Προτάσεις ανάγνωσης (111-122) (Δημοσιευμένα απο το 1789 έως το 1813)

Θεωρούμε σκόπιμο να διευκρινίσουμε ότι το μέγεθος των συνοπτικών παρουσιάσεων που προηγήθηκαν ή ακολουθούν δεν έχει καμία σχέση με τη λογοτεχνική αξία των έργων, αλλά κύρια με ότι μου αρέσει και θέλω να το μοιραστώ μαζί σας.

111. Ο φτωχός άνθρωπος του Τόκενμπουργκ (Ούλριχ Μπραίκερ – 1789) Είναι η αυτοβιογραφία του, που περιγράφει κυρίως τη ζωή του – πότε κρύο, πότε ζέστη - από μια ανώτερη οπτική γωνία. Κοιτάζει υποτιμητικά τα περασμένα χρόνια, με ήρεμη και πικρή κοροϊδία. Για παράδειγμα, δεν κατέκτησε την Αννούλα. Έτσι, δεν έχει άλλη επιλογή από το να αρκεστεί στη Δουλτσινέα του, η οποία είναι σίγουρη. «Όλα τα γεγονότα της ζωής μου..., θα μπορούσα να γεμίσω ολόκληρους τόμους με αυτά,...να θρηνώ σαν κουκουβάγια... Αλλά η ανόητη συγγραφική τάση έχει σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί [λόγω δουλειάς]». «Η πατρίδα μου δεν είναι γη του γάλακτος και του μελιού… της οποίας οι κάτοικοι ήταν πάντα γνωστοί ως ανήσυχοι και άτεχνοι άνθρωποι… Αλλά… δεν είναι σωστό να περιγράψω τους συμπατριώτες μου».

112. Κριτική της κριτικής ικανότητας (Εμμανουήλ Καντ – 1790) Αναφέρεται στην αισθητική θεωρία και τη φιλοσοφία της τέχνης, καθιστώντας το μια από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Καντ στη λογοτεχνία και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Εξερευνά τη φύση της ομορφιάς, την υπέρτατη και καλλιτεχνική κρίση, πλαισιώνοντας τη συζήτηση με όρους ατομικής αντίληψης και καθολικών κριτηρίων. Οι διακρίσεις του μεταξύ του ωραίου και του υψηλού παρουσιάζουν περιγραφές και πλαίσια για προβληματισμό σχετικά με τις συναισθηματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις που έχουν η λογοτεχνία και η τέχνη στα άτομα. Αυτό το κείμενο επηρέασε άμεσα τα ρομαντικά και ύστερο-ρομαντικά λογοτεχνικά κινήματα, όπου τα θέματα του υψηλού (απεραντοσύνη, δέος, τρόμος) εξερευνήθηκαν βαθιά στην ποίηση και την πεζογραφία. Ο ρόλος του παρατηρητή και η υποκειμενική φύση της εμπειρίας διερευνώνται. Η αντιμετώπιση της αισθητικής από τον Καντ είναι κατά κάποιο τρόπο πιο προσιτή από τα άλλα έργα του, καθώς εμπλέκεται με λογοτεχνικό τρόπο με το ανθρώπινο συναίσθημα και την προσωπική αντίληψη. Συχνά χρησιμοποιεί ζωντανές εικόνες και λογοτεχνικές αποχρώσεις ως επιχειρήματα που προκαλούν μια πιο στοχαστική, συναισθηματική απόκριση, παρόμοια με το ύφος που συναντάμε στον λογοτεχνικό λόγο.

113. Το Όνειρο του Κόκκινου Παλατιού ή Η ιστορία της πέτρας «Hong Lou Meng» (Τσαο Σιουτσίν «Cao Xueqin» - 1791) Θεωρείται από τα πιο σημαντικό μυθιστόρημα της κινεζικής λογοτεχνίας. Αφηγείται την άνοδο και την πτώση μιας οικογένειας ευγενών και εξετάζει τις σχέσεις, την κοινωνία, την πολιτική και την απογοήτευση του ανθρώπινου πνεύματος μέσα από τα μάτια της νεαρής ηρωίδας, Τάο Γιουάν. Το έργο συνδυάζει ρεαλισμό, ρομαντισμό και φιλοσοφία. Ξεκινά πως η θεά Νου-Κούα, για να επισκευάσει το θόλο του ουρανού, πήρε 36.501 βράχους και τελικά χρησιμοποίησε 36.500. Ο βράχος που τον είχαν αγγίξει τα θεϊκά χέρια, είχε αποκτήσει πλέον μαγικό πνευματισμό και η ψυχή του έμεινε παραπονεμένη. Ο Πάο-Γιου, ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, δεν είναι τίποτα' άλλο από την ενσάρκωση του βράχου που έρχεται στη γη, όπου γίνεται η μεγαλειώδης κάθαρση, ολοκληρώνεται η συνειδητή του τελειοποίηση και δεν πρόκειται πια να νοιώσει κανένα παράπονο αφού γίνεται αθάνατος. Το μυθιστόρημα έχει περίπου 40 πρόσωπα βασικούς ήρωες και ηρωίδες και εκατοντάδες συμπληρωματικούς, διακρίνεται δε για τα πολυσύνθετα πορτρέτα των γυναικείων χαρακτήρων (μεταξύ των οποίων των 12 καλλονών). Περιγράφει τη ζωή χωρίς υπεκφυγές, αντίθετα από προγενέστερους συγγραφείς που διαμόρφωναν χαρακτήρες είτε ολότελα καλούς είτε ολοκληρωτικά κακούς. Είναι ταυτόχρονα διαποτισμένο από τη βουδιστική αντίληψη της ματαιότητας, αλλά με συνεχείς αναφορές στον ταοϊσμό και τον κομφουκιανισμό, που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στην Κίνα.

DiderotJacquesFatalist01

114.    Ζακ ο μοιρολάτρης και ο αφέντης του   (Ντενίς Ντιντερό, 1771- 1796) Το έγραφε μέχρι το θάνατό του και δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο. Σώζονται μερικά χειρόγραφα εκ των οποίων το πιο σημαντικό θεωρείται αυτό της Αγίας Πετρούπολης, καθώς περιέχει αρκετές διορθώσεις που φαίνονται να έγιναν από τον συγγραφέα και μάλιστα με υποδείξεις για το που πρέπει να μπουν. Το χειρόγραφο αυτό το έστειλε η κόρη του συγγραφέα στην Αικατερίνη Β' όταν πέθανε ο πατέρας της. Το κύριο θέμα του μυθιστορήματος είναι η σχέση μεταξύ του Ζακ και του κυρίου του, το όνομα του οποίου δεν αναφέρεται. Το αφεντικό και ο Ζακ ξεκινούν ένα ταξίδι, για ένα αόριστο προορισμό και για να διώξει την πλήξη του μεγάλου ταξιδιού το αφεντικό αναγκάζει τον Ζακ να αφηγηθεί ιστορίες για τους έρωτές του. Οι ιστορίες του Ζακ διακόπτονται συνεχώς από την εμφάνιση άλλων χαρακτήρων και από διάφορες κωμικές παρεξηγήσεις. Άλλοι χαρακτήρες του μυθιστορήματος αφηγούνται επίσης τις ιστορίες τους, οι οποίες, με τη σειρά τους, διακόπτονται συνεχώς από διάφορα γεγονότα. Στο βιβλίο παρουσιάζεται και ένας «αναγνώστης» κατά καιρούς, ο οποίος, καθώς προχωρά το βιβλίο, διακόπτει περιοδικά τον αφηγητή με ερωτήσεις, αντιρρήσεις και απαιτήσεις για πρόσθετες λεπτομέρειες. Οι ιστορίες που λέγονται είναι συνήθως χιουμοριστικές και επικεντρώνονται στις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα και το σεξ. Η βάση της φιλοσοφίας του Ζακ είναι η πεποίθηση ότι ό,τι συμβαίνει στον κόσμο, καλό ή κακό, είναι γραμμένο «εκεί πάνω» σε έναν μεγάλο κύλινδρο. που σταδιακά ξεδιπλώνεται με την πάροδο του χρόνου. Παρά αυτή την πεποίθηση, ο Ζακ δίνει μεγάλη σημασία στις πράξεις του και δεν είναι παθητικός παρατηρητής. Το βιβλίο είναι γεμάτο αντιφατικούς χαρακτήρες και άλλες παραστάσεις δυϊσμού. Μία από τις ιστορίες λέει για δύο στρατιώτες που μοιάζουν τόσο μεταξύ τους που γι' αυτό μάχονται συνεχώς και αλληλοτραυματίζονται, αν και είναι καλύτεροι φίλοι. Μια άλλη ιστορία αφορά τον πατέρα Χάντσον, έναν διανοούμενο και εκκλησιαστικό μεταρρυθμιστή, και ταυτόχρονα τον πιο διεφθαρμένο χαρακτήρα του έργου. Επιπλέον ο Ζακ και ο κύριός του υπερβαίνουν τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί, ο Ζακ αποδεικνύει ευθαρσώς ότι ο κύριος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν, πράγμα που σημαίνει ότι ο Ζακ είναι ο κύριος και ο κύριος είναι ο υποτελής.  Το μυθιστόρημα έλαβε μικτές κριτικές από κριτικούς. Οι Γάλλοι κριτικοί του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα μίλησαν αποδοκιμαστικά γι' αυτόν, θεωρώντας τον ως μίμηση του Ραμπελέ και σημειώνοντας την ελευθεριότητά του. Αντίθετα έκανε μεγάλη εντύπωση στους Γερμανούς ρομαντικούς, που μπόρεσαν να το γνωρίσουν πολύ νωρίτερα από τους Γάλλους. Ο Σίλλερ αντιμετώπισε το μυθιστόρημα με μεγάλο σεβασμό και το συνέστησε στον Γκαίτε, ο οποίος επίσης το αγάπησε. Ο Friedrich Schlegel μιλάει θετικά για το μυθιστόρημα στα κριτικά του άρθρα, θεωρώντας το ιδανικό ευφυΐας. Ο Σταντάλ το επαινεί σε πολλά από τα έργα του, όπως στα «Ιστορία της ζωγραφικής στην Ιταλία», «Σημειώσεις ενός τουρίστα» και τη πραγματεία «Περί αγάπης». Οι κριτικοί του εικοστού αιώνα, όπως ο Leo Spitzer και ο Robert Loy, έτειναν να βλέπουν το μυθιστόρημα ως ένα βασικό έργο στην παράδοση του Θερβάντες και του Ραμπελέ, εστιάζοντας περισσότερο στην τεράστια ποικιλία του, παρά στην επίλυσή φιλοσοφικών προβλημάτων.           

115.    Ζίμπενκες «Siebenkäs» (Ζαν Πωλ, 1796-1797) Γερμανικό ρομαντικό μυθιστόρημα που εκδόθηκε σε τρεις τόμους. Τα έργα του Ζαν Πωλ χαρακτηρίζονται από αυτοβιογραφικά στοιχεία, πικρή σάτιρα, χιούμορ, φαντασία και ανατροπές. Πεπεισμένος δημοκράτης και υποστηρικτής των ιδεών του Διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης. Η ιστορία του μυθιστορήματος, αφορά τη ζωή του Siebenkäs, παντρεμένου και δυστυχισμένου που συμβουλεύεται τον φίλο του, Leibgeber, ο οποίος, στην πραγματικότητα, είναι το alter ego του, ή Doppelgänger. Ο Leibgeber πείθει τον Siebenkäs να προσποιηθεί τον θάνατο του, προκειμένου να ξεκινήσει μια νέα ζωή. Ο Siebenkäs δέχεται τις συμβουλές του και σύντομα συναντά την όμορφη Natalie. Οι δυο τους ερωτεύονται. εξ ου και ο «γάμος μετά θάνατον» που σημειώνεται στον τίτλο. Είναι το πρώτο μυθιστόρημα στο οποίο ένας όμοιος, περιγράφεται ως "Doppelgänger" που είναι μια εισαγωγή στη λογοτεχνία από τον Ζαν Πωλ (αρχικά γράφτηκε ως "Doppeltgänger"). Η απρόσμενη εισαγωγή της σάτιρας στην περιγραφή για τη ζωή σε μια μικρή πόλη και των συγκινητικών στιγμών του του ψυχολογικού πόνου του ήρωα, ωθεί τον αναγνώστη να θέλει να μάθει για τη φιλοσοφική ειλικρίνεια του και την ψυχολογική του κατάσταση. Η ασυνέπεια και η διάσπαση του Siebenkäs είναι θεμελιώδης και εξακολουθεί να χαρακτηρίζει τις ευαισθησίες ατόμων μικροαστικής ή και αστικής ανατροφής. 

