Σημ: Όταν υπάρχει πρόβλημα στην εμφάνιση των κειμένων επιλέξτε πρόγραμμα περιήγησης Google Chrome
“Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει (αν φαίνεται πολύ καινούργιο ή άκοπο) ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…” (Ουμπέρτο Έκο)
23. Πολιτεία (Πλάτων
- 380-374 π.Ε.) Έχει ασκήσει
μεγάλη επιρροή τόσο στη φιλοσοφία, όσο και στην πολιτική θεωρία. Ασχολειται με
το όραμα και τον χαρακτήρα μιας πολιτικής κοινωνίας, δηλαδή το πολίτευμά της. Χωρίζεται
σε 10 βιβλία. Ο διαχωρισμός δεν προέρχεται από τον Πλάτωνα αλλά από τους
μεταγενέστερους μελετητές. Ο Μπέρτραντ Ράσελ χωρίζει σε τρία τμήματα την
Πολιτεία του Πλάτωνα: Βιβλία 1-5: περιγραφή της Ιδεώδους Πολιτείας, ξεκινώντας
από την προσπάθεια ορισμού της δικαιοσύνης - Βιβλία 6-7: οι φιλόσοφοι κρίνονται
ως οι ιδανικοί άρχοντες της Πολιτείας, ορισμός του φιλοσόφου - Βιβλία 8-10:
μορφές διακυβέρνησης, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η ιδεώδης πολιτεία
χαρακτηρίζεται από τέσσερις αρετές: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη. Ο
κάθε ένας στην κοινωνία κάνει αυτό που χρειάζεται, ανάλογα με τον ρόλο του μέσα
σε αυτήν, χωρίς να εμποδίζει τη λειτουργία των άλλων και να ξεφεύγει από τα
πλαίσια που έχουν οριστεί για τον ίδιο, χωρίς δηλαδή να είναι πολυπράγμων.
24. Νόμοι (Πλάτων
- Πριν το 347 π.Ε.) Ο τελευταίος και εκτενέστερος διάλογος που γράφτηκε προς
το τέλος της ζωής του, μετά το τρίτο
ταξίδι του στη Σικελία. Είναι ο μοναδικός διάλογος όπου δεν συμμετέχει ο
Σωκράτης. Αποτελείται από δώδεκα βιβλία με τρεις συνδιαλεγόμενους άνδρες.
Εξελίσσεται στην Κρήτη, όπου οι τρεις περιπατητικοί συζητητές κατευθύνονται από
την Κνωσσό στο σπήλαιο και το ναό του Δία, κάνοντας την πορεία του βασιλιά και
νομοθέτη της Κρήτης Μίνωα, όταν συνάντησε τον πατέρα του Δία, σύμβουλο στο
νομοθετικό του έργο. Με αυτό το έργο ο Πλάτωνας θέλησε να γεφυρώσει κάπως το
χάσμα, που χωρίζει την ιδεατή πολιτεία του από την πραγματική ελληνική
πολιτεία. Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα και από αυτό προσδιορίζεται το
περιεχόμενό του. Σημαντική είναι η αναφορά στην εντελώς απομυθοποιημένη
ερμηνεία της Θεολογίας, αλλά και στην αιτιολόγηση των κανόνων θέσπισης του
θετού δικαίου. Όπου δεν μπορεί να επιβληθεί (να κυβερνά) ο νους ως μόνος άρχων
των πάντων, που δεν επιτρέπεται να είναι κανενός δούλος ή υπήκοος, μόνο ένα
υποκατάστατο υπάρχει, η θέσπιση του νόμου. Οι περισσότεροι σχολιαστές της
πλατωνικής Πολιτείας αποτρέπουν την ανάγνωση του έργου ως "εγχειρίδιο
καλής διακυβέρνησης"
25. Ανάβασις (Ξενοφών
- 370 π.Ε.) Αυτοβιογραφικό και ιστορικό διήγημα. Περιγράφει τη
συμμετοχή σώματος 13.000 Ελλήνων μισθοφόρων ανάμεσα στους οποίους 700
Σπαρτιάτες, από τη στιγμή που εντάχθηκαν στον στρατό του Κύρου και συμμετείχαν
στην εκστρατεία εκείνου κατά του αδελφού του Αρταξέρξη και ειδικότερα στη μάχη
στα Κούναξα το 401 π.Ε. Μετά τον θάνατο του Κύρου, ο Αρταξέρξης εκτέλεσε τους
Έλληνες στρατηγούς. Το υπόλοιπο Ελληνικό στράτευμα βρέθηκε ακέφαλο εν μέσω
εκατοντάδων χιλιάδων εχθρών. Εξέλεξε νέους στρατηγούς, μεταξύ των οποίων και ο
νεαρός Ξενοφών, και μαχόμενο ακολούθησε μία περιπετειώδη επιστροφή από τη Μικρά
Ασία και τις Ποντιακές Άλπεις προς τη Μαύρη Θάλασσα, η λεγόμενη «κάθοδος των
μυρίων».
