Προτάσεις ανάγνωσης (208-220), έργων δημοσιευμένων απο το 1886 έως το 1891

 The Three Ages of Woman. Gustav Klimt.1905

208.      Ο γιος της δούλας (Αύγουστος Στρίντμπεργκ – 1886) Έχοντας κάνει 3 γάμους & ζήσει 3 διαζύγια, λόγω του θυελλώδη και ασταθούς χαρακτήρα του που βρισκόταν σε μια διαρκή αναζήτηση του απόλυτου, «περνάει» αυτά τα χαρακτηριστικά στους ήρωες των έργων του, που είναι σχεδόν αυτοβιογραφικά. Αυτό ισχύει και για το "γιό της δούλας". Επηρεασμένος από Kierkegaard, τον Nietzsche, τον Rousseau και τον Fourier, περιπλανιέται μεταξύ ρομαντισμού, μυστικισμού, αθεϊσμού και κοινωνικής κριτικής. «Οι παραισθήσεις, οι φαντασιώσεις και τα όνειρα είναι πολύ αληθινά για μένα. Αν δω το μαξιλάρι μου να παίρνει διαφορετικές ανθρώπινες μορφές, τότε αυτές οι μορφές υπάρχουν. Και αν κάποιος μου πει ότι υπάρχουν μόνο στη φαντασία (μου), τότε θα του πω: Μόνο εσύ το λες! Αυτό που βλέπει το εσωτερικό μου μάτι είναι το πιο σημαντικό για μένα!» «Η γυναίκα θ' ασκήσει πάνω στη ζωή του Στρίντμπεργκ μια αλλόκοτη και αντιφατική έλξη... Έχει συνειδητοποιήσει όσο κανένας άλλος το δραματικό, το σχεδόν μοιραίο βάρος του θηλυκού στοιχείου μέσα στη ζωή... Έβλεπε στην πάλη άντρα – γυναίκας, μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου».(Άγγ. Τερζάκης). Η "μάχη των φύλων", ως μια προαιώνια και αδιάλειπτη μονομαχία άντρα και γυναίκας, βρίσκει την πλήρη έκφρασή της σε πολλά από τα έργα του Στρίντμπεργκ.               

209.      Ροβήρος ο Κατακτητής  (Ιούλιος Βερν – 1886) Το όνομα προέρχεται από τη λατινική ονομασία για την έμμισχο βελανιδιά, «quercus robur», που μεταφορικά σημαίνει «δύναμη».  Στο μυθιστόρημα, η εικόνα του Ροβήρου είναι διφορούμενη. Από τη μία πλευρά, εμφανίζεται ως ένας σκληρός άνθρωπος, που ενεργεί με το «δίκαιο» του δυνατού, απαγάγει μέλη της επιστημονικής λέσχης, δεν τους δίνει ελευθερία τους, είναι εμμονικός με την εκδίκηση μετά την καταστροφή του «Άλμπατρος». Από την άλλη πλευρά, διασώζει αιχμαλώτους στη Δαχομέη και ναυαγούς στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ο Ροβήρος λέει ότι τα έθνη δεν είναι ακόμη έτοιμα να ενωθούν και διαμηνύει στο πλήθος ότι θα πρέπει να επιδιώκει την εξέλιξη και όχι την επανάσταση. Συνεχίστηκε με το "Άρχοντα του κόσμου" (1904)        

 210.      Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς (Λέων Τολστόι – 1886) Στη νουβέλα των πενήντα οκτώ σελίδων και δώδεκα ενοτήτων, ο Τολστόι δίνει μια, όπως θεωρείται, καταπληκτική περιγραφή της αναστάτωσης και της εσωτερικής κρίσης που προκαλεί στον άνθρωπο η παρουσία του θανάτου.  «Ύστερα από το γεύμα, κατά τις επτά το βράδυ, μπήκε στο δωμάτιο η Πρασκόβια Φιοντόροβνα (σύζυγος). Φορούσε βραδινή τουαλέτα, λες και θα πήγαινε σε χορό. Τα πελώρια στήθη της φούσκωναν μέσα από τον κορσέ και τα μάγουλά της ήταν πασαλειμμένα πούντρες. Άρχισε να δικαιολογείται πως τάχα αυτή δεν ήθελε να πάει στο θέατρο, μα δε γινόταν αλλιώς, γιατί το θεωρείο ήταν κρατημένο από τον Περιστρώφ (ο ανακριτής και μέλλων γαμπρός τους). Πρόβαλε στο δωμάτιο και η κόρη του. Ήταν στολισμένη, με μισόγυμνο το νεανικό της κορμί. Το δικό του κορμί τού προξενούσε τόσα βάσανα, ενώ εκείνη το δικό της τ΄ έδειχνε σε όλους. Ήταν γερή, δυνατή, ίσως ερωτευμένη, και αγανακτούσε γι αυτή την αρρώστια, τον πόνο και το θάνατο που στέκονταν εμπόδιο στην ευτυχία της. Τελικά είμαστε μόνοι». Η νουβέλα, σύμφωνα με την Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ (1958) παρουσιάζει ένα θέμα που αργότερα γίνεται κεντρικό στο έργο του συγγραφέα: την μεταστροφή των ανθρώπων εκείνων που, ενώ ανήκουν στις προνομιούχες τάξεις, αντιλαμβάνονται την κοινωνική αδικία, την ηθική ποταπότητα και την ψευτιά του περιβάλλοντός τους. Στο έργο  φανερώνονται σε όλη τους την οξύτητα και οι αντιφάσεις του Τολστόι. Από τη μια παρουσιάζει τον ήρωα, που «φωτίστηκε», να κόβει κάθε δεσμό με την τάξη του, εξαιτίας της διαφθοράς και της σκληρότητάς της. Από την άλλη, γίνεται φανερή η προσπάθεια του συγγραφέα να το αναγάγει σε γενικότερη τάση.                                                                                                          

211.      Διηγήματα (Αντόν Τσέχοφ – 1886) Τα έτη 1885-1886 σηματοδότησαν την ακμή του Τσέχοφ ως συγγραφέα σύντομων, γενικά  χιουμοριστικών ιστοριών. Εκείνη την εποχή, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε, έγραφε μια ιστορία την ημέρα. Οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι θα παρέμενε σε αυτό το είδος, αλλά την άνοιξη του 1886 έλαβε μια επιστολή από τον διάσημο Ρώσο συγγραφέα Ντμίτρι Γκριγκόροβιτς, στην οποία τον επέκρινε ότι σπαταλά το ταλέντο του: «Καλύτερα να λιμοκτονήσετε, όπως λιμοκτονήσαμε εμείς στην εποχή μας, φυλάξτε τις εντυπώσεις σας για στοχαστική εργασία (...) Ένα τέτοιο έργο θα εκτιμηθεί εκατό φορές περισσότερο από εκατοντάδες υπέροχες ιστορίες διάσπαρτες σε διαφορετικές χρονικές στιγμές στις εφημερίδες». Στη χώρα μας κυκλοφορήσαν το 2000 από τις εκδόσεις Θεμέλιο,  σε ενιαία έκδοση 44 από αυτές τις ιστορίες.

212.      Θραύσματα του έπους  (Γιάροσλαβ Βρχλίτσκι, 1878-1906) Ελεύθερα γραμμένος κύκλος επικών και λυρικών ποιημάτων που προσπαθεί να απεικονίσει την πρόοδο της ανθρωπότητας και την πορεία προς τον ουμανισμό. Οι τεράστιες ποιητικές συλλογές που περιέχουν σχεδόν όλη την επική ποίηση του Vrchlický δεν είναι χρονολογικά ταξινομημένες. Θεωρείται ένα από τα βασικά έργα της τσέχικης λογοτεχνίας και φημίζεται για το βαθύ φιλοσοφικό βάθος και τη λυρική ομορφιά του.  

