έργο περιέχει ένα μείγμα πεζογραφίας και στίχου (κοινώς γνωστό ως prosimetrum) με σοβαρά και κωμικά στοιχεία. και ερωτικά και παρακμιακά περάσματα. Οι κλασικοί μελετητές το περιγράφουν συχνά ως ρωμαϊκό μυθιστόρημα, χωρίς απαραίτητα να υπονοούν τη συνέχεια με τη σύγχρονη λογοτεχνική μορφή. Οι σωζόμενες ενότητες του αρχικού (πολύ μεγαλύτερου) κειμένου περιγράφουν λεπτομερώς τα παράξενα κατορθώματα του αφηγητή (Encolpius) και του σκλάβου του, ενός όμορφου δεκαεξάχρονου αγοριού. Είναι πλήρως διατηρημένο μυθιστόρημα και θεωρείται επίσης χρήσιμο στοιχείο για την γνωριμία του τρόπου με τον οποίο ζούσαν οι κατώτερες τάξεις κατά την πρώιμη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

33. Μεταμορφώσεις     (Οβίδιος - 1ος αι.) Ένα από τα ωραιότερα έργα στα οποία γίνεται σύνδεση λογικού ειρμού και φαντασίας, αλληγοριών που κρύβουν οι ιστορίες, αλλά και των "αιτιών" κάθε ιστορίας. Αφηγείται, συνδυασμένους μεταξύ τους, όλους εκείνους τους μύθους της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας που περιέχουν κάποιο στοιχείο μεταμόρφωσης, μια υπερφυσική μεταβολή της μορφής κάποιου προσώπου ή πράγματος σε κάποια άλλη. Θεοί και θνητοί, νύμφες και καταστάσεις συνδέονται άρτια, σ' ένα έργο που θεωρείται ότι αποτέλεσε την αιτία εξορίας του Οβίδιου από τον αυτοκράτορα Αύγουστο. Αποτελούν μία γέφυρα ανάμεσα στην Ελλάδα της αρχαιότητας και στην Ευρώπη, στον χριστιανισμό και το ρωμαϊκό και ελληνικό πάνθεον, δημιουργώντας έναν αρχικό θρησκευτικό συγκρητισμό.                                             

34. Ιστορίες (Τάκιτος, 100-110) Από τα δεκατέσσερα βιβλία σώζονται μόνο τα πρώτα τέσσερα και τα πρώτα 26 κεφάλαια του πέμπτου, αναφερόμενα στα γεγονότα του έτους 69 και των αρχών του 70.         Ο Τάκιτος εκτός από μεγάλος ιστορικός υπήρξε μέγιστος λογοτέχνης. Η ζωηρότατη απεικόνιση των προσώπων, η γνώση της ψυχολογίας της πολιτικής εξουσίας και πάνω απ' όλα το λαμπρό του ύφος, η ζωντάνια και ο σαρκασμός του, η επιγραμματικότητά και το εξαιρετικά συμπαγές των εννοιών του τον κατατάσσουν στην πρώτη γραμμή των Λατίνων συγγραφέων.                                                                                        

35. Χρονικά (Τάκιτος, 116) Αν και μεταγενέστερο των «Ιστοριών», περιλάμβανε προγενέστερα γεγονότα, από τις βασιλείες των Τιβερίου, Καλιγούλα, Κλαυδίου και Νέρωνα (14 - 68). Από τα δεκαέξι βιβλία λείπουν τα 7 έως 10, οι βασιλείες δηλ. των Καλιγούλα και Κλαυδίου, και μέρη των βιβλίων 5, 6, 11 και 16. Ο Τάκιτος θεωρεί τον ιστορικό σαν δικαστή που κρίνει τις πράξεις των πρωταγωνιστών. Όμως τις είδε μόνο από την συγκλητική, την αριστοκρατική πλευρά, παραβλέποντας την παρακμή τους και την μεταβολή των συνθηκών. Αγνόησε τα επιτεύγματα του Αυγούστου και καταδίκασε τον Τιβέριο επειδή εκμηδένισαν την ισχύ της Συγκλήτου. Θεωρεί ότι οι ηγεμόνες που καταδίωξαν την αριστοκρατία κατάντησαν τους Ρωμαίους «ένα συρφετό που αγαπά τις αλλαγές και είναι πάντα έτοιμος να συνταχθεί με τον ισχυρότερο». Ονομάσθηκε κατήγορος του παρελθόντος, αλλά δεν μπόρεσε να αιτιολογήσει πώς αυτός ο εφιαλτικός αιώνας που περιγράφει, η ανηθικότητα, η καταπίεση και η διαφθορά, οδήγησαν στην θαυμαστή, όπως και ο ίδιος παραδέχεται διακυβέρνηση των Αντωνίνων.

