Κάθε βιβλίο είναι ένα τρένο (Προτάσεις ανάγνωσης 12 - 21)

Αγαπητές αναγνώστριες και αναγνώστες ευχαριστώ για την ανταπόκρισή σας. θεωρώ της συμμετοχή σας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο - όποιον εσείς διαλέξατε ως πιο πρόσφορο - ώς μια δημιουργική και ευχάριστη συνάντησή μας σε ενα ωραίο και πολυσύχναστο σταθμό. Ας ταξιδέψουμε μαζί στις διαδρομές που μας αρέσουν. Η σημερινή ενότητα - λόγω της χρονικής περιόδου στην οποία αναφέρεται - έχει μόνο έργα Ελλήνων δημιουργών. Μπορείτε να συμπληρώσετε το κατάλογο αν θεωρείται ότι πρέπει να ενταχθεί και κάποιο άλλο, γράφοντας τη γνώμη σας στα σχόλια ή και να μου στείλετε μήνυμα. Μπορείτε επίσης να προτείνετε και κάποιο έργο δημιουργού εκτός των ορίων της Ελλάδας των κλασσικών χρόνων. Πάντως αυτά που είναι παρακάτω αναφερονται στη χρονική περίοδο 480-397 π.Ε.

12. Προμηθεύς Δεσμώτης (Αισχύλος - Μεταξύ 479-424 π.E) - Θεωρείται το μεσαίο μέρος τριλογίας, που συναποτελείτε από τα έργα Προμηθεύς λυόμενος και Προμηθεύς πυρφόρος. Ένα πρόβλημα που χρήζει όχι απλώς φιλολογικής, αλλά ιδεολογικής και θεατρολογικής προσέγγισης αποτελεί η εικόνα ενός ανελέητου Δία, που αντιτίθεται στον δίκαιο Δία της Ορέστειας. Οι κριτικοί, γενικά, συμφωνούν ότι το μυστήριο επιλύεται στα άλλα έργα της τριλογίας. Διαφέρουν, ωστόσο, οι απόψεις τους ως προς τη φύση της λύσεως: ορισμένοι υποθέτουν ότι η όλη σύνθεση στόχευε, όπως συνέβη με τις Ευμενίδες, στην παρουσίαση ενός σταδιακού θριάμβου των νέων αρχών πάνω στα αρχαία ήθη και της νίκης των Ολύμπιων επί των γήινων θεοτήτων. Ο Αισχύλος αποκαλύπτει τη βαθιά θρησκευτική ιδιοσυγκρασία του, δίχως να αποφεύγει –εσκεμμένα ίσως, εξαιτίας των δημοκρατικών του πεποιθήσεων–  νύξεις σκεπτικισμού και αμφισβήτησης σε ό,τι αφορά την κοσμική εξουσία του Δία. Ο πυρήνας του έργου είναι το θέμα ενός ασταμάτητου αγώνα κατά της δύναμης της εξουσίας,

13. Πέρσαι (Aισχύλος - 472 π.E) - Θεωρείται η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία. Επίσης είναι η πρώτη τραγωδία που αντλεί τη θεματολογία της από ιστορικά γεγονότα (και μάλιστα μόνο κατά επτά χρόνια προγενέστερα). Πραγματεύεται την οδύνη των Περσών όταν πληροφορούνται για τη συντριπτική ήττα τους στη Σαλαμίνα. Ως παλιός μαραθωνομάχος ο Αισχύλος αποκαλύπτει μια διαρκή αγωνία για την Ελλάδα και την κληρονομιά της. Καθορίζεται η έννοια της αμαρτίας, της ύβρης, της ενοχής, της βίας που συνεπάγεται ο κύκλος του αίματος, του θεϊκού «δίκαιου δόλου», που οδηγεί τον υβριστή και τον ένοχο στην καταστροφή και στην εκπλήρωση του τραγικού πεπρωμένου του. Εκφράζει κυρίως ένα διαχρονικό προβληματισμό που αφορά την ετερότητα και προειδοποιεί για τον κίνδυνο που επιφέρει η υποτίμηση του «άλλου», η έπαρση, η φιλοδοξία και η αλαζονεία της εξουσίας.                                         

14. Ορέστεια (Αισχύλος -  458 π. Ε) - Αποτελείται από τις τραγωδίες Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες και συνοδευόταν από το σατυρικό δράμα Πρωτέας, ενώ είναι η μόνη αρχαία εξ ολοκλήρου σωζόμενη τριλογία. Οι τραγωδίες διηγούνται μία ιστορία σε τρία διαφορετικά μέρη. Τα γεγονότα στο Άργος μετά την επιστροφή του Αγαμέμνονα σε αυτό, τη δολοφονία του από την Κλυταιμνήστρα με τη βοήθεια του Αιγίσθου, τον φόνο αυτών από τον Ορέστη με τη βοήθεια της Ηλέκτρας και την τελική αθώωση του Ορέστη, μετά τη δίκη του. Για τον ανθρωπολόγο J. J.Bachofen (Das Mutterrecht, 1861), η Ορέστεια δείχνει τη μετάβαση από τον πολυγαμία στη μονογαμία. και από τη μητριαρχική καταγωγή στη πατριαρχική. Η Simone de Beauvoir έγραψε στο The Second Sex , ότι το δικαστήριο είδε τον Ορέστη ως γιο του Αγαμέμνονα πριν γίνει γιος της Κλυταιμνήστρας. Στο The Origin of the Family, Private Property and the State, ο Friedrich Engels επαινεί τη «σωστή ερμηνεία» του Bachofen και εξετάζει τους οικονομικούς παράγοντες - τη δημιουργία ιδιωτικής ιδιοκτησίας - και τη «φυσική σεξουαλική συμπεριφορά» ανδρών και γυναικών.                                                                                   