Hölderlin_-_Hyperion,_1911_-_3257287_F

116.    Υπερίων ή Ο ερημίτης στην Ελλάδα (Φρίντριχ Χέλντερλιν, 1797-1799) Επιστολικό μυθιστόρημα που εκδόθηκε αρχικά σε δύο τόμους. Το έργο αναπτύσσεται με τη μορφή επιστολών του Υπερίωνα στον Γερμανό φίλο του Bellarmin, μαζί με μερικές επιστολές προς την αγαπημένη του  Διοτίμα και διακρίνεται για τον φιλοσοφικό κλασικισμό και τις εκφραστικές περιγραφές. Η Διοτίμα (όνομα ιέρειας στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα) είναι η αγαπημένη του Σουζέττε. Διαδραματίζεται στην Ελλάδα και ασχολείται με αόρατες δυνάμεις, συγκρούσεις, ομορφιά και ελπίδα. Αφηγείται τις προσπάθειες του Υπερίωνα να ανατρέψει την τουρκική κυριαρχία στην Ελλάδα (σε μια από τις υποσημειώσεις ο Hölderlin συνδέει συγκεκριμένα τα γεγονότα του μυθιστορήματος με τα Ορλοφικά). Επίσης την απογοήτευσή του με την αποτυχία της εξέγερσης, την επιβίωση στη θανατηφόρα ναυμαχία του Τσεσμέ, την ψυχολογική κατάπτωσή του όταν η Διοτίμα πεθαίνει πριν μπορέσουν να επανενωθούν και τη μετέπειτα ζωή του ως ερημίτης στην άγρια ελληνική ύπαιθρο, όπου εξυμνεί την ομορφιά της φύσης και ξεπερνά την τραγωδία της μοναξιάς του. Ταυτόχρονα, ο Υπερίων, μετά από όλες αυτές τις απώλειες, καταλαβαίνει τα όρια της εξιδανικευμένης του αντίληψης για την Ελλάδα. Η αδυναμία να ταξιδέψει γίνεται η ουσία του ταξιδιού του. Με τον Χέγκελ διατηρούσε φιλία που κατάφερε να εμπνεύσει τον φιλόσοφο ώστε να γράψει ένα ποίημα σε ελεύθερο ρυθμό, που ο Χέγκελ το αφιέρωσε στο Χέλντερλιν. 

Faust_(Goethe),_Erstdruck_1832

117.    Φάουστ (Γκαίτε, 1808 & 1832) Ο Γκαίτε δούλεψε την ιδέα του Φάουστ για 60 χρόνια. Ο «τυχερός» (λατινικά) του τίτλου έφερε τύχη κάνοντας «αθάνατο» και τον συγγραφέα του. Επεξεργάστηκε τον μεσαιωνικό θρύλο του Φάουστ, που ήταν βασισμένος σε ιστορικό πρόσωπο του 16ου αιώνα. Το έργο σπάνια ανεβαίνει στη σκηνή στο σύνολό του καθώς περιλαμβάνει 12.111 στίχους. Είχε σημαντική επιρροή στον παγκόσμιο πολιτισμό, καθώς έγινε πηγή δημιουργίας για πολλά καλλιτεχνικά έργα. Ο Γκαίτε στο έργο δεν ξεχωρίζει την ανθρώπινη προσωπικότητα από την ίδια τη φύση, την έχει ενταγμένη μέσα στις δυνάμεις και ορμές της φύσης, είναι η ίδια μια έκφραση της φύσης. Έργο ελεύθερο από τα «πρέπει» της θρησκείας, της μικροαστικής ηθικής και της κυρίαρχης αισθητικής της εποχής του. Παρωδεί τους κλασσικούς (με την ανάσταση της Ελένης, τη γέννηση του Ευφορίωνα και το θάνατό του, την παρουσίαση των θεών ως τεράτων, την επιστροφή της Ελένης στον Άδη κ.α.), πράγμα όχι και τόσο αποδεκτό για τους κριτικούς της εποχής του. Ο Φάουστ σαν μια αδιάληπτη και διευρυμένη φαντασίωση  ερωτικής επιθυμίας εισβάλλει στα ασυνείδητα πεδία του ανθρώπινου μυαλού, συνθέτει μύθους, φαντασία, ψυχισμό και σύγχρονες ανάγκες αναπτύσσοντας το ρόλο του πολυπράγμονα έρωτα και αντιμετωπίζει τελικά με επιτυχία τον υπερεκτιμημένο θανατηφόρο Μεφιστοφελή. Η καρ διά, οι αισθήσεις και η λογική του ήρωα είναι διαχωρισμένες, με τους δικούς τους σκοπούς η κάθε μία και συγκρούονται σε όλη τη πλοκή του έργου με το ήρωα να είναι το πεδίο των μαχών τους. Το έργο δείχνει ότι η ερωτική έλξη από μόνη της δεν φτάνει, αλλά και ότι χωρίς αυτή τίποτα δεν είναι επαρκές. Στο παλιό θρύλο έβαλε νέα θέματα, όπως το θέμα της «Μαργαρίτας», το πιο γνωστό επεισόδιο του έργου. Στο δεύτερο μέρος, ο θρύλος ανέφερε ήδη τον γάμο του Φάουστ με την Ωραία Ελένη και μια συνάντηση με έναν αυτοκράτορα, αλλά ο Γκαίτε παράλλαξε την υπόθεση και σε αντίθεση με την αρχική πηγή. Έτσι ο Φάουστ, παρά τις αμαρτίες του ανέρχεται στους Ουρανούς συνοδευόμενος από καλλίπυγους νεαρούς αγγέλους («οι συμφωνίες είναι άχρηστες σήμερα», ωρύεται ο Μεφιστοφελής, αντιλαμβανόμενος ότι η κάθε συμφωνία τηρείται μόνο όταν υπάρχει ισοτιμία ισχύος), εκφράζοντας με αυτό την αισιόδοξη κοσμοθεωρία του συγγραφέα, που δεν είναι άλλη από την τελική υπεροχή του καλού απέναντι στο κακό. Το ανήσυχο πνεύμα του ήρωα, που είναι ταυτόχρονα το αμάρτημα (για κάποιους της προγενέστερης εποχής ίσως) αλλά και η σωτηρία του. Η «ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών και αισθημάτων» που ενστερνιζόταν ο Γκαίτε ερμηνεύτηκε από τον Τόμας Μαν ως «μεταφορά των οικονομικών αρχών του φιλελευθερισμού στα ζητήματα της πνευματικής ζωής».

118.    Παιδικά Χρόνια «Flegeljahre» (Ζαν Πωλ – 1809)               Αυτοβιογραφική αναζήτηση που συνδυάζει το λυρισμό και την κωμωδία με έντονες φιλοσοφικές αναφορές. Ο Jean Paul αναπτύσσει τη σκέψη του πάνω στη ζωή, την ελευθερία και τον άνθρωπο με μια μοναδική και εξαιρετικά συναισθηματική γλώσσα. Το μυθιστόρημα αποτελείται από τέσσερις τόμους και αναφέρεται στους δίδυμους αδερφούς Walt και Vult, καθώς και σε πολίτες και ευγενείς τη δεκαετία του 1890 στη Φραγκονία και τη γύρω περιοχή. Ο αναγνώστης απολαμβάνει μια συναρπαστική πλοκή, ιδιαίτερα στην αρχή και στο τέλος του κειμένου. Τρία σημαντικά στοιχεία της πλοκής του μυθιστορήματος είναι η κληρονομιά, το διπλό μυθιστόρημα και η ιστορία αγάπης. Το εκτενές κείμενο είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο μωσαϊκό που αποτελείται από εκατοντάδες μικρές αφηγήσεις & περιγραφές. Η κληρονομιά τονίζεται στην αρχή του μυθιστορήματος και φαίνεται ότι αυτή η ιστορία τονώνει την πλοκή. Όμως στην πορεία ο αναγνώστης την χάνει από τη πλοκή και προς το τέλος ξαναεμφανίζεται αλλά για πολύ σύντομα. Τόσο η ιστορία κληρονομιάς όσο και η ιστορία αγάπης δεν έχουν «αποδεκτό» τέλος στο μυθιστόρημα. Αλλά τουλάχιστον τα δίδυμα χωρίζουν σε μια απίστευτη σκηνή στο τέλος του μυθιστορήματος, δηλαδή ο Walt μένει στο Haslau και ο Vult, φυσώντας το φλάουτο του, βγαίνει στον ελεύθερο κόσμο από τον οποίο προήλθε στην αρχή του μυθιστορήματος - δίνοντας ακόμη και συναυλίες στο Παρίσι και τη Βαρσοβία. Πριν από τη μελωδική αναχώρησή του, ο Vult λέει στον Walt: «Σε αφήνω όπως ήσουν και πηγαίνω όπως ήρθα». «Να είσαι καλά, δεν μπορείς να αλλάξεις, δεν μπορώ να βελτιωθώ» Με αυτό λέγονται όλα.

Αριστουργήματα γλυπτικής 1801 - 1880

119.     Εκλεκτικές συγγένειες «Die Wahlverwandtschaften»    (Γκαίτε – 1809)  Ένα από τα πιο σύνθετα μυθιστορήματα της γερμανικής λογοτεχνίας με τεράστια αφθονία συμβόλων, μοτίβων και φιλοσοφικών, εκπαιδευτικών και θρησκευτικών παρεκκλίσεων. Είναι σχεδόν αδύνατο για τον απλό αναγνώστη να το κατανοήσει ολοκληρωτικά με μια ανάγνωση. Αυτή ήταν φαίνεται η πρόθεση του Γκαίτε: είδε το μυθιστόρημά του σαν ένα παιχνίδι γρίφων που ήταν αδύνατο να αποκρυπτογραφηθεί εύκολα. Αναφέρεται στην ιστορία ενός ζευγαριού, του οποίου ο γάμος διαλύεται όταν προσκαλούν έναν φίλο και μια συγγενή στο σπίτι τους. Όπως σε μια χημική αντίδραση, οι δύο σύζυγοι βιώνουν μια ισχυρή, αμοιβαία νέα έλξη: η λογική Σαρλότε προς τον έξυπνο και ενεργητικό λοχαγό Ότο και ο παρορμητικός, παθιασμένος Έντουαρντ προς τη νεαρή, ελκυστική Οττιλί. Η ιστορία παρουσιάζεται κυρίως σε παρελθόντα χρόνο, αλλά ο συγγραφέας αλλάζει στον ενεστώτα όταν θέλει να αυξήσει τον ρυθμό της αφήγησης, να δημιουργήσει σασπένς ή να απεικονίσει την ψυχική αγωνία ενός χαρακτήρα.  Η σύγκρουση μεταξύ του ανθρώπινου πάθους και των κοινωνικών κανόνων οδηγεί σε μια σειρά δυσμενών γεγονότων, που καταλήγουν σε τραγικό τέλος. Αναφέρεται ότι είναι το πρώτο έργο που μοντελοποιεί τις ανθρώπινες σχέσεις ως χημικές διεργασίες, μετά τον αφορισμό του Εμπεδοκλή: «οι άνθρωποι που αγαπούν ο ένας τον άλλον αναμιγνύονται όπως το νερό και το κρασί, οι άνθρωποι που μισούν ο ένας τον άλλον διαχωρίζονται όπως το νερό και το λάδι». Στη χημεία των αρχών του δέκατου ένατου αιώνα, η φράση "εκλεκτικές συγγένειες" χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει ενώσεις που αλληλοεπιδρούσαν μεταξύ τους μόνο υπό επιλεγμένες συνθήκες. Ο Γκαίτε το χρησιμοποίησε ως οργανωτική μεταφορά για το γάμο και για τη σύγκρουση μεταξύ ευθύνης και πάθους. Στο έργο, οι ερωτικές υποθέσεις και οι σχέσεις ανθρώπων περιγράφονται ως χημικές αντιδράσεις προκαθορισμένες μέσω χημικών συγγενειών, παρόμοιων με τις χημικές ενώσεις. Ο Γκαίτε σκιαγράφησε την άποψη ότι το πάθος, ο γάμος, η σύγκρουση και η ελεύθερη βούληση υπόκεινται σε νόμους της χημείας.  Οι απόψεις με τα χρόνια διίστανται ως προς το αν η θεωρία του Γκαίτε χρησιμοποιήθηκε ως μεταφορά. Στη νουβέλα, η κεντρική χημική αντίδραση που λαμβάνει χώρα είναι μια αντίδραση διπλής μετατόπισης (διπλή εκλεκτική συγγένεια), μεταξύ ενός παντρεμένου ζευγαριού Eduard και Charlotte (BA), στο τέλος του πρώτου έτους του γάμου τους (που είναι ο δεύτερος για τον καθένα από αυτούς) και των δύο καλών τους φίλων, Captain και Ottilie (CD), αντίστοιχα. Οι πρώτοι γάμοι τους περιγράφονται ως κανονισμένοι γάμοι οικονομικής σκοπιμότητας. Στο τέταρτο κεφάλαιο, οι χαρακτήρες περιγράφουν λεπτομερώς την πρώτη στον κόσμο λεκτικά απεικονισμένη ανθρώπινη χημική αντίδραση διπλής μετατόπισης. Το κεφάλαιο ξεκινά με την περιγραφή του χάρτη συγγένειας (χάρτης αντιδράσεων) ή του «τοπογραφικού χάρτη» όπως τον αποκαλεί ο Γκαίτε. «Έχει ξεσηκώσει θύελλα ερμηνευτικής σύγχυσης... Κάποιοι υποστηρίζουν ότι προτείνει μια φιλοσοφία της φύσης που έχει τις ρίζες της στη μοίρα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ελεύθερη επιλογή. Άλλοι πιστεύουν ότι η χημική θεωρία είναι απλώς μια δομική κατασκευή, που επιτρέπει στον συγγραφέα να προαναγγέλλει γεγονότα στο μυθιστόρημα και δεν έχει καμία σχέση με τα μεγαλύτερα ζητήματα του μυθιστορήματος». (Astrida Tantillo, 2001) Ο Walter Benjamin (1921) υποστηρίζει τη δυνατότητα υπέρβασης της μυθικής σκέψης (την οποία εντοπίζει στο μέσο της πεζογραφίας του Γκαίτε) προς όφελος της δυνατότητας μιας ακόμη ασυνάντητης (και αρχικά αδιανόητης) «ελευθερίας». Τυπικά, ο Μπέντζαμιν εντοπίζει αυτή την εμπειρία στην τέχνη, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, μόνη της είναι ικανή, μέσω της διαμεσολάβησης, να υπερβεί τις δυνάμεις του μύθου.