36. Καμά Σούτρα ( Βατσιαγιάνα - 2ος αι.) Το πρώτο συνθετικό Κάμα είναι ο θεός γιος του Βισνού και της Λάξμι, που προσωποποιεί τον ερωτικό πόθο. Οι Σούτρες είναι κείμενα, που συντάχθηκαν ύστερα από τις Βέδες και περιέχουν πρακτικές οδηγίες και αφορισμούς πάνω σε πλατιού εύρους ζητήματα, οικονομικά, πολιτικά, οικογενειακά, ερωτικά και δεν είναι θρησκευτικά κείμενα. Η θρησκευτική του σημασία μπορεί να προσεγγιστεί μόνο ως συνέχιση της Δημιουργίας μέσω της γενετήσιας πράξης.   Αφορά τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και τις ανθρώπινες σχέσεις στην ινδική παράδοση. Αν και συχνά ερμηνεύεται μόνο ως οδηγός για τη σεξουαλικότητα, το έργο περιλαμβάνει πολλές πτυχές της κοινωνικής ζωής, της ερωτικής τέχνης, του γάμου και της κοινωνικής συμπεριφοράς. Αναλύει με διδακτικό τόνο τα διάφορα στάδια της αγάπης, της συζυγικής ζωής και των ηθικών αξιών που σχετίζονται με την επιθυμία και τις σχέσεις. Ινδολόγοι θεωρούν πως η κανονικοποίηση του σεξ εντάσσεται στην περί Ντάρμα (υφιστάμενη τάξη της φύσης και της κοινωνίας) άποψη των Ινδών                                                                     

37. Λιάνγκ και Ζου «The Butterfly Lovers» (διαφόρων συγγραφέων, 266-420) Ένας κινέζικος μύθος επικεντρώνεται γύρω από το τραγικό ειδύλλιο μεταξύ του Λιάνγκ και του Ζου. Επιλέχθηκε ως ένα από τα Τέσσερα Μεγάλα Παραμύθια της Κίνας στη δεκαετία του 1920. Τα άλλα ήταν ο Θρύλος του Λευκού Φιδιού (Baishezhuan), η Μενγκ Τζιάνγκ και ο Αγελάδα και η Υφαντική Υπηρέτρια (Niulang Zhinü). Έξι πόλεις στην Κίνα συνεργάστηκαν σε μια αίτηση για την ανακήρυξη τους ως αριστουργημάτων της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, που υποβλήθηκε το 2006. "Την ημέρα του γάμου της Zhu με το Ma, οι δυνατοί άνεμοι εμποδίζουν τη γαμήλια πομπή να συνοδεύσει τη νύφη πέρα ​​από τον τάφο του Liang, ο οποίος βρίσκεται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η Zhu φεύγει από την πομπή για να της τιμήσει τον τάφο του Liang. Κατηφορίζει με πικρή απόγνωση και εκλιπαρεί να ανοίξει ο τάφος. Ξαφνικά, ο τάφος του Zhu ανοίγει με βροντή. Πέφτει με χαρά στον τάφο για να ενωθεί με τον Liang και τα πνεύματά τους αναδύονται με τη μορφή ενός ζευγαριού πεταλούδων και πετούν μακριά, για να μην χωριστούν ποτέ ξανά».

38. Δάφνις και Χλόη (Λόγγος Λέσβιος - 3ος αι.) Αποτελείται από 4 βιβλία. Εκλεπτυσμένη περιγραφή του έρωτα και της φύσης. Τίποτα δεν καλύπτεται με πέπλο και όμως το κάθε τι είναι γεμάτο μυστήριο. Είναι παράδειγμα του αρχαίου ελληνικού ποιμενικού μυθιστορήματος: σε έργα αυτού του είδους, όλα τα γεγονότα, καθώς και οι εμπειρίες των ηρώων, εκτυλίσσονται με φόντο περιγραφές της φύσης και πληθώρα λογοτεχνικών αναμνήσεων. Διαδραματίζεται σε μία παραλία της Λέσβου, όπου δύο βοσκοί βρίσκουν, υιοθετούν κι ανατρέφουν μαζί δύο έκθετα παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Τα παιδιά φορούν πολλά κοσμήματα, δείγμα της καταγωγής τους. Τους δίνουν τα ονόματα Δάφνις και Χλόη. Όταν μεγαλώνουν τα παιδιά, αναλαμβάνουν τη βοσκή των κοπαδιών, ενώ η φλόγα της αγάπης αρχίζει να διαφαίνεται στις νεανικές τους καρδιές. Η ιστορία είναι γραμμένη σε ρυθμική πρόζα με κανονικές ποιητικές παρεμβολές που προκύπτουν αυθόρμητα στα πιο ποιητικά αποσπάσματα του κειμένου. Σε αντίθεση με άλλα αρχαία μυθιστορήματα, το στοιχείο της περιπέτειας δεν παίζει σημαντικό ρόλο. Ξεχασμένο στο Μεσαίωνα, αυτό το μυθιστόρημα έγινε ξανά διάσημο μόνο κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης χάρη σε μια γαλλική μετάφραση.                       