26. The Panchatantra (Vishnu Sharma
- Πριν
το 300 π.Ε.) Ινδική συλλογή
αλληλένδετων ζωικών μύθων σε σανσκριτικό στίχο και πεζογραφία, που
χρονολογείται στο 300, αλλά οι μύθοι είναι πιθανότατα πολύ πιο αρχαίοι. Είναι
πιθανότατα ένα ινδουιστικό κείμενο που βασίζεται σε προφορικές παραδόσεις με
«μύθους ζώων που είναι τόσο παλιοί όσο μπορούμε να φανταστούμε». Είναι «σίγουρα
το πιο συχνά μεταφρασμένο λογοτεχνικό προϊόν της Ινδίας» και αυτές οι ιστορίες
είναι από τις πιο γνωστές στον κόσμο. Υπάρχει μια έκδοση του Panchatantra
σχεδόν σε όλες τις κύριες γλώσσες της Ινδίας, και επιπλέον 200 εκδόσεις του
κειμένου σε περισσότερες από 50 γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Μια εκδοχή έφτασε
στην Ευρώπη τον 11ο αιώνα. "...πριν από το 1600 υπήρχε στα Ελληνικά,
Λατινικά, Ισπανικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Παλαιοσλαβονικά, Τσεχικά και
ίσως σε άλλες σλαβονικές γλώσσες. Το εύρος του έχει επεκταθεί από την Ιάβα έως
την Ισλανδία." (Edgerton -1924)
27. Το
μυθιστόρημα του Νίνου και της Σεμίραμις (άγνωστου τέλος 2ου - Αρχές 1ου αι. π.Ε.) Θεωρείται ο
πρόδρομος του σύγχρονου μυθιστορήματος και έχει σωθεί αποσπασματικά. Δύο
πάπυροι με αποσπάσματα του έργου βρέθηκαν στην Αίγυπτο στα τέλη του 19ου αιώνα
και δημοσιεύτηκαν το 1893. Αργότερα, βρέθηκε ένα άλλο απόσπασμα, που
δημοσιεύτηκε το 1945. Οι πάπυροι φυλάσσονται στο Βερολίνο, τη Γενεύη και το Κάϊρο.
Οι ήρωες - ερωτευμένα ξαδέρφια, αποφασίζουν να απευθυνθούν ο καθένας στη μητέρα του άλλου, ζητώντας να
επισπευσθεί ο γάμος τους. Ο Νίνος διαμαρτύρεται για την αδικία των εθίμων που
απαγορεύουν σε κορίτσια κάτω των 15 ετών να παντρεύονται (η Σεμίραμις είναι 13
ετών), εκφράζει τους φόβους του για τις ιδιοτροπίες της μοίρας, που μπορεί να
βλάψουν τα συμφέροντα του βασιλείου που απαιτούν τεκνοποίηση. Γι' αυτό ο Νίνος
ζητά να επιταχυνθεί ο γάμος. Η Σεμίραμις ξεκαθαρίζει στη θεία της ότι θέλει να
της πει κάτι, αλλά δεν μπορεί να αρθρώσει ούτε μια λέξη...
28. Περί της
φύσεως των πραγμάτων «De rerum natura» (Τίτος Λουκρήτιος Κάρος 57 π.Ε.) Ο στόχος του
έργου ήταν να απαλλάξει το νου των ανθρώπων από την προκατάληψη και το φόβο του
θανάτου. Για να το πετύχει αυτό αναπτύσσει διεξοδικά τις θέσεις του Επίκουρου, τον
οποίον και αποθεώνει. Η διάσωση όλων των κειμένων του ποιήματος είναι
αξιοσημείωτο γεγονός, δεδομένης της εχθρότητας της χριστιανικής Εκκλησίας, η
οποία και ήταν το μόνο μέσο μετάδοσης για λατινικά κείμενα σχετικά με τον
Λουκρήτιο και τον Επίκουρο. Παρά ταύτα, τα διασωθέντα κείμενα είναι συνήθως
παραποιημένα και έχουν γίνει επίπονες προσπάθειες για την αποκατάστασή τους.