120.    Διηγήματα «Erzählungen» (Χάινριχ φον Κλάιστ «Heinrich von Kleist», 1810-1811) "Ολόκληρη η ζωή του Κλάιστ ήταν γεμάτη από μια προσπάθεια για ιδανική και απατηλή ευτυχία, και αυτό αποτυπώθηκε στο έργο του. Ήταν ο πιο σημαντικός βόρειο-Γερμανός δραματουργός του ρομαντικού κινήματος, και κανένας από τους ρομαντικούς δεν τον πλησιάζει στον τρόπο με τον οποίο εκφράζει την πατριωτική αγανάκτηση". Η θέληση για εξουσία έχει "την υπέρτατη πηγή της στο συναίσθημα" και έτσι ο άνθρωπος πρέπει να ελέγξει "τον αγώνα του με τη μοίρα" σε ένα ισορροπημένο μίγμα σοφίας και πάθους. Ήταν το «αουτσάιντερ στη λογοτεχνική ζωή της εποχής του… πέρα ​​από τα καθιερωμένα στρατόπεδα» και τις λογοτεχνικές εποχές του κλασικισμού και του ρομαντισμού της Βαϊμάρης. Είναι περισσότερο γνωστός για το ιστορικό ιπποτικό έργο Käthchen von Heilbronn, τις κωμωδίες του The Broken Jug and Amphitryon, την τραγωδία Penthesilea καθώς και για τις νουβέλες του Michael Kohlhaas και The Marquise of O.... Οι περισσότερες ιστορίες του Κλάιστ εμφανίστηκαν ολόκληρες ή αποσπασματικά σε λογοτεχνικά περιοδικά. Μετά από αναθεώρηση, εκδόθηκαν σε δύο τόμους. Ο πρώτος περιέχει τις τρεις μεγαλύτερες ιστορίες και ο δεύτερος τις μικρότερες ιστορίες, καθώς και δύο αδημοσίευτες ιστορίες (The Foundling και The Duel). Το θέμα των ιστοριών είναι συνήθως ένα εξαιρετικό γεγονός, μερικές φορές γκροτέσκο, συχνά τρομερό. Η θεραπεία είναι αντικειμενική, όμως σχεδόν πάντα ένα απαισιόδοξο όραμα του κακού που αντιμετωπίζεται μόνο από την εσωτερική ατομικότητα των χαρακτήρων που στην πορεία της πλοκής μεταμορφώνονται όπως στη ζωή.

121.    Παραμύθια (Αδελφοί Γκριμ – 1812)         Οι Γκριμ ήταν συγγραφείς και συλλέκτες παραδοσιακών παραμυθιών, στα οποία ο Βίλχελμ Καρλ Γκριμ έδωσε αποδεκτή και λογοτεχνική μορφή και τα προσάρμοσε για παιδιά. Ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν γνωστά παραμύθια όπως η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι, η Κοκκινοσκουφίτσα, ο Βασιλιάς Βάτραχος, Χάνσελ και Γκρέτελ (βρίσκεται στο κατάλογο με περισσότερες από 100 εκατομ. πωλήσεις), ο Ραπουνζέλ, ο Γενναίος Ραφτάκος, η Ωραία Κοιμωμένη, Σταχτοπούτα, ο Λύκος και τα εφτά κατσικάκια, Αδελφός και Αδελφή κ.α. Πιστεύεται ότι οι ιστορίες (που δεν είναι καθόλου για μικρά παιδιά) από τις οποίες προέρχονται έχουν κοινή ρίζα και μετακινούνταν μαζί με τα ινδοευρωπαϊκά φύλα σταδιακά προς τα δυτικά. 

C. E. Brock illustration 1895 edition ''Pride and Prejudice''

122. Περηφάνεια και προκατάληψη (Τζέιν Όστεν – 1813) Οι Μπένετ έχουν πέντε κόρες που είναι όλες ανύπαντρες και ψάχνουν για γαμπρούς. Τα γεγονότα συνωμοτούν για να συνδέσουν νύφες και γαμπρούς  παρά τα εμπόδια και τις παρεξηγήσεις που τους χωρίζουν. Η περηφάνια της μιας πλευράς και η προκατάληψη της άλλης σιγά σιγά προσπερνιούνται και οι χαρακτήρες αποκομίζουν μεγαλύτερη γνώση του εαυτού τους και των άλλων. (1 από τα 10 καλύτερα μυθιστορήματα κατά τον Σόμερσετ Μομ - 1954). Η Austen δημιουργεί τους χαρακτήρες της με πλήρως ανεπτυγμένες προσωπικότητες και μοναδικές φωνές. Αν και η Darcy και η Elizabeth μοιάζουν πολύ, έχουν διαφορετικούς χαρακτήρες. Χρησιμοποιώντας αφήγηση που υιοθετεί τον τόνο και το λεξιλόγιο ενός συγκεκριμένου προσώπου (στην προκειμένη περίπτωση, της Ελίζαμπεθ), η Austen προσκαλεί τον αναγνώστη να παρακολουθήσει τα γεγονότα από τη σκοπιά της Elizabeth, μοιράζοντας τις προκαταλήψεις και τις παρεξηγήσεις της. Οι λίγες φορές που επιτρέπεται στον αναγνώστη να αποκτήσει περαιτέρω γνώση των συναισθημάτων ενός άλλου χαρακτήρα, είναι μέσω των επιστολών που ανταλλάσσονται σε αυτό το μυθιστόρημα. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ειρωνεία σε όλο το μυθιστόρημα, ειδικά από την άποψη του χαρακτήρα της Elizabeth. Μεταφέρει τους «καταπιεστικούς κανόνες της θηλυκότητας που κυριαρχούν ουσιαστικά στη ζωή και το έργο της και καλύπτονται από τον όμορφα σκαλισμένο δούρειο ίππο της ειρωνικής απόστασης» (Ashley Tauchert - 2003). Ξεκινώντας με μια ιστορική διερεύνηση της ανάπτυξης μιας συγκεκριμένης λογοτεχνικής μορφής και στη συνέχεια μεταβαίνοντας σε εμπειρικές επαληθεύσεις, αποκαλύπτει τον ελεύθερο έμμεσο λόγο ως εργαλείο, που αναδείχθηκε με την πάροδο του χρόνου ως πρακτικό μέσο για την αντιμετώπιση της φυσικής ιδιαιτερότητας των διαφορετικών προσωπικοτήτων. 

Προτάσεις ανάγνωσης (99 - 110) (Δημοσιευμένα απο το 1764 έως το 1785)

Με τη σημερινη δημοσίευση καλύψαμε σχεδόν το 1/6 των έργων που έχουμε προγραμματίσει να παρουσιάσουμε. Θα κάνουμε ενα μικρό διάλλειμα και με ευχαρίστηση θα δεχτούμε τις παρατηρήσεις σας και προτάσεις σας για τον κατάλογο που σιγά -σιγά έχει αρχίσει να δημιουργείται.

99.        Το κάστρο του Οτράντο  (Οράτιος Ουόλπολ – 1764) Θεωρείται το πρώτο γοτθικό μυθιστόρημα, το οποίο εισήγαγε στοιχεία μυστήριου, υπερφυσικού και τρόμου, ενώ έθεσε τα θεμέλια για τη γοτθική λογοτεχνία. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα σκοτεινό κάστρο της Ιταλίας και περιλαμβάνει μυστήρια, φαντάσματα και ανατροπές, με κεντρικό θέμα την ανατροπή της κοινωνικής τάξης.  Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον Μάνφρεντ, Άρχοντα του Κάστρου, τον πολύπαθη σύζυγό της Ιππολίτης, τον γιο του και κληρονόμο Κόνραντ (που σκοτώθηκε στο πρώτο κεφάλαιο), την Ισαβέλλα που θέλει να παντρευτεί ο Μάνφρεντ. Το κεντρικό θέμα είναι η οικογένεια και η κληρονομιά. Εξερευνά σε ποιον ακραίο χαρακτήρα, ο Μάνφρεντ, θα φτάσει για να διατηρήσει τη γενεαλογία του. "Δεν φοβάμαι κανέναν κακό άγγελο και δεν έχω προσβάλει κανέναν καλό. Αυτός είναι ένας κακός κόσμος, ούτε είχα λόγο να τον αφήσω με λύπη. Ο Παράδεισος κοροϊδεύει τις κοντόφθαλμες απόψεις του ανθρώπου. Είναι αμαρτωλό να αγαπάμε αυτούς που ο ουρανός έχει καταδικάσει σε καταστροφή". Μια πριγκίπισσα, η Ισαβέλλα είναι η αρραβωνιαστικιά του Κόνραντ και η φύλακας και de facto κόρη της Ιππολίτης και του Μάνφρεντ. Όπως η Ματίλντα,, η Ισαβέλλα είναι όμορφη, ευσεβής και υπόδειγμα αφοσίωσης.        

100.    Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου (Γκαίτε – 1774)  Σε ηλικία 24 ετών, ολοκλήρωσε τον Βέρθερο σε πεντέμισι εβδομάδες εντατικής γραφής. Η Καρλόττα είναι η μοιραία γυναίκα ενός ερωτικού τριγώνου, που  την ερωτεύεται παρά το γεγονός ότι γνωρίζει ότι είναι αφοσιωμένη σε έναν άντρα (Άλμπερτ) που είναι έντεκα χρόνια μεγαλύτερος της. Η διανομή του μυθιστορήματος πυροδότησε ένα κύμα αντιγραφικών αυτοκτονιών στην Ευρώπη, το οποίο αργότερα ονομάστηκε φαινόμενο Βέρθερ. Αυτή η επίδραση ήταν τόσο έντονη που σε ορισμένες χώρες οι αρχές απαγόρευσαν τη διανομή του βιβλίου. Η Γαλλίδα συγγραφέας Madame de Staël αστειεύτηκε σχετικά: «Ο Βέρθερος προκάλεσε περισσότερες αυτοκτονίες από την πιο όμορφη γυναίκα». Ο Ναπολέων μετέφερε αυτό το μυθιστόρημα μαζί του στην εκστρατεία του στην Αίγυπτο, όπως είπε στον Γκαίτε κατά τη διάρκεια μιας προσωπικής συνάντησης μαζί του στην Ερφούρτη.