39. Αἰθιοπικὰ ἢ τὰ περὶ Θεαγένην καὶ Χαρίκλειαν (Ηλιόδωρος ο Εμεσηνός (Χομς) - Μέσα ή 2ο μισό 3ου αι.) Διηγείται τον έρωτα μεταξύ του νεαρού Θεαγένη, άρχοντα της Θεσσαλίας, και της πανέμορφης Χαρίκλειας, κόρης του βασιλιά της Αιθιοπίας. Ο Θερβάντες τα αναφέρει ως πρότυπο. Απόσπασμά τους αναφέρεται από τον Σαίξπηρ στη "Δωδεκάτη νύχτα", από τον Ραμπελέ στον "Γαργαντούα" ενώ ο Ρακίνας αντλεί έμπνευση από αυτά. Αποτελείται από 10 βιβλία και ξεχωρίζει για τη γρήγορη διαδοχή των γεγονότων, την ποικιλία των χαρακτήρων του, τις ζωντανές περιγραφές τόπων και σκηνικών, τον απλό, κομψό τρόπο γραφής του και τη δραματική ένταση. Αλλά το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι το μυθιστόρημα αρχίζει στη μέση της ιστορίας και η πλοκή λύνεται με διάφορους χαρακτήρες να περιγράφουν τις προηγούμενες περιπέτειές τους σε αναδρομικές αφηγήσεις ή διαλόγους, οι οποίοι τελικά δένουν μεταξύ τους.                                                                                                           

40. Οι ιστορίες των Πουράνας (ανωνύμων, 300-1500) Είναι μια σειρά από ινδικά κείμενα που αναφέρονται στους θεούς, τους ήρωες και τις αρχές του κόσμου, σύμφωνα με τις διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις της Ινδίας. Τα Πουράνας είναι καθοριστικά για την Ινδική θρησκευτική σκέψη, προσφέροντας μύθους και διδασκαλίες που σχετίζονται με την δημιουργία του κόσμου, τις θρησκευτικές τελετές και τις ηθικές αξίες. Υπάρχουν 18 μεγάλα και 18 μικρά Πουράνας, με περισσότερους από 400.000 στίχους. Οι πρώτες εκδοχές διαφόρων Πουράνας πιθανό να συντέθηκαν μεταξύ 3ου και 10ου αιώνα. Ενώ δεν απολαμβάνουν την εξουσία γραφών του Ινδουισμού, θεωρούνται παραδόσεις προερχόμενες από τις Βέδες και διαμόρφωσαν τον Ινδουισμό περισσότερο από αυτές, παρέχοντας μια «πολιτιστική σύνθεση» στην ομογενοποίηση και ενσωμάτωση των διαφορετικών πεποιθήσεων ενός μεγάλου αριθμού τοπικών παραδόσεων, ηθών και εθίμων στο βεδικό-βραχμανικό πλαίσιο. Ενώ όλα τα Πουράνας υμνούν πολλούς διαφορετικούς θεούς και θεές, ο δογματισμός τους είναι πολύ λιγότερος από ό,τι υποτίθεται και οι θρησκευτικές τους πρακτικές θεωρούνται σύμφωνες με τις Βεδικές γραφές.                                                                                                

41. Σακουντάλα «Shakuntala» (Καλιντάσα - 4ος αι.) Υπάρχουν δύο διαφορετικές ιστορίες της ζωής της Σακουντάλα. Η πρώτη είναι αυτή που περιγράφεται στο Mahabharata, ένα από τα δύο μεγάλα ινδουιστικά έπη. Η δεύτερη έχει προσαρμοστεί ως θεατρικό έργο από τον ποιητή Καλιντάσα. Ρομαντικό θεατρικό έργο σε πέντε πράξεις, που εξιστορεί τον έρωτα του βασιλιά της Ινδίας Ντουσυάντα, οποίος αποπλανεί τη θετή κόρη (Σακουντάλα) ενός σοφού ερημίτη, την εγκαταλείπει όμως εξαιτίας κάποιας κατάρας, υπερνικά αργότερα την κατάρα και ξανασμίγει στον ουρανό με τη γυναίκα του και το γιο του, καρπό του έρωτά τους - Το τελειότερο επίτευγμα της ινδικής λογοτεχνίας και (κατά τον Γκαίτε) ένα από τα καλύτερα της παγκόσμιας δραματουργίας.                                                                                                            

