Αειφόρος ανάπτυξη σημαίνει ότι οι ανάγκες της παρούσας γενιάς καλύπτονται χωρίς να υποθηκεύεται η ικανότητα των επόμενων γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Αποσκοπεί στη διασφάλιση της ικανότητας της γης να ευνοεί όλες της μορφές ζωής και βασίζεται στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας των φύλων, της αλληλεγγύης, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (Για πιο εύκολη ανάγνωση των κειμένων παρακαλώ επιλέξτε περιήγηση με Google Crome)
«Στην εποχή μας οι άνθρωποι έχουν μάθει να
υποτάσσουν τη φιλία σε αυτό που ονομάζεται «πεποιθήσεις». Και μάλιστα με έναν
υπερήφανο τόνο ηθικής ορθότητας. Χρειάζεται μεγάλη ωριμότητα για να καταλάβουμε
ότι η άποψη που υποστηρίζουμε είναι απλώς η υπόθεση που υποστηρίζουμε,
αναγκαστικά ατελής, πιθανώς παροδική, την οποία μόνο πολύ περιορισμένα μυαλά
μπορούν να διακηρύξουν ως βεβαιότητα ή αλήθεια. Σε αντίθεση με την παιδική
αφοσίωση σε μια πεποίθηση, η αφοσίωση σε έναν φίλο είναι μια αρετή - ίσως η
μόνη αρετή, η τελευταία που απομένει». (Μίλαν Κούντερα, Έχθρα και Φιλία)
328.Χελιδόνια
και Αμαζόνες (Άρθουρ Ρένσομ – 1930) Κλασικό έργο της βρετανικής παιδικής
λογοτεχνίας, που εγκαινίασε μια ολόκληρη σειρά (12 βιβλία συνολικά) και
επηρέασε πολλές γενιές, προβάλλοντας τα ιδανικά της απλής, φυσικής διαβίωσης
και της δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών. Αφηγείται την ιστορία τεσσάρων
παιδιών της οικογένειας Γουόκερ, που περνούν τις καλοκαιρινές τους διακοπές
στην περιοχή των Λιμνών της Αγγλίας και με ένα ιστιοπλοϊκό σκάφος με το όνομα
Swallow, ξεκινούν περιπέτειες στη λίμνη, εξερευνώντας νησιά και κατασκηνώνοντας
στις ακτές της. Σύντομα συναντούν τις αδελφές Μπλακκετ, που έχουν το δικό τους
πλοίο, το Amazon, και οι δύο ομάδες μπλέκονται σε παιχνίδια εξερεύνησης,
ανταγωνισμών και συνεργασίας. Η ιστορία είναι ύμνος στη φαντασία των παιδιών,
την περιπέτεια, την ελευθερία και αυτονομία, τη σχέση ανθρώπου και φύσης και
την φιλία και ομαδικότητα. «Τα παιδικά βιβλία είναι ίσως τα πιο δύσκολα να
γραφτούν, είναι σίγουρα τα πιο δύσκολα στην κριτική. Γιατί μόνο τα παιδιά
μπορούν να κρίνουν σωστά την αξία τους, και τα παιδιά, πολύ σοφά, δεν
αναθεωρούν ποτέ. Ένας ενήλικας πρέπει να ανατρέξει στην παιδική του ηλικία και
να αναρωτηθεί: Θα μου άρεσε ένα τέτοιο βιβλίο τότε; Η απάντηση, στην περίπτωση
του Swallow και των Amazons, είναι πολύ σίγουρη. Ναι. Επιπλέον, το βιβλίο είναι
εντελώς γοητευτικό, πέρα από τις ιδιότητες του ως παιδική λογοτεχνία. Αυτό
είναι σπάνιο. γιατί, γενικά, τίποτα δεν κάνει πιο θλιβερό το διάβασμα από τη
συνειδητή νεανικότητα των ενηλίκων».(Malcolm Muggeridge)
329.Το
Δελφικό μανιφέστο (Άγγελος Σικελιανός – 1930)Είναι το πνευματικό - ιδεολογικό θεμέλιο και
η κορύφωση της Δελφικής Προσπάθειας. «Ο Άνθρωπος, φέροντας μέσα του τον Σπόρο
του Πνεύματος όλων των εποχών, δεν έχει άλλη αποστολή από το να τον φυτέψει
στον αγρό της Συνείδησης και να τον καρπίσει. Οι Δελφοί, ως τόπος και σύμβολο,
δεν ζητούν τίποτε άλλο παρά την Ενότητα. Την Ενότητα του Ανθρώπου με τον Άλλο,
με το Όλον, με το Θείο μέσα του. Δεν ήλθαμε εδώ να κοιτάξουμε ερείπια, αλλά να
αφυπνίσουμε τον Ρυθμό της Ανθρωπότητας. Γιατί μόνον ο Πνευματικός Ρυθμός οδηγεί
στη Ζωή. Όλα τ’ άλλα είναι παραφωνία και Θάνατος.» Οραματίζεται ένα σύμπαν
ενότητας μέσω του πολιτισμού και της πνευματικότητας, όπου οι Δελφοί γίνονται
σύμβολο παγκόσμιας συνείδησης. Το κείμενο προηγείται κατά δεκαετίες της
σύγχρονης συζήτησης για την πολιτιστική παγκοσμιότητα, την οικολογία, τον
διάλογο πολιτισμών και τις ολιστικές προσεγγίσεις. Παραμένει όραμα και έμπνευση
μέχρι σήμερα ως πρότυπο πνευματικής στάσης ζωής και ως υπόμνηση ότι η αληθινή
αναγέννηση αρχίζει από τη συνείδηση του κάθε ανθρώπου.
ChatGPT Image
330.Το μπάνιο
(Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι – 1930) Είναι μια πολιτική σάτιρα που ασκεί σφοδρή
κριτική στη γραφειοκρατία της σοβιετικής εποχής. Παρουσιάστηκε ως θεατρικό έργο
και αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του ύφους του
συγγραφέα: δυναμικό, ειρωνικό και βαθιά πολιτικό. Ο εφευρέτης Τσουντακόφ
δημιουργεί τη Μηχανή του Χρόνου, αλλά αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες, έχοντας
να αντιμετωπίσει τη σοβιετική γραφειοκρατία, κυρίως στο πρόσωπο του Πομπεντονόσεφ,
ενός αρχέτυπου γραφειοκράτη, που αντιπροσωπεύει το τέρας της διοικητικής
αδράνειας και της αυταρέσκειας. Αναζητά την «πρόοδο», μα μπλέκεται σε έναν
λαβύρινθο από διαδικασίες, άδειες και παράλογες εντολές. Η παρέμβαση ενός
φανταστικού χαρακτήρα, της Φοσφορίνας – μιας επισκέπτριας από το μέλλον – φέρνει
στο φως τη στασιμότητα του παρόντος. Η Φοσφορίνα εκπροσωπεί το πνεύμα της
αυριανής κοινωνίας, της τεχνολογικής και ηθικής εξέλιξης. Η σύγκρουσή της με
τον κόσμο των γραφειοκρατών είναι βαθιά ειρωνική και αποκαλυπτική. Γράφτηκε σε
μια περίοδο όπου η Σοβιετική Ένωση άρχιζε να γίνεται περισσότερο αυταρχική και
η γραφειοκρατία να πνίγει τις επαναστατικές αξίες. Ο Μαγιακόφσκι χρησιμοποιεί
το θέατρο ως όπλο κριτικής και αφύπνισης, με σκηνές γεμάτες φαντασία, χιούμορ
και οξύτατους διαλόγους. Παρά τη δημιουργική του δύναμη, το έργο
αντιμετωπίστηκε με ψυχρότητα από τις αρχές και δέχτηκε επιθέσεις. Δεν είναι
τυχαίο πως ο συγγραφέας αυτοκτόνησε λίγο αργότερα, το 1930, απογοητευμένος από
την πορεία της επανάστασης και την προσωπική του ζωή. Παραμένει ένα τολμηρό και
διαχρονικό έργο, αποκαλύπτοντας την τραγική ειρωνεία της επαναστατικής προδοσίας
από το ίδιο της το σύστημα. Καθώς η αποστολή ξεκινά για το κομμουνιστικό
μέλλον, όλοι οι γραφειοκράτες πετιούνται από τη Μηχανή, εκτοξευόμενοι από τον
ίδιο τον Χρόνο. «Είναι το μεγαλύτερο φαινόμενο στην ιστορία του ρωσικού
θεάτρου, πρέπει να επικροτήσουμε τον ποιητή Μαγιακόφσκι, που μας χάρισε τα
κομμάτια της πεζογραφίας, γραμμένα τόσο αριστοτεχνικά όσο και η ποίηση... Χωρίς
καμία αμφιβολία, ο Μαγιακόφσκι ξεκινά ολόκληρηνέα εποχή». (Vsevolod Meyerhold)
Νικηφόρος Λύτρας. 1870
331.Ο
τελευταίος έρωτας της Ντόνα Προυέζ (Υβάν Γκολ - 1930) Ενσωματώνει την
ένταση της υπαρξιακής αναζήτησης και της ατομικής απώλειας. Ο Goll, μέλος του
κινήματος της «Εξπρεσιονιστικής Ποίησης», επηρεάστηκε από την ένταση και τις
αντιφάσεις του σύγχρονου κόσμου. Στο έργο του, χρησιμοποιεί το λογοτεχνικό
μοτίβο του παράφορου έρωτα και της τραγικής κατάληξης για να εκφράσει την
ανησυχία του για τον ανθρώπινο πόνο και την απομόνωση.Είναι ένα ποιητικό δράμα που
ανήκει στη σφαίρα του υπερρεαλιστικού θεάτρου. Ο Goll, ποιητής και θεατρικός
συγγραφέας με βαθιά επίδραση από τον υπερρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό,
δημιουργεί ένα έργο στο οποίο η αγάπη, η πίστη και η πνευματική αναζήτηση
μπλέκονται με το μυστικισμό και το όραμα. Η ηρωίδα, Ντόνα Προυέζ, είναι μια
γυναίκα που παλεύει ανάμεσα στον γήινο έρωτα και το θείο καθήκον. Το έργο
εξερευνά το τελευταίο πάθος της προς έναν άνδρα, το οποίο όμως συγκρούεται με
τη δέσμευσή της σε έναν ανώτερο σκοπό, σε ένα ιδανικό που υπερβαίνει το προσωπικό.
Μέσα από ποιητικούς μονολόγους και συμβολικούς διαλόγους, η Προυέζ
παρουσιάζεται ως τραγική φιγούρα που αδυνατεί να συμβιβάσει το πνευματικό με το
σαρκικό. Η γραφή του είναι γεμάτη έντονη λυρικότητα και εικόνες που παραπέμπουν
σε όνειρο ή οπτασία. Το έργο αντλεί από τη γλώσσα και την αισθητική της
θρησκευτικής ποίησης και του μεσαιωνικού μύθου, ενώ η μορφή της Προυέζ παρουσιάζεται
ως μια αγία και ταυτόχρονα ερωτευμένη γυναίκα. Ο συγγραφέας προβάλλει τη
σύγκρουση ανάμεσα στο πάθος και την υπέρβαση, σε μια εποχή που οι βεβαιότητες
της παράδοσης είχαν κλονιστεί από τις ιστορικές και κοινωνικές ανακατατάξεις
του Μεσοπολέμου. Το έργο ξεχωρίζει για τη μουσικότητα του λόγου και τη δύναμη
των συμβόλων του, ενώ αποτελεί και έναν στοχασμό για τον έρωτα ως μορφή πόνου
αλλά και λύτρωσης. Αν και λιγότερο γνωστό από άλλα έργα του Goll, παραμένει
σημαντικό δείγμα του θεάτρου-ποίησης της εποχής του.