“Ἐδῶ στὴ Γαλλία ποὺ κάθουμαι, ποτές, ὄχι! ποτὲς κανένας μου φίλος – ἀλήθεια εἶναι, καὶ πρέπει νὰ τὸ πῶ – μήτε θύμωσε, μήτε τὰ χάλασε μαζί μου, μήτε μοῦ τὸ βάσταξε βαρί, μήτε μιὰ γροθιὰ μοῦ ἔδωσε στὴ ζωή μου. Ἂν καὶ δὲ συφωνούσανε πάντα οἱ ἰδέες μας, συφωνούσανε οἱ καρδιές μας. Τὸ φέρσιμό μας εἶναι πάντα τῆς ἀθρωπιᾶς. Γίνεται τέτοια μονοτονία; Βαρέθηκα τὴν τύχη μου. Θὰ φιλήσω τὸν πρῶτο ποὺ θὰ μὲ βρίσῃ. Καβγάδες δίψασε ἡ ψυχή μου. Εἶναι καιρὸς ποὺ μοῦ τρώει σὰ λιγούρα τὴν καρδιά μου. Λαχτάρα μ’ ἔπιασε νὰ ξαναδιῶ τὴ μάννα μου – τὴν Ἑλλάδα! Ὁ νοῦς μου μεγάλα γυρέβει. Θέλω δόξα καὶ γροθιές!” (Γιάννης Ψυχάρης, «Το Ταξίδι μου» 1888)

213.      Η πείνα (Κνουτ Χάμσουν – 1890) Περιγράφει τις προσπάθειες του ήρωα, που πασχίζει να επιβιώσει γράφοντας άρθρα για εφημερίδες, τα οποία θα του επιτρέψουν να καλύψει τις στοιχειώδεις ανάγκες του. Δεν τα καταφέρνει όμως πάντα. Με την κοινωνική, φυσική και πνευματική του κατάσταση σε διαρκή εξασθένηση, περιπλανιέται στους δρόμους, βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σε παραισθήσεις και στην παράνοια. Δύσκολα διατηρεί τον σεβασμό προς τους άλλους ανθρώπους και τον εαυτό του. Η πείνα τον κατευθύνει σε ενέργειες που τον γεμίζουν ενοχές. "Πατέρας της σύγχρονης σχολής λογοτεχνίας σε κάθε πτυχή του - την υποκειμενικότητά του, την αποσπασματικότητά του, τη χρήση των αναδρομών στο παρελθόν, το λυρισμό του. Ολόκληρη η μοντέρνα σχολή της μυθοπλασίας τον εικοστό αιώνα έχει τις ρίζες της στον Χάμσουν" (I.B.Singer – 1967). Ο Τόμας Μαν τον περιέγραψε ως «απόγονο των Φιόντορ Ντοστογιέφσκι και Φρίντριχ Νίτσε. Ο Άρθουρ Κέσλερ ήταν θιασώτης των ερωτικών ιστοριών του.                                                                                                              

214.      Αξέλ      (Ωγκύστ ντε Βιλιέ ντε λ'Ιλ-Αντάμ – 1890) Ένα ποιητικό και φιλοσοφικό δράμα που εξετάζει την έννοια του ρομαντισμού, του ιδεαλισμού και της αυτοκαταστροφής. Διαπραγματεύεται την έντονη εσωτερική σύγκρουση ενός ανθρώπου που αντιπαρατίθεται στην πραγματικότητα για να ακολουθήσει τις πνευματικές του αναζητήσεις, προκαλώντας ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπινου πνεύματος. Επηρεάστηκε από τη συμμετοχή του στην Παρισινή Κομμούνα, τη Γνωστική φιλοσοφία του Χέγκελ, καθώς και τα έργα του Γκαίτε και του Βίκτωρα Ουγκώ. Ξεκινά σε ένα απόκρυφο κάστρο. Ο Βυρωνικός ήρωας Axël συναντά μια Γερμανίδα πριγκίπισσα. Μετά από μια αρχική σύγκρουση, ερωτεύονται. Μιλούν για τα καταπληκτικά ταξίδια που σχεδιάζουν να κάνουν. Αλλά συνειδητοποιούν ότι η ζωή δεν θα ανταποκριθεί ποτέ στα όνειρά τους. Στη συνέχεια αυτοκτονούν. Η πιο διάσημη ατάκα του έργου είναι η φράση του Αξέλ "Vivre? les serviteurs fermant cela pour nous" ("Ζώντας; Οι υπηρέτες μας θα το κάνουν αυτό για εμάς").

215.      Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ (Όσκαρ Ουάιλντ – 1890) Αρχικά εκδόθηκε στο περιοδικό Lippincott's Monthly Magazine μαζί με άλλα πέντε μυθιστορήματα. Στη συνέχεια ο Ουάιλντ προχώρησε σε εκτεταμένη αναθεώρηση του έργου, προσθέτοντας έξι νέα κεφάλαια για την έκδοσή του σε βιβλίο την επόμενη χρονιά.            Αλλόφρων επειδή η ομορφιά του θα χαθεί ενώ του πορτραίτου θα διατηρηθεί ανέπαφη, κάνει άθελά του μία συμφωνία με τον Διάβολο, σαν άλλος Φάουστ, σύμφωνα με την οποία ο πίνακας θα φέρει τα σημάδια του χρόνου, της φθοράς και του έκλυτου βίου του, ενώ αυτός θα παραμένει πάντοτε νέος και όμορφος. Σίβυλλα— μία όμορφη και ταλαντούχα ηθοποιός, την οποία ερωτεύεται ο Ντόριαν. Η αγάπη της για τον νέο την καθιστά ανίκανη να παίξει, καθώς πλέον δεν βρίσκει ευχαρίστηση στον ψεύτικο έρωτα του θεάτρου. Αυτοκτονεί όταν ο Ντόριαν της λέει ότι δεν την αγαπάει πλέον.                                                                                            

216.      Απλοί στίχοι (Χοσέ Μαρτί – 1891) Μια από τις πιο διάσημες ποιητικές συλλογές του. Παρουσιάζει τις απόψεις του για την αγάπη, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη με σαφήνεια και απλότητα. Το στυλ εδώ είναι άμεσο, κομψό και προσιτό, συνδυάζοντας τον λυρισμό με βαθιά ηθικά και πολιτικά θέματα. Η ποίηση του είναι αναπόσπαστο μέρος του μοντερνιστικού κινήματος, συνδυάζοντας παραδοσιακές φόρμες με μια νέα ποιητική φωνή που προσπάθησε να εμπνεύσει την κοινωνική αλλαγή. Το έργο είναι γεμάτο με πλούσιο συμβολισμό και τα θέματα του για τα παγκόσμια ανθρώπινα δικαιώματα, την ανεξαρτησία και την αισιοδοξία επηρεάζουν τους αναγνώστες ακόμη και σήμερα.

217.      Μυρικά (Τζιοβάνι Πάσκολι – 1891) Συλλογή ποιημάτων που χαρακτηρίζεται από τη συναισθηματική ένταση και την εξαιρετική παρατηρητικότητα της φύσης και του ανθρώπινου κόσμου. Αυτές οι συνθέσεις εξερευνούν την ύπαιθρο, βιώνουν τις εποχές και την εναλλαγή τους, συσχετίζουν τους ρυθμούς της αγροτικής εργασίας, αναζητούν το ανθισμένο λουλούδι, παρατηρούν την απομονωμένη φωλιά. Η συλλογή αντλεί από καθημερινά αντικείμενα, το μεταβαλλόμενο τοπίο, την Ανθρωπόκαινο, τους αποξενωμένους και τον φυσικό κόσμο για να εξερευνήσει τη σχέση της ανθρωπότητας με τη φύση και με τον σύγχρονο κόσμο. Χρησιμοποιεί την ποίηση για να εκφράσει προσωπικά του βιώματα, ενσωματώνοντας στοιχεία συμβολισμού και ρομαντισμού.                                                                                                                                 