42. O μύθος του ουράνιου τόξου-φιδιού της Αυστραλίας «Rainbow Serpent / Snake» (διαφόρων, 500-1500) Λαϊκό παραμύθι για μια κοινή θεότητα που θεωρείται ως ο Δημιουργός. Ο μύθος υπάρχει στην κουλτούρα των Αβορίγινων για πολύ καιρό οι παλαιότερες γνωστές βραχογραφίες που απεικονίζουν το Φίδι του Ουράνιου Τόξου είναι τουλάχιστον 6 χιλιάδων ετών. Σε αντίθεση με τις άλλες θεότητες, το Φίδι του Ουράνιου Τόξου δεν έχει ανθρώπινη μορφή και παραμένει με τη μορφή ζώου. Είναι καθολικό μοτίβο για την τέχνη και τη θρησκεία των Αβορίγινων. Η αρχετυπική μητέρα θεά, το Φίδι του Ουράνιου Τόξου δημιουργεί τη γη και ποικιλομορφία για τους Αβορίγινες. Το φίδι θεωρείται ως δωρητής ζωής μέσω της σύνδεσής του με το νερό, αλλά μπορεί να είναι μια καταστροφική δύναμη. Όταν το ουράνιο τόξο φαίνεται στον ουρανό, λέγεται ότι είναι το Φίδι του Ουράνιου Τόξου που κινείται από μια πηγή σε άλλη. Το όνομα επινοήθηκε από τον ανθρωπολόγο Alfred Radcliffe-Brown, που παρατήρησε ότι η ίδια έννοια εμφανίζεται με διαφορετικά ονόματα μεταξύ των φυλών των Αβορίγινων. Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ οι δυτικοί μύθοι που έχουν ελληνορωμαϊκή ή σκανδιναβική προέλευση χωρίζουν το χρόνο σε παρελθόν, παρόν και μέλλον για τους Αβορίγινες ο χρόνος είναι ενιαίος, πάντα και παντού, παρελθόν, παρόν και μέλλον δεν ξεχωρίζονται. Η εθνογραφική καταγραφή δείχνει ότι είναι ένας οικουμενικός πολιτισμός που έχει ανεπαρκώς μελετηθεί.        

Ο άνεμος σε κέρδισε παντοτινά

 

Birth of Venus by Fritz Zuber-Buhler (1877)

Φώναξα το όνομά σου στον άνεμο

για να σε ξεχάσω,

νόμιζα ότι απελευθερώθηκα

από τo πάθος μου 

και την ανάμνησή σου

 

Όμως δεν υπολόγισα σωστά,

ο άνεμος ερωτεύτηκε

το χαμόγελό και το κορμί σου

τα νάζια και τα παιχνίδια σου

την ομορφιά και το μυαλό σου

 

Και όταν φυσάει

σορόκος ή μαΐστρος, γαρμπής ή λεβάντης,

αν και δεν έχει σημασία από που,

εμπλέκει τα σύννεφα σε ένα τρελό χορό

και τους δίνει τη μορφή σου

 

Να σε ξεχάσω δεν μπορώ

όταν γίνεται αυτό,

απελπισμένα σε φωνάζω πίσω

αλλά είναι πλέον αργά

ο άνεμος σε κέρδισε παντοτινά.

Προτάσεις ανάγνωσης (22-31)

 Σημ: Όταν υπάρχει πρόβλημα στην εμφάνιση των κειμένων επιλέξτε πρόγραμμα περιήγησης Google Chrome

“Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει (αν φαίνεται πολύ καινούργιο ή άκοπο) ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…” (Ουμπέρτο Έκο)