15. Αντιγόνη (Σοφοκλής - 441 π. Ε) -  Η προσπάθεια της Αντιγόνης να θάψει τον νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, παρά την αντίθετη εντολή του Κρέοντα, βασιλιά της Θήβας, θέτοντας την τιμή των θεών και την αγάπη για τον αδερφό της υπεράνω των νόμων του Κρέοντα. Η ωραιότερη του δραματουργού, τόσο από πλευράς δομής και διαλόγων, όσο και από σπάνια δραματική τέχνη και ανθρώπινη συγκίνηση. Κρίνεται ως το τελειότερο από τα σωζόμενα δράματα και ως κανών της παλαιότερης τραγωδίας (ο Διοσκουρίδης: εξαίρει ως ίσης αξίας και την Ηλέκτρα)                                                                                

16. Μήδεια (Ευριπίδης - 431 π. Ε) - Μέρος τετραλογίας (τραγωδίες Φιλοκτήτης, Δίκτυς και σατυρικό δράμα Θερισταί, που δεν έχουν διασωθεί ακέραιες). Σε μια εποχή που η κριτική των παραδοσιακών αξιών είναι παρούσα σε κάθε θεσμό, πολιτικό και κοινωνικό, ο Ευριπίδης αμφισβητεί παραδοσιακές πολιτισμικές αξίες που σχετίζονται με το βιολογικό γένος, την ελληνικότητα και κοινωνικούς θεσμούς του παρελθόντος. Ανοίγει ένα νέο παράθυρο στην τέχνη και αποδίδει μια καθαρότερη άποψη των συγκινήσεων που κατακλύζουν την ανθρώπινη ψυχή, τόσο στην αγνή μορφή τους όσο και στις άγριες παρεκκλίσεις τους: Δικαιώνει μέσω του χορού την οργή της βάρβαρης φαρμακίδας, αντιβαίνοντας ουσιαστικά τις ηροδότειες επιταγές για το ομόαιμον. Καταγράφει επί σκηνής τις αντιμαχόμενες δυνάμεις και τις εσωτερικές συγκρούσεις σε βαθμό πρωτόγνωρο για ελληνική τραγωδία. Επεξεργάζεται έναν από τους μαγικότερους ως προς τη φύση του μύθους, ακολουθώντας ουσιαστικά την πλοκή του μύθου όπως διασώθηκε για εμάς αργότερα στα Αργοναυτικά - απομυθοποιεί τον Ιάσωνα, υποδεικνύοντας τις ανθρώπινες αδυναμίες και την τυραννική φύση του - μια λογική κατάληξη του ήρωα που συμβιβάζεται με τα θέσμια μιας οργανωμένης κοινωνίας.                                                                

17. Οιδίπους Τύραννος (Σοφοκλής - 428 π. Ε.) - Πολλοί κριτικοί, συμπεριλαμβανομένου και του Αριστοτέλους, την θεωρούν ως κορυφαία τραγωδία που έχει γραφεί ποτέ. Ο ήρωας ανακαλύπτει ποιος πραγματικά είναι. Όχι μόνο  ο φονιάς του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Ύστερα από την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίπους αυτοτυφλώνεται, εκλιπαρώντας για εξορία και ανησυχώντας για την τύχη των παιδιών του. Μπορούσε και να μην βγει αληθινός ο χρησμός (αν δεν γινόταν το ένα ή το άλλο, όμως μια σειρά τραγικών γεγονότων οδήγησαν σε αυτή τη κατάληξη). Και βέβαια σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα ήταν ίσως η κορυφαία τραγωδία.                                                                                

18. Όρνιθες (Αριστοφάνης - 414 π. Ε) - Τους έγραψε απογοητευμένος από την τροπή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Βρίσκει την ευκαιρία να διακωμωδήσει τους συκοφάντες και τους κόλακες του δήμου, καθώς και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα. Για άλλη μια φορά όμως ο Πεισθέταιρος φουσκώνει τα μυαλά των πουλιών και τα πείθει να ιδρύσουν τη Νεφελοκοκκυγία (κατοικία τους στα σύννεφα),  με στόχο να αναδειχτούν ρυθμιστές της θεϊκής εξουσίας λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι των θεών με τους ανθρώπους. Καταφθάνουν διάφοροι εκμεταλλευτές και καλοθελητές που προσπαθούν να αποκομίσουν οφέλη από την ίδρυση. Φτάνει αντιπροσωπεία των θεών για να διαπραγματευτεί την ελεύθερη διακίνηση της τσίκνας. Συμβιβασμός & γάμος                                                                        

19. Ελένη (Ευριπίδης - 412 π. Ε) - Ο Ευριπίδης χειρίστηκε με μεγάλη ελευθερία και δημιουργικότητα τους μύθους. Ο Μενέλαος μετά από την άλωση της Τροίας κατέπλευσε στην Αίγυπτο όπου συνάντησε την Ελένη και έμαθε ότι η «εν Τροία» Ελένη ήταν φάσμα ψευδές. Η πραγματική ήταν κρυμμένη στην Αίγυπτο καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου και ο πόλεμος είχε βασιστεί σε ένα ψέμα. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου Θεοκλύμενος θέλει να παντρευτεί την Ελένη, αλλά εκείνη με τον Μενέλαο καταφέρνουν και διαφεύγουν κρυφά. Η έξοδος στο έργο αυτό μοιάζει πολύ με εκείνη στην Ιφιγένεια εν Ταύροις. Το έργο χαρακτηρίζεται ως αντιπολεμικό δράμα.                                                                                                 