218.      Έντα Γκάμπλερ (Χένρικ Ίψεν – 1891)       Σχετικά με τον τίτλο, ο Ίψεν έγραψε: «Η πρόθεσή μου να δώσω αυτό το όνομα ήταν να δείξω ότι η Έντα ως προσωπικότητα πρέπει να θεωρείται περισσότερο κόρη του πατέρα της από ότι σύζυγος του συζύγου της». Η  Έντα δεν είναι ούτε λογική, ούτε τρελή. Η ευφυία της είναι «δαιμονική», γιατί αυτό την χαρακτηρίζει εσωτερικά, την ευχαριστεί και την εκφράζει. Οι στόχοι και τα κίνητρά της έχουν μια μυστική, προσωπική λογική από μόνα τους. Παίρνει αυτό που θέλει, αλλά αυτό που θέλει δεν είναι κάτι που οι φυσιολογικοί άνθρωποι θα παραδέχονταν (τουλάχιστον όχι δημοσίως) ότι τους είναι επιθυμητό. Ένα από τα σημαντικά πράγματα που συνεπάγεται ένας τέτοιος χαρακτήρας, είναι η υπόθεση ότι υπάρχει ένας μυστικός, ενίοτε ασυνείδητος, κόσμος των στόχων και των μεθόδων, ίσως ένα μυστικό σύστημα αξιών που συχνά είναι πολύ πιο σημαντικό από το ορθολογικό και τον κοινώς αποδεκτό σύστημα. Ο Bernard Paris ερμηνεύει τις πράξεις της Έντα ως απόρροια από την «ανάγκη της για ελευθερία [που είναι] τόσο επιτακτική όσο η λαχτάρα της για την εξουσία ... όσο η επιθυμία της να διαμορφώσει το πεπρωμένο ενός ανθρώπου».                                                

219.      Η Τες των ντ' Υρμπερβίλ (Τόμας Χάρντι – 1891)  Αφηγείται την περιπετειώδη προσωπική ιστορία μιας φτωχής κοπέλας και τις δραματικές επιπτώσεις που έχει το παρελθόν στη ζωή της. Θεωρείται κλασικό έργο της αγγλικής λογοτεχνίας, αν και στην εποχή του προκάλεσε αντιδράσεις, σκανδαλίζοντας τους αναγνώστες λόγω «ανηθικότητας», καθώς παρουσίαζε την ηρωίδα σαν ένα θύτη αλλά και θύμα της άκαμπτης ηθικής της Βικτωριανής εποχής.                                                            

220. Βρυκόλακες (Χένρικ Ίψεν – 1891) Από τα αρτιότερα τεχνικά έργα του παγκόσμιου θεάτρου. Αφιερωμένο στην τραγωδία της κατάρρευσης της αστικής οικογένειας. Οι θεατρικοί συγγραφείς των προηγούμενων χρόνων (από την εποχή της Αρχαίας Ελλάδας) έβλεπαν την προέλευση της τραγωδίας στην παραβίαση του ηθικού κώδικα, ενώ ο Ίψεν ήταν ο πρώτος που είδε και έδειξε την τραγωδία της μη παραβίασης του ηθικού κώδικα - ανοίγοντας έτσι μια νέα σελίδα στην ιστορία του δράματος. Ο συγγραφέας θίγει ένα ολόκληρο κουβάρι θεμάτων που ήταν ταμπού στη βικτωριανή κοινωνία: διαφθορά της εκκλησίας, αφροδίσια νοσήματα, αιμομιξία, ευθανασία. Σε σχέση με αυτό, οι παραγωγές του έργου σε διάφορες χώρες συνοδεύτηκαν από σκάνδαλα και πολλοί βιβλιοπώλες επέστρεψαν αντίτυπα του «ανήθικου» έργου στον συγγραφέα. «Στο έργο αυτό θα γνωρίσετε κάτι που αποκαλώ «Βρυκόλακες»: νεκρές κουβέντες, που όμως επιστρέφουν μετά θάνατο εμποδίζοντας τον άνθρωπο να ζήσει τη ζωή του, με τον τρόπο που ο ίδιος επιθυμεί. Πολύ περισσότερο θα δείτε το μεγάλο κακό, που μπορούν να προκαλέσουν οι εν λόγω βρυκόλακες». Η Ρεγγίνα ως μοιραία γυναίκα: νόθα κόρη του συζύγου της δεινοπαθούσας για χρόνια χήρας Ελένης και ταυτόχρονα ερωμένη του γιού της.

Προτάσεις ανάγνωσης (195-207) Έργα δημοσιευμένα απο το 1877 έως το 1885

Charles W.Hawthorne. In the atelier

«Η σοφία είναι σιωπηλή και η πιο αποτελεσματική προπαγάνδα για την αλήθεια είναι η δύναμη του προσωπικού παραδείγματος... Οι μεγάλοι είναι αδιάφοροι, με τη βαθύτερη έννοια. Δεν σου ζητούν να πιστέψεις: σε ηλεκτρίζουν με τη συμπεριφορά τους». Χένρι Μίλερ (1891-1980)

195.      Άννα Καρένινα (Λέων Τολστόι – 1877)   Ασχολείται με θέματα της προδοσίας, της πίστης, της οικογένειας, του γάμου, της υψηλής  ρωσικής κοινωνίας, της ερωτικής επιθυμίας και των διαφορών μεταξύ της αγροτικής και της αστικής ζωής. Η ιστορία επικεντρώνεται σε μια εξωσυζυγική σχέση μεταξύ της Άννας και του αξιωματικού ιππικού κόμη Βρόνσκι – που προτιμά την παντρεμένη με είκοσι χρόνια μεγαλύτερό της Άννα τελικά, παρά την ανύπαντρη και νεότερη Κίττυ – η οποία σκανδαλίζει τους κοινωνικούς κύκλους της Αγίας Πετρούπολης και αναγκάζει τους νεαρούς εραστές να καταφύγουν στην Ιταλία αναζητώντας την ευτυχία, αλλά μετά την επιστροφή τους στη Ρωσία, η ζωή τους ξετυλίγεται παραπέρα. Τα τρένα είναι ένα μοτίβο σε όλο το μυθιστόρημα, με πολλά σημαντικά σημεία πλοκής να λαμβάνουν χώρα είτε σε επιβατικά τρένα είτε σε σταθμούς. Η ιστορία διαδραματίζεται με φόντο τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Β΄ της Ρωσίας και οι ραγδαίες κοινωνικές μεταμορφώσεις που ακολούθησαν. Ο Γουίλιαμ Φώκνερ το χαρακτήρισε ως το "σπουδαιότερο μυθιστόρημα όλων των εποχών". Ο Βρόνσκι προτιμά την παντρεμένη Άννα παρά τη νεότερη και ανύπαντρη Κίττυ

196.      Η Μαύρη Καλλονή  (Άννα Σιούελ – 1877) Δεν το έγραψε για παιδιά. Έχει πει ότι ο σκοπός της ήταν να γράψει ένα μυθιστόρημα που «να προκαλέσει καλοσύνη, συμπάθεια και κατανόηση του χειρισμού των αλόγων», επηρεασμένη από ένα κείμενο για ζώα του Horace Bushnell (1802-1876) που διάβασε νωρίτερα με τίτλο «Essay on Animals». Η συμπονετική της περιγραφή για τα βάσανα των ζώων εργασίας οδήγησε σε μεγάλη ευαισθητοποίηση για την καλή διαβίωση των ζώων και λέγεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατάργηση της σκληρής πρακτικής της χρήσης ενός χαλιναριού που χρησιμοποιούνταν για να κρατάει ψηλά το κεφάλι των αλόγων, μια διαδεδομένη τακτική στη Βικτωριανή Αγγλία, αλλά επώδυνη και βλαβερή για τον λαιμό του αλόγου. Δυστυχώς μέχρι σήμερα τα γαϊδουράκια της Σαντορίνης δεν έχουν συναντήσει τέτοια ευαισθητοποίηση από τη μεριά των ιδιοκτητών και τουριστών.