101.    Κατά του Γκέτσε «Anti-Goeze» (Γκότχολντ Λέσινγκ – 1778) Απάντηση στη κριτική για την έκδοση των "Αποσπασμάτων του Βόλφενμπύτελ", του Χέρμαν Ραϊμάρους, όπου εκφραζόταν πολύς σκεπτικισμός έναντι του Χριστιανισμού. Κατακεραυνώνει τους επικριτές του, υπεραμύνεται της ελευθερίας σκέψης και αναγνωρίζει την αξία του Χριστιανισμού, ακόμη κι αν η Βίβλος ήταν ανθρώπινο έργο και τα θαύματα μύθοι ή φυσικά φαινόμενα. «Η ζωγραφική και η γλυπτική πρέπει να περιγράφουν τα πράγματα εν χώρω και να μη προσπαθούν να διηγηθούν μίαν ιστορία. Η ποίηση πρέπει να αφηγείται τα γεγονότα εν χρόνω και να μη προσπαθεί να περιγράψει αντικείμενα». Η θρησκεία της Αποκάλυψης είναι μόνο ένα στάδιο στην ηθική εκπαίδευση. Επίσης θεωρεί ότι ο Ιουδαϊσμός και ο Χριστιανισμός είναι εκπαιδευτικές φάσεις στη γενική και αιώνια διαδικασία της εκπαίδευσης. Ο Ιουδαϊσμός μπορεί να θεωρηθεί ως «παιδικό αλφαβητάρι». Ο Χριστιανισμός είναι ήδη μια ώριμη διδασκαλία, αλλά στο τέλος όλες οι αποκαλυπτικές θρησκείες θα εξαφανιστούν... «Για να περάσω από αυτή την ιστορική αλήθεια σε μια κατηγορία εντελώς διαφορετική από την αλήθεια... Αυτή είναι μια τρομερή πλατιά τάφρο που δεν μπόρεσα να περάσω, αν και προσπάθησα συχνά και σοβαρά να την πηδήξω. Αν κάποιος μπορεί να με βοηθήσει, σε παρακαλώ». Το πρόβλημα του Lessing ενδιέφερε πολύ τον Δανό φιλόσοφο Søren Kierkegaard, ο οποίος στα έργα του "Philosophical Fragments" (1844) και "Concluding Unscientific Remarks" (1864) θα γράψει: "Είναι αδύνατο να βασίσουμε την αιώνια σωτηρία σε ιστορικά γεγονότα".                                                                                                        

Ενθύμιο Κύπρου

102.    Διάλογοι για τη φυσική θρησκεία (Ντέιβιντ Χιουμ – 1779) Σε αυτόν τον φιλοσοφικό διάλογο, ο Hume εξετάζει τα επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού και τη φύση της θρησκευτικής πίστης. Το έργο διερευνά την ένταση μεταξύ λογικής και πίστης και κατά πόσο η θρησκεία μπορεί να δικαιολογηθεί σε λογικούς λόγους. Η μορφή διαλόγου είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του λογοτεχνικού ύφους του Χιουμ, καθώς του επιτρέπει να παρουσιάζει πολλαπλές οπτικές γωνίες για ένα δεδομένο θέμα με συνομιλητικό ή / και δραματικό τρόπο. Οι χαρακτήρες του διαλόγου είναι ζωηρά σχεδιασμένοι και αντιπροσωπεύουν διαφορετικές σχολές σκέψης, γεγονός που κάνει τον φιλοσοφικό λόγο πιο ελκυστικό και λογοτεχνικό. Το λογοτεχνικό του ύφος, που συχνά χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, εξυπνάδα και κομψότητα, επηρέασε όχι μόνο τους φιλοσόφους αλλά και τους συγγραφείς, τους δοκιμιογράφους και τους ιστορικούς. Τα έργα του θεωρούνται πρότυπα για τον συνδυασμό της φιλοσοφικής αυστηρότητας και της λογοτεχνικής τους όψης και η προσέγγισή του στη συγγραφή διαλόγου ενέπνευσε άλλους στοχαστές και συγγραφείς να υιοθετήσουν το συνομιλητικό στυλ παρουσίασης περίπλοκων ιδεών.                                            

103.    Νάθαν ο Σοφός (Γκότχολντ Λέσινγκ – 1779) Φιλοσοφικό αριστούργημα σε θεατρική μορφή, ένα κήρυγμα ανεξιθρησκείας. Το έργο διαδραματίζεται τον 12ο αιώνα στην Ιερουσαλήμ. Οι χαρακτήρες του έργου είναι ένας πλούσιος Εβραίος, του οποίου η υιοθετημένη κόρη Ρεχά ερωτεύεται έναν Ναΐτη ιππότη. Αργότερα, ο Νάθαν ανακαλύπτει ότι ο ιππότης και η Ρεχά είναι αδελφός και αδελφή, ανιψιοί του Saladin. Λέει στον Saladin γι 'αυτό και ο Saladin, για να τον δοκιμάσει, ρωτά ποια θρησκεία θεωρεί αληθινή, τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό ή το Ισλάμ. Ο Nathan απαντά λέγοντας μια παραβολή για τρία δαχτυλίδια για τρία αδέρφια, καθένα από τα οποία μπορεί να έχει μαγικές ιδιότητες αν ο ιδιοκτήτης του κάνει καλές πράξεις. Το έργο τελειώνει αισίως. Ο Νάθαν γίνεται φίλος του Σαλαντίν και ο τελευταίος αποκτά δύο ανιψιούς. Ο θρησκευτικός εξτρεμισμός, που υπήρξε ιστορικά αλλά νομίζαμε ότι παρήλθε, υπάρχει και στη σύγχρονη περίοδο αλλά με διαφορετική μορφή. Ομάδες τρομοκρατών κάνουν ακριβώς αυτό που έκαναν οι χριστιανοί και μουσουλμάνοι πριν από χίλια χρόνια.

104.    Η αγωγή του ανθρωπίνου γένους «Die Erziehung des Menschengeschlechts» (Γκότχολντ Λέσινγκ – 1780) Ξεκινά αποδεχόμενος τις χριστιανικές ιδέες, καταλήγει όμως απορρίπτοντας τα δόγματα και κάθε θεολογία και προσβλέποντας στην υπέρτατη ηθική της καρτερικής καλοσύνης και της παγκόσμιας συναδέλφωσης. Την κεντρική θέση στη δημιουργική κληρονομιά του Lessing καταλαμβάνουν έργα αισθητικής και καλλιτεχνικής κριτικής. Έδωσε μια αξιοσημείωτη ανάλυση των δυνατοτήτων κατασκευής μιας εικόνας στο θέατρο και τις εικαστικές τέχνες. Μιλώντας ενάντια στους κανόνες του κλασικισμού, ο Lessing υπερασπίστηκε την ιδέα του εκδημοκρατισμού του ήρωα, της αλήθειας και της φυσικότητας των ηθοποιών στη σκηνή. Ο Λέσινγκ τεκμηρίωσε την ιδέα της πραγματικότητας στην ποίηση σε αντίθεση με την περιγραφικότητα «Η λογοτεχνία όχι μόνο ηρεμεί με την ομορφιά, αλλά και διεγείρει το μυαλό». Σύμφωνα με τον Lessing, η θεατρική αισθητική πρέπει να έχει και παιδαγωγικό προσανατολισμό: ο Lessing υπερασπίζεται τον δυναμισμό του δράματος και θεωρεί το θέατρο σχολείο διαμόρφωσης της ηθικής. Στόχος του θεάτρου είναι η αλήθεια. αλλά η αλήθεια δεν είναι ιστορική (τι έκανε αυτός ή εκείνος ο χαρακτήρας), αλλά ψυχολογική. Το θέατρο πρέπει να διδάσκει «πώς ενεργεί ένα άτομο συγκεκριμένου τύπου σε τυπικές συνθήκες»                 

105.    Κριτική του καθαρού λόγου (Εμμανουήλ Καντ – 1781) Αν και το κείμενο είναι πυκνό, αφηρημένο και φιλοσοφικό, έχει λογοτεχνικά στοιχεία που είναι σημαντικά για την κατανόηση της επίδρασής του τόσο στη φιλοσοφία όσο και στη λογοτεχνία. Ακολουθεί ένα αφηγηματικό τόξο διανοητικής έρευνας, καθώς προχωρά μέσα από αντίθετες σχολές σκέψης (Εμπειρισμός εναντίον Ορθολογισμού) για να φτάσει στον υπερβατικό ιδεαλισμό του. Αυτό το ξεδίπλωμα μπορεί να θεωρηθεί ως ένα δραματικό πνευματικό ταξίδι. Ενώ το έργο είναι διαβόητα περίπλοκο, η χρήση ακριβούς και, κατά καιρούς, εύγλωττης γλώσσας και εννοιών όπως τα φαινόμενα και τα νοούμενα από τον Καντ, έχουν μια ποιητική απήχηση, ιδιαίτερα στους προλόγους και τις ενότητες έναρξης. Υπήρξε καθοριστικός για την ανάπτυξη της αισθητικής θεωρίας και του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε τη σχέση μεταξύ της υποκειμενικής εμπειρίας και της αντικειμενικής πραγματικότητας, έννοιες κεντρικές σε πολλά λογοτεχνικά κινήματα, ιδιαίτερα στον ρομαντισμό και αργότερα στη μοντερνιστική λογοτεχνία.

106.    Οι ληστές (Φρίντριχ Σίλερ – 1781) Περιστρέφεται γύρω από τη σύγκρουση δύο αριστοκρατών αδελφών, του επαναστάτη Καρλ και του μικρότερου, που συνωμοτεί για να αποκτήσει τον τίτλο και την κληρονομιά. Το κεντρικό μοτίβο είναι η σύγκρουση μεταξύ λογικής και συναισθήματος και θέμα η σχέση μεταξύ νόμου και ελευθερίας. Εγείρει πολλά θέματα: Αμφισβητεί τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της προσωπικής ελευθερίας και του νόμου και διερευνά την ψυχολογία της εξουσίας, τη φύση του ηρωισμού και τις ουσιαστικές διαφορές μεταξύ καλού και κακού. Επικρίνει έντονα τόσο την υποκρισία της κυρίαρχης τάξης και της θρησκείας όσο και τις οικονομικές ανισότητες της κοινωνίας. Διεξάγει επίσης έρευνα για τη φύση του κακού.                                                                                                                             

107.    Εξομολογήσεις (Ζαν Ζακ Ρουσσώ – 1782) Θεμελιώνει το σύγχρονο είδος της αυτοβιογραφίας. Αν και έγραψε ότι «Έχω αποφασίσει για μια επιχείρηση που δεν έχει προηγούμενο και η οποία, μόλις ολοκληρωθεί, δεν θα έχει μιμητή. Σκοπός μου είναι να δείξω ένα πορτρέτο με κάθε τρόπο πιστό στη φύση και ο άνθρωπος που θα απεικονίσω θα είναι ο εαυτός μου», το παράδειγμα του ακολούθησαν πολλοί συγγραφείς, μεταξύ των οποίων οι Γκαίτε, Σταντάλ, Καζανόβα κ.α.                                       

108.    Ιδέες για τη φιλοσοφία της ανθρώπινης ιστορίας «Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit» (Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ, 1784-1791) Είναι πρωτίστως φιλοσοφικό, όμως στην παρουσίασή του συνάμα ποιητικό και ρητορικό έργο. Αναφέρεται στην ανάπτυξη των ανθρώπινων πολιτισμών και κοινωνιών, υποστηρίζοντας μια ιστορική άποψη της ανθρωπότητας, που έδινε έμφαση στη μοναδικότητα των εθνικών πολιτισμών, γλωσσών και παραδόσεων. Η άποψή του για τη σχέση μεταξύ γλώσσας, πολιτισμού και ανθρώπινης ανάπτυξης απέκτησε μεγάλη επιρροή στη λογοτεχνική και πολιτιστική σκέψη. Έθεσε τις βάσεις για τον μετέπειτα ρομαντικό εθνικισμό και την ανάπτυξη της πολιτιστικής ανθρωπολογίας. Επηρέασε άμεσα τον γερμανικό ρομαντισμό, ιδιαίτερα τα έργα που ασχολούνταν με την ιδέα του πνεύματος ενός έθνους και τις καλλιτεχνικές του εκφράσεις. Το πεζογραφικό ύφος είναι ελκυστικό και βαθιά ρητορικό, μερικές φορές στρέφεται σε ποιητικές εκφράσεις όταν περιγράφει το ανθρώπινο ταξίδι. Το όραμα του Χέρντερ για τον κόσμο είναι εμποτισμένο με μια αίσθηση μεγαλείου και ανθρώπινων δυνατοτήτων

109. Οι 120 μέρες των Σοδόμων, ή η Σχολή της Ακολασίας «Les 120 journées de Sodome ou l'école du libertinage» (Μαρκήσιος ντε Σαντ – 1785, 1904). Είναι ένα ημιτελές μυθιστόρημα, που το 2021, στην αρχή απαγορεύτηκε η έξοδός του πρωτοτύπου από τη χώρα και μετά αγοράστηκε από τη Γαλλική κυβέρνηση για την Εθνική Βιβλιοθήκη έναντι 4,55 εκ. ευρώ. Η πλοκή διαδραματίζεται σε ένα μεσαιωνικό κάστρο, μακριά από τον υπόλοιπο κόσμο, ψηλά στα βουνά, περιτριγυρισμένο από δάση, στο τέλος της βασιλείας του Λουδοβίκου XIV ή στην αρχή της αντιβασιλείας του Φιλίππου Β΄ της Ορλεάνης. Η δράση του μυθιστορήματος διαρκεί πέντε μήνες, από τον Νοέμβριο έως τον Μάρτιο. Τέσσερις εύποροι ελευθεριακοί είναι κλεισμένοι στο κάστρο μαζί με τα θύματα και τους συνεργούς τους (η περιγραφή του ταιριάζει με το κάστρο του de Sade). Δεδομένου ότι ισχυρίζονται ότι οι αισθήσεις που προκαλούν τα ακουστικά όργανα είναι οι πιο ερωτικές, σκοπεύουν να ακούσουν διάφορες παραποιημένες ιστορίες τεσσάρων έμπειρων ιερόδουλων, που θα τους εμπνεύσουν να συμμετάσχουν σε διάφορες «εκδηλώσεις» με τα θύματά τους. Το μυθιστόρημα περιέχει μια ορισμένη ποσότητα μαύρου χιούμορ και ο ντε Σαντ φαίνεται σχεδόν ανέμελος στον πρόλογό του, απευθυνόμενος στον αναγνώστη ως «φίλος του αναγνώστη». Σε αυτήν την εισαγωγή έρχεται σε αντίθεση με τον εαυτό του, αφενός επιμένοντας ότι δεν πρέπει να τρομοκρατηθεί κανείς από τα 600 πάθη που εκτίθενται σε αυτήν την ιστορία, επειδή ο καθένας έχει τα δικά του γούστα, αλλά αφετέρου κάνει τα πάντα για να προειδοποιήσει τον αναγνώστη για τη φρίκη που έρχεται, προτείνοντας στον αναγνώστη να αμφιβάλλει αν θα το διαβάσει μέχρι το τέλος. Επίσης, ενώ εξυμνεί τους τέσσερις βασικούς χαρακτήρες ως ελεύθερα σκεπτόμενους ήρωες, στο ίδιο κείμενο τους χαρακτηρίζει ως ταπεινωμένους κακούς. Δεδομένου ότι μόνο το πρώτο μέρος του έργου περιγράφεται λεπτομερώς και τα υπόλοιπα τρία μέρη υπάρχουν σε προσχέδιο, με κάποιες υποσημειώσεις του de Sade να διατηρούνται, προφανώς αποφάσισε ότι δεν θα μπορούσε να ολοκληρώσει το μυθιστόρημα στο σύνολό του και έγραψε τα υπόλοιπα τρία τέταρτα του μυθιστορήματος σε συντομευμένη μορφή για να ολοκληρωθεί αργότερα.