Λυσιστράτη. Π.Πικάσο. 1934

20. Λυσιστράτη (Αριστοφάνης - 411 π. Ε) - Ένα από τα χαρακτηριστικότερα αντιπολεμικά έργα.- Οι απώλειες και το μίσος των αντιπάλων δεν άφηναν περιθώρια ούτε νέο πόλεμο, αλλά ούτε και για ειρήνη. Όλοι ήταν ηττημένοι και ταυτόχρονα αμετανόητοι. Η υπόθεση έχει να κάνει με τη σεξουαλική απεργία που κηρύσσουν οι γυναίκες της Αθήνας και της Σπάρτης, προσπαθώντας έτσι να πείσουν τους άντρες τους να σταματήσουν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Η Λυσιστράτη είναι μία από τις πρώτες και ίσως η πιο γνωστή σεξοκωμωδία που γράφτηκε ποτέ.                                                                         

21. Απολογία Σωκράτους (Πλάτων - 397 π. Ε.) - Μοναδικό μη διαλογικό έργο του Πλάτωνα, αλλά και το μόνο έργο στο οποίο αναφέρει ότι ήταν παρών στο γεγονός. Έπειτα από την κατηγορία των Άνυτου, Μέλητα και Λύκωνος εναντίον του Σωκράτη, ο φιλόσοφος εκφώνησε τρεις λόγους, προσπαθώντας τόσο να απολογηθεί όσο και να αναιρέσει τις κατηγορίες· το τρίτο μέρος του λόγου του έχει άμεση σχέση με τη ψηφοφορία του δικαστηρίου και την απόφασή του. Το πλατωνικό έργο αποτελεί μία ελεύθερη απόδοση του δικανικού λόγου που εκφώνησε ο Σωκράτης το 399 π. Ε. στο δικαστήριο της Ηλιαίας, αντιμετωπίζοντας την κατηγορία ότι δεν πίστευε στους θεούς, αλλά εισήγαγε καινά δαιμόνια και διέφθειρε με τις διδασκαλίες του τους νέους. Ο Σωκράτης ενώ δεν αμφισβητεί την αρμοδιότητα του δικαστηρίου, αμφισβητεί τη de facto ικανότητα των δικαστών να τον κρίνουν. Αναφέρει το περίφημο δαιμόνιο του, μία εσωτερική φωνή που πάντα τον απέτρεπε από το να πράξει κάτι, αλλά ποτέ δεν τον προέτρεπε.  Οι κατήγοροι προσπάθησαν να συνδέσουν τον Σωκράτη τόσο με την αμφισβήτηση τω παραδοσιακών αξιών που επέφερε η διδασκαλία των σοφιστών, όσο και με τους φυσικούς φιλοσόφους σαν τον Αναξαγόρα, που θεωρούνταν άθεοι από την πλειοψηφία. Τη σύνθετη και ουσιαστικά αδιατύπωτη κατηγορία σχέσεων με πολιτικά πρόσωπα (παρά την επίγνωση του πολιτικού χαρακτήρα των κατηγοριών), ο Σωκράτης την αντιμετωπίζει με λιγότερη επιτυχία από τις δύο προηγούμενες και είναι ουσιαστικά αυτή που οδηγεί στην καταδίκη του.

Κάθε βιβλίο είναι ένα τρένο...(Προτάσεις ανάγνωσης 1-11)

Surreal painting by Debra Mason (Shorra)

Θυμάμαι τα ατέλειωτα ταξίδια μου με τρένα - σε διαδρομές 12 ωρών και παραπάνω - στα φοιτητικά μου χρόνια. Τότε - αν δεν είχες άλλη παρέα - ενα βιβλίο ήταν ο πιο καλός σύντροφος. Όμως παραφράζοντας τη φράση ντόπιας συγγραφέα: "κάθε μυθιστόρημα είναι ενα τρένο", αποφάσισα το τίτλο εδώ, σε αυτό το σημείωμα που είναι αφιερωμένο σε αυτά τα βιβλία, που έχουν λογοτεχνικό περιεχόμενο (πεζογραφία ή ποίηση) και που θα ήθελα να ξαναδιαβάσω ή να τα διαβάσω για πρώτη φορά, έχοντας διαβάσει κριτικές ή  αποσπάσματα τους. 

Και δεν είναι λίγα - ευτυχώς. για αυτό θα ξεκινήσουμε απο σήμερα μια περιπλάνηση στο χρόνο, που είναι αφιερωμένη σε λογοτεχνικά δημιουργήματα που άφησαν εποχή και ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στην παγκόσμια λογοτεχνία. 

Τέτοιο αποτύπωμα άφησαν και αφήνουν μόνο τα έργα που σε πρώτο επίπεδο αντικατοπτρίζουν τη "ζούγκλα" (ή όπως αλλιώς θέλετε να την πείτε: σκληρότητα, χάος, ανορθολογισμό, αστάθεια, αβεβαιότητα) της φύσης αλλά και του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου και σε δεύτερο έχουν μια κινητήρια δύναμη, ένα καταλύτη αφύπνισης αυτού του εσωτερικού κόσμου, που τον οδηγεί σε νέα μονοπάτια και νέες διαδρομές και προσεγγίσεις.