22. Συμπόσιο (Πλάτων - Μετά το 385 π.Ε.) Θεωρείται ένας από τους καλύτερους διαλόγους και ένα από τα ωραιότερα δημιουργήματα της αρχαίας λογοτεχνίας. Χωρίζεται σε τρία αυτοτελή μέρη: εισαγωγή και οι πέντε λόγοι Περί έρωτος, ο λόγος του Σωκράτη και στο τρίτο η είσοδος και ο λόγος του Αλκιβιάδη. Έρωτας: είναι πάντα φτωχός και κάθε άλλο παρά απαλός και τρυφερός, όπως νομίζουν οι πολλοί, αλλά σκληρός και ακατάστατος και ανυπόδητος και άστεγος, πάντα με τη φτώχεια σύντροφος. Είναι επίβουλος στους όμορφους και στους καλούς, όντας ανδρείος και φιλοκίνδυνος και σφριγηλός, δεινός κυνηγός, πάντα πλέκοντας κάποια σχέδια κι επιθυμητής της φρόνησης και είναι άξιος και να εύρει φιλοσοφώντας σ΄όλη του τη ζωή, δυνατός γοητευτής και φαρμακευτής και σοφιστής. Και ούτε σαν αθάνατος είναι από τη φύση του ούτε σαν θνητός, αλλά μέσα στην ίδια ημέρα πότε ανθίζει και ζη, όταν εύρει αφθονία, πότε πάλιν πεθαίνει και πάλιν ξαναγεννιέται, γιατί το έχει από τη φύση του. Και ό,τι κερδίζει πάντα το χάνει έτσι που μήτε άπορος είναι ποτέ ο Έρως μήτε πλούσιος. Και πάλιν είναι ανάμεσα στη σοφία και στην αμάθεια.                                                                                                   

23. Πολιτεία (Πλάτων - 380-374 π.Ε.)  Έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή τόσο στη φιλοσοφία, όσο και στην πολιτική θεωρία. Ασχολειται με το όραμα και τον χαρακτήρα μιας πολιτικής κοινωνίας, δηλαδή το πολίτευμά της. Χωρίζεται σε 10 βιβλία. Ο διαχωρισμός δεν προέρχεται από τον Πλάτωνα αλλά από τους μεταγενέστερους μελετητές. Ο Μπέρτραντ Ράσελ χωρίζει σε τρία τμήματα την Πολιτεία του Πλάτωνα: Βιβλία 1-5: περιγραφή της Ιδεώδους Πολιτείας, ξεκινώντας από την προσπάθεια ορισμού της δικαιοσύνης - Βιβλία 6-7: οι φιλόσοφοι κρίνονται ως οι ιδανικοί άρχοντες της Πολιτείας, ορισμός του φιλοσόφου - Βιβλία 8-10: μορφές διακυβέρνησης, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η ιδεώδης πολιτεία χαρακτηρίζεται από τέσσερις αρετές: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη. Ο κάθε ένας στην κοινωνία κάνει αυτό που χρειάζεται, ανάλογα με τον ρόλο του μέσα σε αυτήν, χωρίς να εμποδίζει τη λειτουργία των άλλων και να ξεφεύγει από τα πλαίσια που έχουν οριστεί για τον ίδιο, χωρίς δηλαδή να είναι πολυπράγμων.                                                                                                 

24. Νόμοι (Πλάτων - Πριν το 347 π.Ε.) Ο τελευταίος και εκτενέστερος διάλογος που γράφτηκε προς το τέλος της ζωής του,  μετά το τρίτο ταξίδι του στη Σικελία. Είναι ο μοναδικός διάλογος όπου δεν συμμετέχει ο Σωκράτης. Αποτελείται από δώδεκα βιβλία με τρεις συνδιαλεγόμενους άνδρες. Εξελίσσεται στην Κρήτη, όπου οι τρεις περιπατητικοί συζητητές κατευθύνονται από την Κνωσσό στο σπήλαιο και το ναό του Δία, κάνοντας την πορεία του βασιλιά και νομοθέτη της Κρήτης Μίνωα, όταν συνάντησε τον πατέρα του Δία, σύμβουλο στο νομοθετικό του έργο. Με αυτό το έργο ο Πλάτωνας θέλησε να γεφυρώσει κάπως το χάσμα, που χωρίζει την ιδεατή πολιτεία του από την πραγματική ελληνική πολιτεία. Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα και από αυτό προσδιορίζεται το περιεχόμενό του. Σημαντική είναι η αναφορά στην εντελώς απομυθοποιημένη ερμηνεία της Θεολογίας, αλλά και στην αιτιολόγηση των κανόνων θέσπισης του θετού δικαίου. Όπου δεν μπορεί να επιβληθεί (να κυβερνά) ο νους ως μόνος άρχων των πάντων, που δεν επιτρέπεται να είναι κανενός δούλος ή υπήκοος, μόνο ένα υποκατάστατο υπάρχει, η θέσπιση του νόμου. Οι περισσότεροι σχολιαστές της πλατωνικής Πολιτείας αποτρέπουν την ανάγνωση του έργου ως "εγχειρίδιο καλής διακυβέρνησης"