110.    Άντον Ράιζερ (Καρλ Φίλιπ Μόριτς, 1785-1790) Από τα πρώτα ψυχολογικά μυθιστορήματα της γερμανικής λογοτεχνίας που σκηνοθετεί ένα πεδίο έντασης ανάμεσα στο περιοριστικό υπόβαθρο του πρωταγωνιστή και την επιθυμία του για επιτυχία και αναγνώριση. Το μυθιστόρημα έχει αυτοβιογραφικά χαρακτηριστικά, όπου περιγράφονται στοιχεία της παιδικής ηλικίας και νεότητας του συγγραφέα και αναλύονται οι αδυναμίες του χαρακτήρα του και εντάσσεται στην εποχή της ευαισθησίας και του πρώιμου ρομαντισμού. Ο Μόριτς γράφει στην παράδοση προηγούμενων προτύπων αυτοεξερεύνησης όπως Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου και Οι εξομολογήσεις του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ. 

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα πρώτα 110 έργα που παρουσιάστηκαν αλλά και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα και η Wikipedia 

Προτάσεις ανάγνωσης (89 - 98) (Δημοσιευμένα απο το 1719 έως το 1763)

Η ζούγκλα της ανθρώπινης κοινωνίας είναι αδύνατον να μην καθρεφτίζεται – σε άλλους πιο λίγο και σε άλλους πιο πολύ - και να έχει σημαντικό ρόλο στη νοοτροπία και τη συμπεριφορά του κάθε ανθρώπου και πολύ περισσότερο των συγγραφέων, που έχουν αφήσει το αποτύπωμα τους στην παγκόσμια λογοτεχνία. 

 Arno Rafael Minkkinen, Finland, 1976

89.        Ροβινσώνας Κρούσος    (Ντάνιελ Ντεφόε – 1719)  Ήταν το πρώτο σημαντικό λογοτεχνικό έργο του οποίου η ιστορία ήταν ανεξάρτητη από μυθολογίες, θρύλους ή προηγούμενη βιβλιογραφία. «Είναι το αληθινό πρότυπο του Βρετανού άποικου. (...) Όλο το αγγλοσαξονικό πνεύμα είναι στον Κρούσο: η ανδρική ανεξαρτησία, η ασυνείδητη σκληρότητα, η επιμονή, η αργή αλλά αποτελεσματική νοημοσύνη, η σεξουαλική απάθεια, η υπολογιστική εχεμύθεια».(Τζ.Τζόυς). Με μαρξιστικούς όρους, οι εμπειρίες του Κρούσου στο νησί αντιπροσωπεύουν την εγγενή οικονομική αξία της εργασίας, σε σχέση με αυτή του κεφαλαίου. Ο Κρούσος συχνά παρατηρεί ότι τα χρήματα που έσωσε από το πλοίο είναι άχρηστα στο νησί, ιδίως σε σύγκριση με τα εργαλεία του (μέσα παραγωγής). Από την επίδραση του έργου προέκυψε ένα υποείδος λογοτεχνίας περιπέτειας και κινηματογράφου που απεικονίζει τις αντιξοότητες της επιβίωσης ενός ή περισσότερων ανθρώπων σε ένα έρημο νησί.

90.        Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ (Τζόναθαν Σουϊφτ – 1726) Είναι τόσο μια σάτιρα για την ανθρώπινη φύση, όσο και μια παρωδία του είδους των «ταξιδιωτικών ιστοριών».  Έχει δεχθεί πολλούς χαρακτηρισμούς και ταξινομήσεις: από Μενίππεια σάτιρα μέχρι ιστορία για παιδιά, και από πρώτο-επιστημονική φαντασία μέχρι έργο πρόδρομο του σύγχρονου μυθιστορήματος. 

Gullivera by Milo Manara

Καθώς πρωτοεκδόθηκε επτά χρόνια μετά τον Ροβινσώνα Κρούσο, θεωρείται επίσης ως μια συστηματική αντίκρουση του οπτιμισμού του Ντεφόε για τις ανθρώπινες ικανότητες. Μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα για πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους. Περιέχει τρία βασικά μοτίβα: Σάτιρα της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, καθώς και των μικροπρεπών διαφορών ανάμεσα στις θρησκείες - Αναζήτηση απάντησης στο ερώτημα αν οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους διεφθαρμένοι ή διαφθείρονται ζώντας μέσα στην κοινωνία - Επαναδιατύπωση της παλαιότερης διαμάχης «αρχαίοι έναντι σύγχρονων», που είχε προηγουμένως απασχολήσει τον συγγραφέα στο «The Battle of the Books». Αξίζει να αναφερθεί μία από τις ανακαλύψεις που επηρέασαν το έργο του Σουίφτ, και η οποία εντοπίζεται στα Ταξίδια του Γκιούλιβερ. Πρόκειται για τη νευτώνεια φυσική φιλοσοφία που κυριάρχησε στην κοινωνία της εποχής. Ο Τζόναθαν Σουίφτ δεν είχε μια «αντί-πειραματική φιλοσοφία», αλλά ουσιαστικά κατέκρινε την επιστήμη που δεν βοηθούσε στη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, η πλειοψηφία των οποίων εκείνη την εποχή ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Γι’ αυτό και ένα από τα μέρη που επισκέπτεται ο Γκιούλιβερ είναι το ιπτάμενο νησί της Λαπούτα το οποίο αιωρείται με μαγνητική ανύψωση. Οι άνθρωποι της Λαπούτα έχουν εμμονή με την ακριβή μέτρηση, ωστόσο χρησιμοποιούν μη αποτελεσματικές μεθόδους όπως για παράδειγμα τη χρήση μοιρογνωμονίων στο ράψιμο που έχει ως αποτέλεσμα την κακή εφαρμογή των ρούχων. Είναι αξιοπερίεργο επίσης  ότι αναφέρει στο έργο δύο φυσικούς δορυφόρους του Άρη, περίπου 150 χρόνια πριν την πραγματική τους ανακάλυψη από τον Έιζαφ Χωλ, περιγράφοντας τις τροχιές τους. (19ο κεφ. Γ΄μέρους). 

91. Svenska Argus (Ολοφ φον Ντάλιν, 1732-1734) Περιοδικό με σατιρικά άρθρα που κριτίκαραν την κοινωνία και τις παραδόσεις της εποχής. Ανήκει στη σουηδική «χρυσή εποχή» της λογοτεχνίας και επηρέασε τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις. Περιείχε διηγήματα, ποιήματα, θεατρικά έργα και εκδοτικά άρθρα. Το πρώτο του τεύχος, που δημοσιεύτηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1732, θεωρείται συνήθως ως η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της Παλαιότερης Νέας Σουηδικής και της Νεότερης Νέας Σουηδικής γλώσσας. Ο Dalin έγραψε το περιοδικό με έναν ελεύθερο και ζωντανό τόνο συνομιλίας που έρχεται σε αντίθεση με άλλους σημαντικούς Σουηδούς συγγραφείς της εποχής. Η δημοσίευση είχε επίσης σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της σουηδικής ορθογραφίας. Ο Dalin ήταν μόλις 25 ετών τη στιγμή της δημοσίευσης και δεν είχε ταξιδέψει ακόμα στο εξωτερικό. Στη συνέχεια, το Swänska Argus εντάχθηκε σε μια ευρύτερη λογοτεχνική τάση στην Ευρώπη, που αντιπροσωπεύεται από ελαφριά και ζωηρά περιοδικά όπως το The Tatler και το The Spectator. Το Den Svenska Argus αποδείχθηκε τόσο δημοφιλές που ανατυπώθηκε ολόκληρο το 1754. Η δημοτικότητά του ώθησε επίσης την καριέρα του Dalin, καθώς ανήλθε από βασιλικός βιβλιοθηκάριος το 1737, μέσω των ευγενών, σε μυστικό σύμβουλο το 1753.                                                    

92.  Ηθικά και Πολιτικά δοκίμια (Ντέιβιντ Χιουμ, 1741-1742) Η κληρονομιά του Hume τόσο ως φιλόσοφου όσο και ως λογοτέχνη είναι σημαντική. Τα έργα του, αν και βαθιά φιλοσοφικά, περιέχουν μια λογοτεχνική ποιότητα που τα κάνει διαρκώς προσιτά και ελκυστικά στους αναγνώστες σήμερα. Τα φιλοσοφικά του δοκίμια διαβάζονται συχνά τόσο για τη στυλιστική τους κομψότητα όσο και για το περιεχόμενό τους. Επιπλέον, ο σατιρικός και κριτικός τόνος του στα δοκίμιά του, δημιούργησε προηγούμενο για τους μεταγενέστερους κοινωνικούς κριτικούς στον αγγλόφωνο κόσμο. Οι κριτικές του στη θρησκεία, την πολιτική και την ανθρώπινη φύση έγιναν θεμελιώδεις για την επίδραση σε μεταγενέστερους διανοητές και λογοτέχνες όπως ο Βολταίρος, Άνταμ Σμιθ, Καρλ Πόπερ, Μπέρτραντ Ράσελ, Νόαμ Τσόμσκι κ.α.                                              

93.        Νυχτερινές σκέψεις (Έντουαρντ Γιάνγκ, 1742-1745) Σειρά από ποιήματα που ασχολούνται με την ανθρώπινη ύπαρξη, τη θρησκεία, και την απώλεια. Είναι γραμμένο σε στίχους χωρίς ομοιοκαταληξία και αποτελείται από περίπου 10.000 στίχους. Περιγράφει τις σκέψεις του ποιητή για τον θάνατο σε μια σειρά από εννέα «νύχτες», στις οποίες συλλογίζεται την απώλεια της γυναίκας και των φίλων του και θρηνεί για τις ανθρώπινες αδυναμίες. Επηρέασε την αγγλική ποίηση και την φιλοσοφία της εποχής. Ο Young χρησιμοποιεί την ποίηση για να εξερευνήσει τις σκοτεινές πτυχές της ζωής και τον θάνατο. Θεωρείται έργο-πρόδρομος του ρομαντισμού.                                                                                                                           

94.        Τομ Τζόουνς (Χένρι Φίλντινγκ – 1749) Το πρώτο αγγλικό μυθιστορημα που έφερε σεισμό στο συντηρητικό Λονδίνο, δίνει μια πανοραμική εικόνα της αγγλικής μεσαίας τάξης, δοσμένη με πολύ χιούμορ και εκφραστική δύναμη. Ο Σόμερσετ Μομ το 1954 το κατέταξε μεταξύ των 10 καλύτερων μυθιστορημάτων που έχει διαβάσει. Εκτός από αυτό θεωρείται ένα από τα πρώιμα μυθιστορήματα με τη μεγαλύτερη επιρροή στην αγγλική λογοτεχνία. Είναι κωμικό μυθιστόρημα που συνδυάζει ρομαντισμό, ρεαλισμό, πικαρέσκο ​​και κοινωνικό σχολιασμό, ενώ προσεγγίζεται ως μια αληθινή ιστορία καθώς και ως αντανάκλαση της ανθρώπινης φύσης. Ενώ ορισμένοι κριτικοί θεώρησαν ότι τα κωμικά στοιχεία ήταν επιπόλαια και η συνολική ιστορία στερείται ηθικού τόνου, οι περισσότεροι σύγχρονοι επαίνεσαν το μυθιστόρημα για τους ζωηρούς χαρακτήρες και ρυθμό, την περίπλοκη δομή και τη σάτιρα. 