Δεν είμαι κριτικός και ούτε λογοτέχνης, ένας απλός αναγνώστης είμαι που εντυπωσιάζεται, συγκινείται, ονειρεύεται και ταξιδεύει με ένα καλό βιβλίο. Μπορεί να σταματάει σε κάποια στάση, να παίρνει άλλο τρένο για άλλη διαδρομή, αλλά κάποιες φορές, ξαναπερνάει απο τον ίδιο σταθμό και συνεχίζει παραπέρα, στην κατεύθυνση της πρώτης διαδρομής με το προηγούμενο τρένο. Τελικός σταθμός δεν υπάρχει, αλλά μόνο ένα υπέροχο και συνεχές ταξίδι, με στάσεις, σταθμούς, ανταποκρίσεις, εκπλήξεις και περιπλανήσεις. Αυτές είναι και οι προσδοκίες μου σαν αναγνώστης. Προσδοκίες που μερικές από αυτές ίσως συναντιώνται με κάποιες απο τις προσδοκίες των συγγραφέων. Οι οποίες όμως συνολικά είναι πολύ πιο ευρείς και διαφορετικές απο τις προσδοκίες των αναγνωστών, γιατί προπορεύονται και ίσως καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και το άγχος του δημιουργού για την ικανοποίηση των αναγνωστών, την αποδοχή των κριτικών, τις πωλήσεις και την κυκλοφορία, την αποδοχή των εκδοτών κ.α.

Το ενδιαφέρον του ταξιδιού πάντα χαρακτηρίζεται απο την μοναδικότητα της πλοκής ενός έργου και αυτή με τη σειρά της απο τις επιταχύνσεις, αμφιβολίες, αντιθέσεις, συγκρούσεις, πισωγυρίσματα,  αποτυχίες και νέα ξεκινήματα. Οι αιτίες των προηγούμενων μπορεί να προέρχονται απο οικονομικά συμφέροντα (το πιο εύκολο για περιγραφή), απο κοινωνικά θέματα (το πιο μοδάτο και πολιτικά ορθό στη σημερινή μας εποχή), αλλά και απο το ψυχισμό και νοοτροπία του συγγραφέα που παλεύει να ξεχωρίσει στο σύγχρονο κυκεώνα των δημοσιεύσεων. Σημειώστε ότι τα βιβλία πια δεν δημοσιεύονται μόνο έντυπα αλλά και ηλεκτρονικά και ηχητικά. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε τι έγραφε πριν λίγα χρόνια  ο Ουμπέρτο Έκο: “Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει (αν φαίνεται πολύ καινούργιο ή άκοπο) ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…”

Διαβάζουμε για να φτιάξουμε - με το συγγραφέα ως καταλύτη - το δικό μας "κόσμο ονείρων", να ανοίξουμε ενα παράθυρο ελευθερίας απο της ρουτίνα, την καθημερινότητα, το χρόνο, την κυρίαρχη "ηθική", το υπερεγώ. Οι "ήρωες" πάντα πολεμάνε όλα τα προηγούμενα, ο καθένας με το δικό του τρόπο που μπορεί να είναι ανορθολογικός, άγριος, ραδιούργος και να μην συμβαδίζει με τη κυρίαρχη ηθική και τα "κατά συνθήκη ψεύδη", αλλά είναι δημιουργικός, έχει φαντασία και βασίζεται στα "εσωτερικά θέλω" του. Δεν ξεχνάμε όμως και αυτό που έγραφε ο Λ.Τολστόι στο Μ.Γκόρκι: "Οι ήρωες είναι ψευτιά και επινοήματα. Μόνο ανθρώπινα όντα απλώς υπάρχουν, άνθρωποι και τίποτα άλλο". Εμείς είμαστε οι ήρωες ή μάλλον θα μπορούσαμε να είμασταν, αν τολμούσαμε να κάνουμε αυτά που κάνουν οι "ήρωες" της λογοτεχνίας. Κάθε λογοτεχνικό δημιούργημα (πεζό ή ποιήμα) έχει προέλθει απο ένα τεράστιο σύνολο συνειδητών ή ασυνείδητων αναμνήσεων, κινήτρων, απωθημένων του συγγραφέα και σαν τέτοιο μπορεί να αποτελέσει αντικέιμενο πολλών ερμηνειών, ανάλογα με τις εμπειρίες του κάθε αναγνώστη ή του κάθε κριτικού. Διαβάζοντας λοιπόν ενα βιβλίο, ο καθένας μας φτιάχνει το δικό του ονειρικό κόσμο, αυτόν που μόνο αυτός προτιμά ανοίγοντας παράθυρα προς τα εκεί που θέλει.

Αυτά λοιπόν τα βιβλία που σας προτείνω για διάβασμα - αν δεν τα έχετε διαβάσει - είναι ο δικός μου κόσμος, αν σας αρέσει είστε καλοδεχούμενοι. Ενταχθείτε με πλήρη ελευθερία και αρχίστε το δικό σας ταξίδι, γράψτε μου επίσης για το δικό σας κόσμο, μπορεί να βρούμε ενα σταθμό συνάντησης. Επειδή είναι πάρα πολλά (πάνω απο 600) μπορείτε να διαλέξετε κάποια απο αυτά, που θα σας κινήσουν το ενδιαφέρον. Η παρουσάση θα γίνει τμηματικά.