197.      Ανθρώπινο, υπερβολικά ανθρώπινο (Φρίντριχ Νίτσε – 1878) Το βιβλίο είναι το πρώτο του Νίτσε σε αφοριστικό ύφος που θα κυριαρχούσε στα γραπτά του, διερευνώντας μια ποικιλία εννοιών σε σύντομες παραγράφους ή ρητά. Αντανακλώντας τον θαυμασμό του για τον Βολτέρο ως ελεύθερο στοχαστή, ο Νίτσε αφιέρωσε την αρχική έκδοση "στη μνήμη του Βολτέρου κατά τον εορτασμό της επετείου του θανάτου του, στις 30 Μαΐου 1778". Το βιβλίο αποτέλεσε σημείο καμπής στη φιλοσοφία του Φ. Νίτσε: οι απόψεις του εγκατέλειψαν το έδαφος της μεταφυσικής και του ιδεαλισμού και προσέγγισαν τον θετικιστικό ρεαλισμό. Η εξήγηση έγκειται στο γεγονός ότι ο Βάγκνερ άρχισε να στρέφεται στις όπερές του, όλο και περισσότερο σε χριστιανικά μοτίβα (και ο Χριστιανισμός, όπως είναι γνωστό, περιφρονήθηκε από τον Νίτσε), επιπλέον, η αναγνώριση του κοινού έγινε πιο σημαντική για τον μουσικό από την ίδια την τέχνη. Έτσι ο φιλόσοφος έφυγε από κάθε πλήθος και γελοιοποίησε τους φιλόδοξους ανθρώπους. Υπάρχουν επίσης υποθέσεις ότι η απότομη αλλαγή απόψεων του Φρίντριχ επηρεάστηκε από τη γνωριμία του με τον θετικιστή φιλόσοφο και ψυχολόγο Πολ Ρε. Αυτή η εκδοχή έλαβε ευρεία δημοσιότητα μετά την έκδοση ενός βιβλίου για τον Νίτσε, γραμμένου από τον Λου Αντρέα-Σαλομέ, το οποίο άφησε σημαντικό σημάδι στη ζωή του φιλοσόφου. Υπάρχουν δημοσιεύσεις ότι ο Paul Re κάποτε έδωσε στον Friedrich το βιβλίο του "Περί της προέλευσης των ηθικών συναισθημάτων", το οποίο περιείχε την επιγραφή: "Στον πατέρα αυτού του βιβλίου, με ευγνωμοσύνη από τη μητέρα του". Οι Ναζί χρησιμοποίησαν αποσπάσματα από το έργο, πολλά  εκτός πλαισίου για να «τεκμηριώσουν» τις θεωρίες τους. Ο Νίτσε όμως μιλούσε κατά του αντισημιτισμού σε διάφορα έργα του, όπως το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» και, πιο έντονα, στον «Αντίχριστο»: «Ένας αντισημίτης σίγουρα δεν είναι πιο αξιοπρεπής επειδή ψεύδεται κατ' αρχήν». Στον «Ζαρατούστρα», ο Νίτσε παρουσίασε τον Βάγκνερ ως αχυράνθρωπο, διακωμωδώντας παράλληλα τον αντισημιτισμό του. Θέλει να απογυμνώσει τις κυρίαρχες "αλήθειες" και τρόπους σκέψης από τις συστηματικές τους προφυλάξεις και να εκθέσει μπροστά μας τον προβληματικό, αν όχι απαρχαιωμένο, χαρακτήρα των αρχών της μεταφυσικής, της ηθικής, της αισθητικής. Άλλωστε έλεγε: «Αυτά που θα ακούσετε, θα είναι τουλάχιστον καινούργια. Κι αν δεν το καταλαβαίνετε, αν δεν καταλαβαίνετε τον τραγουδιστή, τόσο το χειρότερο! Μη δεν είναι αυτός η μοίρα του; Μη δεν είναι αυτό που ονομάσανε 'Κατάρα του Τροβαδούρου';»                       

198.      Το κουκλόσπιτο ή Νόρα (Χένρικ Ίψεν – 1879) Η πλοκή βασίζεται στα δραματικές εμπειρίες της φίλης του Λάουρας, που έγινε συγγραφέας αλλά έμεινε γνωστή μόνο από το έργο του Ίψεν. Όταν η Νόρα Χέλμερ κλείνει την πόρτα στο τέλος του έργου δεν ήταν απλώς μια δραματική έξοδος, ήταν μια επαναστατική πράξη. «Ήμουν η κούκλα-σύζυγός σου εδώ, όπως ήμουν η κούκλα-κόρη στο σπίτι με τον μπαμπά … Νομίζω ότι πρώτα από 'όλα είμαι άνθρωπος, όπως εσύ, ή τουλάχιστον θα έπρεπε να προσπαθήσω να γίνω άνθρωπος …Δεν μπορώ πλέον να είμαι ικανοποιημένη με αυτά που λέει η πλειοψηφία και με αυτά που λέγονται στα βιβλία. Πρέπει να τα σκεφτώ αυτά τα πράγματα μόνη μου και να προσπαθήσω να τα καταλάβω». Η κριτική που ασκεί ο Ίψεν στους κοινωνικούς ρόλους που υπερβαίνει τον γάμο ή το φύλο, αφορά κάθε μάσκα που φοράμε για να διατηρήσουμε το πατριαρχικό καθεστώς. Το ταξίδι της Νόρα είναι μια υπενθύμιση ότι υπάρχει ένα κόστος για να ζεις πίσω από τις μάσκες και μερικές φορές, ο μόνος τρόπος για να ζήσεις πραγματικά είναι να πετάξεις τις μάσκες και να ρισκάρεις να χάσεις τα πάντα. Το 1977 δημοσιεύτηκε το έργο της Ελφρίντε Γέλινεκ «Τι συνέβη αφού η Νόρα άφησε τον άντρα της ή η υποστήριξη της κοινωνίας». Το δράμα, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος, συνεχίζει την ιστορία της Νόρα αφότου εγκαταλείπει τον σύζυγο και τα παιδιά της και διαδραματίζεται στη Γερμανία των αρχών του 20ού αιώνα με φόντο την άνοδο των ναζιστικών αντιλήψεων. Μια προσπάθεια απελευθέρωσης της Νόρα από τα δεσμά του παραδοσιακού οικογενειακού περιβάλλοντος καταλήγει με την ίδια να γίνεται για άλλη μια φορά «παιχνίδι» στο οικονομικό δίχτυ της κυρίαρχης ελίτ. 

199. Το Κόκκινο Δωμάτιο (Αύγουστος Στρίντμπεργκ - 1879) Ένας νεαρός ιδεαλιστής δημόσιος υπάλληλος, ο Άρβιντ Φαλκ, εγκαταλείπει την γραφειοκρατία για να γίνει δημοσιογράφος και συγγραφέας. Καθώς εξερευνά διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες, ξετρυπώνει περισσότερη υποκρισία και πολιτική διαφθορά από ό,τι πίστευε ότι ήταν δυνατόν. Βρίσκει καταφύγιο σε μια ομάδα «μποέμ», οι οποίοι συναντιούνται σε ένα κόκκινο σαλόνι για να συζητούν αυτά τα θέματα. Σάτιρα της κοινωνίας της Στοκχόλμης, έχει συχνά περιγραφεί ως το πρώτο σύγχρονο σουηδικό μυθιστόρημα. Σε αυτό, ο Στρίντμπεργκ περιγράφει και τις δικές του εμπειρίες από τη φτωχική ζωή του   κατά τη διάρκεια της συγγραφής του μυθιστορήματος. Ενώ έλαβε ανάμεικτες κριτικές στη Σουηδία, έγινε δεκτό με ενθουσιασμό στη Δανία, όπου ο Στρίντμπεργκ χαιρετίστηκε ως ιδιοφυΐα. Ο Έντβαρντ Μπράντες έγραψε ότι «κάνει τον αναγνώστη να θέλει να συμμετάσχει στον αγώνα ενάντια στην υποκρισία και την αντίδραση». Ο Αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας Τζον Άλμπερτ Μέισι έγραψε στο βιβλίο του «Το Κριτικό Παιχνίδι» (1922): «Το Κόκκινο Δωμάτιο είναι μια σάτιρα για τη ζωή στη Στοκχόλμη, για τη ζωή παντού. Ο αξιολύπητος αγώνας της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής καριέρας, οι ανοησίες και οι προσποιήσεις της, η ανοησία της πολιτικής, η ανεντιμότητα της δημοσιογραφίας, η απογοήτευση που περιμένει τον επίδοξο ηθοποιό, όλα αυτά διατρέχουν ξέφρενα τις ζωηρές σελίδες. Η σάτιρα του Στρίντμπεργκ είναι αυστηρή, μερικές φορές σκληρή, αλλά όχι κακιά. Τρέφει μια μεγάλη, αν και μάλλον μακρινή, συμπάθεια για τους φτωχούς ανθρώπους των οποίων τις φιλοδοξίες, τις αποτυχίες, τις διαστροφές και τις φιλίες υποδύεται. Για δύο νεαρούς κριτικούς λέει: «Και έγραψαν για την ανθρώπινη αξία και την ανθρώπινη αναξιότητα και ράγισαν καρδιές σαν να έσπαγαν τσόφλια αυγών». Γράφει για την ασυνείδητη απανθρωπιά και τύφλωση τους με τρόπο που αποκαλύπτει τη δική του καθαρότητα οράματος και την θεμελιώδη ανθρωπιά του».                                                                                        