95.    Αγαθούλης «Candide ou l'optimisme» (Βολταίρος - 1759) Σάτιρα με στόχο, μεταξύ άλλων, την αισιόδοξη πεποίθηση του Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς, (ότι αυτός είναι ο καλύτερος όλων των δυνατών κόσμων),  όπου με  χιούμορ, σαρκασμό και ειρωνεία κοροϊδεύει την αλαζονική αριστοκρατία, την Ιερά Εξέταση, τον πόλεμο, τη σκλαβιά και το ουτοπικό όνειρο του απλού ανθρώπου για μια ανέμελη ζωή. «Ας δουλέψουμε χωρίς σκέψη... επειδή αυτός είναι ο μόνος τρόπος να κάνουμε τη ζωή υποφερτή». Ο Βολταίρος μαζί με άλλους σύγχρονους του, όπως οι Jean-Jacques Rousseau, Denis Diderot και Montesquieu, το δημοσίευσε στο απόγειο του Γαλλικού Διαφωτισμού και επικεντρώθηκε σε ζητήματα λογικής, επιστημονικής μεθόδου, σωματικών αισθήσεων και πηγών γνώσης, καθώς και ιδανικά όπως ελευθερία, πρόοδος, ανεκτικότητα, αδελφοσύνη και κοσμικότητα. Ο Αγαθούλης βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τη φιλοσοφία και τις επιστημονικές τάσεις του 17ου και 18ου αιώνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ο συγγραφέας χρησιμοποίησε την πολεμική πεζογραφία για να ασχοληθεί με τη σύγχρονη φιλοσοφία και την κοινωνική κριτική. Η πλοκή του είναι γρήγορη και πικαρέσκα, παίζει με κλισέ, αφηγείται χωρίς υπερβολές και παρουσιάζει τα γεγονότα με ευθύ τρόπο. Το κείμενο περιλαμβάνει μια σειρά από ένθετες ιστορίες, όπου η κύρια ιστορία σταματά ενώ διάφοροι χαρακτήρες αφηγούνται τις δικές τους ιστορίες. Ο Αγαθούλης και οι συνοδοιπόροι του συμμετέχουν επίσης σε συχνούς φιλοσοφικούς διαλόγους, συζητώντας μια σειρά από θέματα της εποχής του Διαφωτισμού. Η επιτυχία του βασίζεται σε έναν στεγνό συνδυασμό πνευματώδους χιούμορ και σπαρακτικής τραγωδίας, ώστε να ασκήσει επιτυχώς την κριτική του για την ανθρώπινη κατάσταση.                                        

96.        Τρίστραμ Σάντυ (Λόρενς Στερν, 1759-1767) Δεν μπορεί να εξηγήσει τίποτα με απλό τρόπο και προσθέτει επεξηγηματικές ιστορίες που εκτρέπουν από την κεντρική, ώστε να προστεθεί πλαίσιο και χρωματισμός στην αφήγηση. Μια σημαντική επιρροή του είναι οι Gargantua και Pantagruel του Rabelais που ήταν μακράν ο αγαπημένος συγγραφέας του Sterne και στην αλληλογραφία του έκανε σαφές ότι θεωρούσε τον εαυτό του διάδοχο του Rabelais στη χιουμοριστική γραφή. Ένα απόσπασμα που ενσωμάτωσε ο Sterne αφορά «το μήκος και την καλοσύνη της μύτης». Η αφήγηση του Tristram Shandy οργανώνεται όχι σύμφωνα με χρονολογική σειρά, αλλά σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες του μυαλού του αφηγητή και των χαρακτήρων του. Οι ιδιόρρυθμοι συσχετισμοί των χαρακτήρων με λέξεις, ήχους, αντικείμενα και ιδέες τραβούν συνεχώς την προσοχή τους σε παρεκβάσεις, οι περισσότερες από αυτές φαινομενικά άσχετες με την κατάσταση. Όταν ο γιατρός Σλοπ κάνει μια γέφυρα για να επισκευάσει τη μύτη του Τρίστραμ αφού τη συνέτριψε με τη λαβίδα του, για παράδειγμα, η λέξη «γέφυρα» θυμίζει στον Τόμπι το μοντέλο μάχης του και αποσπάται αμέσως η προσοχή του από το πολύ σοβαρό θέμα - ότι ο νεογέννητος ανιψιός του έχει τραυματιστεί - για να επικεντρωθεί στο χόμπι του. Στιγμές όπως αυτές απεικονίζουν παιχνιδιάρικα τη θεωρία του Locke για τη συσχέτιση των ιδεών, που υποστηρίζει ότι ο ανθρώπινος νους σχηματίζει συσχετισμούς μεταξύ αισθητηριακών εμπειριών και νοητικών διεργασιών που υπαγορεύουν τι «ξέρουμε» και πώς νιώθουμε. Οι χαρακτήρες του Tristram Shandy συχνά ωθούν τη συσχέτιση ιδεών του Locke σε εσκεμμένα ανόητα άκρα, καθώς παρασύρονται από τους συνειρμούς του μυαλού τους σε παράλογη συμπεριφορά. Αλλά το αφηγηματικό στυλ του Tristram Shandy δεν είναι απλώς κωμικό. Ανεξάρτητα από το πόσο αυθαίρετοι ή ανόητοι μπορεί να είναι, οι συνειρμοί και οι παρεκκλίσεις των χαρακτήρων έχουν πραγματικά αποτελέσματα στη ζωή του και διαμορφώνοντας την αφήγησή του γύρω τους, επεξηγεί σημαντικές πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας (Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ το χαρακτήρισε ως «ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα που είχαν γραφτεί»).

97. Ζυλί, ή Η νέα Ελοΐζα «Julie ou la Nouvelle Héloïse» (Ζαν Ζακ Ρουσσώ – 1761) Αποτελείται από 163 επιστολές που ανταλλάσσουν οι ήρωες και εκτείνεται σε μια περίοδο περίπου 12 ετών. Ο αρχικός τίτλος ήταν «Γράμματα δύο εραστών που ζουν σε μια μικρή πόλη στους πρόποδες των Άλπεων». Ο υπότιτλος του νέου τίτλου παραπέμπει στην τραγική μεσαιωνική ερωτική ιστορία της Ελοΐζας και του Πέτρου Αβελάρδου. Το έργο αναφέρεται στην ιστορία ενός νέου αδιανόητου έρωτα, λόγω διαφοράς της κοινωνικής τάξης, ανάμεσα σε έναν δάσκαλο ταπεινής καταγωγής και την αριστοκράτισσα μαθήτριά του και πρεσβεύει την κατάργηση των τάξεων μέσω του έρωτα. Προβάλλει επίσης την αγάπη για τη φύση και την αγροτική ζωή. Παρά τη μυθιστορηματική μορφή του, το έργο παρουσιάζεται και ως φιλοσοφικός διαλογισμός στον οποίο ο Ρουσσώ εκθέτει το όραμα και την ηθική του που συμφιλιώνει την αγνότητα και το απόλυτο πάθος σε μια αρμονική κοινωνία. 

98. Ossian           (Τζέιμς Μακφέρσον, 1762-1763) Είναι ο αφηγητής και ο υποτιθέμενος συγγραφέας ενός κύκλου επικών ποιημάτων που δημοσιεύτηκε από τον Σκωτσέζο Τζέιμς Μακφέρσον. Ο Μακφέρσον ισχυρίστηκε ότι είχε συλλέξει υλικό από στόμα σε στόμα στα σκωτσέζικα Γαελικά, που προερχόταν από αρχαίες πηγές, και ότι το έργο ήταν η δική του μετάφραση αυτού του υλικού. Ο Ossian βασίζεται στον Oisín, γιο του Fionn mac Cumhaill, ενός θρυλικού βάρδου στην ιρλανδική μυθολογία. Οι σύγχρονοι κριτικοί διχάστηκαν στην άποψή τους για την αυθεντικότητα του έργου, αλλά η τρέχουσα αποδοχή είναι ότι ο Μακφέρσον συνέθεσε σε μεγάλο βαθμό τα ποιήματα ο ίδιος, βασιζόμενος εν μέρει στην παραδοσιακή Γαελική ποίηση που είχε συλλέξει. Το έργο ήταν διεθνώς δημοφιλές, μεταφράστηκε σε όλες τις λογοτεχνικές γλώσσες της Ευρώπης και είχε μεγάλη επιρροή τόσο στην ανάπτυξη του ρομαντικού κινήματος όσο και στην Γαελική αναγέννηση. Η φήμη του Μακφέρσον στέφθηκε με την ταφή του ανάμεσα στους λογοτεχνικούς γίγαντες στο Αβαείο του Γουέστμινστερ. Ο W. P. Ker, στο Cambridge History of English Literature, παρατηρεί ότι «όλη η τέχνη του Μακφέρσον ως φιλολογικού απατεώνα δεν θα ήταν τίποτα χωρίς τη λογοτεχνική του ικανότητα». 

Προτάσεις ανάγνωσης (78 - 88) (Δημοσιευμένα απο το 1634 έως το 1715)

 Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library

Οι λογοτεχνικές ιστορίες δεν χρειάζεται να είναι κλεισμένες σε κελιά πεποιθήσεων και νοοτροπιών, φυλακισμένες σε καθεστηκυίες αντιλήψεις, καθημερινά μοτίβα και κοινοτυπίες, αλλά να είναι φανταστικές και ονειρεμένες, νεοφανείς και απρόοπτες, περιπαιχτικές και πικρόχολες, καυστικές και παράλογες. Να απεικονίζουν με το καλύτερο τρόπο τη δημιουργική φαντασία του συγγραφέα, αλλά και να ζωγραφίζουν αυτό που έρχεται αργά και βασανιστικά (αν δεν το καταλαβαίνουν οι πολλοί) ή πιο γρήγορα (και αιφνιδιάζει ακόμη και αυτούς που το περίμεναν).  

78. Η Σταχτοπούτα (αγνώστων – 1634) Κλασικό παραμύθι που αφηγείται τις περιπέτειες μιας κοπέλας, την οποία κακομεταχειρίζονται η κακιά μητριά και οι αδερφές της. Εκδόθηκε πρώτα το 1634 από τον Giambattista Basile και το 1697 από τον Σαρλ Περώ. Έγινε ευρύτερα γνωστό από την έκδοση των αδελφών Γκριμ το 1812. Στοιχεία του παραμυθιού υπάρχουν σε μύθους της αρχαιότητας. Μερικά από τα βασικά στοιχεία του αναφέρονται από τον Στράβωνα (1ος αι. π.Χ. - 1ος αι. μ.Χ.) και τον Αιλιανό (2ος-3ος αι. μ.Χ.). Και οι δύο αντλούν από παλαιότερες παραδόσεις. Ο Στράβων αναφέρει ότι άκουσε αυτή τη διήγηση ως μύθο σχετιζόμενο με έναν τάφο στην Αίγυπτο. Ο τάφος ανήκε σε μια εταίρα που κατά την Σαπφώ λεγόταν Δωρίχα και ήταν ερωμένη του αδελφού της, ή κατ' άλλους λεγόταν Ροδώπις. Ενώ αυτή λουζόταν, ένας αετός άρπαξε το ένα παπούτσι της και το έριξε στη Μέμφιδα, μπροστά στο βασιλιά. Αυτός διέταξε να βρεθεί η κάτοχος του παπουτσιού, η οποία μετά έγινε σύζυγός του και μετά το θάνατό της τάφηκε στον τάφο που αναφέρει ο Στράβων (Γεωγραφικά, 17, 1, 33). Κατά τον Αιλιανό, η εταίρα ονομαζόταν Ροδώπις και βασιλιάς ήταν ο Ψαμμήτιχος ("Ποικίλη Ιστορία", 13, 33). Την παρουσία της Ροδώπιδος στην Αίγυπτο αναφέρει και ο Ηρόδοτος (2, 134-135), ως σχετιζόμενη με τον Χάραξο, αδελφό της Σαπφούς. Οι μελετητές σημειώνουν τον αετό ως βασιλικό και θεϊκό σύμβολο που δικαιολογεί την προσπάθεια ανεύρεσης της ιδιοκτήτριας του παπουτσιού από τη ρωμαϊκή εποχή μέχρι την Κίνα του 9ου αι. μ.Χ. Σε μια από τις πιο αρχαίες εκδοχές του παραμυθιού (Κίνα), η ηρωίδα φοράει παπούτσια υφασμένα από χρυσές κλωστές, με σόλες από καθαρό χρυσό. Στο παραμύθι των αδελφών Γκριμ, λαμβάνει πρώτα ως δώρο «παντόφλες κεντημένες με μετάξι και ασήμι» και το τελευταίο βράδυ «παντόφλες από καθαρό χρυσό». Στο ιταλικό παραμύθι, η Σταχτοπούτα φοράει ασημένιες παντόφλες και στη βενετσιάνικη εκδοχή του παραμυθιού, φοράει διαμαντένιες παντόφλες. Στο δανέζικο παραμύθι τα παπούτσια είναι μεταξωτά. Στο παραμύθι της Marie-Catherine d'Aulnoy, είναι φτιαγμένα από κόκκινο βελούδο και κεντημένα με πέρλες. Ο διάσημος Γάλλος ανθρωπολόγος Paul Delarue, έχοντας μελετήσει εκδοχές της Σταχτοπούτας σε παραμύθια διαφορετικών εθνών, ανακάλυψε τις ακόλουθες παραλλαγές για τα γοβάκια: Χωρίς προδιαγραφές: 24 - Σανδάλια: 1 – Από γυαλί ή κρύσταλλο: 6 – Από χρυσό: 1. Από τον 19ο αιώνα, το υλικό από το οποίο κατασκευάζονταν τα παπούτσια της Σταχτοπούτας έγινε αντικείμενο συνεχιζόμενης διαμάχης, αφού στα γαλλικά η λέξη για το γυαλί (verre) προφέρεται το ίδιο με το όνομα ενός ειδικού τύπου γούνας (verre). Ο Ονόρε ντε Μπαλζάκ, ήταν ο πρώτος που επεσήμανε το ενδεχόμενο μιας τέτοιας παρανόησης που εισήγαγε το γυαλί ως υλικό για τα γοβάκια της Σταχτοπούτας.                                                                                   

79. Σχετικά με το Πολίτη «De Cive»     (Τόμας Χομπς – 1642) Πρωτοδημοσιεύτηκε στα Λατινικά. Λόγω της πολιτικής αναταραχής της εποχής, που οδήγησε στον Εμφύλιο Πόλεμο του 1642, δημοσίευσε βιαστικά το έργο το οποίο σκόπευε να το δημοσιεύσει αργότερα. Περιλαμβάνει τρία μέρη: Libertas (Ελευθερία), Dominion (Κυριαρχία) και Religio (Θρησκεία). Στο πρώτο μέρος, περιγράφει τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου, ασχολούμενος με τους φυσικούς νόμους. Στο δεύτερο, υποδεικνύεται η αναγκαιότητα συγκρότησης σταθερής κυβέρνησης. Τέλος, στο τρίτο μέρος γράφει για τη θρησκεία. Πραγματεύεται την ανθρώπινη φύση και την αναγκαιότητα μιας κυρίαρχης εξουσίας, όπως στο μεταγενέστερο «Λεβιάθαν», αλλά με πιο συνοπτική μορφή. Το κείμενο κυριαρχείται από δραματικούς και συναισθηματικούς προβληματισμούς σχετικά με τη φύση της σύγκρουσης και της ειρήνης. Χρησιμοποιεί ισχυρές περιγραφές της ανθρώπινης κατάστασης, εστιάζοντας σε θέματα φόβου, ατομικού συμφέροντος και ανάγκης για κοινωνική τάξη, έννοιες που έχουν εξερευνήσει οι λογοτεχνικοί συγγραφείς, ειδικά σε έργα πολιτικής δυστοπίας.