332.Το γεράκι
της Μάλτας (Ντάσιελ Χάμετ – 1930) Καθιέρωσε τον Χάμετ ως πρωτοπόρο του
λεγόμενου «σκληρού» αστυνομικού μυθιστορήματος, ένα είδος που διακρίνεται για
τον ρεαλισμό, τον κυνισμό και την ατμόσφαιρα διαφθοράς. Κεντρικός ήρωας είναι ο
Σαμ Σπέιντ, ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ στο Σαν Φρανσίσκο. Όταν μια μυστηριώδης
γυναίκα, τον προσλαμβάνει για να παρακολουθήσει έναν άντρα, τα πράγματα
παίρνουν γρήγορα τραγική τροπή: ο συνεργάτης του Σπέιντ δολοφονείται και ο
ίδιος μπλέκεται σε μια υπόθεση προδοσίας και φόνου που περιστρέφεται γύρω από
ένα μυστηριώδες, ανεκτίμητο άγαλμα, το θρυλικό γεράκι της Μάλτας. Στην υπόθεση
εμπλέκονται σκοτεινοί χαρακτήρες, που είναι πρόθυμοι να κάνουν τα πάντα για να
αποκτήσουν το πολύτιμο αντικείμενο. Η επιτυχία του μυθιστορήματος οφείλεται σε
μεγάλο βαθμό στη δημιουργία του αντι-ήρωα που έγινε αρχέτυπο: ο Σπέιντ είναι
σκληρός, αυτάρκης και ηθικά αμφίσημος. Δεν είναι το πρότυπο του άμεμπτου
ντετέκτιβ, αλλά ένας άνθρωπος που κινείται σε έναν κόσμο διαφθοράς χωρίς να
χάνει το προσωπικό του κώδικα τιμής. Καθώς επίσης και στη πυκνή και γεμάτη
ανατροπές πλοκή. Οι διάλογοι είναι κοφτοί και ρεαλιστικοί, δίνοντας ένταση και
αμεσότητα στην αφήγηση. Επιπλέον, το έργο εντυπωσίασε με τη ζωντανή
αναπαράσταση του underground
αστικού τοπίου και της ατμόσφαιρας παρακμής, ενώ ταυτόχρονα ανέδειξε μια πιο
«ώριμη» προσέγγιση στο αστυνομικό μυθιστόρημα, μακριά από τα τετριμμένααστυνομικά μυθιστορήματα της εποχής.
333.Ίχνη
(Ερνστ Μπλοχ – 1930) Χρησιμοποιεί την έννοια των «ιχνών» για να αναφερθεί σε
όλες τις πολιτισμικές και πνευματικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ιστορίας που
αφήνουν πίσω τους σημάδια – από θρησκευτικές πεποιθήσεις και πολιτικές κινήσεις
μέχρι καλλιτεχνικές και φιλοσοφικές αντιφάσεις. Αυτά τα ίχνη συνδέονται με την
αναζήτηση για μια καλύτερη, δικαιότερη κοινωνία και την επιθυμία του ανθρώπου
για αλλαγή και προοδευτική εξέλιξη. Θεωρεί ότι η ουτοπία – η ιδέα ενός
καλύτερου μέλλοντος – αποτελεί ένα «ίχνος» της ανθρώπινης διάνοιας και των
δυνατοτήτων της. Οι άνθρωποι μπορούν να διαμορφώσουν το μέλλον τους μέσα από τη
συνειδητοποίηση των ιχνών που αφήνει η ιστορία και η κοινωνία. Είναι συλλογή
πεζών αποσπασμάτων (αφορισμοί, μικρές παραβολές, σύντομες διηγήσεις και
αναμνήσεις). Πρόκειται για ένα είδος φιλοσοφικού ημερολογίου ή “λογοτεχνικής
φιλοσοφίας”, όπου ο Μπλοχ διερευνά τα όρια ανάμεσα στο καθημερινό και το
υπερβατικό· σε αυτά που συχνά προσπερνάμε, αλλά φέρουν μέσα τους προάγγελους
ενός “όχι ακόμη” καλύτερου κόσμου. Τα κείμενα, συνολικά 87 στην μεταγενέστερη
έκδοση, ποικίλλουν όσον αφορά το θέμα: από όνειρα, μύθους, τεχνολογία, κοινωνία
έως στιγμιότυπα παιδικών αναμνήσεων. Στο επίκεντρο βρίσκεται η έννοια των
"Ιχνών" – οι λεπτομέρειες, τα σκιρτήματα που προκαλούν στάση
προβληματισμού και οδηγούν σε βαθύτερη αντίληψη του εαυτού και της ιστορίας, ως
χώρο ουτοπικής σκέψης. Χρησιμοποιεί
μικρές, συχνά γρίφο-όμοιες αφηγήσεις, που μοιάζουν με νουάρ ανέκδοτα ή
φανταστικές παραβολές· ξαφνικές στροφές δίνουν σε απλά περιστατικά διττή
σημασία και ενδέχεται να αποκαλύψουν μία άλλη πραγματικότητα πίσω από τα
φαινόμενα. Η μελέτη αυτών των στιγμιαίων “ειδικών” σημείων επιτρέπει μια
ουτοπική ερμηνεία του πραγματικού. Σήμερα
το Ίχνη αποτελεί το προοίμιο της Κριτικής του Ουτοπικού Σκεπτικού του
Μπλοχ – ένα έργο που δείχνει πως μέσα στην καθημερινότητα, ακόμα και το πιο
ασήμαντο ίχνος, μπορεί να ενεργοποιήσει τη σκέψη και να οδηγήσει σε μια ουτοπία
που μέλλεται.
334.Το
Δυσάρεστο στην κουλτούρα (Σίγκμουντ Φρόιντ – 1930) Είναι, μαζί με την
Ομαδική Ψυχολογία και την Ανάλυση του Εγώ του 1921, η πιο ολοκληρωμένη
πραγματεία του Φρόιντ για την πολιτισμική θεωρία. Ενα από τα πιο σημαίνοντα
κείμενα πολιτιστικής κριτικής του 20ού αιώνα. Το θέμα είναι η αντίθεση μεταξύ
της κουλτούρας και των ενστικτωδών παρορμήσεων. Ο πολιτισμός προσπαθεί να
σχηματίσει όλο και μεγαλύτερες κοινωνικές ενότητες. Για το σκοπό αυτό,
περιορίζει την ικανοποίηση των σεξουαλικών και επιθετικών ορμών. Μεταμορφώνει
μέρος της επιθετικότητάς τους σε ενοχή. Με αυτόν τον τρόπο, ο πολιτισμός είναι
πηγή οδύνης. Η ανάπτυξή του οδηγεί σε αυξανόμενη ανησυχία. Οι ρητορικές ιδέες
του Φρόιντ και οι δραματικές περιγραφές της ψυχολογικής πάλης μεταξύ
ευχαρίστησης και κοινωνικών κανόνων έχουν κάνει αυτό το κείμενο βασικό σημείο
αναφοράς για κριτικούς που εξετάζουν λογοτεχνικά έργα που αναδεικνύουν
ψυχολογικά διλλήματα και τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης.
335.42ος παράλληλος
(Τζον Ντος Πάσος – 1930) Toπρώτο έργο της τριλογίας ¨ΗΠΑ¨, που έχει άλλα δυο, το ¨1919¨
και το ¨TheBigMoney¨.
Χρησιμοποίησε πειραματικές τεχνικές σε αυτά τα μυθιστορήματα. Αν και κάθε
μυθιστόρημα στέκεται από μόνο του, η τριλογία έχει σχεδιαστεί για να διαβάζεται
ως σύνολο. Οι πολιτικοί και κοινωνικοί προβληματισμοί του στο μυθιστόρημα είναι
βαθιά απαισιόδοξοι για την πολιτική και οικονομική κατεύθυνση των ΗΠΑ και λίγοι
από τους χαρακτήρες καταφέρνουν να κρατήσουν τα ιδανικά τους. Ένα πολυφωνικό,
πειραματικό μυθιστόρημα που αναπαριστά τον μετασχηματισμό της αμερικανικής
κοινωνίας από το 1900 έως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρικό θέμα είναι η
σταδιακή απώλεια αθωότητας ενός
έθνους που μεταμορφώνεται σε βιομηχανική υπερδύναμη και η κοινωνική ανισότητα, εκμετάλλευση
εργατών, διαφθορά και αποξένωση, ακόμα και η ελπίδα για κινηματική επίλυση των
αντιθέσεων. Η μέθοδος του Dos Passos έχει σαφή πολιτική φόρτιση· η αφήγηση
δείχνει έναν επικριτικό τόνο απέναντι στην εξουσία, την καταστολή των
δικαιωμάτων, τον ατομικισμό και τη μετατόπιση του ονείρου σε οικονομικό κέρδος.
Δομημένο γύρω από τρεις κεντρικούς άξονες – τη μυθοπλαστική αφήγηση,
αποσπάσματα ειδήσεων, σύντομα βιογραφικά ιστορικών προσώπων και αυτοβιογραφικά
ρεύματα συνείδησης, το βιβλίο αναπτύσσει την προσωπική και συλλογική εμπειρία
της εποχής. Το έργο εστιάζει σε μία πληθώρα χαρακτήρων, όπου ο καθένας
αντιπροσωπεύει διαφορετικά κοινωνικά στρώματα και επιδιώξεις. Καθώς οι ΗΠΑ
προχωρούν προς τη σύγκρουση του Α’ΠΠκαι
την οικονομική τους αναβάθμιση, οι χαρακτήρες βιώνουν τις αντιφάσεις της
εντεινόμενης βιομηχανικής ανάπτυξης, της εργασιακής απελπισίας, της κοινωνικής
ανόδου ή παρακμής. Η πολυσυλλεκτική, συχνά αντιθετική δομή δημιουργεί ένα καλειδοσκόπιο της Αμερικής – μία
«γλωσσικά περιπετειώδη εθνική προσωπογραφία» . Η επιτυχία του Dos Passos είναι
ότι εξισορροπεί τον πειραματισμό με την αφηγηματική επιφανειακή πρόσληψη,
εξασφαλίζοντας ότι η «δύσκολη τεχνική αφήγησης» δεν κουράζει τον αναγνώστη. Καινοτόμο
στην αφήγηση, πλουραλιστικό σε θέματα, διαχρονικό στον προβληματισμό του για
τις συνέπειες της βιομηχανικής και πολεμικής ανάπτυξης. Αποτελεί πρόδρομο στην
πολιτική μυθοπλασία και σαρωμένο πορτραίτο μίας νεαρής υπερδύναμης που αρχίζει
να αντιλαμβάνεται την πραγματική της δύναμη… και τις θυσίες της.
Σημείωση για μερικά από τα
σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1924-1930 και την επίδραση του ιστορικού πλαισίου της περιόδου 1924-1930 στη λογοτεχνική δημιουργία:
Στο κόσμο: Περίοδος της «Μεταπολεμικής Ανάκαμψης»
(1924–1929), χαρακτηριζόμενη από σχετική οικονομική ευημερία. Αναπτύσσονται οι βασικές
τεχνολογίες για τη τηλεόραση (1925). Καταδικάζεται το 2025 ο καθηγητής JohnT.Scopesστις ΗΠΑ που δίδασκε
τη θεωρία της εξέλιξης με νόμο που έμεινε σε ισχύ στο Τενεσί μέχρι το 1967. Η οικονομική κρίση των ΗΠΑ (1929)
επηρεάζει γρήγορα όλον τον κόσμο.
Στην Ευρασία: Η Τουρκία υπό τον Ατατούρκ μεταβαίνει
σε μια νεωτερική, κοσμική Δημοκρατία. Υλοποιούνται κοινωνικές και πολιτικές
μεταρρυθμίσεις (2024). Στην ΕΣΣΔ συνεχίζεται η ανάπτυξη της Νέας Οικονομικής
Πολιτικής (ΝΕΠ) και δημοσιεύεται η πρώτη έκδοση της Μεγάλης Σοβιετικής
Εγκυκλοπαίδειας. (1925). Η Τουρκία προχωρά σε καθοριστικές δημοκρατικές
μεταρρυθμίσεις, όπως η κατάργηση του χαρεμιού (1926). Στην Άπω Ανατολή η εκσυγχρονιζόμενη Ιαπωνία αργά και σταθερά μετασχηματίζεται σε κύρια δύναμη. Σταθεροποίηση της
Σοβιετικής Ένωσης με ΝΕΠ και τον εκσυγχρονισμό της βιομηχανίας (1926). Στη
Σοβιετική Ένωση, δημοσιεύονται τα πρώτα μέτρα για τον κεντρικό οικονομικό
σχεδιασμό (1928). Ψηφίζεται και αρχίζει η εφαρμογή του πρώτου πεντάχρονου
σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης στην ΕΣΣΔ, που δίνει μεγάλη τεχνολογική και
βιομηχανική ώθηση (1930).