Αρχίζουμε λοιπόν με τους πρώτους 11 τίτλους από την χαραυγή της γραφής και μέχρι τον 6ο αι. πριν την εποχή μας (π.Ε)

1. Έπος του Γκιλγκαμές (αγνώστου /ων - 22ος-17ος αι.π.Ε) - Αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο, και που ανάγεται σήμερα στην Ασσυρο-Βαβυλωνιακή φιλολογία. Πρόκειται για τη συλλογή θρύλων και ποιημάτων των Σουμερίων για τον Γκιλγκαμές, μυθικό ή/και ιστορικό πρόσωπο Βασιλέα ήρωα της Ουρούκ που θεωρείται ότι έζησε την 3η χιλιετία π.Χ. Απετέλεσε τον πυρήνα ενός ποιητικού κύκλου σε σουμερική γλώσσα. Οι μεταγενέστεροι ποιητές του Ακκάδ εμπνεύστηκαν ένα έπος όπου στη πληρέστερη μορφή του, (όπως έχει διασωθεί), περιείχε δώδεκα άσματα. (το 12ο μεταγενέστερο). Η περίοδος βασιλείας του Γκιλγκαμές πιστεύεται ότι ήταν περίπου το 2500 π.Χ., 400 χρόνια νωρίτερα από τις αρχαιότερες γραπτές πηγές. Ωστόσο, η ανακάλυψη αρχαιολογικών ευρημάτων που συνδέονται με τον βασιλιά Άγκα της πόλης Κις, ο οποίος αναφέρεται μέσα στο έπος, αποτελούν ενδείξεις για το ότι ο Γιλγαμές ίσως να ήταν και ιστορικό πρόσωπο. παρακολουθούμε έναν νεαρό βασιλιά, γεμάτο δύναμη και αλαζονεία, να μεταμορφώνεται μέσα από τις περιπέτειες και τα παθήματά του, να γίνεται ταπεινός και, τελικά, με δάκρυα και πόνο, να δέχεται την κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων: το θάνατό του. Ένας μεγάλος κατακλυσμός, ένας χαμένος παράδεισος, η αναζήτηση της αθανασίας είναι μερικά από τα κύρια θέματα του έπους, που τα ξαναβρίσκουμε σαν απόηχους στην Παλαιά Διαθήκη. Κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας και της θρησκείας. Το πρώτο αυτό έπος από τη Μεσοποταμία είναι ταυτόχρονα και ένα από τα ωραιότερα ποιήματα της ανθρωπότητας. (Εκδότης Ιστός. Μάρτιος 2012)
2. Ο εύγλωττος αγρότης - Τhe Eloquent Peasant (αγνώστου - περίπου στα 1850 π.Ε) - Το ποίημα είναι ένα από τα πρώτα καταγεγραμμένα κείμενα που εστίαζαν στη ζωή των συνηθισμένων ανθρώπων, εκτός από βασιλιάδες ή θεούς. Η ιστορία αντικατόπτριζε τα ιδανικά των απλών ανθρώπων εκείνης της εποχής. Ήταν εξαιρετικά δημοφιλές. Είναι επίσης ένα από τα λίγα κείμενα που ανέδειξε μερικές από τις έννοιες του αιγυπτιακού δικαίου κατά τη διάρκεια των δυναστείων του Μεσαίου Βασιλείου. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα αιγυπτιακά διηγήματα που έχει διασωθεί πλήρες. Αφορά τα πάθη ενός χωρικού, του Khun-Anup, ο οποίος πλησιάζει στην περιουσία του ευγενούς Rensi, που φρουρεί ο σκληρός επόπτης του Nemtynakht. Ο Khun-Anup, είναι ένας φτωχός που ληστεύτηκε, ξυλοκοπήθηκε και περιφρονήθηκε από τον Nemtinakht, ο οποίος είχε πολλές διασυνδέσεις με την ντόπια εξουσία. Τελικά ο Khun-Anup προσέφυγε στις ανώτερες αρχές για δικαίωση, αλλά χρειάστηκε να κάνει τις προσφυγές του εννέα φορές. Αφηγείται τον αγώνα του χωρικού για δικαιοσύνη και είναι μιά ιστορία εκλεπτυσμένου λόγου, που περιγράφεται ως ένας περίτεχνος προβληματισμός σχετικά με τη σύνδεση – ή την αποσύνδεση – της ηθικής τάξης με την εξουσία κάθε είδους. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει έκδοση στα ελληνικά. Το πλήρες κείμενο στα αγγλικά εδώ
3. Ραμαγιάνα - Ramayana (Βάλμικι - περίπου στα 1100 π.Ε) - Συνδυάζει την ηθική διδασκαλία, τη θρησκευτική λατρεία, την εξιστόρηση του καλού αγώνα κατά του κακού και τις θεϊκές επεμβάσεις. Η ιστορία του Ράμα είναι κεντρική στο ινδικό πολιτισμικό και θρησκευτικό πεδίο. Ιδεώδης ανθρώπινος τύπος - υποχρεώσεις έναντι γονέων, συνανθρώπων, κατωτέρων, αλλά και για την διοίκηση ενός κράτους και την ειρηνική κοινωνία. Ενσαρκώνεται από τον ημίθεο Ράμα ο οποίος υφίσταται πολλές περιπέτειες από τη στιγμή που ενώ ζούσε ευτυχισμένος με τη σύζυγό του Σίτα, του συμβαίνει μια αναπάντεχη τραγωδία. Όπως και στον Τρωικό πόλεμο, έτσι και εδώ αιτία πολέμου ήταν η απαγωγή της αγαπημένης του Σίτα από τον Ραβάνα, βασιλιά της Κεϋλάνης. Την απελευθερώνει με τη βοήθεια των πιθήκων και του βασιλιά τους, αλλά την υποψιάζεται για απιστία. Εκείνη φεύγει και κρύβεται στο δάσος. Όμως ο Βάλμικι , ο μυθικός ποιητής του έπους, Ραμαγιάνα, την βρίσκει και του την επιστρέφει. Πρέπει να υποστεί τη δοκιμασία της φωτιάς που θα κρίνει αν λέει αλήθεια ή ψέματα. Όμως αιφνιδίως η Σίτα εξαφανίζεται μέσα στη γη και τότε είναι που ο Ράμα συνειδητοποιεί τη θεία του καταγωγή και ανεβαίνει στους ουρανούς αφήνοντας πίσω το σώμα του, όπου στο μεταξύ έχει αναληφθεί και η Σίτα. (Πύρινος Κόσμος. Δεκέμβριος 2008)