80. Λεβιάθαν (Τόμας Χομπς – 1651)    Είχε απαγορευτεί στην Αγγλία εκείνη την εποχή. Ειδικότερα, το βιβλίο συμπεριλήφθηκε στην «Κρίση και Ψήφισμα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης της 21ης ​​Ιουλίου 1683, κατά ορισμένων ολέθριων βιβλίων» και υπέστη καύση. έχει την ίδια δομή με το «De Cive και ένα επιπλέον μέρος (συνολικά 47 κεφάλαια και ένα παράρτημα). Στο επιπλέον μέρος ο Χομπς θέτει το ζήτημα του βασιλείου του σκότους. Ο Λεβιάθαν είναι το όνομα ενός βιβλικού τέρατος που απεικονίζεται ως δύναμη της φύσης που εξευτελίζει τον άνθρωπο. Ο Χομπς χρησιμοποιεί αυτή την εικόνα για να περιγράψει μια ισχυρή κατάσταση (έναν «θνητό θεό»). Δημιουργώντας τη θεωρία της ανάδυσης του κράτους, ξεκινά από το αξίωμα της φυσικής κατάστασης των ανθρώπων «Πόλεμος όλων εναντίον όλων» (Bellum omnium contra omnes) και αναπτύσσει την ιδέα «Ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο» (Homo homini lupus est). Οι άνθρωποι, σε σχέση με την αναπόφευκτη εξόντωση, ενώ βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα, για να διατηρήσουν τη ζωή τους και τη γενική ειρήνη, αποποιούνται μέρος των φυσικών τους δικαιωμάτων και, σύμφωνα με ένα σιωπηρά συναφθέν κοινωνικό συμβόλαιο, τα δωρίζουν σε αυτόν που αναλαμβάνει να διατηρήσει την ελεύθερη χρήση των εναπομεινάντων δικαιωμάτων - το κράτος. Το κράτος, μια ένωση ανθρώπων στην οποία η βούληση του ενός (επικεφαλής) είναι δεσμευτική για όλους, έχει το καθήκον να ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ όλων των ανθρώπων. Παρουσιάζει ένα πλαίσιο της ανθρώπινης φύσης ως εγγενώς εγωιστικής και ανταγωνιστικής, υποστηρίζοντας μια ισχυρή, κεντρική εξουσία (τον Λεβιάθαν) για τη διατήρηση της ειρήνης και της τάξης. Ενώ είναι μια πολιτική και φιλοσοφική πραγματεία, είναι γεμάτο με ζωντανές μεταφορές, όπως η περιγραφή του κράτους ως «θνητού θεού», που έχουν λογοτεχνικό χαρακτήρα. Ο μεταφορικός πλούτος, ιδιαίτερα η έννοια του κοινωνικού συμβολαίου και η ισχυρή εικονογράφηση, συμβάλλουν στη λογοτεχνική του αξία. Η χρήση της γλώσσας για την απεικόνιση πολύπλοκων εννοιών της εξουσίας και του φόβου έχει επηρεάσει τόσο τους λογοτεχνικούς όσο και τους πολιτικούς στοχαστές, ιδιαίτερα αυτούς που ασχολούνται με τη φύση της εξουσίας και την ανθρώπινη κατάσταση.

81. «Τα επαρχιακά γράμματα»  (Μπλεζ Πασκάλ, 1656-1657) Μια σειρά σατιρικών κειμένων που υπερασπίζονται τον Γιανσενισμό, ένα θεολογικό κίνημα, ενάντια στους Ιησουίτες. Είναι γραμμένα με οξύ πνεύμα και ειρωνικό χιούμορ και η ρητορική μαεστρία είναι εμφανής στην έξυπνη χρήση του διαλόγου και της σατιρικής αφήγησης. Αφορούν ζητήματα πίστης και θρησκευτικής πολιτικής, αλλά το ύφος τους τις καθιστά σημαντικά ως έργα λογοτεχνικής κριτικής. Χρησιμοποιούν σάτιρα και ειρωνεία για να ασκήσουν κριτική στους πολιτικούς και θρησκευτικούς θεσμούς της εποχής. Η λογοτεχνική ποιότητα τους προέρχεται από το ελκυστικό αφηγηματικό ύφος και τη ρητορική τους έξαρση, καθιστώντας τα ένα σημαντικό παράδειγμα φιλοσοφικής σάτιρας στη λογοτεχνική παράδοση. Για να αντιμετωπίσουν μια διαδικασία που ήταν εξαρχής καταδικασμένη, οι Γιανσενιστές αποφάσισαν να απευθυνθούν στην κοινή γνώμη και κάλεσαν τον Blaise Pascal: αυτός, όμως δεν είχε ποτέ μέχρι τότε επιχειρήσει αυτού του είδους την εργασία, χτίζοντας τη φήμη του με τη δουλειά του στα μαθηματικά και τη φυσική. τα γράμματα όμως σημείωσαν άμεση και αυξανόμενη επιτυχία, κάτι που δικαιολογείται τόσο από την ποιότητα της γραφής του συγγραφέα (χρήση ευχάριστου ύφους, αποτελεσματική χρήση κωμωδίας, επιτυχημένη «εκλαΐκευση» της θεολογίας), όσο και από τη στιβαρότητα του επιχειρήματός του. Ο τελευταίος επέλεξε να χρησιμοποιήσει τη μυθοπλασία: ένας Παριζιάνος από την υψηλή κοινωνία θα ενημέρωνε με επιστολή έναν φίλο που ζούσε στις επαρχίες για την πρόοδο της δίκης του Arnauld στη Σορβόννη. Η πρώτη επιστολή εμφανίστηκε τον Ιανουάριο του 1656, ανώνυμα και λαθραία. Μετά τη τρίτη επιστολή επιτέθηκε αποκλειστικά στους Ιησουΐτες και με την 11^η εγκαταλείπει τη μυθοπλασία για να τους απαντήσει απευθείας. Σταμάτησαν να εκδίδονται τον Μάρτιο του 1657, για λόγους που δεν είναι καλά γνωστοί. Παρά την έντονη καταστολή από τις πολιτικές αρχές, το έργο άλλαξε την κοινωνική ελίτ που αποτελούσε την κοινή γνώμη εκείνη την εποχή υπέρ του Γιανσενισμού, ενώ έδωσε μια αρνητική εικόνα για την Κοινωνία του Ιησού στη Γαλλία. Οι χαλαρές ηθικές αρχές που κατήγγειλε ο Πασκάλ, έγιναν γρήγορα αντικείμενο γενικής αποδοκιμασίας και καταδικάστηκαν πολλές φορές από τη Ρώμη. Ωστόσο, οι επιστολές δεν είχαν την ίδια επιτυχία στην υπεράσπιση του Γιανσενισμού και του Port-Royal, του αβαείου που το ενσάρκωσε: στα χρόνια που ακολούθησαν, τα μέτρα δίωξης από τον βασιλιά της Γαλλίας και την Αγία Έδρα διπλασιάστηκαν εναντίον τους. Από λογοτεχνική άποψη, η φήμη του έργου δεν αμφισβητήθηκε ποτέ: θεωρείται σήμερα κλασικό της γαλλικής λογοτεχνίας.

82.        Χαμένος παράδεισος     (Τζον Μίλτον - 1667)      Σε αντίθεση με τα ηρωικά έπη του Ομήρου και τα μεσαιωνικά έπη, καθώς και το ποίημα του Δάντη, ο Χαμένος Παράδεισος δεν δίνει πεδίο στη δημιουργική φαντασία του ποιητή. Ο πουριτανός Μίλτον διάλεξε μια βιβλική ιστορία και τη μετέφερε σύμφωνα με τα λόγια της Γραφής. Επιπλέον, οι χαρακτήρες του ανήκουν κυρίως στην υπεράνθρωπη σφαίρα και δεν επιτρέπουν ρεαλιστικές περιγραφές. Από την άλλη πλευρά, οι άγγελοι και οι δαίμονες, ο Αδάμ και η Εύα και άλλοι χαρακτήρες έχουν μια συγκεκριμένη εικόνα στη λαϊκή φαντασία, που καθοδηγείται από τη Βίβλο, και ο Milton, ένας βαθιά εθνικός ποιητής, δεν παρεκκλίνει ποτέ από αυτές τις παραδόσεις. Αυτά τα χαρακτηριστικά του υλικού πάνω στο οποίο εργάστηκε αντικατοπτρίζονται στο ποίημά του. Η τεχνική πλευρά των περιγραφών είναι υπό όρους, υπάρχουν λίγες εικόνες στην παρουσίαση. Τα βιβλικά πλάσματα συχνά φαίνονται να είναι μόνο αλληγορία.  Η μεγάλη σημασία του έργου βρίσκεται στην ψυχολογική εικόνα της πάλης μεταξύ του παραδείσου και της κόλασης. Τα έντονα πολιτικά πάθη του Μίλτον τον βοήθησαν να δημιουργήσει μια μεγαλειώδη εικόνα του Σατανά, τον οποίο η δίψα για ελευθερία οδήγησε στο κακό. Το πρώτο τραγούδι, όπου ο ηττημένος εχθρός του δημιουργού υπερηφανεύεται για την πτώση του και χτίζει το Πανδαιμόνιο, στέλνοντας απειλές στον ουρανό, είναι το πιο εμπνευσμένο σε ολόκληρο το ποίημα και χρησίμευσε ως η αρχική πηγή του δαιμονισμού του Βύρωνα και όλων των ρομαντικών γενικότερα. Η μαχητική θρησκευτικότητα του πουριτανού ενσάρκωσε το πνεύμα των καιρών στην εικόνα μιας ψυχής που αγωνίζεται για ελευθερία. Το πάθος αυτής της δαιμονικής πλευράς, αντιστοιχεί στο ειδυλλιακό μέρος – ποιητικές περιγραφές του παραδείσου, της αγάπης των πρώτων ανθρώπων και της εκδίωξής τους. Αμέτρητα ποιητικά κάλλη στη μετάδοση συναισθημάτων, η μουσικότητα του στίχου, οι απειλητικές συγχορδίες που μιλούν για ασυμβίβαστο σε θέματα πίστης, δίνουν αιώνια ζωή στο έπος του 17ου αιώνα. «Εκείνος, χωρίς αντίσταση, την οδήγησε από το χέρι στον σκιερό λόφο, κάτω από τη σκιά των κλαδιών, κάτω από το κάλυμμα του πυκνού φυλλώματος, βιολέτες, ξεχασμένοι υάκινθοι με  ασφοδέλους γύρω τους, ένα κρεβάτι με λουλούδια, απαλό σαν χνούδι. Δροσερό γήινο στήθος! Εκεί επιδόθηκαν σε πλούσιο έρωτα, στέφθηκαν με όλες τις σαρκικές ηδονές, με αμοιβαία ενοχή προσπάθησαν να αποκαλύψουν την συνείδηση ​​της αμαρτωλότητας. Μετά, κουρασμένοι από τα παθιασμένα χάδια, αποκοιμήθηκαν, νανουρισμένοι από τη δροσιά».  Ήταν ο Εωσφόρος ένας μεγάλος αν και καταραμένος (για ποιους καταραμένος;) επαναστάτης, όπως εδώ ή το θλιμμένο εκείνο πλάσμα της Θείας Κωμωδίας; Προτιμάμε το πρώτο. Όχι μόνο επειδή δεν μας αρέσει που η Βεατρίκη του Δάντη ζητά από τον Αγ. Βερνάρδο, όταν φτάνουν στο Παράδεισο να μεσολαβήσει στη Παναγία ώστε να τον προστατεύει. Ακόμη και στο Παράδεισο προστασία;  Μήπως τελικά σωστά οι άνθρωποι "προτιμούν να κυβερνούν στην κόλαση παρά να υπηρετούν στον παράδεισο". (βλ. Ο δικηγόρος του διαβόλου). Ο Εωσφόρος του Μίλτον είναι ο αιώνιος επαναστάτης, αιώνιος κακός για κάποιους, συνεχιστής των πιο αμφίσημων πλευρών του Οδυσσέα, του Άμλετ και άλλων κακών της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η ανυπακοή, έχει πολύ βαθιές ρίζες, ξεκινά πάντα από την αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων και απεικονίζεται στη παγκόσμια λογοτεχνία με την ανυπακοή απέναντι σε πολλούς και διάφορους θεούς, μετά απέναντι σε όλους και πάει λέγοντας. Είναι η ανυπακοή της προσωπικότητας απέναντι στο εναλλακτικό «εγώ», το κοινωνικό κατεστημένο. «Σε όποια μεριά και αν καταφύγω η Κόλαση είμαι εγώ» γράφει ο Μίλτον και έχει δίκιο.