Στη Μεσόγειο: Στην Ιταλία, ο Μουσολίνι κηρύσσει
επίσημα την εγκαθίδρυση της φασιστικής δικτατορίας του στις 3 Ιανουαρίου 1925 —
αλλαγή που διαμορφώνει σταθερά τη μεσογειακή πολιτική σκηνή. Ισχυρή παρουσία
Ιταλίας στη Λιβύη — επιρροή που προκάλεσε εντάσεις με άλλες ευρωπαϊκές
δυνάμεις. (1927). Οικονομικές συμφωνίες μεταξύ Ιταλίας και Ελλήνων επενδυτών
στην Αφρική (1930).
Στην
Ελλάδα: Το δημοψήφισμα του 1924 καταργεί τη μοναρχία και ανακηρύσσει
την Δεύτερη Ελληνική Δημοκρατία. Το στρατιωτικό πραξικόπημα του Θεόδωρου Πάγκαλου (24–25 Ιουνίου
1925). Ο Πάγκαλος παίρνει την εξουσία και ανακηρύσσεται δικτάτορας. Το 1926 λήξη
της δικτατορίας Πάγκαλου μετά από πίεση και λαϊκή αντίδραση. Προσπάθειες
εκσυγχρονισμού της διοίκησης των ΟΤΑ με την εφαρμογή τυποποίησης και μέτρων ενίσχυσης
της τοπικής αυτοδιοίκησης (1930)
Το οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο διεθνώς τη
περίοδο μετά τον Α’ΠΠ χαρακτηρίζεται από έντονες ανακατατάξεις, πολιτική
αστάθεια, οικονομικές κρίσεις και μεγάλες κοινωνικές αλλαγές. Το κλίμα αυτό
επηρεάζει τη λογοτεχνία, η οποία αναζητά νέους τρόπους έκφρασης και αμφισβητεί
παλιές αξίες και δομές. Η εμφάνιση νέων καθεστώτων, η τεχνολογική πρόοδος, ο
εκμοντερνισμός και ο κατακερματισμός των παραδοσιακών αφηγήσεων διαμορφώνουν το
πολιτισμικό υπόβαθρο της λογοτεχνίας. Εμφανίζονται μοντερνισμοί και
πειραματισμοί στη φόρμα και το περιεχόμενο. Μετατόπιση από την παραδοσιακή αφηγηματική
λογοτεχνία σε πιο πειραματικές μορφές, αμφισβήτηση της γραμμικότητας και της
ρεαλιστικής αποτύπωσης. Χρήση ελεύθερου στίχου στην ποίηση, πολυφωνία,
συμβολισμός, σουρεαλισμός, εξπρεσιονισμός και ντανταϊσμός. Στο επίκεντρο μπαίνει
η υποκειμενική εμπειρία, το ασύνδετο και το ασυνείδητο, με έντονη επιρροή από
την ψυχανάλυση. Επίσης κατά την περίοδο αυτή κυκλοφόρησαν κλασικά δυστοπικά
έργα που αμφισβητούσαν τους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς, με έντονη
κριτική σε ολοκληρωτισμούς και τεχνολογικές εξουσίες. Η λογοτεχνία της εποχής φέρνει
σε διάλογο διαφορετικούς πολιτισμούς, γλώσσες και ιδεολογίες. Οι συγγραφείς
συχνά ήταν αυτοεξόριστοι ή ταξίδευαν, διαμορφώνοντας έργα που συνδύαζαν
τοπικούς και παγκόσμιους προβληματισμούς. Παράλληλα, μεγάλα κινήματα όπως ο
φουτουρισμός, ο μοντερνισμός και ο σουρεαλισμός αποκτούν διεθνείς διαστάσεις. Μεταξύ
των θεματικών και ιδεολογικών τάσεων ξεχωρίζουν: Η κρίση και αναζήτηση
ταυτότητας μετά τους πολέμους και τις κοινωνικές αναταράξεις. Η αμφισβήτηση της
εξουσίας, της γραφειοκρατίας, και του ολοκληρωτισμού. Ο πραγματισμός των
ανθρώπινων σχέσεων μέσα σε μια αποξενωμένη, μηχανιστική κοινωνία. Η ενασχόληση
με το υποσυνείδητο, το όνειρο και το παράλογο. Τέλος αναδύεται και κυριαρχεί η ποικιλομορφία
των ειδών και λογοτεχνικών μορφών. Ανάπτυξη νέων ειδών όπως το μοντέρνο μυθιστόρημα,
το ψυχολογικό μυθιστόρημα, το δοκίμιο, και η πεζοποίηση. Επίσης πειραματισμοί
με τη γλώσσα, δημοτικισμό και επίσημη γλώσσα, χρήση λογοτεχνικής γλώσσας ως
μέσο «ανοικείωσης» (ξένης, αποκλίνουσας χρήσης της γλώσσας).
Στη χώρα μας, καίρια λογοτεχνική κίνηση της περιόδου ήταν η
«γενιά του ’30», που εισήγαγε τον μοντερνισμό και έφερε σε επαφή τη νεοελληνική
ποίηση με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές καλλιτεχνικές εξελίξεις. Χαρακτηρίζεται από
την εκφραστική λιτότητα, τη χρήση του ελεύθερου στίχου, την ανανέωση θεμάτων
και μορφών, και τη ρήξη με παλιότερες παραδοσιακές φόρμες. Μεταξύ των
σημαντικότερων εκπροσώπων της: Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης (αν και
νεότερος), Γιάννης Ρίτσος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Νίκος Εγγονόπουλος, Άγγελος Σικελιανός.
Η γενιά αυτή ανέπτυξε έναν διάλογο μεταξύ παράδοσης και μοντερνισμού,
πολυφωνική και διφορούμενη ως προς το ιδεολογικό και αισθητικό της περιεχόμενο.
321. Το
ατλαζένιο γοβάκι (Πωλ Κλωντέλ – 1929) Μεγάλο θεατρικό έργο. «Η σκηνή
αυτού του δράματος είναι ο κόσμος» έχει πει ο συγγραφέας. Έγραψε επίσης: «Το
θέμα του έργου είναι, εν ολίγοις, αυτό του κινέζικου θρύλου, των δύο αστρικών
εραστών που κάθε χρόνο μετά από μακροχρόνιες περιπλανήσεις καταφέρνουν να
συναντηθούν, χωρίς ποτέ να μπορέσουν να ενωθούν». Η πολλαπλότητα των τόπων, των
χαρακτήρων και η εξαιρετική έκταση του έργου έκαναν τη σκηνοθεσία του δύσκολη,
παρά το ενδιαφέρον του. Παρουσιάζεται συνήθως τμηματικά σε περιορισμένης
διάρκειας σκηνικές εκδοχές. Το ατλαζένιο γοβάκι είναι ένα μυστικιστικό ερωτικό δράμα που αφηγείται τον αδύνατο έρωτα μεταξύ της δόνας Προυέζ και του δον Ροντρίγκο. Η δράση, που εκτείνεται σε 20 περίπου χρόνια, διαδραματίζεται στην Αναγέννηση, την εποχή των μεγάλων κατακτήσεων. Χωρίζεται από τον συγγραφέα, σύμφωνα με τα πρότυπα του κλασικού ισπανικού θεάτρου, σε τέσσερις Ημέρες που δεν αναφέρονται σε 24ωρα αλλά αντιπροσωπεύουν στάδια στην εξελισσόμενη δράση. Παρουσιάζει πολλούς χαρακτήρες, σε διάφορες χώρες, στην Ευρώπη, την Αφρική, τον Νέο Κόσμο και μέχρι την Άπω Ανατολή, στη στεριά και τη θάλασσα. Αναμειγνύοντας λυρικά και επικά στοιχεία σε ελεύθερο στίχο, συνδυάζει το δραματικό και το κωμικό, την ειρωνεία, τον λυρισμό και την ειρωνεία, σε μια ατμόσφαιρα μπαρόκ. Με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, το έργο είναι μια ιστορία έρωτα που αναλύει τη σύγκρουση μεταξύ επιθυμίας και ηθικής.
322. Η ζωή του
Αρσένιεφ (Ιβάν Μπούνιν – 1929) Αρχικά, οι τίτλοι του ποικίλλουν: «Το Βιβλίο
της Ζωής μου», «Στην Πηγή των Ημερών», «Ανώνυμα Σημειώματα». Η ιδέα χρειάστηκε
αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα της
Μουρόμτσεβα, κάθε φορά που ολοκλήρωνε το επόμενο μέρος, ο Ιβάν Αλεξέεβιτς σκόπευε
να σταματήσει να εργάζεται, ισχυριζόταν ότι «η ανθρώπινη ζωή δεν μπορεί να
γραφτεί». Ως αποτέλεσμα, ο Μπούνιν δημιούργησε πέντε ενότητες και «έφερε» τον
ήρωά του Αλεξέι Αρσένιεφ στην ηλικία των είκοσι ετών. Οι ερευνητές δεν έχουν
καταλήξει σε συναίνεση σχετικά με το είδος του μυθιστορήματος του Μπούνιν.
A_scene_based_The_Life_of_Arseniev
Μερικοί,
που μελέτησαν την δημιουργική ιστορία του έργου, σημείωσαν ότι τα πρώιμα χειρόγραφα
του συγγραφέα αντανακλούσαν την «πορεία της μνήμης», και μας επιτρέπουν να το
χαρακτηρίσουμε ως απομνημονευματώδη πεζογραφία. Όμως κατά την επεξεργασία τους
ο συγγραφέας αποστασιοποιήθηκε συνειδητά από τους ήρωες του έργου - άλλαξε
ονόματα και αφαίρεσε από το κείμενο λεπτομέρειες από τις οποίες μπορούσαν να
μαντέψουν επεισόδια της δικής του βιογραφίας. Σύμφωνα με άλλους, το έργο συνδυάζει
πολλά είδη: συνυφαίνει μια φανταστική βιογραφία, απομνημονεύματα και
λυρική-φιλοσοφική πεζογραφία. Ο Ιγκόρ Σούχικ έγραψε ότι η βάση του
μυθιστορήματος είναι «η ποιητική μεταμόρφωση του παρελθόντος». Ο ίδιος ο
Μπούνιν ζήτησε επίμονα να μην προσλαμβάνεται η ιστορία του Αρσένιεφ ως
βιογραφία του συγγραφέα. Εξήγησε ότι «Η ζωή του Αρσένιεφ» είναι «η
αυτοβιογραφία ενός φανταστικού χαρακτήρα». Το πέμπτο μέρος του έργου, που
αρχικά ονομαζόταν «Λίκα», είναι το πιο σημαντικό για τους κριτικούς: σε αυτό ο
ήρωας μεγαλώνει και βιώνει το πρώτο του οξύ συναίσθημα. Η δοκιμασία της αγάπης
γεννά μέσα του έναν καλλιτέχνη και έναν ποιητή. Οι υποθέσεις ότι το πρωτότυπο
της αγαπημένης Λίκας του Αλεξέι Αρσένιεφ είναι η Βαρβάρα Παστσένκο έχουν
επανειλημμένα διαψευσθεί από την Μουρόμτσεβα. Σύμφωνα με αυτήν, η ηρωίδα
συνδύαζε τα χαρακτηριστικά όλων εκείνων των γυναικών που αγαπούσε ο Μπούνιν σε
διαφορετικές εποχές. Για παράδειγμα, στην εμφάνιση η ηρωίδα θυμίζει περισσότερο
την πρώτη σύζυγο του συγγραφέα, Άννα. Μεμονωμένα επεισόδια αναπαράγουν
λεπτομέρειες της σχέσης που αναπτύχθηκε μεταξύ του Μπούνιν και της ίδιας της
Μουρόμτσεβα. Ωστόσο, τα συναισθήματα που βιώνει ο Αρσένιεφ απέναντι στη Λίκα
συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό με τις εμπειρίες του νεαρού Μπούνιν. Οι τελευταίες
γραμμές του μυθιστορήματος («Την είδα πρόσφατα σε ένα όνειρο...») είναι κοντά
στην εξομολόγηση που ακούστηκε σε μια από τις επιστολές του συγγραφέα μετά τον
χωρισμό του με τον Παστσένκο: «Σε είδα σε ένα όνειρο σήμερα - φαινόσουν
ξαπλωμένη στη δεξιά σου πλευρά, ντυμένη, κοιμισμένη».