4. Η Πεντάτευχος της Παλαιάς Διαθήκης (άγνωστης /ου ίσως τον 11ο-10ο αι. π.Ε) - Κατά τον Χάρολντ Μπλούμ η Γένεσις, η Έξοδος και οι Αριθμοί που την αποτελούσαν  αρχικά, πριν λογοκριθούν, διασκευαστούν, αλλοιωθούν και παραποιηθούν στη διάρκεια πέντε αιώνων απο μια σειρά ιερέων και θρησκευτικών γραφιάδων είναι λογοτεχνικό έργο. Γράφτηκε πιθανώτατα απο γυναίκα της Αυλής του Σολομώντα, Αυλής φημισμένης για το θρησκευτικό σκεπτικισμό και την πνευματική καλλιέργεια. Τα υπόλοιπα βιβλία γράφτηκαν αργότερα από άλλους συγγραφείς, τα οποία και δημιούργησαν το σύγχρονο κοινωνικό-θρησκευτικό πλαίσιο της Δύσης. Ο Μπλούμ, δεχόμενος κριτική που του έχει γίνει, εκ των υστέρων παραδέχεται ότι μπορεί να είναι και η Βηθσαβεέ, Χετταία σύζυγος του Δαυίδ, ο οποίος οργάνωσε έτσι τα πράγματα ώστε ο πρώτος της σύζυγος, ο Ουρίας να σκοτωθεί σε μάχη. Είναι τελικά η μητέρα του Σολομώντα. Για περισσότερες σχετικές πληροφορίες βλ. Χάρολντ Μπλούμ. Ο δυτικός κανόνας. (Gutenberg, 2007) σσ. 35-37
5. Το Βιβλίο των Αλλαγών - I Ching (Yi Jing) (αγνώστων - 1000-750 π.Ε) - Ένα από τα πιο αρχαία και σημαντικά κείμενα της κινεζικής φιλοσοφίας με πληροφορίες παλαιότερες της αναφερόμενης ημερομηνίας, οι οποίες μεταδίδονταν προφορικά για πολλούς αιώνες Έχει  συμβουλές για τη ζωή και τη φύση της αλλαγής, βασισμένες σε έναν σύνθετο σύστημα εξήγησης των 64 δυνάμεων ή "κινήσεων", που αντιπροσωπεύουν τη συνεχιζόμενη διαδικασία της μεταβολής. Το έργο αυτό συνδυάζει τη φιλοσοφία του Ταοϊσμού και του Κομφουκιανισμού και έχει χρησιμοποιηθεί ως μέσο για προβλέψεις και καθοδήγηση. (Διόπτρα. 2021)
6. Μαχαμπαράτα (Βέντα Βιάσα - 8ος-4ος αι.π.Ε) - Από τα μεγαλύτερα συγγράμματα της λογοτεχνίας. Αποτελείται από 100.000 δίστιχα, διαιρούμενα σε 18 ωδές-βιβλία. Σε αυτό εξιστορείται η πολεμική δράση των Μπαράτα, αρχαίας πολεμικής φυλής της Βόρειας Ινδίας. Εκτός από τον πόλεμο που εξιστορεί περιέχει και πλήθος άλλων ιστοριών και παραδόσεων, καθώς και ηθικούς κώδικες, κανόνες πολιτικής για μια ορθή διακυβέρνηση, φιλοσοφικά συστήματα και διδασκαλίες που ακόμα και σήμερα εμπνέουν αρκετούς σε όλο τον κόσμο.Στο κείμενο περιλαμβάνεται η διάσημη "Μπαγκαβάντ Γκίτα" (Bhagavad Gita), όπου ο θεός Κρίσνα καθοδηγεί τον Αργκούντα σε ηθικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις. Το έργο εξετάζει θέματα όπως το καθήκον, η ηθική, η πίστη και η μοίρα, καθώς και τη σημασία των σχέσεων και των κοινωνικών ρόλων. Κατά το σύγραμμα οι "Σκοποί της ζωής" είναι 4: Ντάρμα ή καθήκον, Άρθα ή σκοπός, Kάμα, ευχαρίστηση, και Μόξα, απελευθέρωση. Και τρεις σημαντικές φράσεις του Κρίσνα: "Κανένα μονοπάτι δεν είναι επαρκώς σηματοδοτημένο" - "Θα πρέπει να δρούμε, αλλά δεν πρέπει η ίδια η δράση να μας κατακυριεύει" - "Στην καρδιά της δράσης, πρέπει να παραμένεις ελεύθερος από κάθε προσκόλληση" (Πύρινος Κόσμος. 2003)