83.        Ο περιπετειώδης Σιμπλιτσίσιμος Τόιτς  (Hans Jakob Christoph von Grimmelshausen – 1669)  Γράφει για τις περιπέτειες ενός νεαρού κατά τη διάρκεια του 30ετούς πολέμου, συνδυάζοντας τη φάρσα με την τραγωδία, την κριτική της κοινωνίας και την ανατροπή των ηθικών αξιών. Το πρώτο αυτοβιογραφικό περιπετειώδες μυθιστόρημα στα γερμανικά, θεωρείται το σημαντικότερο επικό μυθιστόρημα του 17ου αιώνα. Παρά την επιφανειακή ομοιότητά του με το ισπανικό πικαρέσκ, το έργο ακολουθεί τις παραδόσεις του γερμανικού ιπποτικού ρομαντισμού και της σατυρικής λογοτεχνίας του 16ου αιώνα. Η αυτοβιογραφική μορφή χρησιμεύει για να δημιουργήσει στον αναγνώστη την ψευδαίσθηση μιας αληθινής ιστορίας για αυτό που βιώθηκε άμεσα. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την εξομολογητική αφήγηση όχι για να σκιαγραφήσει μια ατομική ιστορία ζωής, αλλά για να δείξει την ατέλεια του κόσμου, την καταστροφή των ψευδαισθήσεων είναι σαν έναν καθρέφτη στον οποίο ο κόσμος βλέπει τον εαυτό του χωρίς εξωραϊσμό. «Η σημασία του Grimmelshausen δεν είναι ότι έμεινε έξω από το λογοτεχνικό στυλ του μπαρόκ, αλλά ότι διεύρυνε τα όριά του, χρησιμοποίησε και μεταμόρφωσε τα καλλιτεχνικά του μέσα. Λόγω των κοινωνικών φιλοδοξιών που είναι ενσωματωμένες σε αυτό, ο Grimmelshausen υπέταξε τα ρητορικά μέσα του μπαρόκ στις νέες ανάγκες κατανόησης και αντανάκλασης της πραγματικότητας. Η δημοφιλής εκδοχή του μπαρόκ μυθιστορήματος ξεπέρασε τους άλλους συγχρόνους της λογοτεχνίας» (A.A.Morozov).

84.        Σκέψεις «Pensées» (Μπλεζ Πασκάλ – 1670)  Συνδυάζει τη φιλοσοφία, τη θεολογία και τον προσωπικό προβληματισμό με έναν εξαιρετικά λογοτεχνικό τρόπο, χρησιμοποιώντας συχνά αφορισμούς, παράδοξα και μεταφορές. Οι στοχασμοί του Πασκάλ για την ανθρώπινη κατάσταση -ιδιαίτερα η ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και τα παράδοξα της πίστης, δίνουν αφηγηματικό βάθος και μια συναισθηματική απήχηση που έχει ευρέως εκτιμηθεί. Σαν φυσικός επιστήμονας που ήταν προσπάθησε να μεταφέρει τους νόμους της Λογικής στη χριστιανική θρησκεία. Το εγχείρημα αυτό απέτυχε "λόγω των αδιεξόδων που συνάντησε ο Πασκάλ στην επιχειρηματολογία του". (Μπέρτραντ Ράσελ)

Το γραφείο του Σπινόζα Estudio_Espinoza

85.        Θεολογικοπολιτική πραγματεία (Μπαρούχ Σπινόζα – 1670) Δημοσιεύτηκε ανώνυμα στο Άμστερνταμ και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της Νεότερης Πολιτικής Φιλοσοφίας. Περιέχει ρητορικές εξάρσεις και μεταφορικές εικόνες που έχουν λογοτεχνική αξία. Ασκεί κριτική στην επιρροή της θρησκείας στην πολιτική ζωή, με σαφήνεια και πάθος που έχουν απήχηση στο πέρασμα του χρόνου. Η επίθεσή του στη δεισιδαιμονία και η υπεράσπιση της ελευθερίας της σκέψης έχουν κάνει το έργο σημαντικό τόσο για τη φιλοσοφία όσο και για τη λογοτεχνία, ιδιαίτερα όσον αφορά την ανάπτυξη της κοσμικότητας. Ειδικά στο δεύτερο τμήμα της (κεφάλαια 16-20) εξετάζει τα θεμέλια του κράτους, το φυσικό δίκαιο και το δίκαιο της πολιτικής εξουσίας, τη ταύτιση δικαίου και δύναμης, την ελευθερία του λόγου ως ουσιώδη όρο για την επίτευξη και τη διατήρηση της εσωτερικής κρατικής ειρήνης. Συνολικά, ο Σπινόζα ευνοεί τη δημοκρατία, με την οποία εννοούσε κάθε είδους αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης. Στην περίπτωση της δημοκρατίας, η κοινότητα και η κυβέρνηση είναι σχεδόν ταυτόσημες σε αντίθεση από τις περιπτώσεις της μοναρχίας ή της αριστοκρατίας. Κατά συνέπεια, μια δημοκρατία είναι λιγότερο πιθανό να βιώσει συχνές συγκρούσεις μεταξύ του λαού και της κυβέρνησης και έτσι είναι ανεκτική και ευέλικτη στη προσαρμογή της για να εξασφαλίσει και να διατηρήσει την εσωτερική ειρήνη. Η αμφισβήτηση στο συμβατικό θρησκευτικό δόγμα και η συνακόλουθη έκκληση για ατομική ελευθερία το καθιστά ένα ζωηρά κριτικό έργο, με στοιχεία πειστικής ρητορικής που έχουν εμπνεύσει συγγραφείς που ενδιαφέρονται για θέματα ατομικής αυτονομίας και ορθολογισμού.

Αριστουργήματα γλυπτικής 1599 - 1752

86.        Ηθική    (Μπαρούχ Σπινόζα – 1677) Γραμμένο σε επαγωγικό ύφος είναι τεχνικά αυστηρό κείμενο, αλλά περιέχει επίσης αποσπάσματα ομορφιάς και λυρικής διορατικότητας. Για παράδειγμα, η εξερεύνηση του Θεού, της ελευθερίας και του συναισθήματος εμπλέκεται με βαθιά ανθρώπινα ερωτήματα, και η πεζογραφία του Σπινόζα κατά καιρούς παίρνει σχεδόν την ποιότητα ενός διαλογιστικού στοχασμού για τη φύση της ύπαρξης και την ανθρώπινη χαρά. Η συστηματική δομή του έργου και οι βαθιές γνώσεις για το ανθρώπινο συναίσθημα, την ηθική και τη φύση οδήγησαν στη λογοτεχνική του εξέταση σε διάφορα κείμενα, καθώς διερευνά θέματα ελευθερίας, ευτυχίας και θείας τάξης που είναι βαθιά συναρπαστικά από αφηγηματική και συμβολική προοπτική.

                    

87.        Ο κουτσός διάβολος «Le Diable boiteux» (Αλαίν Ρενέ Λεσάζ – 1707) Το έργο ήταν μια μίμηση του ισπανικού El Diablo cojuelo του Luis Vélez de Guevara, αλλά μια ελεύθερη και δημιουργική μίμηση, προσαρμοσμένη στα γαλλικά έθιμα και γονιμοποιημένη από την πρωτότυπη και προσωπική παρατήρηση του ανθρώπινου πνεύματος. Ο Lesage δανείστηκε λίγα πράγματα από τον Γκεβάρα εκτός από την ιδέα και το πλαίσιο του κύριου χαρακτήρα, του διαβόλου και έκανε μια εντελώς νέα δημιουργία δίνοντάς του, σύμφωνα με την παρατήρηση του Villemain, «μια λεπτή φύση, άτακτη και όχι κακιά». Διακρίνεται για το πνεύμα, τη σάτιρα και τα κωμικά στοιχεία του. Είναι γραμμένο σε πικαρέσκο ​​ύφος - ιδιαίτερα δημοφιλές τον 17ο και 18ο αιώνα - και χρησιμοποιήθηκε για να απεικονίσει τις περιπέτειες ενός αδίστακτου πρωταγωνιστή που περιηγείται σε μια διεφθαρμένη κοινωνία. Σχολιάζει την ανθρώπινη ανοησία, τη ματαιοδοξία και τις ηθικές ελλείψεις. Ακολουθεί τις περιπέτειες του Δον Κλεόφα, ενός νεαρού άνδρα που χειραγωγείται από μια διαβολική φιγούρα. Ο ρόλος του διαβόλου δεν είναι τόσο κακός, όσο διαπαιδαγωγικός, προσφέρει χιουμοριστικά σχόλια και συμβουλές, κάνοντας το έργο ένα μείγμα κωμωδίας και κοινωνικής κριτικής. Οι χαρακτήρες είναι υπερβολικοί αλλά βαθιά ανθρώπινοι, ο καθένας αντιπροσωπεύει διάφορες πτυχές της γαλλικής κοινωνίας, τις οποίες ο Lesage κριτικάρει μέσα από τις παράλογες καταστάσεις της πλοκής του έργου και τα ηθικά διδάγματα. 

                                 
88. Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν     (Αλαίν Ρενέ Λεσάζ, 1715-1735) Ένα μεγάλο, επεισοδιακό πικαρέσκο ​​μυθιστόρημα που συχνά θεωρείται το αριστούργημα του Lesage. Αφηγείται την ιστορία του Gil Blas, ενός νεαρού άνδρα που περνά από μια σειρά από περιπέτειες σε διαφορετικά τμήματα της ισπανικής κοινωνίας και συναντά μια ποικιλία χαρακτήρων, καθένας από τους οποίους αντιπροσωπεύει διαφορετικές πτυχές της ανθρώπινης φύσης και κοινωνίας. Ο συγγραφέας αναπτύσσει τα αγαπημένα του θέματα: για μια ακόμη φορά διηγείται όχι μόνο για υπηρέτες-απατεώνες που υπηρετούν διεφθαρμένα αφεντικά, γυναίκες ελευθερίων ηθών, συζύγους εξαπατημένους και ευτυχισμένους αλλά επίσης και επιτηδευμένους σχολαστικούς, γελοίους ποιητές, ψευδό-σοφούς ή γιατρούς δολοφονικής άγνοιας. Κάθε τάξη, κάθε επάγγελμα περιγράφεται μέσα από χαρακτηριστικούς τύπους που αυτό-σκιαγραφούνται μέσα στη δράση. Κάθε χαρακτήρας στην ιστορία του Ζιλ Μπλας αποτελεί τμήμα της πραγματικής κοινωνίας της εποχής του, που έμμεσα απεικονίζεται σε όλο το έργο. Όσο απίθανες κι αν είναι οι περιπέτειές του, ο ήρωας μας τις διηγείται, όχι σαν μυθοπλασία, αλλά σαν πραγματικές ιστορίες που του έτυχαν, και που άλλοτε τις απόλαυσε και άλλοτε υπέφερε. Συχνά θεωρείται ως μια ιστορία ενηλικίωσης, η οποία ενσωματώνει τόσο χιούμορ όσο και φιλοσοφικούς στοχασμούς για τη φιλοδοξία, την αρετή και την ηθική. Ασκεί κριτική τόσο στη διαφθορά όσο και στην υποκρισία της κοινωνίας, ιδιαίτερα του κλήρου και της αριστοκρατίας της Ισπανίας. Ο επεισοδιακός χαρακτήρας του επιτρέπει στον να εξερευνήσει ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών τάξεων και ανθρώπινων συμπεριφορών. Επίσης αξιοσημείωτο για τους πλούσιους χαρακτηρισμούς και τις ζωντανές περιγραφές του, που εξυψώνουν το πικαρέσκο ​​είδος πέρα ​​από απλές ιστορίες περιπέτειας. «Ένα από τα λίγα μυθιστορήματα που δείχνουν τι ακριβώς συμβαίνει στον κόσμο»