323.Ο κοριός
(Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι – 1929)Ο
Ιβάν είναι ένας νεαρός που ζει στη Σοβιετική Ένωση τον καιρό της Νέας
Οικονομικής Πολιτικής, αξιοποίησης των δυνατοτήτων της αγοράς για την ανόρθωση
της κατεστραμμένης οικονομίας από τους συνεχείς πολέμους. Την ημέρα του γάμου
του καταψύχεται σε ένα υπόγειο. Μετά από πενήντα χρόνια, αναβιώνει σε έναν
ιδανικό κομμουνιστικό κόσμο, σχεδόν μια ουτοπία. Δεν υπάρχει πια φτώχεια και
εξαθλίωση, οι ασθένειες και οι φυσικές καταστροφές έχουν νικηθεί και οι
άνθρωποι έχουν ξεχάσει το μεθύσι, το κάπνισμα και τις βρισιές. Ο Ιβάν δεν ανήκει
σε αυτό το μέλλον. Γίνεται έκθεμα στο ζωολογικό κήπο και χρησιμεύει ως
παράδειγμα των μειονεκτημάτων μιας περασμένης εποχής στους πολίτες του
μέλλοντος. Ο τίτλος προέρχεται από έναν κοριό - αλληγορία για τα παράσιτα του
καπιταλισμού και το αίμα που ρουφά ο κοριός για να τραφεί - που είχε παγώσει
την ίδια στιγμή με τον Ιβάν και γίνεται σύντροφός του στο μέλλον.
Ιδιωτική συλλογή. Αθήνα
324. Ο
κόκκινος θερισμός (Ντάσιελ Χάμετ – 1929) Αν και λιγότερο διάσημο από άλλα
έργα του συγγραφέα, αυτή η ιστορία συνεχόμενης προδοσίας είναι μια παρουσίαση
της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε μια από
τις πιο θανατηφόρες εκδοχές της. Αποτέλεσε τη βάση για την ταινία του Κουροσάβα
Yojimbo. Με την πνευματώδη, λιτή γραφή του ο Χάμετ έδωσε στους «σκληρούς τύπους»
τον δικό του απλό λυρισμό. Εδώ ο ντετέκτιβ Oπ βρίσκεται σε μια διεφθαρμένη πόλη,
όπου υπάρχει ένας αγώνας εξουσίας μεταξύ αντιμαχόμενων φατριών. Ουσιαστικά
όλοι, τόσο οι άνθρωποι της εξουσίας, οι πλούσιοι, οι ντόπιοι μεγαλόσχημοι, όσο
και οι φτωχοί και βασανισμένοι από τη ζωή είναι ψεύτικοι και διεφθαρμένοι.
Κοντός, υπέρβαρος, συχνά λίγο μεθυσμένος, ο Oπ δεν είναι σταρ του σινεμά. Είναι
ένας ήρωας παρόλα αυτά, ένας άνθρωπος μόνος του, που κάνει ελιγμούς ανάμεσα σε καρχαρίεςς,
συχνά με γροθιές και δύναμη πυρός, πάντα με μια βάναυση και διασκεδαστική
αποτελεσματικότητα.
325. Ένα δικό της
δωμάτιο (Βιρτζίνια Γουλφ – 1929) Έργο-ορόσημο για τη γυναικεία
χειραφέτηση. Χρησιμοποιεί μεταφορές για να διερευνήσει τις κοινωνικές αδικίες
και σχολιάζει την έλλειψη ελεύθερης έκφρασης των γυναικών. Η μεταφορά της για
ένα ψάρι εξηγεί το πιο ουσιαστικό της σημείο, «Μια γυναίκα πρέπει να έχει
χρήματα και ένα δικό της δωμάτιο για να γράψει μυθοπλασία». Γράφει για μια
γυναίκα της οποίας η σκέψη είχε «αφήσει τη γραμμή της στο ρέμα». Καθώς η
γυναίκα αρχίζει να σκέφτεται μια ιδέα, ένας φύλακας επιβάλλει έναν κανόνα
σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να περπατούν στο γρασίδι.
Τηρώντας τον κανόνα, η γυναίκα χάνει την ιδέα της…«Αν ζήσουµε άλλον έναν αιώνα – µιλάω για τη συλλογική ζωή, που είναι
η αληθινή ζωή, και όχι για τις µικρές ζωές που ζούµε ατομικά - και έχουµε
πεντακόσιες λίρες τον χρόνο και ένα δωμάτιο δικό µας η καθεµιά, αν συνηθίσουμε
να έχουµε την ελευθερία και το θάρρος να γράφουμε ακριβώς αυτό που σκεφτόμαστε,
αν δραπετεύουμε λίγο από το κοινόχρηστο καθιστικό και βλέπουμε τους ανθρώπους
όχι πάντα στο πλαίσιο της σχέσης του ενός µε τον άλλον αλλά σε σχέση µε την πραγματικότητα,
καθώς και τον ουρανό και τα δέντρα ή οτιδήποτε όπως είναι στην πραγματικότητα…
αν αντιμετωπίσουμε το γεγονός, γιατί είναι γεγονός, ότι δεν υπάρχει µπράτσο να
πιαστούµε, αλλά ότι προχωράμε µόνες και ότι η σχέση µας είναι µε τον κόσμο της πραγματικότητας
κι όχι µε τον κόσμο των ανδρών και των γυναικών, τότε θα υπάρξει η ευκαιρία και η νεκρή ποιήτρια που ήταν η αδελφή του
Σαίξπηρ θα ανακτήσει το σώµα που τόσες φορές θυσίασε».
326. Μπερλίν Αλεξάντερπλατς
(Άλφρεντ Ντέμπλιν – 1929) Αφορά έναν δολοφόνο, που αποφυλακίστηκε. Όταν ο φίλος
του σκοτώνει την πόρνη στην οποία αυτός βασιζόταν, συνειδητοποιεί ότι δεν θα
μπορέσει να ξεφύγει από τη παρανομία. Πρέπει να αντιμετωπίσει τη δυστυχία, την
έλλειψη ευκαιριών, το έγκλημα και την επικείμενη άνοδο του ναζισμού. Κατά τη
διάρκεια του αγώνα του να επιβιώσει ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, η ζωή τον
ανταμείβει με μια απρόσμενη έκπληξη, αλλά η ευτυχία του δεν διαρκεί καθώς η
ιστορία επαναλαμβάνεται. Το έργο διαδραματίζεται στην εργατική συνοικία δίπλα από
την Αλεξάντερπλατς της δεκαετίας του 1920. Αν και το αφηγηματικό του ύφος
μερικές φορές συγκρίνεται με αυτό του Τζέιμς Τζόυς, μερικοί κριτικοί έχουν
κάνει διάκριση μεταξύ του εσωτερικού μονολόγου του Οδυσσέα και της χρήσης του
μοντάζ από την Αλεξάντερπλατς του Βερολίνου. Ο Όλιβερ Καμ, γράφοντας στους
London Times, λέει ότι οι μέθοδοι του Ντέμπλιν μοιάζουν περισσότερο με αυτές
του Κάφκα στη χρήση βιωματικού λόγου με μια ανάμειξη αφήγησης σε πρώτο και
τρίτο πρόσωπο. Το έργο παρουσιάζει την πλοκή από πολλαπλές οπτικές γωνίες και
χρησιμοποιεί για αυτό άρθρα εφημερίδων, τραγούδια, ομιλίες και άλλα βιβλία. Αν
δεν διαβάσετε το βιβλίο δείτε την ομώνυμη ταινία του Φασμπίντερ.
327. Η βουή
και η μανία (Γουίλιαμ Φώκνερ – 1929) Επικεντρώνεται στους Compson,
πρώην αριστοκράτες του Νότου που αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τη διάλυση της
οικογένειάς τους και της φήμη τους. Κατά τη διάρκεια των 30 περίπου ετών που
εξιστορούνται, η οικογένεια πέφτει σε οικονομική καταστροφή, χάνει τη
θρησκευτική της πίστη και τον σεβασμό της πόλης και πολλοί από αυτούς πεθαίνουν
τραγικά. Είναι ένα λογοτεχνικό έργο με μεγάλη επιρροή. Έχει επαινεθεί για την
ικανότητά του να αναδημιουργεί τη διαδικασία σκέψης του ανθρώπινου νου.
Επιπλέον, θεωρείται ως μια ουσιαστική εξέλιξη στη λογοτεχνική τεχνική του
ρεύματος της συνείδησης. «Με τη μέθοδο γραφής του, ο Φώκνερ αναγκάζει τον
αναγνώστη όχι απλώς να αναγνώσει, αλλά να λειτουργήσει ως πληρεξούσιος του
νοσηρού μυαλού και των διαψεύσεων των ηρώων του. Ο Φώκνερ κατασκεύασε ένα δικό
του σύμπαν: την επαρχία Γιοκνοπατώφα, σύνθεση από δύο λέξεις της φυλής
Τσίκασοου (Yokana και Petopha: διαμελισμένη γη). 2.400 τ. εκτάρια, κάτοικοι
6.298 λευκοί και 9.313 μαύροι. Περίπου 600 απ’ αυτούς παίρνουν μέρος στα
κείμενά του. Σχεδίασε και σχετικό χάρτη, με τις τοποθεσίες όπου
διαδραματίζονται τα έργα του. Υπογράφει ως αποκλειστικός κύριος και ιδιοκτήτης
της περιοχής».(Παύλος Μάτεσις)
«Οι
επιθυμίες σπάνια είναι αγνές, σχεδόν πάντα δύσκολα εφαρμόζονται και πολλές
φορές δεν συμβαδίζουν με την επικρατούσα ηθική αλλά μόνο με τα προσωπικά
κίνητρα»
260.Οινοπνεύματα
(Γκιγιώμ Απολλιναίρ – 1913) Αρχικά ήθελε να τα ονομάσει «Ο Άνεμος του Ρήνου».
Αργότερα, σκέφτηκε το «Ρεπουμπλικανικό Ημερολόγιο» και πολλά ποιήματα της
συλλογής επρόκειτο να ονομαστούν από τους μήνες του ημερολογίου της
επαναστατικής Γαλλίας. Το ποίημα «Vendemiaire» διατήρησε τον τίτλο του, το
ποίημα «Brumaire» αργότερα ονομάστηκε «Cortege». Τελικά κατέληξε στο τίτλο που σύμφωνα
με τον Ν. Μπαλάσοφ, ήθελε να πει ότι «η ζωή στον 20ό αιώνα είναι τόσο καυτή όσο
το αλκοόλ». Τα ποιήματα και οι στίχοι που περιλαμβάνονται στο βιβλίο χωρίζονται
σε τρεις κύκλους: της περιόδου 1898-1904 με έντονο ρομαντικό ύφος, έργα του
1905-1909, στα οποία είναι αισθητές οι φορμαλιστικές αναζητήσεις του συγγραφέα,
και έργα των αρχών της δεκαετίας του 1910 με χαρακτηριστική ρεαλιστική εστίαση.