25. Ανάβασις (Ξενοφών - 370 π.Ε.) Αυτοβιογραφικό και ιστορικό διήγημα. Περιγράφει τη συμμετοχή σώματος 13.000 Ελλήνων μισθοφόρων ανάμεσα στους οποίους 700 Σπαρτιάτες, από τη στιγμή που εντάχθηκαν στον στρατό του Κύρου και συμμετείχαν στην εκστρατεία εκείνου κατά του αδελφού του Αρταξέρξη και ειδικότερα στη μάχη στα Κούναξα το 401 π.Ε. Μετά τον θάνατο του Κύρου, ο Αρταξέρξης εκτέλεσε τους Έλληνες στρατηγούς. Το υπόλοιπο Ελληνικό στράτευμα βρέθηκε ακέφαλο εν μέσω εκατοντάδων χιλιάδων εχθρών. Εξέλεξε νέους στρατηγούς, μεταξύ των οποίων και ο νεαρός Ξενοφών, και μαχόμενο ακολούθησε μία περιπετειώδη επιστροφή από τη Μικρά Ασία και τις Ποντιακές Άλπεις προς τη Μαύρη Θάλασσα, η λεγόμενη «κάθοδος των μυρίων».                                                                                                  

26. The Panchatantra (Vishnu Sharma - Πριν το 300 π.Ε.) Ινδική συλλογή αλληλένδετων ζωικών μύθων σε σανσκριτικό στίχο και πεζογραφία, που χρονολογείται στο 300, αλλά οι μύθοι είναι πιθανότατα πολύ πιο αρχαίοι. Είναι πιθανότατα ένα ινδουιστικό κείμενο που βασίζεται σε προφορικές παραδόσεις με «μύθους ζώων που είναι τόσο παλιοί όσο μπορούμε να φανταστούμε». Είναι «σίγουρα το πιο συχνά μεταφρασμένο λογοτεχνικό προϊόν της Ινδίας» και αυτές οι ιστορίες είναι από τις πιο γνωστές στον κόσμο. Υπάρχει μια έκδοση του Panchatantra σχεδόν σε όλες τις κύριες γλώσσες της Ινδίας, και επιπλέον 200 εκδόσεις του κειμένου σε περισσότερες από 50 γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Μια εκδοχή έφτασε στην Ευρώπη τον 11ο αιώνα. "...πριν από το 1600 υπήρχε στα Ελληνικά, Λατινικά, Ισπανικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Παλαιοσλαβονικά, Τσεχικά και ίσως σε άλλες σλαβονικές γλώσσες. Το εύρος του έχει επεκταθεί από την Ιάβα έως την Ισλανδία." (Edgerton -1924)                       

27. Το μυθιστόρημα του Νίνου και της Σεμίραμις  (άγνωστου τέλος 2ου - Αρχές 1ου αι. π.Ε.) Θεωρείται ο πρόδρομος του σύγχρονου μυθιστορήματος και έχει σωθεί αποσπασματικά. Δύο πάπυροι με αποσπάσματα του έργου βρέθηκαν στην Αίγυπτο στα τέλη του 19ου αιώνα και δημοσιεύτηκαν το 1893. Αργότερα, βρέθηκε ένα άλλο απόσπασμα, που δημοσιεύτηκε το 1945. Οι πάπυροι φυλάσσονται στο Βερολίνο, τη Γενεύη και το Κάϊρο. Οι ήρωες - ερωτευμένα ξαδέρφια, αποφασίζουν να απευθυνθούν   ο καθένας στη μητέρα του άλλου, ζητώντας να επισπευσθεί ο γάμος τους. Ο Νίνος διαμαρτύρεται για την αδικία των εθίμων που απαγορεύουν σε κορίτσια κάτω των 15 ετών να παντρεύονται (η Σεμίραμις είναι 13 ετών), εκφράζει τους φόβους του για τις ιδιοτροπίες της μοίρας, που μπορεί να βλάψουν τα συμφέροντα του βασιλείου που απαιτούν τεκνοποίηση. Γι' αυτό ο Νίνος ζητά να επιταχυνθεί ο γάμος. Η Σεμίραμις ξεκαθαρίζει στη θεία της ότι θέλει να της πει κάτι, αλλά δεν μπορεί να αρθρώσει ούτε μια λέξη...                                                                                                

28. Περί της φύσεως των πραγμάτων «De rerum natura»  (Τίτος Λουκρήτιος Κάρος 57 π.Ε.) Ο στόχος του έργου ήταν να απαλλάξει το νου των ανθρώπων από την προκατάληψη και το φόβο του θανάτου. Για να το πετύχει αυτό αναπτύσσει διεξοδικά τις θέσεις του Επίκουρου, τον οποίον και αποθεώνει. Η διάσωση όλων των κειμένων του ποιήματος είναι αξιοσημείωτο γεγονός, δεδομένης της εχθρότητας της χριστιανικής Εκκλησίας, η οποία και ήταν το μόνο μέσο μετάδοσης για λατινικά κείμενα σχετικά με τον Λουκρήτιο και τον Επίκουρο. Παρά ταύτα, τα διασωθέντα κείμενα είναι συνήθως παραποιημένα και έχουν γίνει επίπονες προσπάθειες για την αποκατάστασή τους.                                  