7. Ιλιάς (Όμηρος - 800-750 π.Ε) - Βασίζεται στην παράδοση προφορικής σύνθεσης και απαγγελίας ηρωικών ποιημάτων που είχε αναπτυχθεί πιο πριν. Τα γεγονότα που αφηγείται η διαδραματίζονται στον δέκατο χρόνο του πολέμου και εκτυλίσσονται σε περίπου 51 ημέρες. Η όλη υπόθεση (οργή του Αχιλλέα) εξελίσσεται σε 51 ημέρες και τρεις νύχτες. Οι ήρωες του έπους είναι αληθινοί άνθρωποι, αγαπούν την πατρίδα τους, είναι γενναίοι, έχουν υψηλό φρόνημα, είναι ευσεβείς, πολλές φορές είναι παρορμητικοί και κάποτε ιδιοτελείς και στο έπακρο φιλόδοξοι. Αγαπούν τους οικείους τους, αγαπούν επίσης τις τιμές και τον πλούτο και δεν αρνούνται τις τέρψεις και τις απολαύσεις της ζωής. Καθένας απ΄ αυτούς έχει τη δική του προσωπικότητα και κάποιοι ιδιαίτερα γνωρίσματα. Τα επεισόδια που έχουν προηγηθεί στα δέκα χρόνια του πολέμου, καθώς και η προϊστορία του πολέμου, περιγράφονται στα Κύπρια έπη, ενώ τα γεγονότα μετά τον θάνατο του Έκτορα μέχρι και την άλωση της Τροίας περιέχονται στα επόμενα έργα του τρωικού κύκλου, Αἰθιοπίς, Μικρὰ Ἰλιάς, Ἰλίου Πέρσις. 
8. Οδύσσεια (Όμηρος - 800-750 π.Ε) - Το δεύτερο - χρονολογικά - μεγάλο έπος της ελληνικής γραμματείας. Αν και τα δύο έπη αποδίδονται στον Όμηρο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσά τους και η επικρατέστερη άποψη είναι ότι η Οδύσσεια συντέθηκε από διαφορετικό ποιητή, πιθανότερα μαθητή του Ομήρου, με κάποια χρονική απόσταση από την Ιλιάδα. Στην Οδύσσεια ο ηρωισμός δεν είναι εκείνος των πεδίων των μαχών αλλά ο επίμονος και συνεχής αγώνας αναζήτησης, επιβίωσης, ελευθερίας και επιτυχίας των μετά τον πόλεμο ειρηνικών σκοπών όπως της ανάπτυξης του εμπορίου, της ναυτιλίας και των νέων αποικισμών. Ο Οδυσσέας είναι ένας - ίσως ποσοτικά και ποιοτικά πρώτος - ήρωας της παγκόσμιας λογοτεχνίας με τις πιο πολλές μεταμορφώσεις και χαρακτήρες σε λογοτεχνικά έργα μεγάλων δημιουργών. Απο τους πιο κοντινούς του χρονολογικά Πίνδαρο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Οράτιο, Βιργίλιο, Οβίδιο, Σενέκα, μέχρι τους πιο μακρινούς Δάντη, Τσάπμαν, Καλντερόν, Σαίξπηρ, Γκαίτε και μέχρι τους πιο κοντινούς σε εμάς Τέννισον, Τζόϊς, Πάουντ, Ουάλας Στήβενς, Καζαντζάκη. Ο καθένας απο αυτούς τον ενέταξε στο "δικό του λογοτεχνικό κόσμο" και του προσέδωσε τη δική του ερμηνεία και πλοκή. Από την "απάτη και το δόλο" του Βιργίλιου (πολυμήχανο τον είπαν οι δικοί μας), στο σύνθετο χαρακτήρα του "περιπλανώμενου εραστή" του Οβίδιου και στο "λάτρη του ανεξερεύνητου" του Δάντη, που ολοκληρώνεται ως προσωπικότητα, ικανοποιώντας τη θέλησή του για αναζήτηση, περιπλάνηση, έρευνα ακόμη και σε βάρος του "νόστου" και της οικογένειάς του. Η Οδύσσεια καταγράφηκε επίσημα στην αρχαία Αθήνα περί τον 6ο αιώνα π.Χ. κατ΄ εντολή του Πεισίστρατου ή του γιου του Ιππάρχου (560 - 510 π.Χ.) 
9. Μύθοι (Αίσωπος - 620-564 π.Ε) - Συλλογή που πιστώνονται στον Αίσωπο, έναν σκλάβο και αφηγητή.  Ανήκαν αρχικά στην προφορική παράδοση και δεν συγκεντρώθηκαν παρά περίπου τρεις αιώνες μετά το θάνατο του Αισώπου. Μέχρι εκείνη την εποχή, του αποδίδονταν διάφορες άλλες ιστορίες, ανέκδοτα και παροιμίες, αν και μέρος αυτού του υλικού προερχόταν από πηγές προγενέστερες από αυτόν ή προερχόταν πέρα από την ελληνική πολιτιστική σφαίρα. Μεταξύ άλλων ο Αριστοφάνης, στις Σφήκες, παρουσίασε τον πρωταγωνιστή Φιλόκλεοντα σαν να είχε μάθει τα «παράλογα» του Αισώπου από συνομιλίες στα συμπόσια. Ο Πλάτωνας έγραψε στον Φαίδωνα, ότι ο Σωκράτης πέρασε τον χρόνο του στη φυλακή μετατρέποντας μερικούς από τους μύθους του Αισώπου «που γνώριζε» σε στίχους. Οι μύθοι του έχουν ιδιαίτερη χάρη, θαυμαστή απλότητα κι άφταστη διδακτικότητα. Είναι παρμένοι από την καθημερινή ζωή και τη φύση. Είχε τη μοναδική ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και λαλιά, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι ήταν κάποτε η πραγματικότητα και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί. Βασικό χαρακτηριστικό των διηγήσεών του ήταν το «επιμύθιο», το οποίο ήταν εύληπτο για τον απλό κόσμο και τα παιδιά. Καταγράφηκαν, στην πλειονότητά τους, σε πεζό λόγο. Ως γνωστό, μέχρι τότε, μόνον ο έμμετρος λόγος, η ποίηση, θεωρούνταν το μοναδικό εκφραστικό είδος για τους συγγραφείς. Συνεπώς μπορεί να θεωρηθεί κι ως πρωτοπόρος στο είδος του. Πρώτη φορά εκτυπώθηκαν στο Μιλάνο το 1479 και μετά στη Βενετία το 1525 και στο Παρίσι το 1547. στα ελληνικά ο Α.Κοραής τους τύπωσε το 1810 στο Παρίσι κι ακολούθησε κριτική έκδοση το 1852 στη Λειψία. Από τότε έγιναν πάρα πολλές εκδόσεις και πιστεύεται πως είναι ενα απο τα πιο πολυδιαβασμένα λογοτεχνήματα παγκόσμια. 