Οι λογοτεχνικοί μελετητές θεωρούν την έκδοση τους ως ένα από τα σημαντικότερα
γεγονότα στην ιστορία της ποίησης του 20ού αιώνα. Οι καινοτομίες που
εμφανίστηκαν ήταν μεγάλης σημασίας: η απόρριψη της στίξης, οι μπαρόκ εικόνες, η
εναλλαγή διαφορετικών στυλ, η ηχητική γραφή, η χρήση τόσο κλασικών στίχων και
μορφών όσο και ελεύθερου στίχου, χωρίς κανονικό μέτρο, ρυθμό ή στροφή. Συχνά
χρησιμοποιεί κολάζ και δημιουργεί, μέσα στο ίδιο ποίημα, ένα συνονθύλευμα
διαφορετικών εκφράσεων. Τα ποιητικά του έργα επηρεασμένα εν μέρει από τον
Συμβολισμό, αντιπαραβάλλουν το παλιό και το καινούργιο, συνδυάζοντας
παραδοσιακές φόρμες με μοντέρνες τεχνικές. Το έργο του θεωρείται ακόμα πρόδρομο
του σουρεαλισμού. Εισήγαγε το 1913 τον όρο «κυβισμός» με τη πρώτη θεωρητική
μελέτη «Κυβιστές ζωγράφοι». Δημιούργησε τον όρο «σουρεαλισμός», καθώς επίσης
και τον όρο «ορφισμός» για να περιγράψει την τάση για απόλυτη αφαίρεση. Από
θεματική άποψη, τα ποιήματα στο Alcools βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη ζωή του
ίδιου του Apollinaire: για παράδειγμα, η δυστυχισμένη ερωτική του ζωή, τα
ταξίδια και οι δικαστικές αναποδιές. Ο συγγραφέας αφήνει επίσης μεγάλο
περιθώριο για μεταφυσικό άγχος, νοσταλγία και ιδιαίτερα για νεωτερικότητα. Με
την εναλλαγή ελεγειακών και χιουμοριστικών έργων, καθώς και έργων που διαφέρουν
σε μήκος (για παράδειγμα, το Cantor αποτελείται από έναν μόνο στίχο), το
Alcools με την πρώτη ματιά παρουσιάζει μια σκόπιμα ετερογενή πτυχή. Αυτό
αντανακλά τόσο την εξέλιξη του συγγραφέα με την πάροδο του χρόνου, όσο και την
εκλεκτική του κουλτούρα και τα γούστα του για το προκλητικό, το γραφικό και το
σκανδαλώδες. Ωστόσο, η προσεκτικά μελετημένη δομή της συλλογής δίνει στο σύνολο
μια δομή που αντισταθμίζει εν μέρει την ποικιλόμορφη εμφάνισή του. Η παντελής
απουσία στίξης σε όλη τη συλλογή, την οποία υιοθέτησε την τελευταία στιγμή κατά
τη διόρθωση των δοκιμίων, έχει προκαλέσει μεγάλη γοητεία. Πέρα από τη διαμάχη
που δημιούργησε, ο Απολλιναίρ δικαιολογεί αυτή τη ριζοσπαστική απόφαση: «Όσον
αφορά τη στίξη, την αφαίρεσα μόνο επειδή μου φάνηκε άχρηστη και στην πραγματικότητα
είναι. Ο ίδιος ο ρυθμός και η τομή των στίχων είναι η πραγματική στίξη και δεν
υπάρχει ανάγκη για άλλη».
261.Η Πρόζα
του Τρανσιβηρικού(Μπλεζ Σαντράρ
– 1913) Ποιητική αφήγηση που συνδυάζει το μοντερνισμό με τη ρομαντική περιγραφή
ενός ταξιδιού στη Ρωσία και ξεχωρίζει για τη χρήση της μορφής και τη
συναισθηματική ένταση. Είναι ένα κοινό καλλιτεχνικό βιβλίο του ποιητή και της
Sonia Delaunay-Terk. Περιλαμβάνει ένα ποίημα του Cendrars για ένα ταξίδι στη
Ρωσία με τον Υπερσιβηρικό, συνδυασμένο με την καλλιτεχνική σχεδόν αφηρημένη
εικονογράφηση της Delaunay-Terk. Το βιβλίο, έχει ένα δέσιμο τύπου ακορντεόν και
ύψος 199 εκατοστά όταν ξεδιπλωθεί. Το ύψος και των 150 φύλλων από άκρη σε άκρη
έχει κλίμακα που αντιστοιχεί στο ύψος του Πύργου του Άιφελ, ενός συμβόλου της
νεωτερικότητας εκείνη την εποχή, που αναφέρεται στο ποίημα. Περιγράφει το
επικό, πιθανώς φανταστικό, ταξίδι με του 16χρονου ποιητή από τη Μόσχα στο
Χαρμπίν (Μογγολία) κατά τη διάρκεια του Ρωσο-Ιαπωνικού Πολέμου και της Ρωσικής
Επανάστασης του 1905. Η διαδρομή φαίνεται στον χάρτη που είναι τυπωμένος πάνω
δεξιά στο φύλλο. Είναι ένα μακρύ, κουραστικό ταξίδι με αποκαλυπτικές σκηνές
πολέμου και επανάστασης, και περιγραφές κρύου, πείνας, θανάτου και καταστροφής
που επιδεινώνονται καθώς το τρένο ακολουθεί την ανατολική του πορεία και
διακόπτονται από την επαναλαμβανόμενη, μελαγχολική ερώτηση της Jehanne, της
συντρόφου του ποιητή, «Μπλεζ, είμαστε πολύ μακριά από τη Μονμάρτρη;» Αποτελεί
ένα πρώιμο παράδειγμα της σκόπιμης χρήσης πολλαπλών γραμματοσειρών - δώδεκα
συνολικά - σε διαφορετικά μεγέθη και χρώματα για να υποδηλώσουν κίνηση και
διαφορετικές διαθέσεις, ταυτόχρονα με παρόμοια πειράματα των Ιταλών
φουτουριστών. Είναι επίσης ασυνήθιστο σε τόσο μεγάλο βαθμό να «αψηφείται η
μορφή του κώδικα» και να τοποθετούνται οι εικόνες σε ισότιμη βάση με το
κείμενο. να λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά με αυτό, αντί να αποτελούν
εικονογραφικές ή διακοσμητικές προσθήκες. Το έργο θεωρείται ορόσημο στην
εξέλιξη των καλλιτεχνικών βιβλίων, καθώς και της μοντέρνας ποίησης και της
αφηρημένης τέχνης. Ο εκδότης μιας ανατύπωσης του βιβλίου το 2008 το χαρακτήρισε
«ένα από τα πιο όμορφα βιβλία που έχουν δημιουργηθεί ποτέ». Ο ίδιος ο Cendrars
αναφέρθηκε στο έργο ως «ένα θλιβερό ποίημα τυπωμένο στο φως του ήλιου».
262.Γιοι και
εραστές (Ντ. Χ. Λώρενς – 1913) Το βιβλίο περιγράφει τη ζωή του νεαρού Πολ
Μορέλ, ο οποίος γεννήθηκε στην οικογένεια ενός ανθρακωρύχου σε μια μικρή πόλη. Η
αγάπη των παιδιών για τη μητέρα τους διατρέχει σαν κόκκινη κλωστή το
μυθιστόρημα. Ο Πολ είναι αυτός που είναι πιο δεμένος μαζί της. Το έργο είναι
αυτοβιογραφικό σε μεγάλο βαθμό. Ο Λόρενς ήταν το τέταρτο παιδί μιας οικογένειας
ανθρακωρύχων σε μια μικρή πόλη και όπως ο ήρωας του βιβλίου, εργάστηκε για
κάποιο διάστημα σε ένα εργοστάσιο ιατρικού εξοπλισμού. Ο συγγραφέας συνόψισε
την πλοκή σε μια επιστολή του το 1912: «Ακολουθεί την εξής ιδέα: μια γυναίκα με
χαρακτήρα και εκλεπτυσμένη φύση πηγαίνει στην κατώτερη τάξη και δεν έχει καμία
ικανοποίηση στη ζωή της. Είχε πάθος για τον σύζυγό της, έτσι τα παιδιά της
γεννιούνται από πάθος και έχουν άφθονη ζωντάνια. Αλλά καθώς οι γιοι της
μεγαλώνουν, τους επιλέγει ως εραστές - πρώτα τον μεγαλύτερο, μετά τον δεύτερο.
Αυτοί οι γιοι ωθούνται στη ζωή από την αμοιβαία αγάπη τους για τη μητέρα τους. Αλλά
όταν φτάσουν στην ανδρική ηλικία, δεν μπορούν να αγαπήσουν, επειδή η μητέρα
τους είναι η ισχυρότερη δύναμη στη ζωή τους και τους κρατάει… Μόλις οι νέοι
έρχονται σε επαφή με γυναίκες, υπάρχει ένας χωρισμός. Ο Γουίλιαμ δίνει το φύλο
του σε μια τηγανίτα και η μητέρα του κρατά την ψυχή του. Αλλά ο χωρισμός τον
σκοτώνει, επειδή δεν ξέρει πού βρίσκεται. Ο επόμενος γιος αποκτά μια γυναίκα
που παλεύει για την ψυχή του, πολεμά τη μητέρα του. Ο γιος αγαπά τη μητέρα του,
όλοι οι γιοι μισούν και ζηλεύουν τον πατέρα». Η σύγκρουση συνεχίζεται μεταξύ
της μητέρας και του κοριτσιού με αντικείμενο τον γιο. Η μητέρα σταδιακά
αποδεικνύεται ισχυρότερη, λόγω των δεσμών αίματος. Ο γιος αποφασίζει να αφήσει
την ψυχή του στα χέρια της και όπως ο μεγαλύτερος αδελφός του, να επιδιώξει το πάθος.
Παίρνει πάθος. Τότε ο χωρισμός αρχίζει να φαίνεται ξανά. Αλλά, σχεδόν
ασυνείδητα, η μητέρα συνειδητοποιεί τι συμβαίνει και αρχίζει να πεθαίνει. Ο γιος
απορρίπτει την ερωμένη του και αφοσιώνεται στη φροντίδα της. Στο τέλος μένει
γυμνός από τα πάντα, με την τάση προς τον θάνατο. Ο συγγραφέας έγραψε ότι το
έργο αντικατοπτρίζει την «τραγωδία χιλιάδων νέων στην Αγγλία».
263.Ο Μεγάλος
Μωλν (Αλαίν Φουρνιέ – 1913) Ο αφηγητής διηγείται την ιστορία του Ωγκυστέν Μωλν, ενός
παλιού συμμαθητή και φίλου του. Η υπόθεση διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια
τεσσάρων χρόνων, στις αρχές του 20ού αιώνα. Παρορμητικός, απερίσκεπτος
και ηρωικός, ο Μωλν ενσαρκώνει το ρομαντικό ιδανικό, την αναζήτηση του απίθανου
και τον μυστηριώδη κόσμο μεταξύ της παιδικής ηλικίας και της ενηλικίωσης. Οι
γυναικείοι χαρακτήρες της Υβόν και της Βαλεντίνας είναι εμπνευσμένοι από τον
πραγματική ζωή του συγγραφέα.
264.Αναζητώντας
το χαμένο χρόνο (Μαρσέλ Προύστ, 1913-1927) Ένα επταμερές έργο, που
ονομάζεται επίσης κύκλος επτά μυθιστορημάτων, και συνδυάζει το μεγαλείο της
έμπνευσής του με μια μοναδική λεπτότητα στην κοσμοθεωρία του. Είναι ένα από τα
πιο διάσημα και σημαντικά λογοτεχνήματα στην τέχνη του 20ού αιώνα. Λόγω του
γεγονότος ότι στο έργο ο ήρωας θυμάται τα γεγονότα της ζωής του με τη βοήθεια των
μυρωδιών, το φαινόμενο της σύνδεσης των μυρωδιών με αξιομνημόνευτα γεγονότα
ονομάστηκε "φαινόμενο Proust". Θεματικά, η γενική πλοκή του αναλύεται
«σε αρκετές ανεξάρτητες πλοκές που αναπτύσσονται παράλληλα αλλά συνδέονται
μεταξύ τους». Η κεντρική είναι η «ιστορία του Αφηγητή», ο οποίος περνάει από
σχεδόν όλα τα στάδια της ζωής του στην αφήγηση (αγόρι, έφηβος, νεαρός άνδρας,
ενηλικίωση και, στο τέλος, αναπόφευκτα γήρανση). Η πλοκή του Αφηγητή
περιπλέκεται από τον συνδυασμό τριών αφηγηματικών μητρώων που χρησιμοποιεί ο
Προύστ: το «μητρώο του συγγραφέα» που γράφει το βιβλίο, το «μητρώο του αφηγητή»
που ανακαλεί παρελθόντα γεγονότα της ζωής του και το «μητρώο του ήρωα» που
βιώνει ή παρατηρεί αυτά τα γεγονότα καθώς εκτυλίσσονται. Η κοσμοθεωρία του ήρωα-αφηγητή-συγγραφέα
ενώνει «τα πολλά θραύσματα της ύπαρξης που παρουσιάζονται στο μυθιστόρημα» και
γίνεται η κύρια αρχή που διαμορφώνει τη δομή του. Η δεύτερη θεματική πλοκή του
έργου είναι η ιστορία του μετασχηματισμού της κοσμικής κοινωνίας που
απεικονίζεται στο μυθιστόρημα και της εξέλιξης των πρωταγωνιστών της.
Ταυτόχρονα, ο Αφηγητής «ενεργεί όχι μόνο ως παθητικός συμμετέχων στη δεύτερη
πλοκή, αλλά και ως ο πιο προσεκτικός παρατηρητής, μάρτυρας και, σε κάποιο
βαθμό, κριτής». Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά της αφηγηματικής δομής του έργου
ξεχωρίζει η τάση του Προύστ να απεικονίζει πολύ μεγάλα «επεισόδια ανασκόπησης»
που περιγράφουν κοινωνικές υποδοχές. Τέτοια επεισόδια, «σχεδόν αναγκαστικά
σατιρικού, αν όχι ανοιχτά γκροτέσκου, χαρακτήρα», σύμφωνα με τον A.D. Mikhailov,
συνδέονται με παρόμοιες κρίσιμες σκηνές στα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι και
του Τολστόι, το έργο των οποίων άσκησε σημαντική επιρροή στον Γάλλο συγγραφέα.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της δομής είναι η συχνή χρήση μικρών και φαινομενικά
ασήμαντων στοιχείων της πλοκής, «μικροεπεισοδίων» που προμηνύουν σημαντικά
γεγονότα ή, αντίθετα, τα κλείνουν και χωρίζονται από τα επεισόδια-γεγονότα με
ένα μεγάλο μπλοκ κειμένου. «Για παράδειγμα, το επεισόδιο «Η Αγάπη του Σουάν»
προετοιμάζεται σταδιακά στο πρώτο μέρος από ιστορίες με τις βραδινές επισκέψεις
του Σουάν, τη στάση των συγγενών του ήρωα απέναντί του και όλα εξηγούνται στο
δεύτερο μέρος, το οποίο είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο σε αυτόν τον χαρακτήρα».
Επίσης, εκ πρώτης όψεως, οι επισκέψεις του άρρωστου Μπεργκότ στην ετοιμοθάνατη
γιαγιά του ήρωα στο τρίτο βιβλίο φαίνονται δύσκολα δικαιολογημένες. Θα γίνουν
πρόδρομοι της πολύ μεταγενέστερης σκηνής του θανάτου του συγγραφέα, στο πέμπτο
βιβλίο, και σε αυτό το ολοκληρωμένο πλαίσιο θα εμφανιστεί η μεταφορική σημασία
των επισκέψεών του - ήταν «πράξεις αποχαιρετισμού στην παρελθούσα λογοτεχνία,
γενικά αποχαιρετισμός στο παρελθόν και για τον ήρωα επίσης, με την τελευταία
πνοή της ετοιμοθάνατης γυναίκας». Η διακλαδισμένη και πολυεπίπεδη φύση της
αφήγησης σε συνδυασμό με τον πλούτο του κειμένου, με περιγραφές εκτός πλοκής,
τις σκέψεις και τις παρατηρήσεις του συγγραφέα προς τον αναγνώστη, εκφρασμένες
σε πολύ μεγάλες φράσεις, το τεράστιο μέγεθος του έργου και η ομοιογένειά του -
όλα αυτά καθιστούν δύσκολη την κατανόησή του και την ανάλυση.Ο Έντμουντ Γουάιτ το χαρακτήρισε ως «το πιο
σεβαστό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα».
By www.therecusant.org.uk
265.Οι
Φιλάνθρωποι με τα σχισμένα παντελόνια(Ρόμπερτ
Τρέσσελ – 1914) Ένα ημι-αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Ιρλανδού ζωγράφου Robert
Noonan, ο οποίος το έγραψε στον ελεύθερο χρόνο του με ψευδώνυμο. Ακολουθεί τις
προσπάθειες ενός ζωγράφου να βρει δουλειά σε μια φανταστική αγγλική πόλη (που
βασίζεται στην παράκτια πόλη Hastings), για να μπορέσει να δημιουργήσει
απερίσκεπτα. Με βάση τις δικές του εμπειρίες φτώχειας και εκμετάλλευσης και τον
τρόμο του ότι αυτός και η κόρη του — την οποία μεγάλωνε μόνος του — θα
κατέληγαν σε ίδρυμα αν αρρώσταινε, ο Νούναν ξεκίνησε μια λεπτομερή και καυστική
ανάλυση της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων της εργατικής τάξης και των εργοδοτών
τους. Οι «φιλάνθρωποι» του τίτλου είναι οι εργαζόμενοι που συναινούν στη δική
τους εκμετάλλευση προς το συμφέρον των αφεντικών τους. Ένας από τους χαρακτήρες
του έργου, ο Frank Owen, είναι ένας σοσιαλιστής που προσπαθεί να πείσει τους
συναδέλφους του ότι ο καπιταλισμός είναι η πραγματική πηγή της φτώχειας που
βλέπουν γύρω τους, αλλά η μέχρι τότε παιδεία τους τους έχει χειραγωγήσει με
τέτοιο τρόπο ώστε να μην εμπιστεύονται τη δική τους κρίση και να βασίζονται σε
απόψεις των «αρίστων» της κοινωνίας. Μεγάλο μέρος του βιβλίου αποτελείται από
συζητήσεις μεταξύ του Owen και άλλων και πιο συχνά από διαλέξεις του Owen. Αυτό
πιθανότατα βασίστηκε στις εμπειρίες του συγγραφέα. Το τριώροφο σπίτι που
βρίσκεται υπό ανακαίνιση στο βιβλίο, που αναφέρεται συχνά ως «δουλειά», είναι
γνωστό στους εργάτες ως «Η Σπηλιά»: «Υπήρχαν, συνολικά, περίπου είκοσι πέντε
άνδρες που εργάζονταν εκεί, ξυλουργοί, υδραυλικοί, σοβατζήδες, χτίστες και
μπογιατζήδες, εκτός από αρκετούς ανειδίκευτους εργάτες... Ο αέρας ήταν γεμάτος
από τους ήχους του σφυρηλατήματος και του πριονίσματος, το χτύπημα των
μυστριών, το κροτάλισμα των κουβάδων, το πιτσίλισμα των βουρτσών νερού και το
ξύσιμο των μαχαιριών απογύμνωσης. Ήταν επίσης βαριά φορτωμένο με σκόνη και
μικρόβια ασθενειών, σκόνη κονιορτοποιημένου κονιάματος, ασβέστη, γύψο και τη
βρωμιά που είχε συσσωρευτεί μέσα στο παλιό σπίτι εδώ και χρόνια. Εν ολίγοις,
όσοι εργάζονταν εκεί θα μπορούσαν να ειπωθούν ότι ζούσαν σε έναν Παράδεισο
Δασμολογικής Μεταρρύθμισης - είχαν Πολλή Δουλειά». Δεδομένου του ενδιαφέροντος
του συγγραφέα για τη φιλοσοφία του Πλάτωνα, είναι πολύ πιθανό ότι «η σπηλιά»
αποτελεί αναφορά στην «Αλληγορία του Σπηλαίου» του Πλάτωνα. Ένα σημαντικό
επαναλαμβανόμενο θέμα στο βιβλίο του Tressell υπογραμμίζει την αδυναμία και την
απροθυμία των εργατών να κατανοήσουν, ή ακόμα και να εξετάσουν, ένα εναλλακτικό
οικονομικό σύστημα. Ο συγγραφέας αποδίδει αυτή την αδυναμία, μεταξύ άλλων, στο
γεγονός ότι δεν έχουν βιώσει ποτέ ένα εναλλακτικό σύστημα και έχουν ανατραφεί
ως παιδιά ώστε να αποδέχονται ανεπιφύλακτα το status quo, είτε αυτό είναι προς
το συμφέρον τους είτε όχι. Στο έργο του Πλάτωνα, η υποκείμενη αφήγηση
υποδηλώνει ότι, ελλείψει μιας εναλλακτικής λύσης, οι άνθρωποι θα υποταχθούν
στην παρούσα κατάστασή τους και θα τη θεωρήσουν φυσιολογική, ανεξάρτητα από το
πόσο επιτηδευμένες είναι οι συνθήκες. Ο Όουεν εκθέτει την άποψή του στο πρώτο
κεφάλαιο: «Αυτό που ονομάζουμε πολιτισμό - η συσσώρευση γνώσης που μας έχει
φτάσει από τους προγόνους μας - είναι ο καρπός χιλιάδων ετών ανθρώπινης σκέψης
και μόχθου. Δεν είναι αποτέλεσμα της εργασίας των προγόνων οποιασδήποτε
ξεχωριστής τάξης ανθρώπων που υπάρχουν σήμερα και, ως εκ τούτου, αποτελεί
δικαιωματικά την κοινή κληρονομιά όλων. Κάθε μικρό παιδί που γεννιέται στον
κόσμο, ανεξάρτητα από το αν είναι έξυπνο ή βαρετό, αν είναι σωματικά τέλειο ή
κουτσό ή τυφλό. ανεξάρτητα από το πόσο μπορεί να υπερέχει ή να υστερεί από τους
συνανθρώπους του σε άλλες απόψεις, σε ένα πράγμα τουλάχιστον είναι ίσος τους -
είναι ένας από τους κληρονόμους όλων των εποχών που έχουν περάσει»
266.Η
μεταμόρφωση (Φραντς Κάφκα - 1915) Ο περιοδεύων πωλητής υφασμάτων Γκρέγκορ, με
πάρα πολλά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, ξυπνάει έντρομος ένα πρωινό μεταμορφωμένος
σε μια γιγαντιαία κατσαρίδα. Ένα σωρό
προβλήματα ανακύπτουν από την καινούρια εμφάνισή του που τον οδηγούν σιγά -
σιγά στην απάθεια και στην εκμηδένιση. Η αφήγηση στη Μεταμόρφωση χωρίζεται
συμβατικά σε τρία μέρη: α) Αφύπνιση και επίγνωση της μεταμόρφωσης, που είναι το
τέλος της ανθρώπινης ύπαρξης του Γκρέγκορ (τρόπο ζωής, επάγγελμά, σύνδεση με
γονείς, αντίδραση της οικογένειας στη μεταμόρφωση); β) Συμβίωση ως «παράσιτο»,
πουπεριορίζεται στην οικογένεια
(σχέσεις με μεμονωμένα μέλη, ειδικά με την αδελφή); γ) Σταδιακός θάνατος (εξασθένηση
του ενδιαφέροντος της οικογένειας για αυτόν - «οικογενειακή ανεξαρτησία»,
σωματική παρακμή και θάνατος. Ο αριθμός «τρία», εκτός από τα τρία στάδια της
ζωής του πρωταγωνιστή με τη μορφή «παρασίτου», εμφανίζεται αρκετές φορές: τρεις
ιδιοκτήτες του δωματίου, τρεις πόρτες στο δωματίο, τρεις υπηρέτες στην
οικογένεια, πριν από τον θάνατο του Γκρέγκορ το ρολόι του πύργου χτυπάει τρεις
η ώρα το πρωί. Μετά τον θάνατό του, τρία μέλη της οικογένειας του Γκρέγκορ
παραμένουν και γράφουν τρία γράμματα. Παρά τη μεταμόρφωσή του, ο Γκρέγκορ
διατηρεί μια άθικτη αίσθηση ταυτότητας, ακόμα και όταν η εξωτερική του εμφάνιση
αλλάζει και γίνεται ζώου. Η ουσιαστική διαίρεση μεταξύ ανθρώπου και ζώου
καταργείται εν μέρει και η σφαίρα της καθημερινότητας συγκρούεται άμεσα με το
σουρεαλιστικό. Δεν είναι μόνο ασυνήθιστη η ίδια η μεταμόρφωση του Γκρέγκορ,
αλλά και η αντίδρασή του σε αυτήν αυτού και του περιβάλλοντός του. Το μοτίβο
του «εντόμου» γίνεται το καθοριστικό στοιχείο της αφήγησης και ολόκληρος ο
κόσμος του μετασχηματισμού γίνεται ένας κόσμος παρασίτων. Μέσω της αυτοδιάθεσης
σχετικά με την αντίληψη του «άλλου», ο ίδιος ο ήρωας γίνεται ένας απόλυτος
ξένος. Στην πραγματικότητα, ο λεγόμενος μετασχηματισμός συνίσταται μόνο σε μια
ριζική επιδείνωση των προϋπαρχουσών συνθηκών, η αντιστροφή της οποίας είναι
μόνο φαινομενική. Ο Γκρέγκορ και όλοι οι άλλοι δεν έχουν καμία κατανόηση για το
τι του συνέβη, τίποτα το καινούργιο. Δηλαδή, ο μετασχηματισμός καθιστά ορατό αυτό
που ίσχυε και προηγουμένως. Η αηδία και η απόρριψη επιδεινώνουν τις προσβολές
και τις ταπεινώσεις που ο Γκρέγκορ ανέκαθεν έπρεπε να υπομένει, αλλά μέχρι τώρα
παρέμεναν ανείπωτες: οι γονείς του Γκρέγκορ αγνοούν την εσωτερική του σύγκρουση
και την απανθρωποποίησή του για χάρη της οικογένειάς, και ο ίδιος ο Γκρέγκορ
θεωρεί την προθυμία του για αυτοαποποίηση ηθική αναγκαιότητα. Τα ψέματα και η
αυταπάτη πάνε ακόμη παραπέρα, καθώς οι γονείς στην πραγματικότητα δεν
βασίζονται πλέον στην υποστήριξη του Γκρέγκορ, επειδή πλέον έχουν αρκετές
οικονομίες, τις οποίες όμως μέχρι τότε έκρυβαν από τον γιο τους. Μόνο στην
παραμορφωτική μεταμόρφωση του Γκρέγκορ σε παράσιτο γίνεται ορατός ως θύμα. Και
ακόμη και η επιθυμία του για απελευθέρωση, η οποία υποτίθεται ότι ήταν μια
εξέγερση ενάντια στον αρχηγό πατέρα, επιτυγχάνεται μόνο όταν δεν είναι πια
εκεί: τη στιγμή της μεταμόρφωσης.
267.Τα 39
σκαλοπάτια (Τζον Μπάκαν – 1915) Ο ευκατάστατος Ρίτσαρντ έχει πρόσφατα
επιστρέψει στο Λονδίνο από την Αφρική. Ένα βράδυ τον επισκέπτεται ένας
Αμερικανός γείτονας και ισχυρίζεται ότι γνωρίζει το σχέδιο δολοφονίας του
Έλληνα πρωθυπουργού κατά την επικείμενη επίσκεψή του στο Λονδίνο. Όταν λίγες
μέρες αργότερα ανακαλύπτει στο διαμέρισμά του νεκρό τον αινιγματικό γείτονα,
γίνεται ξαφνικά ο βασικός ύποπτος του φόνου και στόχος ενός ανελέητου
ανθρωποκυνηγητού. Ένα καταιγιστικό θρίλερ καταδίωξης με πρωτοπρόσωπη αφήγηση,
κλιμακούμενο σασπένς και υποδειγματική απόδοση της ατμόσφαιρας εγκλωβισμού του
ήρωα, που αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο επιδραστικά και δημοφιλή
μυθιστορήματα του κατασκοπευτικού είδους. «είναι το αποτέλεσμα... στις μέρες
που οι πιο τρελές μυθοπλασίες είναι πολύ λιγότερο απίθανες από τα γεγονότα.»
268.Το
σύννεφο με παντελόνια (Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι – 1915)Πρώτο μεγάλο ποίημα του, που απεικόνιζε τα
θέματα της αγάπης, της επανάστασης, της θρησκείας και της τέχνης, γραμμένα από
τη σκοπιά ενός απορριφθέντος εραστή. Η γλώσσα του έργου ήταν η γλώσσα των
δρόμων και στο ποίημα ο Μαγιακόφσκι κατέβαλλε μεγάλες προσπάθειες για να
απομυθοποιήσει τις ιδεαλιστικές και ρομαντικές έννοιες της ποίησης και των
ποιητών. «Τη σκέψη σας που νείρεται πάνω στο
πλαδαρό μυαλό σας, σάμπως ξυγκόθρεφτος λακές σ’ ένα ντιβάνι λυγδιασμένο, εγώ θα
την τσιγκλάω...Εσείς οι αβροί!...Επάνω στα βιολιά
ξαπλώνετε τον έρωτα. Επάνω στα ταμπούρλα ο άξεστος τον έρωτα ξαπλώνει…Θέλετε,
θάμαι ακέριος όλο κρέας, λυσσασμένος - κι αλλάζοντας απόχρωση σαν ουρανός -
θέλετε , θάμαι η άχραντη ευγένεια — όχι άντρας πιά, μα σύγνεφο με παντελόνια»
269.Πριν από
τον Νόμο «Vor dem Gesetz» (Φραντς
Κάφκα – 1915) Φιλοσοφικό διήγημα που είναι περισσότερο γνωστό ως μια ενσωματωμένη
αφήγηση στο μυθιστόρημα Η Δίκη, που εκδόθηκε μετά θάνατον. Περιγράφεται ως μια
σκόπιμα ασαφής παραβολή ή αλληγορία για τη νομική γραφειοκρατία και την
αναζήτηση προσωπικής δικαιοσύνης, αντανακλώντας τις απόψεις για το θέμα που
εκφράζει ο Κάφκα στη Δίκη που δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του (1925). Η εύκολη
μετάφραση για το «Gesetz» είναι ο «Νόμος», όμως κατά τη γνώμη μας, ο συγγραφέας
εννοούσε κάτι πολύ πιο ευρύ, την αρχή της τάξης που είναι ολοκληρωμένη και
εγγενής για όλα τα φυσικά ή κοινωνικά φαινόμενα, την συνεχή και αδιαπραγμάτευτη
για τις διαστάσεις στις οποίες ζούμε, σύνδεση μεταξύ φαινομένων και γεγονότων
της φύσης και της κοινωνίας. Ίσως το φυσικό και κοινωνικό «Δίκαιο» με την
αρχαιοελληνική προσέγγιση της «Θέτιδος» και της «Θέμιδος». Ο Γιόζεφ Κ πρέπει να
ξεναγήσει έναν σημαντικό πελάτη από την Ιταλία σε έναν καθεδρικό ναό. Ο πελάτης
δεν εμφανίζεται, αλλά ακριβώς τη στιγμή που ο Κ φεύγει από τον καθεδρικό ναό, ο
ιερέας φωνάζει το όνομα του, αν και ο Κ δεν τον έχει γνωρίσει ποτέ. Ο ιερέας αποκαλύπτει
ότι είναι υπάλληλος του δικαστηρίου και αφηγείται στον Κ την ιστορία (Πριν από
τον Νόμο), προλογίζοντάς την λέγοντας ότι είναι από τις «εισαγωγικές
παραγράφους του Νόμου». Ένας άντρας από την επαρχία αναζητά «τον Νόμο» και
επιθυμεί να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτόν από μια ανοιχτή πόρτα, αλλά ο θυρωρός
λέει στον άντρα ότι δεν μπορεί να περάσει αυτή τη στιγμή. Ο άντρας ρωτάει αν
μπορεί ποτέ να περάσει και ο θυρωρός λέει ότι είναι δυνατό «αλλά όχι τώρα». Ο
άντρας περιμένει στην πόρτα για χρόνια, δωροδοκώντας τον θυρωρό με όλα όσα
έχει. Ο θυρωρός δέχεται τις δωροδοκίες, αλλά λέει στον άντρα ότι τις δέχεται
μόνο «για να μην νομίζεις ότι έχεις αφήσει κάτι ατελείωτο». Ο άντρας δεν
επιχειρεί να μπει με τη βία, αλλά περιμένει στην πόρτα μέχρι να πεθάνει. Λίγο
πριν πεθάνει, ρωτάει τον θυρωρό γιατί, παρόλο που όλοι ζητούν τον Νόμο, κανείς
άλλος δεν έχει μπει όλα αυτά τα χρόνια που βρίσκεται εκεί. Ο θυρωρός απαντά:
«Κανείς άλλος δεν θα μπορούσε ποτέ να μπει εδώ, αφού αυτή η πύλη φτιάχτηκε μόνο
για σένα. Τώρα θα την κλείσω». Ο ιερέας και ο Κ συζητούν στη συνέχεια τις
ερμηνείες της ιστορίας πριν ο Κ φύγει από τον καθεδρικό ναό.
270.Ευλογία
της Γης (Κνουτ Χάμσουν – 1917) Η αποξένωση από την κοινωνία λόγω των
γεγονότων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και της βιομηχανικής εποχής οδήγησαν
τον συγγραφέα να μετακομίσει σε ένα αγρόκτημα. Εκεί το έγραψε, στο οποίο
αφηγείται την ζωή των Νορβηγών αγροτών εποίκων που έχουν διατηρήσει την αιώνια
προσήλωσή τους στη γη και την αφοσίωσή τους στις πατριαρχικές παραδόσεις. Για
το έργο αυτό, ο Κνουτ Χάμσουν τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1920
και ο εκπρόσωπος της Σουηδικής Ακαδημίας, Χ. Γέρνε, δήλωσε στην ομιλία του:
«Όσοι αναζητούν στη λογοτεχνία... μια αληθινή απεικόνιση της πραγματικότητας θα
βρουν μια ιστορία για τη ζωή που ζει κάθε άνθρωπος, όπου κι αν βρίσκεται, όπου
κι αν εργάζεται». Ο Γέρνε μάλιστα συνέκρινε το μυθιστόρημα του Χάμσουν με τα
διδακτικά ποιήματα του Ησίοδου. Το μυθιστόρημα αποτελείται από δύο μέρη. Ξεκινά
με τον Ισαάκ που μπαίνει στο δάσος και αρχίζει να χτίζει εκεί το νέο του σπίτι.
Σύντομα, ένα κορίτσι, η Ίνγκερ τον συνοδεύει. Μαζί με τον Ισαάκ, διατηρούν ένα
αγρόκτημα, το οποίο μετά από λίγο καιρό γίνεται αρκετά μεγάλο. Περιγράφεται η
ζωή τους, γεμάτη με πολλά προβλήματα που προκύπτουν, αλλά και καλά γεγονότα. Η
αυξανόμενη οικογένεια του Ισαάκ και της Ίνγκερ οδηγεί στην εμφάνιση ζηλιάρηδων
ανθρώπων που την ωθούν να διαπράξει ένα έγκλημα για το οποίο αναγκάστηκε να
περάσει 6 χρόνια σε φυλακή. Το δεύτερο μέρος περιγράφει την εμφάνιση άλλων νέων
εποίκων, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους και τις ζωές τους.
271.Το
ημερολόγιο ενός τρελού (Λου Σιουν
(Ζου Σουρέν) – 1918) Διάσημο και υποδειγματικό λογοτεχνικό έργο που συντάχθηκε
σε στυλ του κινήματος της"4ης Μάη" για εθνική ανεξαρτησία (του 2019,
με αφορμή απόφαση της συμφωνίας των Βερσαλλιών για τη μεταφορά των προνομίων
στη Κίνα από τη Γερμανία στην Ιαπωνία) , που παρουσιάζεται ως αποσπάσματα
ημερολογίου γραμμένου στη δημοτική γλώσσα. Ξεκινά με ένα σημείωμα του αφηγητή
γραμμένο στα κλασικά κινέζικα, που περιγράφει την επανένωση του με έναν παλιό
του φίλο. Έχοντας ακούσει ότι ο αδερφός του φίλου ήταν άρρωστος, τους
επισκέπτεται, αλλά ανακαλύπτει ότι ο αδελφός έχει αναρρώσει και έχει αναλάβει
μια επίσημη θέση. Η υπόλοιπη ιστορία αποτελείται από 13 αποσπάσματα που ο
αφηγητής έχει αντιγράψει από ένα ημερολόγιο που κρατούσε ο αδελφός όταν ήταν
«τρελός», γραμμένο στα παραδοσιακά κινέζικα. Το ημερολόγιο αποκαλύπτει ότι
υπέφερε από ένα «σύμπλεγμα δίωξης» και έγινε ύποπτος για τις πράξεις όλων,
φτάνοντας να πιστέψει ότι οι άνθρωποι στο χωριό του είχαν μνησικακία εναντίον
του και ήταν κανίβαλοι που είχαν την πρόθεση να τον καταναλώσουν. Προσπαθεί να
πείσει τους χωρικούς να «αλλάξουν από καρδιάς», αλλά καταλήγει στο συμπέρασμα
ότι οι άνθρωποι τρώνε ο ένας τον άλλον εδώ και χιλιετίες. Το τελευταίο κεφάλαιο
ολοκληρώνεται με μια έκκληση «να σωθούν τα παιδιά»
272.Ο υπήκοος(Χάινριχ Μαν - 1918Σάτιρα με κραυγαλέα κριτική της
Γερμανικής Αυτοκρατορίας υπό το Γουλιέλμου Β', μια πολιτική κριτική της
αυτοκρατορικής-φανατικής αστικής τάξης και του εξασθενημένου παλιού
φιλελευθερισμού, και μια μελέτη της νοοτροπίας του αυταρχισμού. Θεωρείται η
μεγαλύτερη συμβολή του Heinrich Mann στη γερμανική λογοτεχνία του 20ού αιώνα. Ο
ήρωας Χέσλινγκ, είναι δουλικός και φανατικός θαυμαστής του Κάιζερ. Το όνομα
"Χέσλινγκ" παραπέμπει στη γερμανική λέξη για το άσχημο,
"hässlich". Ο Χέσλινγκ είναι απερίσκεπτα υπάκουος στην εξουσία και
διατηρεί μια άκαμπτη αφοσίωση στους εθνικιστικούς στόχους της Γερμανικής
Αυτοκρατορίας. Ως συνειδητός και φανατικός ενεργεί και ως πληροφοριοδότης.
Αργότερα, αποκτά αυτοπεποίθηση εντασσόμενος σε μια φανατική φοιτητική
αδελφότητα, εξασκούμενος στα μεθύσια, την υποκίνηση της ομάδας και αποκτώντας
με δυσκολία διδακτορικό στη χημεία. Γίνεται κατά σειρά επιχειρηματίας,
οικογενειάρχης και τελικά ο πιο ισχυρός άνθρωπος στη μικρή του πόλη. Σε όλο το
μυθιστόρημα, τα άκαμπτα ιδανικά του Χέσλινγκ συχνά αντικρούονται από τις
πράξεις του: κηρύττει γενναιότητα αλλά είναι δειλός. Είναι μιλιταριστής αλλά
επιδιώκει να απαλλαγεί από τη στράτευση. Ο μεγαλύτερος πολιτικός του αντίπαλος
είναι το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, ωστόσο χρησιμοποιεί την επιρροή του για να
βοηθήσει υποψήφιο του SPD να μπει στο Ράιχσταγκ, προκειμένου να νικήσει φιλελεύθερους
επιχειρηματικούς ανταγωνιστές του. Ξεκινά άσχημες φήμες εναντίον τους και στη
συνέχεια αποστασιοποιείται από αυτούς. Κηρύττει και επιβάλλει την χριστιανική
ηθική εναντίον των άλλων, αλλά ψεύδεται, αλλά απατά τη γυναίκα του συχνά με τη
πρώτη ευκαιρία. Η πλοκή τελειώνει με τα επίσημα εγκαίνια ενός μνημείου του
αυτοκράτορα, με τον Χέσλινγκ να εκφωνεί την ομιλία, η οποία τερματίζεται
απότομα από μια αποκαλυπτική καταιγίδα. Ακολουθώντας τη μορφή ενός παραδοσιακού
ρεαλιστικού μυθιστορήματος, που απεικονίζει τη διαδικασία πνευματικής και
χαρακτηρολογικής δυναμικής του κύριου προσώπου, ο Μαν σατιρίζει την εκπαίδευση του
Γερμανού αστού. Τα ιδανικά του αίματος και του ξίφους, της τιμής και του
εθνικισμού και η δύναμη της πλούσιας εξουσίας, παρουσιάζονται ως κενότητα και
αδυναμία. Είναι μια αλληγορία που απεικονίζει και σατιρίζει την αυξανόμενη
ευαισθησία του γερμανικού λαού στον μιλιταρισμό, τον υπερεθνικισμό, τον
αντισημιτισμό και την αποικιοκρατία. Ο χαρακτήρας του συχνά αντιπαραβάλλεται,
τόσο στα λόγια όσο και στην εμφάνιση, με τον Κάιζερ Γουλιέλμο Β'. Το μυθιστόρημα εισάγει σύγχρονες ψυχολογικές
γνώσεις και αποκαλύπτει τον σαδομαζοχισμό του Χέσλινγκ σε πολλά επεισόδια, με
αποκορύφωμα την υποταγή στη «δύναμη που μας υπερβαίνει και του οποίου τις οπλές
φιλάμε» του Κάιζερ. Ο Μαν ανέμενε από τους αναγνώστες να κατανοήσουν το
πραγματικό νόημα του έργου, τόσο μέσω του περιεχομένου όσο και της μορφής του
κειμένου. Ακολουθώντας τους Γάλλους κοινωνικούς μυθιστοριογράφους και γράφοντας
το μυθιστόρημα ως παρωδία του ρεαλιστικού bildungsroman, παρουσίασε την άποψή του
για τη ζωή στην Αυτοκρατορική Γερμανία ως «παρωδία του εαυτού, των ιδεολογιών
και των γεγονότων», όπου οι Γερμανοί ιμπεριαλιστές ζούσαν τη ζωή τους, ως
παρωδίες της εθνικής υπερηφάνειας και της θέλησης να κυριαρχήσουν στον κόσμο,
και παρωδίες του ρεαλισμού, καθώς «αρνούνταν να σεβαστούν οτιδήποτε δεν
μπορούσαν να καταστρέψουν τα κανόνια και περιφρονούσαν τα αόρατα πράγματα που
ζουν στο μυαλό», όπως εξήγησε ο Mann στον πρόλογό του το 1929.
Σημείωση για μερικά από τα
σημαντικότερα γεγονότα της περιόδου 1912-1918:
Στο κόσμο:
Ο Νιλς Μπορ διατυπώνει το ατομικό του μοντέλο, οδηγώντας στη γέννηση της
κβαντομηχανικής (1913). Η μεγάλη ΟκτωβριανήΕπανάσταση οδηγεί στην
ανατροπή της τσαρικής Ρωσίας και στην άνοδο των κομμουνιστών στην εξουσία (1917).
Η είσοδος των ΗΠΑ στον Α’ΠΠ (1917) αλλάζει τη στρατηγική ισορροπία διεθνώς.
Στην Ευρασία:
Ο τσάρος Νικόλαος Β’ εισάγει μικρές μεταρρυθμίσεις στο ρωσικό κοινοβούλιο, υπό
πίεση λαϊκών κινητοποιήσεων και βιομηχανικών απεργιών (1912). Προχωρά η ραγδαία
εκβιομηχάνιση της Ιαπωνίας: Ξεκινά η παραγωγή αυτοκινήτων από τη Mitsubishi και
άλλες εταιρείες — πρώτο κύμα ιαπωνικής τεχνολογικής ανόδου (1913). Η δολοφονία
του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σεράγεβο (28 Ιουνίου 1914) πυροδοτεί
την παγκόσμια σύρραξη — σημείο καμπής στην ιστορία της Ευρασίας. Τα πρώτα
μέτωπα ανοίγουν στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Οθωμανική
Αυτοκρατορία κινητοποιείται υπέρ της Γερμανίας (1914). Προκαταρκτικές φάσεις
της Ρωσικής Επανάστασης ξεκινούν το 1915, διαμορφώνοντας τις συνθήκες κατάρρευσης
του τσαρικού καθεστώτος.
Στη Μεσόγειο:
Η Ιταλία καταλαμβάνει τα Δωδεκάνησα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο πλαίσιο
του ιταλοτουρκικού πολέμου. Το νησιωτικό σύμπλεγμα τίθεται υπό ιταλική διοίκηση
(1912). Η Αλβανία αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος με την υποστήριξη των
μεγάλων δυνάμεων, σταθεροποιώντας την κατάσταση στην Αδριατική (1913). Το
λιμάνι της Λήμνου γίνεται βασικός κόμβος για τις συμμαχικές δυνάμεις κατά την
εκστρατεία της Καλλίπολης — με χιλιάδες τραυματίες και μαχητές να μεταφέρονται
στο νησί (1915).
Στην
Ελλάδα: Ξεκινά ο Α’
Βαλκανικός Πόλεμος (Οκτώβριος 1912), με την Ελλάδα να συμμετέχει ενεργά
κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατακτώντας Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Σέρρες - στρατηγικής
σημασίας επιτυχίες. Τον επόμενο χρόνο ολοκληρώνεται και ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος με τη Συνθήκη
του Βουκουρεστίου. Η Ελλάδα διπλασιάζει τα εδάφη της, ενσωματώνοντας τη Μακεδονία και την
Ήπειρο. Η πολιτική κρίση ανάμεσα στον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον βασιλιά
Κωνσταντίνο κορυφώνεται, προκαλώντας εσωτερικό διχασμό ως προς τη στάση της χώρας
στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο (1914). Ξεκινά ο λεγόμενος Εθνικός Διχασμός, ο Βενιζέλος παραιτείται εξαιτίας της διαμάχης με
τον βασιλιά Κωνσταντίνο για την είσοδο στον Α′ Παγκόσμιο Πόλεμο (1915). Τα Νοεμβριανά: συγκρούσεις στην Αθήνα ανάμεσα στις συμμαχικές
δυνάμεις και τους μοναρχικούς—ένα κρίσιμο επεισόδιο του Εθνικού Διχασμού
(1915). Η προσωρινή κυβέρνηση στην Θεσσαλονίκη καθιερώνεται ως αντίπαλη προς
την Αθήνα και αναγνωρίζεται από τις δυνάμεις της Entente (1916). Αναγκαστική αποβολή
του βασιλιά Κωνσταντίνου, άνοδος του Αλέξανδρου ως αντiβασιλιά, και ένταξη της
Ελλάδας στον Πόλεμο στο πλευρό της Entente (1917). Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά
στο Μακεδονικό Μέτωπο, συμβάλλοντας σε κρίσιμες συμμαχικές νίκες (1917).Ιδρύεται
η ΓΣΕΕ (2018) και το ΣΕΚΕ (2018 - από το 1924 μετονομάζεται σε ΚΚΕ).
Η παγκόσμια λογοτεχνία της αναφερόμενης περιόδου χαρακτηρίζεται
από την επίμοχθη μετάβαση από τις ρομαντικές και ρεαλιστικές φόρμες σε
πρωτοποριακά μοντερνιστικά ρεύματα, έντονη κοινωνική και πολιτική θεματολογία,
καθώς και τη σταδιακή εμφάνιση νέων τεχνικών που αναβαθμίζουν την αφηγηματική
πολυπλοκότητα και ψυχολογική βάθος. Βιώνει μια μεταβατική φάση. Οι καθιερωμένες
μορφές του ρομαντισμού και του ρεαλισμού αρχίζουν να αμφισβητούνται, ανοίγοντας
τον δρόμο για τις πρώτες εκδηλώσεις του μοντερνισμού, που επιχειρεί νέα αισθητικά
και αφηγηματικά μέσα. Παρότι υπήρξαν ήδη δεκαετίες πριν, ο ρεαλισμός και ο
νατουραλισμός συνεχίζουν να επηρεάζουν τη λογοτεχνία, με έργα που εστιάζουν
στην κοινωνική ανάλυση, την ακριβή απεικόνιση της καθημερινότητας και των
κοινωνικών δομών. Οι τάσεις του μοντερνισμού αρχίζουν να διαμορφώνονται ως
αντίδραση στις παραδοσιακές φόρμες και περιεχόμενα. Ιστορικά κείμενα και
δοκιμές από συγγραφείς όπως ο Τζέιμς Τζόυς, ο Μαρσέλ Προυστ και ο Φραντς Κάφκα
(που αρχίζει να γράφει την περίοδο αυτή) ανοίγουν το δρόμο σε καινοτόμες
αφηγηματικές τεχνικές, όπως η εσωτερική μονόλογος, η πολυφωνία και η ψυχολογική
εμβάθυνση. Ο συμβολισμός και άλλες παραλλαγές του τέλους του 19ου και αρχών του
20ού αιώνα, όπως ο υπερρεαλισμός (που θα διαμορφωθεί λίγο αργότερα) και ο
φουτουρισμός, ήδη προετοιμάζουν το έδαφος για πειραματισμούς στην ποίηση και
την πεζογραφία. Τέλος η λογοτεχνία αρχίζει να επιδεικνύει έντονη ευαισθησία
προς τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Η εμφάνιση των κινημάτων για τα
ανθρώπινα δικαιώματα, οι κοινωνικές ανισότητες και τα πολιτικά ρεύματα (όπως ο
σοσιαλισμός) επηρεάζουν το περιεχόμενο των έργων. Αρχίζουν επίσης να
αναπτύσσονται διαπολιτισμικές επιρροές, με έργα που αντλούν από διαφορετικές
εθνικές παραδόσεις και μεταφέρουν καινοτόμες προσεγγίσεις στην αφήγηση και στην
έκφραση.