The Night Market

200.      Αδελφοί Καραμαζώφ    (Φιόντορ Ντοστογιέφσκι – 1880) Έχει χαρακτηριστεί ως φιλοσοφικό μυθιστόρημα που εμβαθύνει στις έννοιες του Θεού, της ελεύθερης βούλησης και της ηθικής, ενώ πολλοί θεωρητικοί της λογοτεχνίας το θεωρούν το καλύτερο μυθιστόρημα που έχει γραφτεί ποτέ. Η ερευνήτρια Βαλεντίνα Βετλόφσκαγια, σημειώνει ότι το θέμα, που είναι ένα εγκληματικό περιστατικό, αποκαλύπτεται «σύμφωνα με τους νόμους του αστυνομικού είδους». Το έργο έχει μια ενδιαφέρουσα αρχή και μια ανατροπή στην εισαγωγή, γεγονότα που οδηγούν σε «καταστροφή», σιωπή σχετικά με τον εγκληματία και λύση με την αποκάλυψη της ταυτότητας του. Ταυτόχρονα, η ιδεολογικά κυρίαρχη ιδέα του μυθιστορήματος, «δεν βρίσκεται στις ανατροπές και τις στροφές της αστυνομικής πλοκής, αλλά στα ηθικό-φιλοσοφικά και κοινωνικό-δημοσιογραφικά θέματα που απορροφά αυτή η πλοκή». Η πλοκή χρησιμεύει μόνο για την οργάνωση του υλικού του μυθιστορήματος, υποτάσσεται στην ιδεολογική κυριαρχία και υποβιβάζεται σε μια σειρά από τεχνικές για την έκφρασή της, με αποτέλεσμα «το θέμα που μεταφέρει η πλοκή να μην μπορεί να αποτελεί αδιαμφισβήτητο δείκτη του είδους». Σύμφωνα με τον λογοτεχνικό μελετητή Λεονίντ Γκρόσμαν, «το σημείο εκκίνησης στο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι είναι η ιδέα. Μια αφηρημένη ιδέα φιλοσοφικής φύσης χρησιμεύει ως ο πυρήνας πάνω στον οποίο δένει τα πολυάριθμα, περίπλοκα γεγονότα της πλοκής». Τρία αδέρφια, ο Ιβάν, ο Αλεξέι και ο Ντμίτρι, «απασχολούνται με την επίλυση ερωτημάτων σχετικά με τις βαθύτερες αιτίες και τους απώτερους στόχους της ύπαρξης» και ο καθένας τους κάνει τη δική του επιλογή, προσπαθώντας με τον δικό του τρόπο να απαντήσει στο ερώτημα σχετικά με τον Θεό και την αθανασία της ψυχής. Η απάντηση του Ιβάν: «Αν δεν υπάρχει Θεός, όλα επιτρέπονται» θεωρείται μερικές φορές η πιο διάσημη φράση του Ντοστογιέφσκι. Ωστόσο, η διαφορά μεταξύ του Ντοστογιέφσκι και του Ιβάν είναι ότι ο Ντοστογιέφσκι, έχοντας περάσει από τον αθεϊσμό, επέλεξε το δρόμο της πίστης, ενώ ο Ιβάν δεν πιστεύει στην αθανασία της ψυχής και υποφέρει από την απιστία του. Η απάντηση του Αλεξέι: «Είμαι πεπεισμένος για την ύπαρξη του Θεού και την αθανασία της ψυχής» και αποφασίζει μόνος του: «Θέλω να ζήσω για την αθανασία, αλλά δεν δέχομαι έναν μισοκαρδιακό συμβιβασμό». Η απάντηση του Ντμίτρι: νιώθει «την αόρατη συμμετοχή μυστικιστικών δυνάμεων στη ζωή των ανθρώπων» και λέει: «Εδώ ο διάβολος μάχεται με τον Θεό και το πεδίο της μάχης είναι οι καρδιές των ανθρώπων». Αλλά δεν είναι χωρίς αμφιβολίες: «Αλλά ο Θεός με βασανίζει. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που με βασανίζει. Τι γίνεται αν δεν υπάρχει; Τι γίνεται αν ο Ρακίτιν έχει δίκιο ότι αυτή η ιδέα είναι τεχνητή στην ανθρωπότητα; Τότε, αν δεν υπάρχει, ο άνθρωπος είναι το αφεντικό της γης, του σύμπαντος. Υπέροχο! Αλλά πώς μπορεί να είναι κάποιος ενάρετος χωρίς τον Θεό; Ερώτηση! «Για αυτό μιλάω». Άλλο σημαντικό θέμα στο έργο είναι η έννοια της γης: Ο Βλαντιμίρ Τουνιμάνοφ τόνισε την ιδιαίτερη σημασία της γης για την ανθρώπινη ζωή στο έργο του Ντοστογιέφσκι. Ο συγγραφέας σκέφτηκε την «μυστηριακή εξάρτηση» της ηθικής συνιστώσας ενός ατόμου από τη σχέση του με τη γη. Σύμφωνα με τον Τουνιμάνοφ, για τον Ντοστογιέφσκι, η γη και το έδαφος είναι «μυθολογικές, «ποιητικές» έννοιες». Τέλος οι κρυφές πολεμικές του Ντοστογιέφσκι με τη φιλοσοφία του Καντ σημειώθηκαν για πρώτη φορά από τον Γιάκοβ Γκολοσόφκερ στο έργο του «Ντοστογιέφσκι και Καντ» και στη συνέχεια από άλλους. Κατά τη γνώμη τους, η ίδια η προβληματική των ερωτημάτων που βασανίζουν τους αδελφούς Καραμαζώφ είναι ταυτόσημη με τις τέσσερις κύριες αντινομίες της Κριτικής του Καθαρού Λόγου: Είναι ο κόσμος κτιστός και πεπερασμένος ή Είναι ο κόσμος αιώνιος και άπειρος; Υπάρχει αθανασία ή Όλα είναι φθαρτά; Είναι η ανθρώπινη βούληση ελεύθερη; ή Μόνο φυσική αναγκαιότητα; Υπάρχει Θεός και Δημιουργός του κόσμου; ή Δεν υπάρχει; Η αδυναμία επίλυσης αυτών των ερωτημάτων μόνο με τη λογική οδηγεί, σύμφωνα με τον Golosovker, τον αναγνώστη του μυθιστορήματος στην ιδέα ότι ο διάβολος στο μυθιστόρημα είναι πανομοιότυπος με τον Kant, αφού και οι δύο προσπαθούν να μπερδέψουν ένα άτομο στην ηθική του επιλογή, ρίχνοντας τον εαυτό του ανάμεσα στη Θέση και την Αντίθεση και, τελικά, τον τρελαίνουν. (Ένα από τα 10 καλύτερα κατά τον Σόμερσετ Μομ)             

201.      Μετά Θάνατον Απομνημονεύματα του Brás Cubas ή Επιτάφιος ενός Μικρού Νικητή (Ζουακίμ Μαρία Μασάντου ντε Ασσίς – 1881) Το πιο γνωστό και βαθύ έργο του, γραμμένο τη χρονιά που καταργήθηκε η δουλεία στη Βραζιλία, αξιοσημείωτο για το ψυχολογικό του βάθος και την εξερεύνηση της ανθρώπινης φύσης. Είναι γραμμένο με τη μορφή μεταθανάτιων απομνημονευμάτων από τον Brás Cubas, ο οποίος αφηγείται τη ζωή και τις παρατηρήσεις του πέρα ​​από τον τάφο. Αφηγείται έναν σκληρό κόσμο και την πνευματική φτώχεια του ήρωα, του οποίου ο υπηρέτης, ένας απελεύθερος, αντιγράφει ακόμη και τον αφέντη του: έχοντας αγοράσει έναν σκλάβο, τον βασανίζει σκληρά, παίρνοντας «εκδίκηση» για τα βάσανα που είχε υπομείνει ο ίδιος. Χωρίς αυτό το έργο του – και κάποια άλλα που ακολούθησαν αργότερα - είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη λατινοαμερικανική πεζογραφία σήμερα. Οι ήρωες του, παγιδευμένοι στη μέγγενη της κοινωνικής ανισότητας, δεν μπορούν να ζήσουν μια «φυσιολογική» ζωή: αργά ή γρήγορα αρχίζουν να μισούν ολόκληρο τον κόσμο. Είναι αξιοσημείωτο για την κριτική του στη βραζιλιάνικη κοινωνία, ιδιαίτερα στις τάξεις της ελίτ, και για την εξερεύνηση θεμάτων όπως ο θάνατος, η κοινωνική υποκρισία και η ανθρώπινη κατάσταση. Η χρήση της λεπτής ειρωνείας, της εξυπνάδας και μιας μη γραμμικής αφήγησης το καθιστά ένα ξεχωριστό και επιδραστικό έργο στην παγκόσμια λογοτεχνία.                                           

202.      Το νησί των θησαυρών (Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον – 1883) Κλασική ιστορία περιπέτειας και ενηλικίωσης, γνωστή για την ατμόσφαιρά της, τους χαρακτήρες και τη δράση καθώς και ως ένα σαρκαστικό δοκίμιο αναφορικά με τον δυϊσμό της ηθικής – όπως παρατηρείται στην περίπτωση του Λονγκ Τζον Σίλβερ, κάτι ασυνήθιστο για την παιδική λογοτεχνία τότε αλλά και τώρα. Για πολύ καιρό, πιστευόταν ότι το Νησί των Θησαυρών ήταν μια ιστορία που επινοήθηκε εξ ολοκλήρου από τον Στίβενσον, συμπεριλαμβανομένης της περιγραφής του Νησιού. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1940, ανακαλύφθηκαν ρεαλιστικές ομοιότητες μεταξύ του φανταστικού νησιού και της Νήσου των Πεύκων (σύγχρονη Χουβεντούδ), που βρίσκεται 70 χλμ. νότια της Κούβας, η οποία για 300 χρόνια ήταν καταφύγιο πειρατών. Το έργο είχε καθοριστικό ρόλο στη ρομαντικοποίηση και τη σταδιακή εξιδανίκευση της περιπετειώδους ζωής των πειρατών.

203.      Το Αρχιπέλαγος στις φλόγες (Ιούλιος Βερν – 1884) Η δράση του μυθιστορήματος διαδραματίζεται το 1827-1828, λίγο πριν την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τουρκική κυριαρχία. Παράλληλα με την εξέλιξη ενός ειδυλλίου, το Αιγαίο Πέλαγος φλέγεται από τις συγκρούσεις των αντιπάλων στόλων (επαναστατημένης Ελλάδας και Οθωμανικής Τουρκίας) αλλά και από τις ανελέητες επιδρομές πειρατών, ο πλέον διαβόητος των οποίων είναι ο αιμοσταγής «Σακρατίφ» που κανείς από όσους τον έχει δει δεν έχει μείνει ζωντανός. Καθοριστικό πρόσωπο του έργου είναι ο Μανιάτης εξωμότης καπετάνιος Νικόλας Στάρκος, που δεν διστάζει να προδώσει τον αγώνα, προκειμένου ο ίδιος να κερδίσει πλούτη και δόξα.                                                                           

204.      Ποιήματα (Μιχάι Εμινέσκου - 1884) Η λυρική μπαλάντα με τον τίτλο ο Αυγερινός (L' Εtoile du soir) θεωρείται κορύφωση της ποιητικής του δημιουργίας. Εδώ, όπως και στην «Προσευχή ενός Δάκα» καθώς και στην «1η Επιστολή», περιγράφεται η σχέση ανθρώπινου-θείου. Η πιο ρεαλιστική ψυχολογική ανάλυση του Εμινέσκου γράφτηκε από τον Ι. Λ. Καρατζιάλε, ο οποίος, μετά τον θάνατο του ποιητή, δημοσίευσε τρία σύντομα άρθρα: Νιρβάνα, Ειρωνεία και Δύο σημειώσεις. Ο Καρατζιάλε δήλωσε ότι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Εμινέσκου ήταν το γεγονός ότι «είχε μια εξαιρετικά μοναδική φύση» και η ζωή του ήταν μια συνεχής ταλάντωση μεταξύ εσωστρεφούς και εξωστρεφούς στάσης. «Έτσι τον γνώριζα τότε, και έτσι παρέμεινε μέχρι τις τελευταίες στιγμές της ευημερίας του: χαρούμενος και λυπημένος, κοινωνικός και αδιάφορος, ευγενικός και απότομος, ήταν ευγνώμων για τα πάντα και δυστυχισμένος για κάποια πράγματα, εδώ ήταν τόσο εγκρατής όσο ένας ερημίτης, εκεί ήταν φιλόδοξος για τις απολαύσεις της ζωής, μερικές φορές έφευγε από τους ανθρώπους και μετά τους έψαχνε, ήταν ανέμελος σαν στωικός και χολερικός σαν ένα νευρικό κορίτσι. Παράξενο μείγμα! – χαρούμενο για έναν καλλιτέχνη, δυστυχισμένο για έναν άνθρωπο!»                           

205.      Προς τα πίσω «À rebours» (Σαρλ-Μαρί-Ζωρζ-Υσμάν - 1884) Η ιστορία ενός αριστοκράτη, που απομακρύνεται από τη κοινωνία για να βυθιστεί σε έναν κόσμο αισθητικών και πνευματικών αναζητήσεων. Ο τελευταίος απόγονος μιας αριστοκρατικής οικογένειας, ο Ντε Εσεντές, απεχθάνεται την αστική κοινωνία του δέκατου ένατου αιώνα και προσπαθεί να αποσυρθεί σε έναν ιδανικό καλλιτεχνικό κόσμο δικής του δημιουργίας. Η αφήγηση είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ένας κατάλογος των αισθητικών προτιμήσεων, των στοχασμών του νευρωτικού Ντε Εσεντές για τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και τη θρησκεία, καθώς και των υπεραισθητικών αισθητηριακών εμπειριών του. Το «À rebours» περιέχει πολλά θέματα που συνδέθηκαν με την συμβολιστική αισθητική. Με αυτόν τον τρόπο, αποσχίστηκε από τον Νατουραλισμό και έγινε το απόλυτο παράδειγμα «Παρακμιακής» λογοτεχνίας, εμπνέοντας έργα όπως το «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» του Όσκαρ Ουάιλντ. Στον πρόλογό του για την έκδοση του μυθιστορήματος το 1903, ο Huysmans έγραψε ότι είχε την ιδέα να απεικονίσει έναν άνθρωπο «που πετάει προς τα πάνω στο όνειρο, αναζητώντας καταφύγιο σε ψευδαισθήσεις υπερβολικής φαντασίας, ζώντας μόνος, μακριά από τον αιώνα του, ανάμεσα σε αναμνήσεις πιο ευχάριστων εποχών, λιγότερο άθλιων περιβαλλόντων... κάθε κεφάλαιο γινόταν το εξιδανίκευμα μιας εξειδίκευσης, η εκλέπτυνση μιας διαφορετικής τέχνης· συμπυκνωνόταν σε μια ουσία κοσμημάτων, αρωμάτων, θρησκευτικής και κοσμικής λογοτεχνίας, βλάσφημης μουσικής και απλής ψαλμωδίας». Το έργο αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα της γαλλικής παρακμιακής λογοτεχνίας, προσφέροντας μια έντονη κριτική στις αξίες της κοινωνίας του ΧΙΧ αι. και στην αποξένωση του ατόμου.                            

206.      Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν (Μαρκ Τουέιν – 1884) Αποτελεί συνέχεια του μυθιστορήματος "Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ". Κατακρίθηκε για την χρήση βωμολοχιών και για τη θεωρούμενη χρήση ρατσιστικών στερεοτύπων. Ο Μαρκ Τουέιν ήταν πολέμιος του ρατσισμού και της δουλείας, και μέσα από το στόμα των χαρακτήρων του το δηλώνει άμεσα και κατηγορηματικά. Η θέση του συγγραφέα προκάλεσε αγανάκτηση σε πολλούς συγχρόνους του. Ο ίδιος ο Τουέιν το αντιμετώπισε αυτό με ειρωνεία. Όταν η βιβλιοθήκη της Μασαχουσέτης αποφάσισε να αποσύρει το μυθιστόρημα από τη συλλογή της το 1885, ο Τουέιν έγραψε στον εκδότη του: «Έχουν αποκλείσει τον Χακ από τη βιβλιοθήκη ως «σκουπίδια κατάλληλα μόνο για τις φτωχογειτονιές» και αναμφίβολα θα πουλήσουμε άλλα 25.000 αντίτυπα του βιβλίου εξαιτίας αυτού». Όμως στο τέλος του XX αι. μερικές λέξεις που χρησιμοποιούνται ευρέως στο έργο (π.χ. νέγρος) χαρακτηρίστηκαν ως πολιτικά μη ορθές και το έργο αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα σπουδών ορισμένων σχολείων των ΗΠΑ. Η πρώτη φορά που συνέβη αυτό ήταν το 1957 στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Τον Φεβρουάριο του 2011, μια νέα έκδοση του βιβλίου δημοσιεύθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην οποία οι «προσβλητικές» λέξεις αντικαταστάθηκαν με πολιτικά ορθές. Σύμφωνα με τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ: «Αλλά δεν έχουμε καλύτερο βιβλίο. Όλη η αμερικανική λογοτεχνία προήλθε από αυτό. Δεν υπήρχε τίποτα πριν από τον Χάκλμπερι Φιν. Και τίποτα ισοδύναμο δεν έχει εμφανιστεί από τότε».            

207.      Ζερμινάλ (Εμίλ Ζολά – 1885) Από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα στη γαλλική παράδοση του είδους, αποτελεί μία ασυμβίβαστα σκληρή και ρεαλιστική αφήγηση των συνθηκών εργασίας και μιας απεργίας των ανθρακωρύχων στη βόρεια Γαλλία. Ο τίτλος αναφέρεται στην ονομασία ενός ανοιξιάτικου μήνα του Γαλλικού Επαναστατικού Ημερολογίου. Το Germen στα λατινικά σημαίνει «σπόρος». Το μυθιστόρημα περιγράφει την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον που σπέρνεται ανάμεσα στους ανθρακωρύχους. Ο Ζολά ήταν πάντοτε πολύ περήφανος για το Ζερμινάλ και έτοιμος να υπερασπισθεί την ακρίβειά του έναντι κατηγοριών για υπερβολές (από τους συντηρητικούς) ή για προσβλητικές περιγραφές της εργατικής τάξεως (από τους σοσιαλιστές). Η έρευνά του ήταν, χαρακτηριστικά για αυτόν, επιμελέστατη και πλήρης, ιδίως με μακρές επισκέψεις στα ορυχεία της βόρειας Γαλλίας το 1884, ενώ έγινε και αυτόπτης μάρτυρας των συνεπειών μιας απεργίας των ανθρακωρύχων στο Ανζέν. Το 1985, για να σηματοδοτήσει την 100ή επέτειο από την έκδοση η Γαλλία έκοψε αναμνηστικό ασημένιο νόμισμα αξίας 100 φράγκων.

Προτάσεις ανάγνωσης 182 - 194 (1869 - 1876)

182. Πόλεμος και Ειρήνη (Λέων Τολστόι – 1869) Αφηγείται τις συμμαχίες και τους πολέμους μεταξύ Ρωσίας και Γαλλίας στις αρχές του 19ου αιώνα, ακολουθώντας τις ζωές χαρακτήρων που παρασύρονται από ιστορικά γεγονότα και εξετάζοντας βασικά θέματα όπως την επιβίωση σε χαλεπούς καιρούς, το σκοπό του πόνου κάθε είδους και τη σχέση κοινωνικής δυναμικής και ελεύθερης βούλησης. Είναι ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της ρωσικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας ήταν πολλές φορές υποψήφιος τόσο για το Νόμπελ Ειρήνης όσο και Λογοτεχνίας. Το έργο είναι το επιστέγασμα της εξέλιξης του Τολστόι. Ένα από τα κυριότερα σημεία του ρεαλισμού του είναι ότι ο ψυχικός κόσμος των ηρώων αποκαλύπτεται μέσω του συσχετισμού του προς τη κυρίαρχη κοινωνική συμπεριφορά και την αποσαφήνιση της θέσης τους στα ιστορικά και κοινωνικά προβλήματα. «Ο πιο ισχυρός, ο πιο αδιάρρηκτος, αβάσταχτος κι΄ο πιο σταθερός δεσμός που μας συνδέει με τους συνανθρώπους μας, είναι αυτό που ονομάζουμε ¨εξουσία¨. Η εξουσία, με το βαθύτερο νόημα, δεν είναι παρά έκφραση της πιο μεγάλης εξάρτησης του ενός απέναντι στους άλλους. Είναι πολύ δύσκολο να καθορίσει κανείς τα όρια της περιοχής μεταξύ ελευθερίας και αναγκαιότητας κι ο καθορισμός αυτού του ορόσημου αποτελεί το θεμελιώδες πρόβλημα της ψυχολογίας».  (Από τα 10 καλύτερα μυθιστορήματα κατά τον Σόμερσετ Μομ, το 1954). Αξιοσημείωτο είναι ότι   «υπάρχει μόνο μία πανέμορφη στο μυθιστόρημα - η Ελένη Μπεζούχοβα, που είναι όμως ένας από τους πιο αποκρουστικούς χαρακτήρες, η προσωποποίηση της ακολασίας και του κακού, την οποία ο συγγραφέας καταδικάζει άνευ όρων».        

Giancarlo Buttignol - Davanti allo specchio

183. Η Αφροδίτη με τις γούνες (Λέοπολντ φον Ζάχερ-Μαζόχ – 1869) Μετά τη δημοσίευσή της σε περιοδικό, η ιστορία συμπεριλήφθηκε στο ημιτελές έργο «Η κληρονομιά του Κάιν», που δημοσιεύτηκε το 1870. Η ιστορία έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία που αφορούν τη γυναίκα του συγγραφέα και την ερωμένη του. Ο κεντρικός ήρωας, ο Severin, έχει εμμονή με μια ερωτική φαντασίωση για μια γυναίκα που θα τον ταπεινώσει. Ονομάζει το ιδανικό του για μια ισχυρή και όμορφη κυρία, «Αφροδίτη με γούνες». Σε ένα θέρετρο στα Καρπάθια, ο άνδρας συναντά την εκκεντρική χήρα Wanda von Dunaev, η οποία τον αιχμαλωτίζει με τη φιλοσοφία της για αρχαίο αισθησιασμό και την απόρριψη των προκαταλήψεων του χριστιανικού γάμου. Έχοντας αποφασίσει ότι πρόκειται για την Αφροδίτη που φαντασιωνόταν, την ερωτεύεται παράφορα και την προσκαλεί να εκπληρώσουν μαζί τη μυστική του φαντασίωση. Στην αρχή το κορίτσι απορρίπτει την προσφορά, αλλά σταδιακά το παιχνίδι της Αφέντρας και του σκλάβου αρχίζει να την αιχμαλωτίζει και την ενθουσιάζει περισσότερο από τον ίδιο τον Σεβερίν. Συνάπτουν ένα είδος συμφωνίας... Σημειώνουμε ότι η επίδραση του συγγραφέα στη λογοτεχνία αλλά και στην φιλοσοφική αναζήτηση είναι τεράστια και υποτιμημένη από τους παλιούς και σύγχρονους εκφραστές της πατριαρχικής ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Έχει γράψει περισσότερα από 30 έργα και σε αυτόν έχουν αναφερθεί (τυχαία μόνο μνημονεύουμε): Μπακούνιν, Λόρδος Βύρων, Β. Ουγκώ, Νίτσε, Χ. Έσσε, Λακάν κ.ά. Όλες οι γυναίκες στα μυθιστορήματά του είναι ισχυρές, όπως οι φαντασιώσεις του. Αναφέρεται στις Μαύρες Τσαρίνες, στην Ομφάλη, βασίλισσα της Λυδίας, και στη Σεμίραμις, βασίλισσα της Νινευή και της Βαβυλώνας. στη Ροξελάνα, σουλτάνα ουκρανικής καταγωγής, σύζυγο του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, στη Ζηνοβία, της Παλμίρα, στην Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας. Η καλύτερη παρουσίαση του έργου του βρίσκεται στη γαλλική έκδοση της Βικιπεδια (https://fr.wikipedia.org/wiki/Leopold_von_Sacher-Masoch & https://fr.wikipedia.org/wiki/La_V%C3%A9nus_%C3%A0_la_fourrure

184. 20.000 λεύγες κάτω από τις θάλασσες (Ιούλιος Βερν – 1869) Ο τίτλος αναφέρεται στην οριζόντια απόσταση που διανύθηκε κάτω από την επιφάνεια, στις διάφορες θάλασσες των ταξιδιών του Ναυτίλου Θεωρείται ως ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα περιπέτειας και ένα από τα μεγαλύτερα έργα του. Βρίθει συμβολισμών που αναφέρονται στην Οδύσσεια (Nemo σημαίνει κανένας στα λατινικά), οικολογία, ανθρώπινη διαφορετικότητα, συνυφασμένη με τη συντροφικότητα, το ήθος και την ανθρωπιά.