10. Τao Τe Jing (Λάο Τσε - 6ος αι. π.Ε) -  Το θεμελιώδες έργο του Ταοϊσμού. Το κείμενο ασχολείται με την έννοια του "Δρόμου" (Tao) και της "Αρετής" (Te), προτείνοντας έναν τρόπο ζωής που βασίζεται στην αρμονία με τη φύση και την αποδοχή της ροής των πραγμάτων. Τα διδάγματα του επικεντρώνονται στη δύναμη της απλότητας και της ταπεινότητας και αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία για την κατανόηση της κινεζικής φιλοσοφίας.  Το Tao Te Ching περιγράφει το Tao ως την πηγή και το ιδανικό κάθε ύπαρξης: είναι αόρατο, αλλά όχι υπερβατικό, εξαιρετικά ισχυρό αλλά εξαιρετικά ταπεινό, καθώς είναι η ρίζα όλων των πραγμάτων. Οι άνθρωποι έχουν επιθυμίες και ελεύθερη βούληση (και έτσι μπορούν να αλλάξουν τη φύση τους). Πολλοί ενεργούν «αφύσικα», ανατρέποντας τη φυσική ισορροπία του Τάο. Το Tao Te Ching σκοπεύει να οδηγήσει τους μαθητές σε μια «επιστροφή» στη φυσική τους κατάσταση, σε αρμονία με το Tao. Το Wu wei, κυριολεκτικά «μη δράση» ή «δεν ενεργώ», είναι μια κεντρική έννοια του Tao Te Ching. Η έννοια του wu wei είναι πολύπλευρη και αντανακλάται στις πολλαπλές έννοιες των λέξεων, ακόμη και στη μετάφραση. μπορεί να σημαίνει «δεν κάνω τίποτα», «δεν αναγκάζω», «δεν ενεργώ» με τη θεατρική έννοια «ενεργώ αυθόρμητα» και «ρέω με τη στιγμή» ή όπως λέει ο λαός μας «όπου φυσάει ο άνεμος».  Αυτή η έννοια χρησιμοποιείται για να εξηγήσει το ziran, ή την αρμονία με το Τάο. Περιλαμβάνει τις έννοιες ότι οι αξιακές διακρίσεις είναι ιδεολογικές και θεωρούν ότι η κάθε είδους φιλοδοξία προέρχεται από την ίδια πηγή. Το Tao Te Ching χρησιμοποιεί τον όρο ευρέως με απλότητα και ταπεινότητα ως βασικές αρετές, συχνά σε αντίθεση με την εγωιστική δράση. Σε πολιτικό επίπεδο, σημαίνει αποφυγή περιστάσεων όπως η βία, ο πόλεμος, οι σκληροί νόμοι και οι βαρείς φόροι. Μερικοί Ταοϊστές βλέπουν μια σύνδεση μεταξύ του wu wei και των εσωτερικών πρακτικών, όπως το zuowang («κάθισμα στη λήθη»: άδειασμα του μυαλού από σωματική επίγνωση και σκέψη).
11. Το Βιβλίο των Τραγουδιών - Shi Jing (αγνώστων - 6ος αι. π.Ε) - Συλλογή 305 ποιημάτων, η οποία θεωρείται ένα από τα πέντε βασικά κλασικά έργα της κινεζικής λογοτεχνίας. Τα ποιήματα καλύπτουν θέματα όπως η καθημερινή ζωή, η φύση, η κοινωνία, η πολιτική και οι προσωπικές σχέσεις. Το έργο αυτό έχει σημαντική επίδραση στην κινεζική ποίηση και φιλολογία και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα στη μελέτη της κλασικής κινεζικής γλώσσας. Το περιεχόμενο του μπορεί να χωριστεί σε 3 κύριες ενότητες: τους «Αέρηδες των Πολιτειών», τα «Εγκώμια» και τους «Ύμνους». Η πρώτη είναι πιο σύντομοι στίχοι σε απλή γλώσσα, γενικά αρχαία δημοτικά τραγούδια που καταγράφουν τη φωνή του απλού λαού. Συχνά μιλούν για αγάπη και ερωτοτροπία, λαχτάρα για έναν απόντα εραστή, στρατιώτες σε εκστρατεία, γεωργία και δουλειές του σπιτιού, πολιτική σάτιρα και διαμαρτυρία. Από την άλλη πλευρά, τα τραγούδια στα δύο άλλα τμήματα "Ύμνοι" και "Ευλογίες" τείνουν να είναι μεγαλύτερα τελετουργικά ή θυσιαστικά τραγούδια, συνήθως με τη μορφή αυλικών πανηγυρικών και δυναστικών ύμνων που υμνούν τους ιδρυτές της δυναστείας Zhou. Περιλαμβάνουν επίσης ύμνους που χρησιμοποιούνται σε ιεροτελεστίες θυσιών και τραγούδια που χρησιμοποιεί η αριστοκρατία στις τελετές των θυσιών ή στα συμπόσια. Περισσότερα εδώ (σε 41 γλώσσες, εκτός απο ελληνικά)

Αυτά είναι τα πρώτα 11 λογοτεχνικά έργα που θέλω να σας προτείνω. Αν τα βρίσκετε ενδιαφέροντα γράψτε μου στα σχόλια ή κάντε τις δικές σας προτάσεις για την ίδια χρονική περίοδο