29. Ελεγείες Ι-IV
(Σεξτος Προπέρτιος - Από το 30 π.Ε. και
μετά). Αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο
ρεαλισμό και το ρομαντισμό. Το ύφος του σημαδεύεται από φαινομενικά απότομες
μεταπτώσεις και είναι πολύ υπαινικτικό. Στην
Ελεγεία της Κορνηλίας (IV.xi) αυτή συμβουλεύει τον άνδρα της πώς να είναι ένας
καλός πατέρας μετά το θάνατό της: «Και αν ποτέ θρηνείς, μην τα αφήνεις να δουν,
παρά όταν έρχονται σιμά σου, παραπλάνησε τα φιλιά τους με στεγνά μάγουλα! Να
είσαι ήσυχος σε άυπνες νύχτες που πέρασες σκεπτόμενος ότι σου λείπω και με
συχνά όνειρα να σου φαίνεται πως βλέπεις το πρόσωπό μου. Και όταν μιλάς μόνος
σου στο πορτραίτο μου, κάνε κάθε σου λόγο πιστεύοντας πως θ' απαντήσω» - Για τη
φλογερή Κυνθία επίσης, ο ποιητής δεν φοβάται το θάνατο, αλλά ότι θα χάσει την
Κυνθία («καμιά αγάπη δεν είναι ποτέ αρκετά μακρόχρονη» - I.xix ). Περιγράφει
πως τον εμπνέει να γράψει: «Ας πούμε ότι βγαίνει αστράφτοντας με μετάξια από
την Κω, το Κώον της φόρεμα μιλά για ένα τόμο (τον εμπνέει να γράψει ο ίδιος)... ή πάλι αν σφαλίσει τα βλέφαρα σε
επιθυμητό ύπνο, έχω χίλιες νέες ιδέες για ποιήματα. Αν πάλι παλεύει μαζί μου
γυμνή, ε, τότε σωρεύουμε μακροσκελείς Ιλιάδες. Απ' ό,τι μπορεί να κάνει ή να
πει, ένα έπος γεννιέται, μεγάλο, από το τίποτα» (II.i).
30. Αινειάς (Βιργίλιος,
29–19 π.Ε.) Δημιούργησε έναν ιδρυτικό μύθο - εθνικό έπος για την
κοσμοκράτειρα Ρώμη. Έχει χαρακτήρα ανεξάρτητο από τον Όμηρο και παρά την μίμηση
είναι συνάμα νέο και προσωπικό δημιούργημα. Τα πρώτα 6 βιβλία αφηγούνται τις
περιπλανήσεις του Αινεία από την Τροία μέχρι την άφιξή του στην Ιταλία, ενώ τα
άλλα 6 τον πόλεμο μεταξύ των αφιχθέντων Τρώων και των ντόπιων. Στο έπος
αναφέρονται η Διδώ (που από τη Τύρο πήγε στη Κύπρο και από εκεί στις ακτές της Αφρικής
όπου ίδρυσε τη Καρχηδόνα) το Δάλι της Κύπρου, ο Παλαμήδης (Για τον Παλαμήδη δείτε εδώ) και οι Δρύοπες της
Εύβοιας. Υποδειγματικά για την αισθητική τους αρτιότητα παραμένουν τα σημεία
εκείνα στα οποία αναπτύσσονται ορισμένα ειδυλλιακά μοτίβα και εξυμνούνται τα
αισθήματα εκείνα που επιλύουν ο θάνατος και η αδυσώπητη μοίρα. Από τα ωραιότερα
χωρία θεωρούνται εκείνα όπου περιγράφεται ο τάφος του Πολυδώρου που στάζει αίμα
και εκείνο όπου τα πλοία των Τρώων μεταμορφώνονται σε θαλάσσιες Νύμφες.
31. Από την
ίδρυση της πόλης «Ab Urbe Condita» (Τίτος Λίβιος - λίγα χρόνια π.Ε. έως λίγα
χρόνια αργότερα) Από τα 142 βιβλία σώζονται τα πρώτα 10 και από το 21ο
μέχρι το 45ο. Ο Τίτος Λίβιος επιθυμούσε να γράψει την ιστορία της
Ρώμης από τις μυθικές αρχές της για τις οποίες δεν ασκεί καμία κριτική, μέχρι
τις μέρες του. Όσο προχωράει, η διήγηση του γίνεται όλο και πιο λεπτομερής καθώς
το υλικό του γίνεται πλουσιότερο και πιο αξιόπιστο. Με δύο μέσα καταφέρνει να
κρατήσει ζωντανούς τους ήρωες του: Με την σκιαγράφηση των χαρακτήρων τους και
με τις αγορεύσεις τους. Ο αναγνώστης κατατοπίζεται χωρίς να προβάλλεται το
πρόσωπο του αφηγητή. Το ύφος του χαρακτηρίστηκε “lactea ubertas” (ρέων σαν το
γάλα). Αυτό σήμαινε ότι ήταν πλούσιο, λείο και αδιατάραχτο και ποικίλει από
περίτεχνες, λεκτικές και φραστικές κατασκευές μέχρι την στεγνή απλότητα,
ανάλογα με τα γεγονότα που έχει να αφηγηθεί.
Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia
