Προτάσεις ανάγνωσης (78 - 88)

 Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library

Οι λογοτεχνικές ιστορίες δεν χρειάζεται να είναι κλεισμένες σε κελιά πεποιθήσεων και νοοτροπιών, φυλακισμένες σε καθεστηκυίες αντιλήψεις, καθημερινά μοτίβα και κοινοτυπίες, αλλά να είναι φανταστικές και ονειρεμένες, νεοφανείς και απρόοπτες, περιπαιχτικές και πικρόχολες, καυστικές και παράλογες. Να απεικονίζουν με το καλύτερο τρόπο τη δημιουργική φαντασία του συγγραφέα, αλλά και να ζωγραφίζουν αυτό που έρχεται αργά και βασανιστικά (αν δεν το καταλαβαίνουν οι πολλοί) ή πιο γρήγορα (και αιφνιδιάζει ακόμη και αυτούς που το περίμεναν).  

78. Η Σταχτοπούτα (αγνώστων – 1634) Κλασικό παραμύθι που αφηγείται τις περιπέτειες μιας κοπέλας, την οποία κακομεταχειρίζονται η κακιά μητριά και οι αδερφές της. Εκδόθηκε πρώτα το 1634 από τον Giambattista Basile και το 1697 από τον Σαρλ Περώ. Έγινε ευρύτερα γνωστό από την έκδοση των αδελφών Γκριμ το 1812. Στοιχεία του παραμυθιού υπάρχουν σε μύθους της αρχαιότητας. Μερικά από τα βασικά στοιχεία του αναφέρονται από τον Στράβωνα (1ος αι. π.Χ. - 1ος αι. μ.Χ.) και τον Αιλιανό (2ος-3ος αι. μ.Χ.). Και οι δύο αντλούν από παλαιότερες παραδόσεις. Ο Στράβων αναφέρει ότι άκουσε αυτή τη διήγηση ως μύθο σχετιζόμενο με έναν τάφο στην Αίγυπτο. Ο τάφος ανήκε σε μια εταίρα που κατά την Σαπφώ λεγόταν Δωρίχα και ήταν ερωμένη του αδελφού της, ή κατ' άλλους λεγόταν Ροδώπις. Ενώ αυτή λουζόταν, ένας αετός άρπαξε το ένα παπούτσι της και το έριξε στη Μέμφιδα, μπροστά στο βασιλιά. Αυτός διέταξε να βρεθεί η κάτοχος του παπουτσιού, η οποία μετά έγινε σύζυγός του και μετά το θάνατό της τάφηκε στον τάφο που αναφέρει ο Στράβων (Γεωγραφικά, 17, 1, 33). Κατά τον Αιλιανό, η εταίρα ονομαζόταν Ροδώπις και βασιλιάς ήταν ο Ψαμμήτιχος ("Ποικίλη Ιστορία", 13, 33). Την παρουσία της Ροδώπιδος στην Αίγυπτο αναφέρει και ο Ηρόδοτος (2, 134-135), ως σχετιζόμενη με τον Χάραξο, αδελφό της Σαπφούς. Οι μελετητές σημειώνουν τον αετό ως βασιλικό και θεϊκό σύμβολο που δικαιολογεί την προσπάθεια ανεύρεσης της ιδιοκτήτριας του παπουτσιού από τη ρωμαϊκή εποχή μέχρι την Κίνα του 9ου αι. μ.Χ. Σε μια από τις πιο αρχαίες εκδοχές του παραμυθιού (Κίνα), η ηρωίδα φοράει παπούτσια υφασμένα από χρυσές κλωστές, με σόλες από καθαρό χρυσό. Στο παραμύθι των αδελφών Γκριμ, λαμβάνει πρώτα ως δώρο «παντόφλες κεντημένες με μετάξι και ασήμι» και το τελευταίο βράδυ «παντόφλες από καθαρό χρυσό». Στο ιταλικό παραμύθι, η Σταχτοπούτα φοράει ασημένιες παντόφλες και στη βενετσιάνικη εκδοχή του παραμυθιού, φοράει διαμαντένιες παντόφλες. Στο δανέζικο παραμύθι τα παπούτσια είναι μεταξωτά. Στο παραμύθι της Marie-Catherine d'Aulnoy, είναι φτιαγμένα από κόκκινο βελούδο και κεντημένα με πέρλες. Ο διάσημος Γάλλος ανθρωπολόγος Paul Delarue, έχοντας μελετήσει εκδοχές της Σταχτοπούτας σε παραμύθια διαφορετικών εθνών, ανακάλυψε τις ακόλουθες παραλλαγές για τα γοβάκια: Χωρίς προδιαγραφές: 24 - Σανδάλια: 1 – Από γυαλί ή κρύσταλλο: 6 – Από χρυσό: 1. Από τον 19ο αιώνα, το υλικό από το οποίο κατασκευάζονταν τα παπούτσια της Σταχτοπούτας έγινε αντικείμενο συνεχιζόμενης διαμάχης, αφού στα γαλλικά η λέξη για το γυαλί (verre) προφέρεται το ίδιο με το όνομα ενός ειδικού τύπου γούνας (verre). Ο Ονόρε ντε Μπαλζάκ, ήταν ο πρώτος που επεσήμανε το ενδεχόμενο μιας τέτοιας παρανόησης που εισήγαγε το γυαλί ως υλικό για τα γοβάκια της Σταχτοπούτας.                                                                                   

79. Σχετικά με το Πολίτη «De Cive»     (Τόμας Χομπς – 1642) Πρωτοδημοσιεύτηκε στα Λατινικά. Λόγω της πολιτικής αναταραχής της εποχής, που οδήγησε στον Εμφύλιο Πόλεμο του 1642, δημοσίευσε βιαστικά το έργο το οποίο σκόπευε να το δημοσιεύσει αργότερα. Περιλαμβάνει τρία μέρη: Libertas (Ελευθερία), Dominion (Κυριαρχία) και Religio (Θρησκεία). Στο πρώτο μέρος, περιγράφει τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου, ασχολούμενος με τους φυσικούς νόμους. Στο δεύτερο, υποδεικνύεται η αναγκαιότητα συγκρότησης σταθερής κυβέρνησης. Τέλος, στο τρίτο μέρος γράφει για τη θρησκεία. Πραγματεύεται την ανθρώπινη φύση και την αναγκαιότητα μιας κυρίαρχης εξουσίας, όπως στο μεταγενέστερο «Λεβιάθαν», αλλά με πιο συνοπτική μορφή. Το κείμενο κυριαρχείται από δραματικούς και συναισθηματικούς προβληματισμούς σχετικά με τη φύση της σύγκρουσης και της ειρήνης. Χρησιμοποιεί ισχυρές περιγραφές της ανθρώπινης κατάστασης, εστιάζοντας σε θέματα φόβου, ατομικού συμφέροντος και ανάγκης για κοινωνική τάξη, έννοιες που έχουν εξερευνήσει οι λογοτεχνικοί συγγραφείς, ειδικά σε έργα πολιτικής δυστοπίας.

80. Λεβιάθαν (Τόμας Χομπς – 1651)    Είχε απαγορευτεί στην Αγγλία εκείνη την εποχή. Ειδικότερα, το βιβλίο συμπεριλήφθηκε στην «Κρίση και Ψήφισμα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης της 21ης ​​Ιουλίου 1683, κατά ορισμένων ολέθριων βιβλίων» και υπέστη καύση. έχει την ίδια δομή με το «De Cive και ένα επιπλέον μέρος (συνολικά 47 κεφάλαια και ένα παράρτημα). Στο επιπλέον μέρος ο Χομπς θέτει το ζήτημα του βασιλείου του σκότους. Ο Λεβιάθαν είναι το όνομα ενός βιβλικού τέρατος που απεικονίζεται ως δύναμη της φύσης που εξευτελίζει τον άνθρωπο. Ο Χομπς χρησιμοποιεί αυτή την εικόνα για να περιγράψει μια ισχυρή κατάσταση (έναν «θνητό θεό»). Δημιουργώντας τη θεωρία της ανάδυσης του κράτους, ξεκινά από το αξίωμα της φυσικής κατάστασης των ανθρώπων «Πόλεμος όλων εναντίον όλων» (Bellum omnium contra omnes) και αναπτύσσει την ιδέα «Ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο» (Homo homini lupus est). Οι άνθρωποι, σε σχέση με την αναπόφευκτη εξόντωση, ενώ βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα, για να διατηρήσουν τη ζωή τους και τη γενική ειρήνη, αποποιούνται μέρος των φυσικών τους δικαιωμάτων και, σύμφωνα με ένα σιωπηρά συναφθέν κοινωνικό συμβόλαιο, τα δωρίζουν σε αυτόν που αναλαμβάνει να διατηρήσει την ελεύθερη χρήση των εναπομεινάντων δικαιωμάτων - το κράτος. Το κράτος, μια ένωση ανθρώπων στην οποία η βούληση του ενός (επικεφαλής) είναι δεσμευτική για όλους, έχει το καθήκον να ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ όλων των ανθρώπων. Παρουσιάζει ένα πλαίσιο της ανθρώπινης φύσης ως εγγενώς εγωιστικής και ανταγωνιστικής, υποστηρίζοντας μια ισχυρή, κεντρική εξουσία (τον Λεβιάθαν) για τη διατήρηση της ειρήνης και της τάξης. Ενώ είναι μια πολιτική και φιλοσοφική πραγματεία, είναι γεμάτο με ζωντανές μεταφορές, όπως η περιγραφή του κράτους ως «θνητού θεού», που έχουν λογοτεχνικό χαρακτήρα. Ο μεταφορικός πλούτος, ιδιαίτερα η έννοια του κοινωνικού συμβολαίου και η ισχυρή εικονογράφηση, συμβάλλουν στη λογοτεχνική του αξία. Η χρήση της γλώσσας για την απεικόνιση πολύπλοκων εννοιών της εξουσίας και του φόβου έχει επηρεάσει τόσο τους λογοτεχνικούς όσο και τους πολιτικούς στοχαστές, ιδιαίτερα αυτούς που ασχολούνται με τη φύση της εξουσίας και την ανθρώπινη κατάσταση.

81. «Τα επαρχιακά γράμματα»  (Μπλεζ Πασκάλ, 1656-1657) Μια σειρά σατιρικών κειμένων που υπερασπίζονται τον Γιανσενισμό, ένα θεολογικό κίνημα, ενάντια στους Ιησουίτες. Είναι γραμμένα με οξύ πνεύμα και ειρωνικό χιούμορ και η ρητορική μαεστρία είναι εμφανής στην έξυπνη χρήση του διαλόγου και της σατιρικής αφήγησης. Αφορούν ζητήματα πίστης και θρησκευτικής πολιτικής, αλλά το ύφος τους τις καθιστά σημαντικά ως έργα λογοτεχνικής κριτικής. Χρησιμοποιούν σάτιρα και ειρωνεία για να ασκήσουν κριτική στους πολιτικούς και θρησκευτικούς θεσμούς της εποχής. Η λογοτεχνική ποιότητα τους προέρχεται από το ελκυστικό αφηγηματικό ύφος και τη ρητορική τους έξαρση, καθιστώντας τα ένα σημαντικό παράδειγμα φιλοσοφικής σάτιρας στη λογοτεχνική παράδοση. Για να αντιμετωπίσουν μια διαδικασία που ήταν εξαρχής καταδικασμένη, οι Γιανσενιστές αποφάσισαν να απευθυνθούν στην κοινή γνώμη και κάλεσαν τον Blaise Pascal: αυτός, όμως δεν είχε ποτέ μέχρι τότε επιχειρήσει αυτού του είδους την εργασία, χτίζοντας τη φήμη του με τη δουλειά του στα μαθηματικά και τη φυσική. τα γράμματα όμως σημείωσαν άμεση και αυξανόμενη επιτυχία, κάτι που δικαιολογείται τόσο από την ποιότητα της γραφής του συγγραφέα (χρήση ευχάριστου ύφους, αποτελεσματική χρήση κωμωδίας, επιτυχημένη «εκλαΐκευση» της θεολογίας), όσο και από τη στιβαρότητα του επιχειρήματός του. Ο τελευταίος επέλεξε να χρησιμοποιήσει τη μυθοπλασία: ένας Παριζιάνος από την υψηλή κοινωνία θα ενημέρωνε με επιστολή έναν φίλο που ζούσε στις επαρχίες για την πρόοδο της δίκης του Arnauld στη Σορβόννη. Η πρώτη επιστολή εμφανίστηκε τον Ιανουάριο του 1656, ανώνυμα και λαθραία. Μετά τη τρίτη επιστολή επιτέθηκε αποκλειστικά στους Ιησουΐτες και με την 11^η εγκαταλείπει τη μυθοπλασία για να τους απαντήσει απευθείας. Σταμάτησαν να εκδίδονται τον Μάρτιο του 1657, για λόγους που δεν είναι καλά γνωστοί. Παρά την έντονη καταστολή από τις πολιτικές αρχές, το έργο άλλαξε την κοινωνική ελίτ που αποτελούσε την κοινή γνώμη εκείνη την εποχή υπέρ του Γιανσενισμού, ενώ έδωσε μια αρνητική εικόνα για την Κοινωνία του Ιησού στη Γαλλία. Οι χαλαρές ηθικές αρχές που κατήγγειλε ο Πασκάλ, έγιναν γρήγορα αντικείμενο γενικής αποδοκιμασίας και καταδικάστηκαν πολλές φορές από τη Ρώμη. Ωστόσο, οι επιστολές δεν είχαν την ίδια επιτυχία στην υπεράσπιση του Γιανσενισμού και του Port-Royal, του αβαείου που το ενσάρκωσε: στα χρόνια που ακολούθησαν, τα μέτρα δίωξης από τον βασιλιά της Γαλλίας και την Αγία Έδρα διπλασιάστηκαν εναντίον τους. Από λογοτεχνική άποψη, η φήμη του έργου δεν αμφισβητήθηκε ποτέ: θεωρείται σήμερα κλασικό της γαλλικής λογοτεχνίας.

82.        Χαμένος παράδεισος     (Τζον Μίλτον - 1667)      Σε αντίθεση με τα ηρωικά έπη του Ομήρου και τα μεσαιωνικά έπη, καθώς και το ποίημα του Δάντη, ο Χαμένος Παράδεισος δεν δίνει πεδίο στη δημιουργική φαντασία του ποιητή. Ο πουριτανός Μίλτον διάλεξε μια βιβλική ιστορία και τη μετέφερε σύμφωνα με τα λόγια της Γραφής. Επιπλέον, οι χαρακτήρες του ανήκουν κυρίως στην υπεράνθρωπη σφαίρα και δεν επιτρέπουν ρεαλιστικές περιγραφές. Από την άλλη πλευρά, οι άγγελοι και οι δαίμονες, ο Αδάμ και η Εύα και άλλοι χαρακτήρες έχουν μια συγκεκριμένη εικόνα στη λαϊκή φαντασία, που καθοδηγείται από τη Βίβλο, και ο Milton, ένας βαθιά εθνικός ποιητής, δεν παρεκκλίνει ποτέ από αυτές τις παραδόσεις. Αυτά τα χαρακτηριστικά του υλικού πάνω στο οποίο εργάστηκε αντικατοπτρίζονται στο ποίημά του. Η τεχνική πλευρά των περιγραφών είναι υπό όρους, υπάρχουν λίγες εικόνες στην παρουσίαση. Τα βιβλικά πλάσματα συχνά φαίνονται να είναι μόνο αλληγορία.  Η μεγάλη σημασία του έργου βρίσκεται στην ψυχολογική εικόνα της πάλης μεταξύ του παραδείσου και της κόλασης. Τα έντονα πολιτικά πάθη του Μίλτον τον βοήθησαν να δημιουργήσει μια μεγαλειώδη εικόνα του Σατανά, τον οποίο η δίψα για ελευθερία οδήγησε στο κακό. Το πρώτο τραγούδι, όπου ο ηττημένος εχθρός του δημιουργού υπερηφανεύεται για την πτώση του και χτίζει το Πανδαιμόνιο, στέλνοντας απειλές στον ουρανό, είναι το πιο εμπνευσμένο σε ολόκληρο το ποίημα και χρησίμευσε ως η αρχική πηγή του δαιμονισμού του Βύρωνα και όλων των ρομαντικών γενικότερα. Η μαχητική θρησκευτικότητα του πουριτανού ενσάρκωσε το πνεύμα των καιρών στην εικόνα μιας ψυχής που αγωνίζεται για ελευθερία. Το πάθος αυτής της δαιμονικής πλευράς, αντιστοιχεί στο ειδυλλιακό μέρος – ποιητικές περιγραφές του παραδείσου, της αγάπης των πρώτων ανθρώπων και της εκδίωξής τους. Αμέτρητα ποιητικά κάλλη στη μετάδοση συναισθημάτων, η μουσικότητα του στίχου, οι απειλητικές συγχορδίες που μιλούν για ασυμβίβαστο σε θέματα πίστης, δίνουν αιώνια ζωή στο έπος του 17ου αιώνα. «Εκείνος, χωρίς αντίσταση, την οδήγησε από το χέρι στον σκιερό λόφο, κάτω από τη σκιά των κλαδιών, κάτω από το κάλυμμα του πυκνού φυλλώματος, βιολέτες, ξεχασμένοι υάκινθοι με  ασφοδέλους γύρω τους, ένα κρεβάτι με λουλούδια, απαλό σαν χνούδι. Δροσερό γήινο στήθος! Εκεί επιδόθηκαν σε πλούσιο έρωτα, στέφθηκαν με όλες τις σαρκικές ηδονές, με αμοιβαία ενοχή προσπάθησαν να αποκαλύψουν την συνείδηση ​​της αμαρτωλότητας. Μετά, κουρασμένοι από τα παθιασμένα χάδια, αποκοιμήθηκαν, νανουρισμένοι από τη δροσιά».  Ήταν ο Εωσφόρος ένας μεγάλος αν και καταραμένος (για ποιους καταραμένος;) επαναστάτης, όπως εδώ ή το θλιμμένο εκείνο πλάσμα της Θείας Κωμωδίας; Προτιμάμε το πρώτο. Όχι μόνο επειδή δεν μας αρέσει που η Βεατρίκη του Δάντη ζητά από τον Αγ. Βερνάρδο, όταν φτάνουν στο Παράδεισο να μεσολαβήσει στη Παναγία ώστε να τον προστατεύει. Ακόμη και στο Παράδεισο προστασία;  Μήπως τελικά σωστά οι άνθρωποι "προτιμούν να κυβερνούν στην κόλαση παρά να υπηρετούν στον παράδεισο". (βλ. Ο δικηγόρος του διαβόλου). Ο Εωσφόρος του Μίλτον είναι ο αιώνιος επαναστάτης, αιώνιος κακός για κάποιους, συνεχιστής των πιο αμφίσημων πλευρών του Οδυσσέα, του Άμλετ και άλλων κακών της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η ανυπακοή, έχει πολύ βαθιές ρίζες, ξεκινά πάντα από την αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων και απεικονίζεται στη παγκόσμια λογοτεχνία με την ανυπακοή απέναντι σε πολλούς και διάφορους θεούς, μετά απέναντι σε όλους και πάει λέγοντας. Είναι η ανυπακοή της προσωπικότητας απέναντι στο εναλλακτικό «εγώ», το κοινωνικό κατεστημένο. «Σε όποια μεριά και αν καταφύγω η Κόλαση είμαι εγώ» γράφει ο Μίλτον και έχει δίκιο.

83.        Ο περιπετειώδης Σιμπλιτσίσιμος Τόιτς  (Hans Jakob Christoph von Grimmelshausen – 1669)  Γράφει για τις περιπέτειες ενός νεαρού κατά τη διάρκεια του 30ετούς πολέμου, συνδυάζοντας τη φάρσα με την τραγωδία, την κριτική της κοινωνίας και την ανατροπή των ηθικών αξιών. Το πρώτο αυτοβιογραφικό περιπετειώδες μυθιστόρημα στα γερμανικά, θεωρείται το σημαντικότερο επικό μυθιστόρημα του 17ου αιώνα. Παρά την επιφανειακή ομοιότητά του με το ισπανικό πικαρέσκ, το έργο ακολουθεί τις παραδόσεις του γερμανικού ιπποτικού ρομαντισμού και της σατυρικής λογοτεχνίας του 16ου αιώνα. Η αυτοβιογραφική μορφή χρησιμεύει για να δημιουργήσει στον αναγνώστη την ψευδαίσθηση μιας αληθινής ιστορίας για αυτό που βιώθηκε άμεσα. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την εξομολογητική αφήγηση όχι για να σκιαγραφήσει μια ατομική ιστορία ζωής, αλλά για να δείξει την ατέλεια του κόσμου, την καταστροφή των ψευδαισθήσεων είναι σαν έναν καθρέφτη στον οποίο ο κόσμος βλέπει τον εαυτό του χωρίς εξωραϊσμό. «Η σημασία του Grimmelshausen δεν είναι ότι έμεινε έξω από το λογοτεχνικό στυλ του μπαρόκ, αλλά ότι διεύρυνε τα όριά του, χρησιμοποίησε και μεταμόρφωσε τα καλλιτεχνικά του μέσα. Λόγω των κοινωνικών φιλοδοξιών που είναι ενσωματωμένες σε αυτό, ο Grimmelshausen υπέταξε τα ρητορικά μέσα του μπαρόκ στις νέες ανάγκες κατανόησης και αντανάκλασης της πραγματικότητας. Η δημοφιλής εκδοχή του μπαρόκ μυθιστορήματος ξεπέρασε τους άλλους συγχρόνους της λογοτεχνίας» (A.A.Morozov).

84.        Σκέψεις «Pensées» (Μπλεζ Πασκάλ – 1670)  Συνδυάζει τη φιλοσοφία, τη θεολογία και τον προσωπικό προβληματισμό με έναν εξαιρετικά λογοτεχνικό τρόπο, χρησιμοποιώντας συχνά αφορισμούς, παράδοξα και μεταφορές. Οι στοχασμοί του Πασκάλ για την ανθρώπινη κατάσταση -ιδιαίτερα η ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και τα παράδοξα της πίστης, δίνουν αφηγηματικό βάθος και μια συναισθηματική απήχηση που έχει ευρέως εκτιμηθεί. Σαν φυσικός επιστήμονας που ήταν προσπάθησε να μεταφέρει τους νόμους της Λογικής στη χριστιανική θρησκεία. Το εγχείρημα αυτό απέτυχε "λόγω των αδιεξόδων που συνάντησε ο Πασκάλ στην επιχειρηματολογία του". (Μπέρτραντ Ράσελ)

Το γραφείο του Σπινόζα Estudio_Espinoza

85.        Θεολογικοπολιτική πραγματεία (Μπαρούχ Σπινόζα – 1670) Δημοσιεύτηκε ανώνυμα στο Άμστερνταμ και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της Νεότερης Πολιτικής Φιλοσοφίας. Περιέχει ρητορικές εξάρσεις και μεταφορικές εικόνες που έχουν λογοτεχνική αξία. Ασκεί κριτική στην επιρροή της θρησκείας στην πολιτική ζωή, με σαφήνεια και πάθος που έχουν απήχηση στο πέρασμα του χρόνου. Η επίθεσή του στη δεισιδαιμονία και η υπεράσπιση της ελευθερίας της σκέψης έχουν κάνει το έργο σημαντικό τόσο για τη φιλοσοφία όσο και για τη λογοτεχνία, ιδιαίτερα όσον αφορά την ανάπτυξη της κοσμικότητας. Ειδικά στο δεύτερο τμήμα της (κεφάλαια 16-20) εξετάζει τα θεμέλια του κράτους, το φυσικό δίκαιο και το δίκαιο της πολιτικής εξουσίας, τη ταύτιση δικαίου και δύναμης, την ελευθερία του λόγου ως ουσιώδη όρο για την επίτευξη και τη διατήρηση της εσωτερικής κρατικής ειρήνης. Συνολικά, ο Σπινόζα ευνοεί τη δημοκρατία, με την οποία εννοούσε κάθε είδους αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης. Στην περίπτωση της δημοκρατίας, η κοινότητα και η κυβέρνηση είναι σχεδόν ταυτόσημες σε αντίθεση από τις περιπτώσεις της μοναρχίας ή της αριστοκρατίας. Κατά συνέπεια, μια δημοκρατία είναι λιγότερο πιθανό να βιώσει συχνές συγκρούσεις μεταξύ του λαού και της κυβέρνησης και έτσι είναι ανεκτική και ευέλικτη στη προσαρμογή της για να εξασφαλίσει και να διατηρήσει την εσωτερική ειρήνη. Η αμφισβήτηση στο συμβατικό θρησκευτικό δόγμα και η συνακόλουθη έκκληση για ατομική ελευθερία το καθιστά ένα ζωηρά κριτικό έργο, με στοιχεία πειστικής ρητορικής που έχουν εμπνεύσει συγγραφείς που ενδιαφέρονται για θέματα ατομικής αυτονομίας και ορθολογισμού.

86.        Ηθική    (Μπαρούχ Σπινόζα – 1677) Γραμμένο σε επαγωγικό ύφος είναι τεχνικά αυστηρό κείμενο, αλλά περιέχει επίσης αποσπάσματα ομορφιάς και λυρικής διορατικότητας. Για παράδειγμα, η εξερεύνηση του Θεού, της ελευθερίας και του συναισθήματος εμπλέκεται με βαθιά ανθρώπινα ερωτήματα, και η πεζογραφία του Σπινόζα κατά καιρούς παίρνει σχεδόν την ποιότητα ενός διαλογιστικού στοχασμού για τη φύση της ύπαρξης και την ανθρώπινη χαρά. Η συστηματική δομή του έργου και οι βαθιές γνώσεις για το ανθρώπινο συναίσθημα, την ηθική και τη φύση οδήγησαν στη λογοτεχνική του εξέταση σε διάφορα κείμενα, καθώς διερευνά θέματα ελευθερίας, ευτυχίας και θείας τάξης που είναι βαθιά συναρπαστικά από αφηγηματική και συμβολική προοπτική.                     

87.        Ο κουτσός διάβολος «Le Diable boiteux» (Αλαίν Ρενέ Λεσάζ – 1707) Το έργο ήταν μια μίμηση του ισπανικού El Diablo cojuelo του Luis Vélez de Guevara, αλλά μια ελεύθερη και δημιουργική μίμηση, προσαρμοσμένη στα γαλλικά έθιμα και γονιμοποιημένη από την πρωτότυπη και προσωπική παρατήρηση του ανθρώπινου πνεύματος. Ο Lesage δανείστηκε λίγα πράγματα από τον Γκεβάρα εκτός από την ιδέα και το πλαίσιο του κύριου χαρακτήρα, του διαβόλου και έκανε μια εντελώς νέα δημιουργία δίνοντάς του, σύμφωνα με την παρατήρηση του Villemain, «μια λεπτή φύση, άτακτη και όχι κακιά». Διακρίνεται για το πνεύμα, τη σάτιρα και τα κωμικά στοιχεία του. Είναι γραμμένο σε πικαρέσκο ​​ύφος - ιδιαίτερα δημοφιλές τον 17ο και 18ο αιώνα - και χρησιμοποιήθηκε για να απεικονίσει τις περιπέτειες ενός αδίστακτου πρωταγωνιστή που περιηγείται σε μια διεφθαρμένη κοινωνία. Σχολιάζει την ανθρώπινη ανοησία, τη ματαιοδοξία και τις ηθικές ελλείψεις. Ακολουθεί τις περιπέτειες του Δον Κλεόφα, ενός νεαρού άνδρα που χειραγωγείται από μια διαβολική φιγούρα. Ο ρόλος του διαβόλου δεν είναι τόσο κακός, όσο διαπαιδαγωγικός, προσφέρει χιουμοριστικά σχόλια και συμβουλές, κάνοντας το έργο ένα μείγμα κωμωδίας και κοινωνικής κριτικής. Οι χαρακτήρες είναι υπερβολικοί αλλά βαθιά ανθρώπινοι, ο καθένας αντιπροσωπεύει διάφορες πτυχές της γαλλικής κοινωνίας, τις οποίες ο Lesage κριτικάρει μέσα από τις παράλογες καταστάσεις της πλοκής του έργου και τα ηθικά διδάγματα. 

                                 
88. Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν     (Αλαίν Ρενέ Λεσάζ - 1715-1735) Ένα μεγάλο, επεισοδιακό πικαρέσκο ​​μυθιστόρημα που συχνά θεωρείται το αριστούργημα του Lesage. Αφηγείται την ιστορία του Gil Blas, ενός νεαρού άνδρα που περνά από μια σειρά από περιπέτειες σε διαφορετικά τμήματα της ισπανικής κοινωνίας και συναντά μια ποικιλία χαρακτήρων, καθένας από τους οποίους αντιπροσωπεύει διαφορετικές πτυχές της ανθρώπινης φύσης και κοινωνίας. Ο συγγραφέας αναπτύσσει τα αγαπημένα του θέματα: για μια ακόμη φορά διηγείται όχι μόνο για υπηρέτες-απατεώνες που υπηρετούν διεφθαρμένα αφεντικά, γυναίκες ελευθερίων ηθών, συζύγους εξαπατημένους και ευτυχισμένους αλλά επίσης και επιτηδευμένους σχολαστικούς, γελοίους ποιητές, ψευδό-σοφούς ή γιατρούς δολοφονικής άγνοιας. Κάθε τάξη, κάθε επάγγελμα περιγράφεται μέσα από χαρακτηριστικούς τύπους που αυτό-σκιαγραφούνται μέσα στη δράση. Κάθε χαρακτήρας στην ιστορία του Ζιλ Μπλας αποτελεί τμήμα της πραγματικής κοινωνίας της εποχής του, που έμμεσα απεικονίζεται σε όλο το έργο. Όσο απίθανες κι αν είναι οι περιπέτειές του, ο ήρωας μας τις διηγείται, όχι σαν μυθοπλασία, αλλά σαν πραγματικές ιστορίες που του έτυχαν, και που άλλοτε τις απόλαυσε και άλλοτε υπέφερε. Συχνά θεωρείται ως μια ιστορία ενηλικίωσης, η οποία ενσωματώνει τόσο χιούμορ όσο και φιλοσοφικούς στοχασμούς για τη φιλοδοξία, την αρετή και την ηθική. Ασκεί κριτική τόσο στη διαφθορά όσο και στην υποκρισία της κοινωνίας, ιδιαίτερα του κλήρου και της αριστοκρατίας της Ισπανίας. Ο επεισοδιακός χαρακτήρας του επιτρέπει στον να εξερευνήσει ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών τάξεων και ανθρώπινων συμπεριφορών. Επίσης αξιοσημείωτο για τους πλούσιους χαρακτηρισμούς και τις ζωντανές περιγραφές του, που εξυψώνουν το πικαρέσκο ​​είδος πέρα ​​από απλές ιστορίες περιπέτειας. «Ένα από τα λίγα μυθιστορήματα που δείχνουν τι ακριβώς συμβαίνει στον κόσμο» 

Προτάσεις ανάγνωσης (67 - 77)

Στο δύσκολο και γεμάτο με απρόσμενες αλλαγές ταξίδι της ζωής, ο άνθρωπος μαθαίνει από πολλά πράγματα, οικογένεια, σχολείο, κοινωνικό περιβάλλον και από την εσωτερική πάλη μεταξύ του «θέλω» και του «δεν πρέπει», με κόστος την ανισορροπία ή κέρδος την ηρεμία του μυαλού του. Από τη λογοτεχνία – η οποία από το παγκόσμιο εξωτερικό περιβάλλον μπορεί να του μεταφέρει συμπυκνωμένες εμπειρίες, όνειρα και προσεγγίσεις – μπορεί - αν το επιδιώξει - να κερδίσει το προνόμιο να βλέπει πίσω από τις μάσκες της ανθρώπινης συμπεριφοράς και να καταλαβαίνει τους ανθρώπους καλύτερα.

Gian Lorenzo Bernini, (1621-1622.

56.        Πανταγκρυέλ και Γαργαντούας (Φρανσουά Ραμπελέ - 1532–34) Μυθιστόρημα σε πέντε βιβλία που περιγράφει τη ζωή δύο γιγάντων, του Γαργαντούα και του γιου του Πανταγκρυέλ. Ο Ραμπελαί είχε μελετήσει αρχαία ελληνικά και τα χρησιμοποίησε ώστε να δημιουργήσει εκατοντάδες νέες λέξεις στο κείμενο, κάποιες από τις οποίες ενσωματώθηκαν στο λεξιλόγιο των Γάλλων. Είναι γραμμένο σε ενθουσιώδες, υπερβολικό και σατιρικό ύφος και περιλαμβάνει πολλά λογοπαίγνια. Κύριο αντικείμενο της σάτιρας είναι η εκκλησία, ο λευκός κλήρος και ο μοναχισμός. Ο ίδιος ήταν μοναχός στα νιάτα του, αλλά δεν του άρεσε αυτή η ζωή, και με τη βοήθεια του προστάτη του Geoffroy d'Etissac κατάφερε να φύγει από το μοναστήρι χωρίς καμία συνέπεια. Στο μυθιστόρημα, γελοιοποιεί, αφενός, τις πολυάριθμες αξιώσεις της εκκλησίας, και αφετέρου, την άγνοια και την τεμπελιά των μοναχών (γνωρίζοντας το τελευταίο θέμα από πρώτο χέρι). Δείχνει ζωντανά όλες τις κακίες του καθολικού κλήρου, που προκάλεσαν μαζικές διαμαρτυρίες κατά τη διάρκεια της Μεταρρύθμισης - την υπέρμετρη επιθυμία για κέρδος, τις αξιώσεις των παπών για πολιτική κυριαρχία στην Ευρώπη, την δήθεν ευσέβεια που κάλυπτε τη διαφθορά των λειτουργών της εκκλησίας. Ορισμένα εδάφια από τη Βίβλο έχουν γίνει αντικείμενο ιδιαίτερης γελοιοποίησης. Για παράδειγμα, το επεισόδιο με την ανάσταση του Επιστήμονα από τον Πανούργο, διακωμωδεί την ανάσταση του Λαζάρου από τον Ιησού Χριστό και η ιστορία του γίγαντα Hurtali γελοιοποιεί τον θρύλο της Κιβωτού του Νώε. Ο συγγραφέας εξηγεί τη γέννηση του Γαργαντούα από το αριστερό αυτί της μητέρας του ως την παντοδυναμία του Θεού και δηλώνει αιρετικούς όσους αρνούνται να το πιστέψουν (εδώ διακωμωδεί τον θρησκευτικό φανατισμό και την τυφλή πίστη στα θαύματα του Ευαγγελίου, τα οποία πηγαίνουν πίσω στον Τερτυλλιανό - "Πιστεύω, γιατί είναι παράλογο"). Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όλα τα βιβλία του «Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ» καταδικάστηκαν από τη θεολογική σχολή της Σορβόννης ως αιρετικά. Σύμφωνα με τον Ραμπελέ, η φιλοσοφία τους έχει βάση «μία νοητική ευθυμία εμποτισμένη στην περιφρόνηση παράλογων γεγονότων». «...ελεύθεροι άνθρωποι, κατάγονται από καλούς γονείς, φωτισμένοι, κινούμενοι σε αξιοπρεπή κοινωνία, η ίδια η φύση τους προικίζει με ένα ένστικτο και κινητήρια δύναμη που τους καθοδηγεί συνεχώς σε καλές πράξεις και τους αποσπά από την κακία, και αυτή η δύναμη ονομάζεται τιμή από αυτούς. Όταν όμως αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι καταπιέζονται από την ποταπή βία και τον καταναγκασμό, στρέφουν την ευγενική τους φλόγα, με την οποία οικειοθελώς αγωνίζονται για την αρετή, για να πετάξουν και να ανατρέψουν τον ζυγό της σκλαβιάς, γιατί πάντα μας έλκουν τα απαγορευμένα και διψάμε για όσα μας αρνούνται» (Βιβλίο Ι, Κεφάλαιο LVII).  Όχι μόνο πολεμά τον «παλιό κόσμο» με τη βοήθεια της σάτιρας και του χιούμορ, αλλά επίσης διακηρύσσει τον νέο κόσμο όπως τον βλέπει. Ο συγγραφέας αντιπαραβάλλει τη μεσαιωνική αδράνεια και την ανομία με τα ιδανικά της ελευθερίας και της αυτάρκειας του ανθρώπου. Εξέθεσε πλήρως το όραμά του για αυτές τις ιδέες στην πράξη με το Abbey of Thelema, το οποίο ο αδελφός Jean οργανώνει με την άδεια του Γαργαντούα. Στο αβαείο δεν υπάρχει καταναγκασμός ή προκατάληψη και δημιουργούνται όλες οι προϋποθέσεις για την αρμονική ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. Ο καταστατικός χάρτης του αβαείου αποτελείται από έναν κανόνα: «Κάνε ό,τι θέλεις» (Fais ce que voudras).                                                  

57.        Δοκίμια «Essays» (Μισέλ ντε Μονταίν - 1580)   Επηρεασμένος από τις αρχές του ορθολογισμού, ο Μονταίν κατέγραψε τις κριτικές παρατηρήσεις του και δημιούργησε ένα νέο λογοτεχνικό ύφος, ένα κράμα επιστημονικού και δημιουργικού πνεύματος, το δοκίμιο. Τα δοκίμια που έγραφε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, μεταβάλλονταν και εμπλουτίζονταν διαρκώς με νέες ιδέες και απόψεις, θεμέλιο των οποίων υπήρξε η κριτική του κόσμου, στον οποίο ζούσε. Αντικείμενο της κριτικής του δεν είναι μόνο οι σύγχρονοί του, ή οι τάσεις της εποχής του, αλλά και ο ίδιος ο εαυτός του, «..επανέρχομαι στις ατέλειές μου και σταματάω σε αυτές συχνότερα». Πρόκειται για μια σειρά από αυτοεξομολογήσεις, που προκύπτουν κυρίως από παρατηρήσεις του εαυτού του, μαζί με στοχασμούς για τη φύση του ανθρώπινου πνεύματος γενικότερα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, κάθε άτομο αντανακλά την ανθρωπότητα στον εαυτό του. Η φιλοσοφική του θέση μπορεί να περιγραφεί ως σκεπτικισμός, αλλά σκεπτικισμός πολύ ιδιαίτερης φύσης. Είναι κάτι μεταξύ του σκεπτικισμού της ζωής – ως αποτέλεσμα της πικρής εμπειρίας - και του φιλοσοφικού σκεπτικισμού, που βασίζεται στη πεποίθηση για την αναξιοπιστία της ανθρώπινης γνώσης. Η πολυχρηστικότητα, η ψυχική ισορροπία και η κοινή λογική τον σώζουν από τα άκρα και των δύο κατευθύνσεων. Αναγνωρίζοντας τον εγωισμό ως τον κύριο λόγο των ανθρώπινων πράξεων, το βρίσκει αρκετά φυσικό και μάλιστα απαραίτητο για την ανθρώπινη ευτυχία, γιατί εάν ένα άτομο εξισώνει τα συμφέροντα των άλλων με τα δικά του, τότε η ευτυχία και η ψυχική ηρεμία θα είναι απρόσιτα για αυτόν. Επικρίνει την ανθρώπινη υπερηφάνεια, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει την απόλυτη αλήθεια, ότι όλες οι αλήθειες που αναγνωρίζουμε ως απόλυτες δεν είναι παρά σχετικές. Το κύριο χαρακτηριστικό της ηθικής του ήταν η αναζήτηση της ευτυχίας. Εδώ επηρεάστηκε πολύ από τον Επίκουρο και ιδιαίτερα από τον Σενέκα και τον Πλούταρχο. Πίστευε ότι η καλλιέργεια των αισθησιακών και διαισθητικών ικανοτήτων θα βοηθήσει τον άνθρωπο να ξαναβρεί την επαφή του με τη "μητέρα - φύση". Οι σκέψεις του ταιριάζουν με στοιχεία από τις ανατολικές διαλογικές διδασκαλίες. Η Καθολική Εκκλησία το 1676 συμπεριέλαβε το βιβλίο του στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων. Οι εκκλησιαστικοί λογοκριτές χρειάστηκαν μερικές δεκαετίες μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι ο καθολικός Μονταίν ήταν στην πραγματικότητα ένας λάτρης της φύσης με την προχριστιανική έννοια. Ο Σαίξπηρ είναι γεμάτος αναμνήσεις του Μονταίν, ο Πασκάλ και ο Ντεκάρτ διαφωνούσαν μαζί του, ο Βολτέρος τον υπερασπίστηκε. Οι Bacon, Bayle, Montesquieu, Diderot, Rousseau, Pushkin, Herzen, Tolstoy κ.α. έγραψαν γι 'αυτόν και τον ανάφεραν κριτικά ή επιδοκιμαστικά.

58.        Water Margin «Outlaws of the Marsh» ή «All Men Are Brothers» (Shi Nai'an – 1589) Θεωρείται ως ένα πρώιμο «αριστούργημα» της δημοτικής μυθοπλασίας και είναι γνωστό για την «κυριαρχία και τον έλεγχο» της διάθεσης και του τόνου του. Είναι επίσης γνωστό για τη χρήση ζωηρής, χιουμοριστικής και ιδιαίτερα ρατσιστικής γλώσσας. Έχει καταγγελθεί ως «άσεμνο» από διάφορους κριτικούς από την εποχή της δυναστείας των Μινγκ. «Αυτές οι περιπτώσεις αποπλάνησης είναι οι πιο δύσκολες από όλες. Υπάρχουν πέντε προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να πετύχεις. Πρώτον, πρέπει να είσαι τόσο όμορφος όσο ο Pan An. Δεύτερον, χρειάζεσαι ένα εργαλείο τόσο μεγάλο όσο του γαϊδάρου. Τρίτον, πρέπει να είσαι τόσο πλούσιος όσο ο Deng Tong. Τέταρτον, πρέπει να είσαι τόσο διεισδυτικός όσο μια βελόνα που περνάει από βαμβάκι. Πέμπτο, πρέπει να αφιερώσεις χρόνο. Μπορεί να γίνει μόνο εάν πληροίτε αυτές τις πέντε προϋποθέσεις». Άσκησε σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της μυθοπλασίας στην Ανατολική Ασία και στην ιαπωνική λογοτεχνία. Έχει 100 κεφάλαια και 108 ήρωες. Με βάση την ταοϊστική αντίληψη ότι το πεπρωμένο κάθε ατόμου είναι συνδεδεμένο με ένα «Αστέρι του Πεπρωμένου», τα 108 Αστέρια του Πεπρωμένου είναι αστέρια που αντιπροσωπεύουν 108 άρχοντες που εκδιώχθηκαν από τη θεότητα Shangdi. Έχοντας μετανιώσει από την απέλασή τους, τα 108 αστέρια απελευθερώνονται κατά λάθος από τον τόπο του εγκλεισμού τους και ξαναγεννιούνται στον κόσμο ως 108 ήρωες που ενώνονται για τον σκοπό της δικαιοσύνης. Χωρίζονται στα 36 Ουράνια Πνεύματα και στους 72 Επίγειους Δαίμονες. Ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι η  αντρική νοοτροπία της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και υποχρέωσης στους Κινέζους ευγενείς και ιππότες. Ο Sima Qian, ο ιστορικός της δυναστείας Χαν, γράφει: "Τα λόγια τους ήταν πάντα ειλικρινή και αξιόπιστα, και οι πράξεις τους πάντα γρήγορες και αποφασιστικές. Ήταν πάντα πιστοί σε ό,τι υποσχέθηκαν και χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα δικά τους πρόσωπα, έμπαιναν σε κινδύνους που αφορούσαν άλλους." Τέτοιες φιγούρες βρίσκουμε και σε άλλα μυθιστορήματα (Romance of the Three Kingdoms, Journey to the West) που όλα δραματοποίησαν την «ενσυναίσθητη συναισθηματική έλξη μεταξύ των ανδρών που εκτιμούν ο ένας τον άλλο. Οι προδοτικές γυναίκες είναι ένα άλλο επαναλαμβανόμενο θέμα. Οι περισσότερες όμορφες γυναίκες απεικονίζονται ως ανήθικες και σκληρές και συχνά εμπλέκονται σε μεθοδεύσεις εναντίον των πρωταγωνιστών. Από την άλλη, οι λίγες «καλές» γυναίκες της ιστορίας, δεν διακρίνονται ιδιαίτερα για την ομορφιά τους, ή χαρακτηρίζονται ακόμη ως απλές ή άσχημες. Η πιο κοινή εξήγηση μεταξύ των σύγχρονων Κινέζων κριτικών για τα παραπάνω είναι η πατριαρχική κοινωνία της Αυτοκρατορικής Κίνας.                                           

70. Το Ταξίδι στη Δύση «Xi You Ji» (Wu Cheng'en – 1592) Ένα φανταστικό-σατιρικό πολύ δημοφιλές μυθιστόρημα 100 κεφαλαίων για το ταξίδι του μοναχού Xuanzang κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού στην Ινδία σε αναζήτηση βουδιστικών «σούτρα». Ο κεντρικός χαρακτήρας, ωστόσο, δεν είναι ο ίδιος ο Xuanzang, ο οποίος έχει ένα παθητικό ρόλο, αλλά ο σύντροφός του, Sun Wukong, «Βασιλιάς Πίθηκος», που έσπειρε το χάος στους ωκεανούς, στον κάτω κόσμο και στο ουράνιο βασίλειο με την ανεξήγητη συμπεριφορά του. Έχει υπερφυσική δύναμη και ταχύτητα και μπορεί να μεταμορφωθεί σε 72 διαφορετικά όντα, να δημιουργήσει  κλώνους και να αλλάξει μέγεθος. Γνωρίζει μαγικά, είναι αθάνατος, πετάει, διευθύνει τους ανέμους, μπορεί να χωρίσει το νερό και να φτιάξει  κύκλους προστασίας από τους δαίμονες. Οι άλλοι σύντροφοι του Xuanzang περιλαμβάνουν τον κωμικό μισό άνθρωπο, μισό γουρούνι Zhu Bajie, τον μοναχό Sha Seng και ένα λευκό άλογο-δράκο που κάποτε ήταν πρίγκιπας. Δομικά, το βιβλίο είναι μια αλυσίδα ψυχαγωγικών επεισοδίων στα οποία μια διάφανη βουδιστική αλληγορία υπερτίθεται στον καμβά ενός πικαρέσκου μυθιστορήματος. Το μυθιστόρημα είναι σύνθετο από υφολογικούς όρους: η ιστορική βάση είναι γεμάτη εδώ με τις πιο φανταστικές περιπέτειες, η λαογραφική αφηγηματική αρχή συνδυάζεται με τα λαϊκά ρητά του συγγραφέα - με υψηλό λογοτεχνικό ύφος, η πεζογραφία διανθίζεται με πολυάριθμες ποιητικές παρεμβολές. Οι 4 ταξιδιώτες συναντούν και αντιμετωπίζουν διάφορα πλάσματα, συχνά λυκάνθρωπους. Ο Sun Wukong έχει την ικανότητα να μεταμορφώνεται 72 φορές και κουβαλά ένα μαγικό ραβδί. Ωστόσο, παρά αυτό και τη βοήθεια των συντρόφων του, συχνά δεν μπορεί να νικήσει τους λυκάνθρωπους και τότε οι μποντισάτβα (όντα που βρίσκονται στο δρόμο προς τη βουδιστική φώτιση) έρχονται σε βοήθειά του.  Από πού αντλεί έμπνευση, όμως, το Ταξίδι στη Δύση; Στη βιβλιογραφία είναι γνωστά δυο προηγούμενα ταξίδια με παραπλήσια ή συμπληρωματικά καθήκοντα. Στην εποχή της δυναστείας των Tang (602-664μ.Χ.), του μοναχού Xuanzang (εδώ αυτός είναι μετονομασμένος σε Tang Sanzang, που σημαίνει “ο λόγιος των Tang”) και του μοναχού Faxian (337- 422μ.Χ.) με την ίδια αποστολή. Και οι δυο προηγούμενοι μοναχοί επισκέφτηκαν την Ινδία, όπου μάλλον κατέγραψαν τον θεό Hanuman, που εμφανίζεται στα έπη Ramayana και Mahabharata και για τον οποίο αναφορά γίνεται στις Βέδες, που είναι ακόμη πιο παλιές.

71. Ρωμαίος και Ιουλιέτα (Ουίλιαμ Σαίξπηρ - 1597) «Tο θέμα είναι ο πρώτος έρωτας δύο νέων που αγαπιόνται με την πρώτη μανιακή θέρμη και πέφτουν θύματα του αρτηριοσκληρωμένου και τυραννικού φεουδαρχικού πνεύματος της εποχής… Έτσι, ο Έρωτας κι εδώ υπηρετεί την Τέχνη στον αγωνα της για την ελευθερία. Δυο πνεύματα ανταγωνίζονται στο δράμα τούτο, από' τη μια μεριά το τυραννικό, φεουδαρχικό πνεύμα, με κύριον εκπρόσωπο του τον γέρο Καπουλετο και τον ανιψιό του κι απ την άλλη το νέο φιλελεύθερο πνεύμα με όλα τ' άλλα πρόσωπα  και μάλιστα τους δυο εραστές. Οι δυο νέοι, μαζί με δυο τρεις άλλους, επίσης νέους, είναι τα θύματα του δράματος. Οι δυο εραστές, σπρωγμένοι από την ορμή της φύσης, αγωνίζονται για  το ερωτικό τους δικαίωμα, και δε βλέπουν κανένα κακό στην ένωσή τους. Αδιαφορούν ολότελα για την προγονική έχθρα των  σπιτιών, αγκαλιάζουν πρόθυμα το νέο πνεύμα και μπαίνουν στον αγώνα ξέροντας πόσο επικίνδυνος είναι…. To μεσαιωνικό πνεύμα, που «λερώνει μ' αίμα πολιτών την τάξη την πολιτισμένη», θυσιάζει και συγγενείς και φίλους και τα δυο βλαστάρια των σπιτιών, τον μοναχογιό και μοναχοκληρονομο Ρωμαίο και τη μοναχοκόρη και μοναχοκληρονομα Ιουλιέτα, δηλαδή όλες τις ελπίδες της συνέχειάς τους. Κι έτσι αναγκάζονται στο τέλος, όταν βλέπουν την τραγική πραγματικότητα μπροστά τους, να παραδεχτούν την τάξη την πολιτισμένη και για μάθημα για το μέλλον να σηκώσουν μνημείο στα θύματα, ξοδεύοντας γι' αυτό τ' άχρηστα πια εισοδήματα των τσιφλικιών τους» (Βασίλης Ρώτας). Άλλα θέματα στο έργο είναι: μοίρα και ευκαιρίες, καλό και κακό, χρόνος, ψυχανάλυση, πατριαρχία και ομοφυλοφιλία.

72. «Chuanqi» (Άγνωστοι, 16ος-17ος αι.) Μια μορφή παραδοσιακού κινεζικού δράματος όπερας, που αναπτύχθηκε από το nanxi (μιας από τις πρώτες ολοκληρωμένες μορφές του κινέζικου δράματος) στα τέλη του 14ου αιώνα. Το Chuanqi εναλλάσσεται με το zaju (ή το παιχνίδι της ποικιλίας, που ξεκίνησε ως ένα σύντομο βαριετέ στη Βόρεια Κίνα (960–1127) και εξελίχθηκε σε μια ώριμη δραματική μορφή τεσσάρων πράξεων, στην οποία τα τραγούδια εναλλάσσονται με τους διαλόγους. Διακρίθηκε από το nanxi, επειδή το τραγούδι περιοριζόταν σε έναν μόνο χαρακτήρα σε κάθε έργο, και κάθε πράξη είχε μια ενιαία και ξεχωριστή ομοιοκαταληξία και μουσικό τρόπο) ως την κύρια μορφή του κινεζικού δράματος μέχρι τον 16ο αιώνα, όταν το kunqu, κύρια  μορφή του κινέζικου δράματος άρχισε να κυριαρχεί. Υπόκειται σε τοπικές παραλλαγές στη γλώσσα και τη μουσική. Το Chuanqi χαρακτηριζόταν από 30 έως 50 αλλαγές σκηνής, συχνή και ελεύθερη αλλαγή των ριμών του τέλους στις άριες, τραγούδια που ήταν πιθανώς πιο βαρετά από αυτά του zaju κατανέμονταν σε πολλούς ηθοποιούς (όχι μόνο τον ήρωα και την ηρωίδα). Από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές κατηγορίες του 16ου και 17ου αιώνα στην Κίνα, αν και έχει βαθιές πιο παλιές ρίζες.. Τα έργα αυτού του είδους επικεντρώνονται στις θεατρικές παραστάσεις και τις έντονες συναισθηματικές αντιφάσεις, με διάφορες ανατροπές στην πλοκή και τα ηθικά διδάγματα. Αν και δεν αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο έργο, η κλασική αυτή κατηγορία είχε σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη του κινέζικου θεάτρου και της λογοτεχνίας.

73. Άμλετ (Ουίλιαμ Σαίξπηρ – 1603) Προέρχεται από το μεσαιωνικό μύθο του Άμλετ, που καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξονα Γραμματικού γύρω στο 1200. Ο θείος του νεαρού Άμλετ, Κλαύδιος, ανεβαίνει στο θρόνο και παντρεύεται τη χήρα του αδερφού του, Γερτρούδη. Ο Άμλετ είναι δυσαρεστημένος από την άνοδο του θείου του στο θρόνο, τον οποίο θεωρεί πολύ κατώτερο και ανάξιο σύγκρισης με τον πατέρα του, και τον εσπευσμένο γάμο της μητέρας του με τον αδερφό του νεκρού συζύγου της. Το μεγαλύτερο μυστήριο αποτελεί ο ίδιος ο χαρακτήρας του, η ψυχολογία και τα αληθινά του κίνητρα. Τι και ποιο ρόλο έχει το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα για το χαρακτήρα του Άμλετ; Που βασίζεται η αμφιθυμία και ο αναποφάσιστος χαρακτήρας του; Γιατί δεν μπορεί να εκδικηθεί αυτόν που σκότωσε το πατέρα του και πήρε τη θέση του στη συζυγική κλίνη της μητέρας του; Μήπως γιατί κατά βάθος αυτές ήταν οι απωθημένες επιθυμίες του από παιδί; Μια άποψη θέλει τον Άμλετ να αναζητά την αλήθεια, για να είναι απόλυτα σίγουρος ότι πραγματοποίησε την εκδίκηση που επιθυμούσε το φάντασμα του νεκρού πατέρα του. Συνήθως, ο Άμλετ θεωρείται ο κατ' εξοχήν αναποφάσιστος ήρωας, όπως ερμηνεύει ο Γκαίτε «εξασθενημένος από την ωχρότητα της σκέψης». Έχει αναλάβει ένα καθήκον που γνωρίζει και νιώθει πως είναι σωστό, ωστόσο είναι απρόθυμος να το φέρει εις πέρας και καταριέται τον εαυτό του για την αδυναμία αυτή. Βρίσκει συνεχώς προφάσεις για να χρονοτριβήσει να φέρει το έργο του εις πέρας και αυτό του στοιχίζει τη ζωή του..

74. Δον Κιχώτης (Μιγκέλ ντε Θερβάντες, 1605 & 1615) Είναι ένα από τα πιο εμπνευσμένα έργα της νεότερης δυτικής λογοτεχνίας. Το έναυσμα για τη δημιουργία του βιβλίου στάθηκε το θεατρικό «Interlude on Romances», που ειρωνεύεται τον αγρότη Bartolo, ο οποίος τρελάθηκε αφού διάβασε πολλά ιπποτικά μυθιστορήματα. Ο Μπαρτόλο άφησε τη γυναίκα του και άρχισε να περιπλανιέται στον κόσμο - κάτι που με τη σειρά του έκανε ο ήρωας του μυθιστορήματος του Θερβάντες (με εξαίρεση ότι δεν ήταν παντρεμένος). Αυτή η πλοκή είχε ένα υποκείμενο: ο Λόπε ντε Βέγκα έκανε ακριβώς το ίδιο πράγμα, αφού έγραψε τις πολυάριθμες αυτοβιογραφικές του ιστορίες αγάπης, άφησε την οικογένειά του και πήγε στον στόλο της «ανίκητης αρμάδας». Το ενδιαφέρον του Θερβάντες για τις μπαλάντες είναι γνωστό. Και σαφώς είχε λόγους να κοροϊδεύει τον λογοτεχνικό ανταγωνιστή του: τα έργα του Λόπε ντε Βέγκα ήταν πιο δημοφιλή από τα έργα του ίδιου του Θερβάντες. Το να απεικονίζεις τον εχθρό σου με το πρόσχημα ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα και να γελάς μαζί του με την καρδιά σου είναι μια πολύ γνωστή τεχνική. Ένα από τα επιχειρήματα υπέρ αυτής της υπόθεσης είναι ότι ο Δον Κιχώτης, αν και φαίνεται να είναι ένθερμος θαυμαστής των ιπποτικών μυθιστορημάτων, στην πρώτη έκδοση μίλησε για τους έρωτές του. Πολλοί μελετητές της λογοτεχνίας τείνουν επίσης σε αυτήν την εκδοχή, αναφερόμενοι, ειδικότερα, στα έργα των Joanot Martorell «Tirante the White», Luigi Pulci «Morgante» και Ludovico Ariosto «Orlando Furioso». Ο Χάρολντ Μπλουμ λέει ότι είναι το πρώτο σύγχρονο μυθιστόρημα και ότι ο πρωταγωνιστής βρίσκεται σε πόλεμο με την αρχή της πραγματικότητας του Φρόιντ, η οποία δέχεται την αναγκαιότητα του θανάτου. Επίσης ότι το μυθιστόρημα έχει μια ατελείωτη γκάμα σημασιών, αλλά ότι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα είναι η ανθρώπινη ανάγκη να αντέξει τα βάσανα της ζωής. Το μυθιστόρημα αποτελείται από δύο μέρη: το πρώτο, The Ingenious Hidalgo Don Quixote of La Mancha, που δημοσιεύτηκε το 1605. και το δεύτερο, «Το δεύτερο μέρος του ιδιοφυούς ιππότη Δον Κιχώτη της Λα Μάντσα», που δημοσιεύτηκε το 1615 για να αποκαταστήσει το καλό όνομα του συγγραφέα. Γεγονός είναι ότι το 1614 εκδόθηκε το βιβλίο «Δον Κιχώτης του Αβελανέντα», ενός απατεώνα, του οποίου η ταυτότητα δεν έχει εξακριβωθεί μέχρι σήμερα. Στο τέλος του δεύτερου μέρους του μυθιστορήματός του, ο Θερβάντες έδωσε μια οργισμένη επίπληξη στην Αβελανέντα: «Ο Δον Κιχώτης γεννήθηκε μόνο για μένα, κι εγώ γεννήθηκα γι' αυτόν, ήταν προορισμένος αυτός να παίξει, και να τον περιγράψω, αυτός κι εγώ κάνουμε ένα εξαιρετικά φιλικό ζευγάρι».

75.       Βασιλιάς Ληρ (Ουίλλιαμ Σαίξπηρ – 1608) Το θέμα της τραγωδίας είναι η απόφαση του βασιλιά Ληρ να μοιράσει το βασίλειό του στις τρεις θυγατέρες του, τη Γονερίλη, τη Ρεγάνη και την Κορδέλια. Αυτή που θα τον πείσει για το μέγεθος της αγάπης της, θα πάρει το βασίλειο. «Ο Ληρ με την απόφασή του να ξεντυθεί την απολυταρχική εξουσία του - χωρίς ανάγκη και αρρώστια - μόνο επειδή έχει μπει στα χρόνια, έχει προχωρήσει πολύ πιο πέρα από καθέναν που έχει βρεθεί στην κορυφή της εξουσίας. Και η στιγμή που ζητάει από τις κόρες του να του πουν πόσο τον αγαπούν, είναι μια πολύ ανθρώπινη στιγμή. Σαν να ζητάει μια εγγύηση, ένα στήριγμα για όταν δεν θα 'χει πια εξουσία, για να περάσει από την εξουσία στη μη εξουσία και να μην κακοπάθει» (Βασίλης Ρώτας).

76.       Οθέλος (Ουίλιαμ Σαίξπηρ – 1609) Η ιστορία του έργου βασίζεται σε παλαιότερη νουβέλα του 1565 παρμένη από τη συλλογή Εκατό μύθοι (Hecatommithi) του Ιταλού Τζιράλντο Σίνθιο. Ο μαύρος Οθέλος είναι αξιωματικός του στρατού της Δημοκρατίας της Βενετίας. Κρυφά παντρεύτηκε την όμορφη νεαρή και εύγλωττη Δυισδαιμόνα χωρίς τη συναίνεση του πατέρα της. Ο Οθέλος, αν και τίμιος και γενναίος πολεμιστής, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια εχθρική μισητή και άδικη κοινωνία, η οποία δεν του επιτρέπει την αγάπη της Δυσδαιμόνας. Την  κατηγορεί για ανύπαρκτη απιστία και τη σκοτώνει. Όταν  αποκαλυφθεί  το λάθος του αυτοκτονεί από τις τύψεις. «O Οθέλος, παρ' όλη του τη γενναία καρδιά, την αγαθότητα, την τιμιότητα και την πίστη, αδικιέται σαν θεατρικός ήρωας από τον απλοϊκό τρόπο που αντιμετωπίζει τον Ιάγο, και η απόφαση του να θανατώσει τη Δυσδαιμονα, όσο κι αν ο ίδιος θέλει και προσπαθεί να την παρουσιάσει πράξη δικαιοσύνης, κάνει τη ζυγαριά της κρίσης να ταλαντεύεται. Το χειρότερο, ο Οθέλος παρ' όλη του τη μετάνοια και τα μουγκρητά του και το ΟΙΚΤΡΟ του τέλος, μένει ένοχος και τα λόγια της Αιμιλίας «…Τι θα 'κανε ένας τέτοιος μουρλός με μια τόσο καλή γυναίκα; » απηχούν την πικραμένη γνώμη του θεατή, ο δε Ιάγος μένει αμετανόητος. O ποιητής μπορούσε, αν ήθελε, να πετύχαινε συγκινητικότερο, πιο ευχάριστο στον θεατή τέλος της τραγωδίας (ακόμα και η φοβέρα πως o Ιάγος θα περάσει από βασανιστήρια εκεί  αποβλέπει). Αλλά ο Σαίξπηρ ποτέ δε θυσίασε τη φυσική αλήθεια στην επιτυχία, γιατί εσταθη πάντα πιστός στον θεό του, τη Φύση»  (Βασίλης Ρώτας).

77.       Το δαμάσκηνο στο χρυσό βάζο ή Ο χρυσός λωτός «Jin Ping Mei» (Lanling Xiaoxiao Sheng – 1610)  Ένα από τα πιο γνωστά και αμφιλεγόμενα έργα της κλασικής κινεζικής λογοτεχνίας. Το έργο αφηγείται την ιστορία του Χου Χουάνγκ (Ximen Qing), ενός πλούσιου και αδίστακτου άντρα που διαπράττει αμέτρητες αμαρτίες και εγκλήματα, ενώ παράλληλα αναλύει τη ζωή και τη συμπεριφορά της κοινωνίας της εποχής. Ο τίτλος αναφέρεται στις τρεις βασικές γυναικείες φιγούρες του έργου, οι οποίες έχουν κεντρικό ρόλο στην πλοκή. Το έργο συνδυάζει σεξουαλική σάτιρα, κοινωνική κριτική και ανατολίτικη ηθική, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις λόγω των ανοιχτών αναφορών στην ηθική και την αμαρτία. Για αιώνες θεωρούνταν πορνογραφικό και απαγορευμένο, όμως διαβαζόταν κρυφά από πολλά μέλη της άρχουσας τάξης. Παλιοί και σύγχρονοι κριτικοί το θεωρούν «στην ουσία μια καταδίκη ολόκληρης της άρχουσας τάξης». Ο Andrew H. Plaks το κατατάσσει ως ένα από τα "Τέσσερα αριστουργήματα του μυθιστορήματος Μινγκ" (Romance of the Three Kingdoms, Water Margin και Journey to the West), τα οποία συλλογικά αποτελούν μια τεχνική ανακάλυψη και αντανακλούν νέες πολιτιστικές αξίες και πνευματικές ανησυχίες. Περιγράφεται ως «ορόσημο» στην κινεζική μυθοπλασία για την ανάπτυξη των χαρακτήρων του, ιδιαίτερα την περίπλοκη αντιμετώπιση των γυναικείων μορφών. Ο Τζέιμς Ρόμπερτ Χάιταουερ έγραψε το 1953 ότι συγκαταλέγεται στα «μεγαλύτερα μυθιστορήματα» για «εύρος, λεπτή οριοθέτηση χαρακτήρων και περίτεχνη πλοκή». Το μυθιστόρημα περιέχει έναν εκπληκτικό αριθμό περιγραφών σεξουαλικών αντικειμένων και τεχνικών συνουσίας καθώς και έναν μεγάλο αριθμό από αστεία και εναλλακτικούς, αλλά μελαγχολικούς σεξουαλικούς ευφημισμούς. Ορισμένοι κριτικοί υποστήριξαν ότι οι άκραίες σεξουαλικές περιγραφές είναι απαραίτητες και έχουν ασκήσει αυτό που έχει ονομαστεί «απελευθερωτική» επιρροή σε άλλα κινεζικά μυθιστορήματα που ασχολούνται με τη σεξουαλικότητα. Ο Ντέιβιντ Τοντ Ρόι αποκαλεί το μυθιστόρημα «ορόσημο στην ανάπτυξη της αφηγηματικής μορφής τέχνης — όχι μόνο από μια ειδικά κινεζική προοπτική αλλά σε ένα κοσμοϊστορικό πλαίσιο ... που διακρίνεται για την εκπληκτικά σύγχρονη τεχνική του».

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia 

Προτάσεις ανάγνωσης (56 - 66)

Ένας λογοτεχνικός χαρακτήρας που σε απασχολεί κατά τη διάρκεια μιας ώρας διαβάσματος, μπορεί να σου απεικονίσει τις εμπειρίες και τη φαντασία του συγγραφέα ή πολλών άλλων συγγραφέων από τους οποίους εμπνεύστηκε, που έγραψαν ακόμη και πριν από αιώνες. Όμως, ακόμη και η καταγραφή αυτή δεν είναι αρκετή για να περιγράψει το πλούτο των συναισθημάτων, σκέψεων, ανησυχιών και διαταραχών του ψυχισμού του συγγραφέα και αυτών από τους οποίους εμπνεύστηκε. Η ζωή πάντα ήταν και είναι πλουσιότερη από τη πιο δημιουργική φαντασία και περιγραφή.

New Harmony

56.        Ο Δεντρόκηπος & Το Γκουλιστάν «Bostan & Gulistan» (Σααντί Σιραζί – 1257) Γραμμένος σε στίχους με επικό μέτρο. Συντίθεται από ιστορίες που απεικονίζουν τις στερεότυπες αρετές των Μουσουλμάνων (δικαιοσύνη, φιλελευθερία, σεμνότητα, ευχαρίστηση) όπως επίσης και από σκέψεις επί της συμπεριφοράς των ντερβίσηδων και των εκστατικών πρακτικών τους. Στις κοινότητες των δερβίσηδων (ειδικά των σούφι) επικράτησε αρχικά το ασκητικό στοιχείο του μυστικισμού, ενώ με την πάροδο του χρόνου ο ασκητισμός θεωρήθηκε ως το πρώτο στάδιο για την επίτευξη της πνευματικής ζωής. Ο μυστικισμός πήρε την θέση του ασκητισμού ως στόχος και επιδίωξη. Οι κοινότητες αυτές επηρεάστηκαν άμεσα από τις φιλοσοφίες της Ανατολής και της λεκάνης της Μεσογείου, όπως ο νεοπλατωνισμός, ο γνωστικισμός, ο βουδισμός και ο πρώιμος χριστιανισμός. Σύμφωνα με τους σούφι «όλες οι παραδόσεις οδηγούν στην μια και μόνη αλήθεια». Η φιλοσοφία τους μαζί με το σιιτικό Ισλάμ, αλλά και τον πρώιμο χριστιανισμό επηρέασε βαθιά το θρησκευτικό ρεύμα του Αλεβιτισμού. Επιδεικνύει βαθιά γνώση του παραλογισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μοίρα εκείνων που εξαρτώνται από τις διαθέσεις των κρατούντων, αντιπαραβάλλεται συχνά με την ελευθερία των ντερβίσηδων. Το Γκουλιστάν είναι μια συλλογή από διδακτικές ιστορίες και ποιήματα.

57.        The Mathnawi «Masnavi» (Jalal ad-din Rumi, 1258–73) Περιέχει 40.000 δίστιχα για ηθικά και ασκητικά θέματα, μέσα από μυστικισμό και αλληγορίες. Αποκαλείται ενίοτε και "Qur'an-e Farsi", δηλαδή "Κοράνιο στα περσικά".  Ο Ρουμί ίδρυσε το σουφικό τάγμα των Μεβλεβήδων. «Με πήρες (ω Θεέ) από το Χορασάν και μ’ έφερες στη χώρα των Ελλήνων για να συναναστραφώ μ’ αυτούς και να τους οδηγήσω στο ορθό δόγμα. Όταν είδαμε ότι δεν στρέφονταν κατά κανένα τρόπο προς τον δρόμο του Θεού, και στερούνταν τα θεία μυστήρια, τους υποβάλαμε τις ιδέες αυτές με τρόπο πιο ευχάριστο, με μουσικές συναυλίες και με τον ρυθμό της ποίησης, πράγματα που ανταποκρίνονται στις ορέξεις των ανθρώπων. Διότι οι κάτοικοι της Μικρασίας είναι χαροκόποι και υπόκεινται στην επιρροή του πλανήτη της Αφροδίτης». Στην είσοδο του μαυσωλείου του στο Ικόνιο υπάρχει η επιγραφή: «Έλα έλα όποιος κι αν είσαι, περιπλανώμενος, ειδωλολάτρης, πυρολάτρης, έλα ακόμη κι αν έσπασες χιλιάδες φορές τους όρκους σου, έλα και πάλι έλα, τo δικό μας καραβάνι δεν είναι καραβάνι της απόγνωσης». Ο περιστρεφόμενος δερβίσης, συνειδητά και σκόπιμα συμμετέχει στην κυκλική περιστροφή που κυριαρχεί σε όλο το κόσμο. Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται γενικότερα, ο σκοπός του δεν είναι να πέσει σε έκσταση ή να χάσει τη συνείδησή του αλλά να ταυτιστεί με την ύπαρξη και το μεγαλείο του Δημιουργού. Η μουσική και ο εκστατικός χορός είναι μόνο τα μέσα για να φτάσει ο χορευτής στη μεταφυσική εμπειρία. Πρόκειται για την ύψιστη κατάσταση συνειδητοποίησης του ανθρώπου, κατά την οποία η πρώτη του σκέψη είναι πως υπάρχει κάτι άλλο πολύ μεγαλύτερο από αυτόν, το οποίο και αναζητά. Πρόκειται για μια λατρευτική σχέση, η οποία βασίζεται στην αγάπη και ταυτόχρονα στην ταπείνωση του «εγώ».

 Divina_Commedia_1555_Edition

58.        Θεία κωμωδία (Dante Alighieri «Δάντης» - 1265–1321) Ο αρχικός τίτλος του έργου ήταν Κωμωδία. Ο όρος Θεία προστέθηκε από τον Βοκάκιο. Στο έργο διακρίνονται καθαρά δυο αλληγορίες, η ηθική και η πολιτική. Χωρίζεται σε τρία κύρια μέρη Κόλαση, Καθαρτήριο και Παράδεισος το καθένα αποτελούμενο από 33 ωδές ή τραγούδια. Η Κόλαση περιέχει επιπλέον μια εισαγωγική ωδή. Ο αριθμός τρία είναι κυρίαρχος σε όλο το ποίημα και η χρήση του δεν θεωρείται τυχαία. Αφηγείται το φανταστικό ταξίδι του Δάντη στον Άδη, με οδηγούς τον Βιργίλιο και τη Βεατρίκη. Η πορεία του στον Παράδεισο γίνεται με την παρουσία της Βεατρίκης. Το γυναικείο πρότυπο του βασίζεται πιθανότατα στη Βεατρίκη Πορτινάρι, στην οποία εκφράζει με ιδανικό τρόπο τον ανεκπλήρωτο έρωτά του. Στο πρώτο μέρος, στη κόλαση ο Βιργίλιος οδηγεί τον Δάντη διαδοχικά μέσα από τους εννέα κύκλους αμαρτιών, οι οποίοι περιλαμβάνουν: 1ος: τα αβάπτιστα μωρά και τους ενάρετους ειδωλολάτρες - 2ος: τους φιλήδονους - 3ος: τους λαίμαργους -  4ος: τους άπληστους & φιλάργυρους - 5ος: τους μνησίκακους - 6ος: τους αιρετικούς - 7ος: τους βίαιους, απέναντι στους υπόλοιπους ανθρώπους, απέναντι στον εαυτό τους και απέναντι στον Θεό και τη φύση - 8ος: τους απατεώνες σε δέκα διαφορετικά βάραθρα (για τους αποπλανητές, τους  κόλακες, τους Σιμωνιακούς, τους ψευδοπροφήτες, τους διεφθαρμένους πολιτικούς, τους υποκριτές, τους κλέφτες, τους κακούς συμβούλους, τους αιρετικούς και τους  κιβδηλοποιούς) - 9^ος: τους προδότες συγγενών, πατρίδας, φίλων και ευεργετών.  Στο βαθύτερο σημείο του Άδη, ο γίγαντας Εωσφόρος τυραννά αιώνια τον Βρούτο, τον Κάσσιο και τον Ιούδα. Στο δεύτερο μέρος, ο Δάντης και ο Βιργίλιος μεταφέρονται στο νότιο ημισφαίριο της Γης, στο καθαρτήριο που αποτελείται από επτά κύκλους, όπου σε κάθε κύκλο, οι αμαρτωλοί αγωνίζονται να εξαγνιστούν αφού υπόκεινται σε μία ορισμένη τιμωρία: Α' κύκλος: Εγωισμός - Β' κύκλος: Φθόνος - Γ' κύκλος: Οργή - Δ' κύκλος: Οκνηρία - Ε' κύκλος: Φιλαργυρία - Στ' κύκλος: Λαιμαργία - Ζ' κύκλος: Λαγνεία. Μόνο αν εξαγνιστούν τους επιτρέπεται η ανάβαση στην κορυφή του βουνού όπου βρίσκεται η Εδέμ, ο επίγειος Παράδεισος. Ο Βιργίλιος, ως ειδωλολάτρης, δεν έχει δικαίωμα να εισέλθει στον Παράδεισο και οδηγός του Δάντη γίνεται πλέον η όμορφη Βεατρίκη, αφού προηγουμένως τον συγχωρήσει για τις αμαρτωλές του αγάπες επί της Γης. Ο Παράδεισος αποτελείται από εννέα ομόκεντρες σφαίρες (ουρανούς), στα πρότυπα του Πτολεμαϊκού κοσμολογικού μοντέλου. Οι σφαίρες αυτές περιστρέφονται γύρω από την ακίνητη Γη και όσο μεγαλύτερη είναι η ακτίνα τους, τόσο γρηγορότερη είναι και η περιστροφή τους. Οι ανθρώπινες ψυχές, κατοικούν στη σφαίρα που τους αναλογεί, θέτοντας έτσι ακόμα και στον Παράδεισο μια ιεραρχική τάξη.     Οι εννέα σφαίρες και οι αντίστοιχες ψυχές που φιλοξενούνται είναι: Η Σελήνη, για όσους δεν τήρησαν υποσχέσεις - Ο Ερμής, για όσους έκαναν το καλό από φιλοδοξία - Η Αφροδίτη, για όσους έκαναν καλό από αγάπη - Ο Ήλιος, για τους σοφούς (αρχέγονες προτιμήσεις) - Ο Άρης, για όσους υπερασπίστηκαν τη θρησκεία (η θρησκεία τον χρειαζόταν) - Ο Δίας, για τους δίκαιους (πατέρας των θεών) - Ο Κρόνος, για τους οραματιστές - Τα Άστρα, για τους ευλογημένους - Οι Άγγελοι που κινούνται γύρω από τον Θεό. Ο Δάντης ανέρχεται από σφαίρα σε σφαίρα και φθάνοντας πάνω από την 9η, στον Πύρειο Ουρανό παραδίδεται από τη Βεατρίκη στον Άγιο Βερνάρδο, με την παράκληση της προς τη Παναγία να τον πάρει υπό την προστασία της (χρειάζεται ακόμη και εκεί προστασία;). Κάθε επεισόδιο και κάθε χαρακτήρας θεωρείται πως έχει συμβολική έννοια, ενσωματώνοντας τελικά στο σύνολο του έργου όλη τη σοφία και τα πάθη του κλασικού μεσαιωνικού κόσμου. Είναι ευρύτερα αποδεκτό πως ο Δάντης κάνει σαφή αναφορά στην πολιτική κατάσταση της Ιταλίας, που είναι γεμάτη από τη διαφθορά και αλληλοσπαραγμούς (αμαρτίες), εκφράζοντας μία αντιφλωρεντινή πολεμική. Εξ άλλου, ο Δάντης γράφει τη Θεία Κωμωδία εξόριστος και αναμένοντας λύση από έναν δίκαιο αυτοκρατορικό θεσμό, που θα οδηγήσει τους ανθρώπους στην επίγεια ευτυχία (Παράδεισο). Από την άλλη πλευρά, το έργο μπορεί να ερμηνευθεί και ως η επίπονη πορεία του ανθρώπου να υποτάξει τα πάθη του στον δρόμο προ τη τελειοποίησή του. Μεταξύ των πολλών δεκάδων ιστορικών και σύγχρονων του χαρακτήρων στο έργο, περισσότεροι από 35 προέρχονται από την αρχαία ελληνική γραμματεία, μεταξύ των οποίων: Αλέξανδρος ο Μέγας, Αναξαγόρας, Αριστοτέλης, Αχιλλέας, Ηράκλειτος, Ιπποκράτης, Όμηρος, Δημόκριτος, Εμπεδοκλής, Ευκλείδης, Ευριπίδης, Ηλέκτρα, Θαλής, Ιάσωνας, Ιφιγένεια, Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου, Οδυσσέας, Ορφέας, Πάρις, Πύρρος της Ηπείρου, Πλάτων, Σωκράτης.

59.        Εποποιία των τριών βασιλείων «Romance of the Three Kingdoms» (Luo Guanzhong, 1321-1323) Περιγράφει την ιστορία της Κίνας κατά τη διάρκεια της περιόδου των Τριών Βασιλείων (περίπου 220–280 μ.Χ.), με επίκεντρο τους ήρωες και τις μάχες που καθόρισαν την τύχη της αυτοκρατορίας. Εξετάζει τις έννοιες της στρατηγικής, της προδοσίας και της ηρωικής φιγούρας, ενώ ταυτόχρονα συνδυάζει ιστορικές αλήθειες με μυθοπλασία και επική φαντασία. Το κύριο θέμα του μυθιστορήματος είναι «η φύση της ανθρώπινης φιλοδοξίας» και η σχέση μεταξύ πολιτικής και ηθικής, συγκεκριμένα η σύγκρουση μεταξύ του Κομφουκιανού ιδεαλισμού και του σκληρού ρεαλισμού του καθεστώτος. Άλλα κυρίαρχα θέματα περιλαμβάνουν: την άνοδο και τη πτώση του ιδανικού άρχοντα, βρίσκοντας τον ιδανικό υπουργό, τη σύγκρουση μεταξύ του ιδανικού άρχοντα και του απόλυτου κακού και τις σκληρότητες και την αδικία της φεουδαρχικής ή δυναστικής κυβέρνησης. Η αρχική φράση στο μυθιστόρημα "Η αυτοκρατορία, διαιρεμένη εδώ και καιρό, πρέπει να ενωθεί, από καιρό ενωμένη, πρέπει να διαιρεθεί. Έτσι ήταν πάντα" αποτελεί την επιτομή της τραγικής πλοκής. Το μυθιστόρημα παίρνει πολιτικές και ηθικές θέσεις και επιτρέπει στον αναγνώστη να γνωρίζει ποιοι από τους χαρακτήρες είναι ήρωες και ποιοι κακοί, ωστόσο οι ήρωες αναγκάζονται να κάνουν επιλογές, μεταξύ παραπλήσιων ή συμπληρωματικών αξιών και όχι μόνο μεταξύ καλού και κακού. Οι ήρωες γνωρίζουν ότι το τέλος της αυτοκρατορίας καθορίζεται από τον κοσμικό κύκλο διαίρεσης και ενότητας, ωστόσο οι επιλογές τους είναι ηθικές, βασισμένες στην πίστη και τις ιδέες και όχι στο πολιτικό συμφέρον. Κάποιοι θεωρούν ότι  το έργο  πραγματεύεται τις «κυκλικές θεωρίες της δυναστικής παρακμής» και εξηγούν τη «κατάρρευση της τάξης» στο τέλος της δυναστείας των Χαν με «την ακατάλληλη άσκηση της αυτοκρατορικής εξουσίας, την αποσταθεροποιητική επιρροή ομάδων ειδικών συμφερόντων (ευνούχοι, αυτοκρατορικοί φατρίες), τις «αλληλεπικαλυπτόμενες αξιώσεις για νομιμότητα και πολλαπλές σφαίρες εξουσίας». Όπως και να έχει όλα αυτά δίνουν στο έργο μια «αίσθηση επικού μεγαλείου» με τον «συνδυασμό της μεγαλωσύνης και της ματαιότητας».

60.        Kebra Nagast     (διαφόρων – 1322) «Αβησσηνιακό πολιτικοθρησκευτικό έπος». Το κείμενο είναι τουλάχιστον 700 ετών και φέρεται να εντοπίζει την προέλευση της δυναστείας των Σολομώντα και μιας σειράς Αιθίοπων ορθόδοξων μοναρχών.  Η  επιστήμη θεωρεί ότι δεν έχει καμία ιστορική βάση και ότι οι ιστορίες της δημιουργήθηκαν για να νομιμοποιήσουν την κατάληψη της εξουσίας μιας νέας Δυναστείας από τη Δυναστεία Zagwe. Χωρίζεται σε 117 κεφάλαια και είναι σύνθετο έργο. Αποτελεί μια «γιγαντιαία σύνθεση και σύγχυση θρυλικών κύκλων», αφηγούμενο μύθους που τους συσχετίζει με ιστορικά γεγονότα. Παρουσιάζεται υπό μορφή συζήτησης από τους 318 «ορθόδοξους πατέρες» της Α’ Συνόδου της Νίκαιας. Περιέχει μια αφήγηση για το πώς η βασίλισσα του Σαβά (της Αιθιοπίας) συνάντησε τον Σολομώντα της Ιερουσαλήμ και για το πώς η Κιβωτός της Διαθήκης ήρθε στην Αιθιοπία από τον γιο τους Μενελίκ Α'. Εξετάζει επίσης τη μεταστροφή των Αιθίοπων από τη λατρεία του Ήλιου, της Σελήνης και των άστρων σε αυτή του «Κύριου Θεού του Ισραήλ». «Δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό έργο, αλλά είναι η αποθήκη των εθνικών και θρησκευτικών συναισθημάτων της Αιθιοπίας». (Edward Ullendorff - 1967). Έδωσε λογοτεχνική τεκμηρίωση στη νομιμοποίηση μιας νέας δυναστείας που ισχυριζόταν ότι ερχόταν από το ένδοξο παρελθόν.

61.        Το βιβλίο της καλής αγάπης "Libro de buen amor" (Juan Ruiz – 1330) Είναι μια αυτοβιογραφία, γεμάτη αλληγορίες και παραβολές. Ο συγγραφέας μιλά για το πώς αναζήτησε την «καλή αγάπη» (τόσο σαρκική όσο και θρησκευτική) και δείχνει την εξοικείωσή του με την αρχαία, την αραβική και την αυλική λογοτεχνία. Εξηγεί πώς οι άνδρες πρέπει να αναζητούν την Αγάπη που μπορεί να είναι Καλή (el buen amor) ή Ανόητη (el loco amor). Η Καλή Αγάπη είναι του Θεού και προτιμάται από την Ανόητη Αγάπη που κάνει τους ανθρώπους να αμαρτάνουν. Σύνθετο και πολύπλευρο έργο που συνδυάζει ποίηση, πεζογραφία, διάλογο και ηθικά παραμύθια. Ασχολείται με διάφορα θέματα, όπως η  αγάπη, η ανθρώπινη φύση, τα κοινωνικά ήθη και η πνευματική ζωή. Διακρίνεται συχνά για τους ζωντανούς χαρακτηρισμούς και τον ειρωνικό τόνο, καθώς και για το μείγμα αλληγορίας και ρεαλιστικής προσωπογραφίας της μεσαιωνικής ζωής. Το έργο του αντανακλά την πολυπολιτισμικότητα του Τολέδο της εποχής του που δημιουργήθηκε από τη συνύπαρξη μεταξύ Εβραίων, Μουσουλμάνων και Χριστιανών. Η κριτική του στάση απέναντι στον υψηλό κλήρο, όπως και το υπόλοιπο ανάλαφρο και κριτικό περιεχόμενο του βιβλίου του, το κάνει παρόμοιο με τη λογοτεχνία των Γκολιαρντ (βλ. Carmina Burana). «Καλή αγάπη», για τον Juan Ruiz, σήμαινε αγάπη για την ιδιοκτήτρια, την ανύπαντρη γυναίκα, η οποία δεν ήταν ούτε παρθένα ούτε παντρεμένη. Η «κακή αγάπη» ήταν η αγάπη των εργένηδων. Ενώ η πρόθεση του έργου έχει συνήθως επεκταθεί με φιλολογικούς όρους από τη  «τέχνη της αγάπης» ως την «παρωδία» και από «δογματικό έργο» ως την «αισθητική της χαράς». Το ποικιλόμορφο ύφος του έργου, που κινείται μεταξύ σοβαρού προβληματισμού και κωμικών επεισοδίων, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του. Επηρέασε τη μεταγενέστερη ισπανική λογοτεχνία και τους Ισπανούς συγγραφείς της Χρυσής Εποχής όπως ο Θερβάντες.

62.        Το Δεκαήμερο (Τζιοβάννι Βοκάκιο – 1354) Είναι δομημένο ως ένα πλαίσιο που περιέχει 100 ιστορίες που αφηγείται μια ομάδα επτά νεαρών γυναικών και τριών νεαρών ανδρών, που έχουν καταφύγει σε μια απομονωμένη βίλα λίγο έξω από τη Φλωρεντία για να γλιτώσουν από τον Μαύρο Θάνατο, που έπληττε την πόλη. Πολλές λεπτομέρειες διατρέχονται από μεσαιωνικό μυστικισμό. Πιστεύεται ευρέως ότι οι επτά νεαρές γυναίκες προορίζονται να αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις βασικές (Σοφία, Δικαιοσύνη, Εγκράτεια και Σθένος) και τις τρεις θεολογικές Αρετές (Πίστη, Ελπίδα και Φιλανθρωπία) και ότι οι τρεις άνδρες αντιπροσωπεύουν την κλασική ελληνική τριμερή διαίρεση της ψυχής (Λόγος, Πνεύμα και Όρεξη). Ιστορίες αγάπης που έχουν από ερωτικές μέχρι και τραγικές στιγμές πλήρεις χαρίσματος, αστείων και μαθημάτων ζωής . Ένα παράδειγμα δίνουμε από την 9^η ιστορία της 7^ης μέρας. Η Λυδία, η σύζυγος του Νικόστρατου, αγαπά τον Πύρρο, ο οποίος, για να βεβαιωθεί γι' αυτό, απαιτεί από αυτήν την εκπλήρωση τριών προϋποθέσεων, η οποία και τις εκπληρώνει όλες. Επιπλέον, κάνει έρωτα μαζί του, παρουσία του Νικόστρατου, τον οποίο πείθει ότι όλα όσα βλέπει δεν είναι αληθινά. Η ιστορία αυτή είναι συνδυασμός δύο πρώιμων- γαλλικού & λατινικού - λαογραφικών μοτίβων. Η Εκκλησία, λόγω του μεγάλου αριθμού ερωτικών και αντικληρικών ιστοριών, το καταδίκασε αμέσως ως ανήθικο έργο και επιζήμιο για την εξουσία της, επιμένοντας στην παραίτηση του συγγραφέα από αυτό. Ο Βοκάκιο, που πιέστηκε υπερβολικά, εκμυστηρεύτηκε το πρόβλημα του  στον Πετράρχη, ο οποίος σε μια απαντητική επιστολή τον εμπόδισε να κάψει το «Δεκαήμερο». Το 1559 το βιβλίο συμπεριλήφθηκε στο Ευρετήριο των Απαγορευμένων Βιβλίων και στη συνέχεια κυκλοφόρησε με μεγάλες λογοκριμένες περικοπές.

63.        Διευθυντήριο «Divan»  (Χαφέζ, 1368-1380) Περιλαμβάνει τα πιο γνωστά ποιήματα του Χαφέζ. Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα είναι στα περσικά, αλλά υπάρχουν μερικά ποιήματα μακαρονικής γλώσσας (στα περσικά και αραβικά) και πολλά σε αραβικά Ghazal (μια μορφή ερωτικού ποιήματος ή ωδής, που συχνά πραγματεύεται θέματα πνευματικής και ρομαντικής αγάπης. Μπορεί να γίνει κατανοητό ως ποιητική έκφραση τόσο του πόνου της απώλειας όσο και του χωρισμού από την αγαπημένη και της ομορφιάς της αγάπης παρά τον πόνο). Το πιο σημαντικό μέρος αυτού του Divan είναι τα Ghazals. Κανένας άλλος Ιρανός ποιητής δεν έχει υποβληθεί σε τέτοια ανάλυση και ερμηνεία όπως ο Χαφέζ. Είχε τεράστια επιρροή στην επόμενη ομάδα στιχουργών. Από την τελευταία δεκαετία του 14ου αιώνα μέχρι τη δημοσίευσή του στην Καλκούτα το 1791, το βιβλίο γράφτηκε και αντιγράφηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο λογοτεχνικό έργο. Ο αριθμός των χειρόγραφων του είναι περίπου 1700, τα οποία είναι διάσπαρτα όχι μόνο σε όλο το Ιράν, αλλά και σε άλλες περιοχές όπου ομιλείτε η περσική γλώσσα και σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Ως προς τον αριθμό του περσόφωνου κοινού, ξεπέρασε τα περισσότερα έργα της περσικής λογοτεχνίας. Οι δημοσιεύσεις των έργων του Χαφέζ περιλαμβάνουν ημιτελείς, πλήρεις, άκριτες και κριτικές συλλογές, λιθογραφία, καλλιγραφία και τυπογραφία. Η επιρροή του Χαφέζ στις ζωές των Ιρανών μπορεί να φανεί στη συνεχιζόμενη δημοτικότητα των ποιημάτων του από τις προηγούμενες γενιές μέχρι σήμερα και στη χρήση αυτών των ποιημάτων στις καθημερινές συζητήσεις. Αυτή η αθανασία και η δημοτικότητα προκάλεσαν έναν μοναδικό προβληματισμό στον πολιτισμό και την τέχνη των Περσών δημιουργών που έχει αντικατοπτριστεί στα έργα πολλών καλλιγράφων, καλλιτεχνών, υφαντών χαλιών και ζωγράφων.

Canzone-323-grifo-queriniana-G-V-15-f96v-f97r-c1390s

64.        Το βιβλίο των τραγουδιών «Il Canzoniere» (Φραγκίσκος Πετράρχης – 1374) Αν και το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του Πετράρχη ήταν στα λατινικά, το Canzoniere γράφτηκε στη δημοτική γλώσσα, μια γλώσσα του εμπορίου, παρά την άποψη του Πετράρχη ότι τα ιταλικά ήταν λιγότερο επαρκή για έκφραση. Από τα 366 ποιήματά του, η συντριπτική πλειοψηφία είναι σε μορφή σονέτου (317). Το θέμα τους είναι η αγάπη του ποιητή για τη Λάουρα. Ο πιο προφανής σκοπός του έργου είναι να επαινέσει τη Λάουρα, ωστόσο είναι παρόντα ερωτήματα της εποχής του, σχετικά με την επιθυμία, την αρετή της αγάπης σε σχέση με τη χριστιανική θρησκεία. Οι αντιθέσεις είναι επίσης το κλειδί για τη σειρά και κατά μία έννοια αντιπροσωπεύουν την αναζήτηση ισορροπίας του Πετράρχη. Αυτό οδηγεί στο ουσιαστικό παράδοξο της Πετραρχικής αγάπης, όπου αυτή είναι επιθυμητή αλλά επώδυνη: η διακύμανση μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων είναι ένα μέσο έκφρασης αυτής της αστάθειας. Η αλλαγή του μυαλού του ανθρώπου και το πέρασμα του χρόνου είναι επίσης κεντρικά θέματα, όπως και η θεώρηση της ίδιας της τέχνης της ποιητικής δημιουργίας. Μερικά άλλα θέματα είναι η επιθυμία, η απομόνωση, η ανεκπλήρωτη αγάπη και η ματαιοδοξία της νεότητας. Τα ποιήματα γράφτηκαν σε μια περίοδο σαράντα ετών, με το αρχαιότερο να χρονολογείται λίγο μετά το 1327 και το πιο νέο γύρω στο 1368. Οι δύο ενότητες της ακολουθίας που χωρίζονται με τον θάνατο της Laura έχουν παραδοσιακά χαρακτηριστεί "In vita" (Στη ζωή) και "In morte" (Στο θάνατο) αντίστοιχα, αν και ο Πετράρχης δεν έκανε καμία τέτοια διάκριση. «Η μοναδική μεγαλύτερη επιρροή στην ερωτική ποίηση της Ευρώπης της Αναγέννησης μέχρι και τον δέκατο έβδομο αιώνα» (Spiller).

65.        Οι ιστορίες του Καντέρμπουρι   (Geoffrey Chaucer – 1387) Δύο σε πεζό κείμενο και 22 σε αφηγηματικά ποιήματα. περιγράφουν την εικόνα μιας κοινωνίας σε αστάθεια, σήψη και παρακμή, που κανείς δεν ξέρει προς τα που πηγαίνει. Έχει μεγάλη αξία ο παραλληλισμός με το παγκόσμιο "γιγνεσθαι' στις μέρες μας. Δυστυχώς ο σύγχρονος Τσόσερ δεν έχει εμφανιστεί ακόμη για να περιγράψει την τρέλλα, αβεβαιότητα, και παρακμή ιδεών, αξιών και δογμάτων της σύγχρονης κοινωνίας. Αναφέρονται στον έρωτα, την προδοσία και την απληστία, σε ιστορίες μοιχείας, και παρουσιάζουν όχι μόνο τις συνθήκες και τα ήθη της κοινωνίας  αλλά και τις κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες της εποχής. Επισημαίνεται ο ρόλος του έργου στη διαμόρφωση της αγγλικής λογοτεχνικής γλώσσας και στην αύξηση της πολιτιστικής της σημασίας, με τη χρήση της δημοτικής γλώσσας, σε μια εποχή που οι κυρίαρχες λογοτεχνικές γλώσσες ήταν ακόμη τα παλαιά γαλλικά (της Νορμανδικής κατάκτησης) και τα λατινικά. Η γυναίκα από το Μπαθ, είναι μια από τις λίγες γυναίκες αφηγήτριες στις Ιστορίες του Καντέρμπουρι. Έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο για προσκυνήματα, παντρεύτηκε πέντε φορές και είχε πολλούς εραστές στα νιάτα της. Έχει γνώση της Βίβλου και χρησιμοποιεί πολλά παραθέματα για να υποστηρίξει τις απόψεις της και να αιτιολογήσει τη σεξουαλική της συμπεριφορά: λέει ότι απολαμβάνει το σεξ και δεν ντρέπεται γι' αυτό - σε αντίθεση με τη μεσαιωνική αντίληψη που το θεωρούσαν δικαιολογημένο μόνο για τεκνοποίηση. Στην ιστορία του διαχειριστή (παραλλαγή από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου), ο Φοίβος - πολεμιστής, μουσικός, όμορφος και ευγενικός νέος - έχει ένα κοράκι, το οποίο είναι ολόλευκο και είχε μάθει να μιλά και να τραγουδά. Έχει επίσης μια σύζυγο, την οποία λατρεύει αλλά κλεισμένη στο σπίτι του επειδή ζηλεύει υπερβολικά. Ο διαχειριστής σημειώνει ότι κανείς δεν μπορεί να δαμάσει ένα πλάσμα και να αφαιρέσει την ουσιαστική του φύση. Η γυναίκα του Φοίβου βρήκε έναν εραστή. Το κοράκι, αφού είδε τη μοιχεία του αποκαλύπτει την απιστία της και αυτός εξαγριωμένος τη σκοτώνει. Μετά όμως μετανιώνει και αρχίζει να κατηγορεί το κοράκι και το καταριέται. Από τότε  αυτά μαύρισαν και άρχισαν να κράζουν. Στο τέλος, ο διαχειριστής συμβουλεύει τους ακροατές του να μη μιλούν απερίσκεπτα και τελειώνει λέγοντας ότι είναι καλύτερο να κρατάει κανείς τη γλώσσα του και να μην λέει τίποτε κακόβουλο ακόμη κι αν είναι αλήθεια. Στην ιστορία του γηραιού ιππότη Τζένιουαρι (παραλλαγή από τις 1001 νύχτες) που ακούει μόνο τις κολακείες ενός συκοφάντη φίλου του και αγνοεί τη συμβουλή των αδελφών του παντρεύεται την 20χρονη πανέμορφη Μέι (Μάιος) Στη γαμήλια γιορτή ο νεαρός ακόλουθος Ντέμιαν, ερωτεύεται τη Μέι, η οποία ανταποκρίνεται στον έρωτά του. Στη πορεία του μύθου ο γέρος ιππότης τυφλώνεται, αλλά παρόλα αυτά καταφέρνει να κρατά πάντα υπό έλεγχο τη νεαρή σύζυγο, καθώς τη ζηλεύει υπερβολικά. Μια μέρα, η Μέι καταφέρνει να συνεννοηθεί με τον Ντέμιαν να συναντηθούν σε μια αχλαδιά στον ιδιωτικό κήπο που είχε φτιάξει ο γέρος ιππότης για τη νεαρή γυναίκα του. Καθώς ο ιππότης και η Μέι βρίσκονται στον κήπο, εκείνη του ζητά να της κόψει ένα αχλάδι. Αυτός απαντά ότι δεν βλέπει, αλλά την αφήνει να σκαρφαλώσει στο δέντρο για να κόψει μόνη της. Ο Ντέμιαν την περιμένει εκεί πάνω και οι δύο νέοι επιδίδονται σε ερωτική ευδαιμονία στα κλαδιά της αχλαδιάς. Ωστόσο, υπάρχουν άλλοι δύο μάρτυρες: ο Πλούτων και η Προσερπίνα. Ο Πλούτων αποκαθιστά την όραση του ιππότη, ο οποίος βλέπει τους δύο εραστές γυμνούς πάνω στο δέντρο. Ωστόσο, η Μέι έχει έτοιμη μια δικαιολογία χάρη στην παρέμβαση της Προσερπίνας: ισχυρίζεται ότι έμαθε ότι θα έβρισκε το φως του, αν αυτή πάλευε με έναν άνδρα πάνω σε ένα δέντρο και ότι αυτό που αντίκρισε ήταν στην πραγματικότητα ένα τέχνασμα της όρασης που μόλις επανήλθε. Τελικά  τον κάνει να μην πιστεύει αυτό που είδε με τα μάτια του και χαρούμενος με την απρόσμενη ανάρρωσή του επιστρέφει μαζί της στο σπίτι τους. Σε άλλη ιστορία, της δοκιμαζόμενης ταπεινής Γκριζέλντα εμφανίζεται ο αντίποδας της ισχυρής προσωπικότητας της Γυναίκας από το Μπαθ. Ωστόσο, οι δύο ιστορίες δεν είναι πραγματικά αντίθετες: η Γκριζέλντα δεν είναι πρότυπο που πρέπει να ακολουθηθεί, αντίθετα: «Κανένας παντρεμένος άντρας δεν πρέπει να δοκιμάσει την υπομονή της γυναίκας του στην προσπάθεια να βρει τη Γκριζέλντα: θα αποτύχει». Τέλος δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την ιστορία του πωλητή συχωροχαρτιών, που είναι ένα υποκριτικό και αδίστακτο άτομο, που δεν πιστεύει καν στις θαυματουργές δυνάμεις των (ψεύτικων) λειψάνων αγίων και των επίσημων εγγράφων - που συγχωρούν τις αμαρτίες - που πουλάει. Επιθυμεί τα χρήματα χωρίς να τον ενδιαφέρει από που προέρχονται και καυχιέται για τον τρόπο εξαπάτησης των θυμάτων του, για τα οποία αισθάνεται περιφρόνηση.

66.        Ουτοπία (Τόμας Μορ – 1516)    Ο τίτλος που είχε δώσει ο Μορ στο έργο του ήταν Nusquam, αλλά με την παρέμβαση του Έρασμου εμφανίστηκε ως Utopia. Είναι ένα φανταστικό νησί στο οποίο η ευδαιμονία έχει επιτευχθεί. Το νησί δεν έχει ακριβείς γεωγραφικές συντεταγμένες, αλλά δεν βρίσκεται μακριά από την Ευρώπη και σε αυτό ακμάζουν 54 καλά ρυμοτομημένες και ομοιόμορφες πόλεις. Ο Μορ φαντάζεται μια ιδανική κοινωνία ισότητας, κοινοκτημοσύνης, θρησκευτικής ανοχής, με εξάωρη εργασία, χωρίς χρήματα, δικηγόρους και εκμετάλλευση. Οι κάτοικοι ευημερούν χωρίς περιττές πολυτέλειες, δεν έχουν ιδιωτική περιουσία, φροντίζουν για τη δίκαιη κατανομή των αγαθών, διασκεδάζουν σε δείπνα με τη συνοδεία μουσικής, έχουν ένα άρτιο σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, διατυπώνει τις επιφυλάξεις του για το κατά πόσο είναι δυνατή η αφθονία αγαθών χωρίς την ύπαρξη κινήτρων και ανησυχεί για την αδιαφορία των οκνηρών που θα επιβαρύνει τους εργατικούς. Τελικά μεταθέτει την πραγμάτωση της ουτοπίας του στο απώτερο μέλλον «όταν όλοι οι άνθρωποι θα είναι καλοί». ενσωματώνει ηθικά αξιώματα της φιλοσοφίας των Στωικών και του Επίκουρου, αλλά επηρεάζεται κυρίως από την Πολιτεία και τους Νόμους του Πλάτωνα, τα Πολιτικά του Αριστοτέλη, καθώς και από τα έργα του Πλούταρχου και του Κικέρωνα. Στις λογοτεχνικές μελέτες του 20ου-21ου αιώνα, οι ουτοπίες, όπως και οι δυστοπίες, θεωρούνται μεταξύ των ειδών της επιστημονικής φαντασίας. Ο K. Römer πρότεινε τον ακόλουθο ορισμό του λογοτεχνικού είδους: η ουτοπία είναι μια λεπτομερής περιγραφή μιας φανταστικής κουλτούρας που παρέχει στον αναγνώστη μια εικόνα μιας εναλλακτικής πραγματικότητας για την κριτική της δικής τους νεωτερικότητας από διανοητική και συναισθηματική σκοπιά. Εάν ο συγγραφέας ή/και οι αναγνώστες, αντιλαμβάνονται την περιγραφόμενη πραγματικότητα ως σημαντικά ανώτερη από την αντικειμενική πραγματικότητα, είναι ευτοπία (δηλαδή «πραγματική» ουτοπία). Αν η πραγματικότητα που περιγράφεται είναι ζοφερή και σημαντικά κατώτερη από την αντικειμενική πραγματικότητα, είναι μια δυστοπία, δηλαδή μια αντιουτοπία. Συνήθως διακρίνουμε τις «ουτοπίες ανασυγκρότησης», που περιλαμβάνουν έναν ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και τις «ουτοπίες διαφυγής» από την κοινωνική πραγματικότητα. Η ουτοπία, ως μία από τις μοναδικές μορφές κοινωνικής συνείδησης, έχει παραδοσιακά ενσωματώσει χαρακτηριστικά όπως η κατανόηση του κοινωνικού ιδεώδους, η κριτική του υπάρχοντος συστήματος και οι προσπάθειες πρόβλεψης του μέλλοντος της κοινωνίας. Στη σύγχρονη επιστήμη διακρίνεται η ουτοπία από τον ουτοπισμό. Ο ουτοπισμός, ως τύπος συνείδησης, είναι φαινομενικά έμφυτος στην ανθρώπινη φύση και εκφράζεται με διάφορες μορφές ονείρων για τον παρόν ή τον μελλοντικό ιδανικό κόσμο (συμπεριλαμβανομένου του παραδείσου - Pays de Coquaigne, The Land of Cockaigne, Kraj Kròla Goždzika, Schlaraffenland, Luilekkerland, «μια χώρα με ποτάμια γάλακτος και όχθες ζελέ» κ.λπ.), χωρίς θετική πραγματοποίηση. Η ουτοπία ως λογοτεχνικό είδος και κοινωνικοπολιτικό εγχείρημα αναδύθηκε μετά την Αναγέννηση, με την αλλαγή της ανθρώπινης αντίληψης για την ιστορία. Η ουτοπία συνδέεται με τον προοδευτισμό, αλλά μπορεί να στραφεί στο παρελθόν (π.χ. «πρωτόγονος κομμουνισμός» ή «χαμένος παράδεισος»). Η εικόνα μιας ουτοπικής κοινωνίας συνδέεται με την εικόνα του μέλλοντος και επομένως μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική ανάπτυξη. Από τον 19ο αιώνα, οι έννοιες της «ουτοπίας» και του «σοσιαλισμού» έχουν συνδεθεί σε μεγάλο βαθμό στη δημόσια συνείδηση ​​και τις κοινωνικές επιστήμες. «Από γενναιόδωρα όνειρα έρχονται ευεργετικές πραγματικότητες. Η ουτοπία είναι η βασική αρχή κάθε προόδου και η απόπειρα για ένα καλύτερο μέλλον» (Ανατόλ Φρανς) - «Η ουτοπία δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, ένα είδος ανέφικτης τελειότητας…αλλά η διηνεκής εκδίπλωση και πραγμάτωση της ουσίας του ανθρώπου, η ανεμπόδιστη εξέλιξη των δημιουργικών ικανοτήτων του, η υπέρβαση των συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών που αποτελούν τροχοπέδη της εξέλιξης, το ανέφικτο που τείνει να γίνει εφικτό» (Ερνστ Μπλοχ) - «Αν ένας χάρτης του κόσμου δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία, δεν αξίζει ούτε μια ματιά μας, γιατί αφήνει απ’ έξω τη μοναδική χώρα στην οποία φτάνει πάντα η ανθρωπότητα. Κι όταν φτάνει εκεί η ανθρωπότητα, αγναντεύει πιο πέρα και, βλέποντας μια χώρα καλύτερη, σαλπάρει» (Όσκαρ Ουάιλντ). Στη σύγχρονη εποχή τη θέση των ουτοπιών έχουν πάρει οι ραγδαία εξελισσόμενοι κόσμοι της μαζικής κουλτούρας, της κατανάλωσης, της τεχνολογίας και της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας. Εκφραζόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια η άποψη ότι η σύγχρονη μορφή της παγκοσμιοποίησης ως μεταϊστορικού φιλελευθερισμού είναι από μόνο του ουτοπικό. Όμως ήρθε η ζωή, που ξεπερνά και την πλουσιότερη φαντασία με τον Τραμπ, τους θιασώτες και μιμητές του, αλλά και τους πολυπληθείς οπαδούς του (που εκμεταλλεύονται τους αναφερθέντες εξελισσόμενους κόσμους) σε παγκόσμιο επίπεδο που πιθανόν να οδηγήσει σε μια πραγματική δυστοπία.