29. Ελεγείες Ι-IV (Σεξτος Προπέρτιος  - Από το 30 π.Ε. και μετά).  Αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο ρεαλισμό και το ρομαντισμό. Το ύφος του σημαδεύεται από φαινομενικά απότομες μεταπτώσεις και είναι πολύ υπαινικτικό.  Στην Ελεγεία της Κορνηλίας (IV.xi) αυτή συμβουλεύει τον άνδρα της πώς να είναι ένας καλός πατέρας μετά το θάνατό της: «Και αν ποτέ θρηνείς, μην τα αφήνεις να δουν, παρά όταν έρχονται σιμά σου, παραπλάνησε τα φιλιά τους με στεγνά μάγουλα! Να είσαι ήσυχος σε άυπνες νύχτες που πέρασες σκεπτόμενος ότι σου λείπω και με συχνά όνειρα να σου φαίνεται πως βλέπεις το πρόσωπό μου. Και όταν μιλάς μόνος σου στο πορτραίτο μου, κάνε κάθε σου λόγο πιστεύοντας πως θ' απαντήσω» - Για τη φλογερή Κυνθία επίσης, ο ποιητής δεν φοβάται το θάνατο, αλλά ότι θα χάσει την Κυνθία («καμιά αγάπη δεν είναι ποτέ αρκετά μακρόχρονη» - I.xix ). Περιγράφει πως τον εμπνέει να γράψει: «Ας πούμε ότι βγαίνει αστράφτοντας με μετάξια από την Κω, το Κώον της φόρεμα μιλά για ένα τόμο (τον εμπνέει να γράψει ο ίδιος)... ή πάλι αν σφαλίσει τα βλέφαρα σε επιθυμητό ύπνο, έχω χίλιες νέες ιδέες για ποιήματα. Αν πάλι παλεύει μαζί μου γυμνή, ε, τότε σωρεύουμε μακροσκελείς Ιλιάδες. Απ' ό,τι μπορεί να κάνει ή να πει, ένα έπος γεννιέται, μεγάλο, από το τίποτα» (II.i).                                                                                                   

30. Αινειάς (Βιργίλιος, 29–19 π.Ε.) Δημιούργησε έναν ιδρυτικό μύθο - εθνικό έπος για την κοσμοκράτειρα Ρώμη. Έχει χαρακτήρα ανεξάρτητο από τον Όμηρο και παρά την μίμηση είναι συνάμα νέο και προσωπικό δημιούργημα. Τα πρώτα 6 βιβλία αφηγούνται τις περιπλανήσεις του Αινεία από την Τροία μέχρι την άφιξή του στην Ιταλία, ενώ τα άλλα 6 τον πόλεμο μεταξύ των αφιχθέντων Τρώων και των ντόπιων. Στο έπος αναφέρονται  η Διδώ (που από τη Τύρο πήγε στη Κύπρο και από εκεί στις ακτές της Αφρικής όπου ίδρυσε τη Καρχηδόνα) το Δάλι της Κύπρου, ο Παλαμήδης (Για τον Παλαμήδη δείτε εδώ) και οι Δρύοπες της Εύβοιας. Υποδειγματικά για την αισθητική τους αρτιότητα παραμένουν τα σημεία εκείνα στα οποία αναπτύσσονται ορισμένα ειδυλλιακά μοτίβα και εξυμνούνται τα αισθήματα εκείνα που επιλύουν ο θάνατος και η αδυσώπητη μοίρα. Από τα ωραιότερα χωρία θεωρούνται εκείνα όπου περιγράφεται ο τάφος του Πολυδώρου που στάζει αίμα και εκείνο όπου τα πλοία των Τρώων μεταμορφώνονται σε θαλάσσιες Νύμφες.                                                                                                       

31. Από την ίδρυση της πόλης «Ab Urbe Condita» (Τίτος Λίβιος - λίγα χρόνια π.Ε. έως λίγα χρόνια αργότερα) Από τα 142 βιβλία σώζονται τα πρώτα 10 και από το 21ο μέχρι το 45^ο. Ο Τίτος Λίβιος επιθυμούσε να γράψει την ιστορία της Ρώμης από τις μυθικές αρχές της για τις οποίες δεν ασκεί καμία κριτική, μέχρι τις μέρες του. Όσο προχωράει, η διήγηση του γίνεται όλο και πιο λεπτομερής καθώς το υλικό του γίνεται πλουσιότερο και πιο αξιόπιστο. Με δύο μέσα καταφέρνει να κρατήσει ζωντανούς τους ήρωες του: Με την σκιαγράφηση των χαρακτήρων τους και με τις αγορεύσεις τους. Ο αναγνώστης κατατοπίζεται χωρίς να προβάλλεται το πρόσωπο του αφηγητή. Το ύφος του χαρακτηρίστηκε “lactea ubertas” (ρέων σαν το γάλα). Αυτό σήμαινε ότι ήταν πλούσιο, λείο και αδιατάραχτο και ποικίλει από περίτεχνες, λεκτικές και φραστικές κατασκευές μέχρι την στεγνή απλότητα, ανάλογα με τα γεγονότα που έχει να αφηγηθεί.

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia 

Φωτιά να πάρει το μυαλό (Δ.Βασιλείου)

 Στις 14 Μάρτη 1883, πέθανε, στο Λονδίνο, ο Καρλ Μαρξ.

Φωτιά να πάρει το μυαλό

Πονώ για κείνους τους συντρόφους

που τις καρδιές, στο μέλλον έχουν ανοιχτές,

μα τα μυαλά, βαθιά θαμμένα τα ’χουν

σε σκοτεινές κι’ υγρές βιβλιοθήκες,

που κουμαντάρουν άβουλοι αντιγραφείς

και βολεμένοι κήρυκες του χθες.

Νιώθω τη θλίψη της ψυχής τους

για κείνο τ’ όνειρο, που κείτεται νεκρό

σ’ ανήλιαγες και μαύρες κατακόμβες.

Μαζί τους σέβομαι τους ήρωες εκείνους,

που άντεξαν το βάρος του θανάτου,

για να ’χουνε ζωή αυτοί, που θα ’ρθουν ύστερα

και λεύτεροι να ζουν στο δίκιο και στο φως.

Το όνειρό μας, άλικο ακόμα,

στου σήμερα βαφτίζεται τις πυρκαγιές,

ξεσηκωμού παντιέρες ανεμίζει

κι’ ένα τραγούδι λέει στον καθένα:

Δεν φτάνει μια ανάσταση

η ζήση μας να λάμψει,

χρειάζετ’ επανάσταση,

που το παλιό να κάψει.

Φωτιά να πάρει το μυαλό,

που τις καρδιές ν’ ανάψει

και η ψυχή το πιο καλό

ποίημα να συγγράψει,

τον άνθρωπο που να υμνεί,

τη λευτεριά, το δίκιο

κι’ αυτή να μένει ταπεινή,

ζωής απολυτίκιο.

21.10.2024, Αθήνα

Μερικά αποφθέγματα του Κ.Μάρξ, που άφησε ανεξίτυλο το αποτύπωμα του στη παγκόσμια ιστορία

«Είμαι υπέρ του ελεύθερου εμπορίου - διασπά τις παλιές εθνικότητες».

«Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, τη δημιουργούν όμως όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν».

«Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα».

«Στο βαθμό που θα καταργείται η εκμετάλλευση του ενός ατόμου από το άλλο, θα καταργείται και η εκμετάλλευση του ενός έθνους από το άλλο».

«Η συνεχής ανατροπή της παραγωγής, ο αδιάκοπος κλονισμός όλων των κοινωνικών καταστάσεων, η αιώνια αβεβαιότητα και κίνηση διακρίνουν την αστική εποχή από όλες τις προηγούμενες».

«Το κεφάλαιο είναι νεκρή εργασία, που σαν βρικόλακας, ζει μόνο ρουφώντας το αίμα της ζωντανής εργασίας. Και όσο πιο πολύ ζει, τόσο πιο πολύ αίμα ρουφάει».

«Στην αστική κοινωνία το Κεφάλαιο είναι ανεξάρτητο και εξατομικευμένο, ενώ ο άνθρωπος είναι εξαρτώμενος και δεν έχει ατομικότητα».

«Η κοινωνική πρόοδος μπορεί να μετρηθεί από την κοινωνική θέση του ωραίου φύλου, συμπεριλαμβανομένων των άσχημων γυναικών».

«Η Λογική υπήρχε πάντα, αλλά όχι πάντα σε λογική μορφή».

«Τίποτε δεν μπορεί να έχει αξία, αν δεν έχει χρησιμότητα».

«Καλύτερα ένα άθλιο τέλος παρά μια αθλιότητα χωρίς τέλος».