Αριστουργήματα γλυπτικής

185. Η αισθηματική αγωγή (Γκύσταβ Φλωμπέρ – 1869) Το μυθιστόρημα επικεντρώνεται στις ερωτικές περιπέτειες ενός νεαρού άνδρα την περίοδο της επανάστασης του 1848 και της ίδρυσης της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας, ταραγμένη περίοδος που παρουσιάζεται αναλυτικά. Ο τόνος του μυθιστορήματος είναι ειρωνικός και απαισιόδοξος και μέσα από την λεπτομερή περιγραφή της παρισινής ζωής σατιρίζει τη γαλλική κοινωνία. Ο κεντρικός χαρακτήρας συχνά παραδίδεται σε ρομαντικές ονειροφαντασίες. Περιλαμβάνει αυτοβιογραφικά στοιχεία. Το πρότυπο του χαρακτήρα της Μαρί Αρνού υπήρξε η Ελίζα, 11 χρόνια μεγαλύτερή του,  ανεκπλήρωτος έρωτας του και σύζυγος του μουσικοεκδότη Μωρίς Σλέσινγκερ. Όπως επισημαίνει ο Γάλλος στρουκτουραλιστής Ζεράρ Ζενέτ, ο ίδιος ο Φλωμπέρ θεωρούσε αυτό το βιβλίο ως την αισθητική του αποτυχία, λόγω της έλλειψης πλήρους δράσης, προοπτικής και δομής στο μυθιστόρημα. Ωστόσο, αυτές οι ιδιότητες και χαρακτηριστικά που ο συγγραφέας θεωρούσε μειονεκτήματα, ο Ζενέτ τις θεωρεί αρετές του έργου, καθώς είναι πρωταρχικής σημασίας για τη σύγχρονη λογοτεχνία. Έτσι, σύμφωνα με τον ίδιο, εδώ «για πρώτη φορά πραγματοποιείται μια αποδραματοποίηση, σχεδόν ακόμη και μια απορομαντικοποίηση του μυθιστορήματος, από το οποίες θα προέλθει όλη η σύγχρονη λογοτεχνία».

186. Τα άσματα του Μαλντορόρ (Ισιντόρ Ντυκάς - 1869) Εκδόθηκε με το ψευδώνυμο  του Comte de Lautréamont. Αποτελείται από έξι άσματα που υποδιαιρούνται σε κεφάλαια. Μια φανταστική και σκοτεινή αφήγηση, γεμάτη εφιάλτες και ανησυχία, που επικρίνει την κοινωνία, τη θρησκεία και την ανθρώπινη φύση. Το έργο έχει κεντρικό αντιήρωα τον μισάνθρωπο, υπεροπτικό, βλάσφημο χαρακτήρα του Μαλντορόρ, που πολεμά με διάφορες μορφές ενάντια στον Θεό, έχει απαρνηθεί τη συμβατική ηθική και διαπράττει φόνους στους οποίους δείχνει τον σαδισμό και τη διαστροφή του. Συχνά θεωρείται πρόδρομος του σουρεαλισμού και επηρέασε τους ποιητές και καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.                                                                                                                  

187. Ο ηλίθιος (Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι – 1869) Ο τίτλος ειρωνεύεται τον κεντρικό χαρακτήρα, τον πρίγκιπα Λεφ Μύσκιν, ένα νεαρό του οποίου η καλοσύνη και η απλοχεριά οδηγούν αυτούς που συναναστρέφεται να θεωρούν ότι δε διαθέτει ευφυΐα ή επίγνωση των σύγχρονων καταστάσεων. Το μυθιστόρημα εξετάζει τις επιπτώσεις της ύπαρξης ενός τέτοιου σπάνιου ανθρώπου εν μέσω διαφωνιών, αντιθέσεων, φιλονικιών, παθών, επιθυμιών και εγωισμού της κοινωνίας, τόσο στον ίδιο όσο και στους άλλους γύρω του. Μεταξύ άλλων εξετάζονται με την ιδιότυπη προσέγγιση του συγγραφέα τα θέματα: θρησκείας και αθεΐας στη Ρωσία, αθωότητας και ενοχής, της επιληψίας, της θανατικής ποινής και της θνησιμότητας. «Ο Ηλίθιος παραβιάζει κάθε κριτικό κανόνα και παρ' όλα αυτά καταφέρνει να φτάσει σε πραγματικό μεγαλείο» (Γκάρι Σαούλ Μόρσον, 2018)                                                                         

188. Διηγήματα «Erzählungen»  (Άνταλμπερτ Στίφτερ - 1869) Είναι η μόνη έκδοση που περιέχει και τις τριάντα τρεις ιστορίες από τις πρώτες εκδόσεις κατά τα έτη 1840-1869 καθώς και τις αναθεωρήσεις και συμπληρώσεις που έκανε ο ίδιος μεταγενέστερα. Αυτό επιτρέπει να εντοπίσουμε την εξέλιξη του συγγραφέα στο χρόνο. Χωρίς να μειώνεται η σημασία των αναθεωρήσεων που πραγματοποίησε ο ίδιος ο ποιητής για τις εκδόσεις βιβλίων των διάσημων συλλογών του «Studien» και «Bunte Steine», ένα αφηγηματικό συνεχές γίνεται σαφώς ορατό εδώ, στο οποίο αντικατοπτρίζονται με εντυπωσιακό τρόπο η ζωή και το έργο του. Στο έργο του Χέρμαν Έσσε, «Ο Λύκος της Στέπας», ο πρωταγωνιστής  αναρωτιέται «αν δεν είναι καιρός να ακολουθήσει το παράδειγμα του Άνταλμπερτ Στίφτερ και να έχει ένα ατύχημα ενώ ξυρίζεται». Ο Τόμας Μαν ήταν επίσης θαυμαστής του Στίφτερ, αποκαλώντας τον «έναν από τους πιο εξαιρετικούς, τους πιο αινιγματικούς, τους πιο κρυφά τολμηρούς και τους πιο παράξενα συναρπαστικούς αφηγητές στην παγκόσμια λογοτεχνία».                                   

189. Μίντλμαρτς (Μαίρη Αν Έβανς – 1872) Η συγγραφέας -  κορυφαία ίσως λογοτέχνιδα της ύστερης βικτωριανής περιόδου -  χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Τζορτζ Έλιοτ, γιατί, ήθελε να πάρουν στα σοβαρά τα έργα της. Με μια ιδιωτική ζωή που ερχόταν σε σύγκρουση προς τα πνιγηρά ήθη της βικτωριανής κοινωνίας κι επηρεασμένη έντονα από τα πρωτοπόρα πνευματικά κινήματα της εποχής, η Έβανς ασχολήθηκε αρχικά με τη λογοτεχνική κριτική και στη συνέχεια αφιερώθηκε στο μυθιστόρημα. Δημοσιεύθηκε σε οκτώ τόμους μεταξύ 1871 και 1872 και διαδραματίζεται στη φανταστική αγγλική πόλη Μίντλμαρτς από το 1829 έως το 1832. Στο έργο της συνδύασε πλούσιες αφηγηματικές πλοκές με διεισδυτικές ψυχολογικές αναλύσεις. Το μυθιστόρημα της συνδυάζει την απεικόνιση όλων των τάξεων της βικτωριανής κοινωνίας με την βαθιά διερεύνηση της συμπεριφοράς των ηρώων και ιδιαίτερα της ηρωίδας. Σε αυτή εμφανίζονται τα πρώτα, μπορεί αυθόρμητα και ασαφή, σκιρτήματα αντίδρασης μιας καταπιεσμένης γυναίκας. Η Βιρτζίνια Γουλφ είπε για το Μίντλμαρτς (1871-72) ότι «είναι ένα από τα λίγα αγγλικά μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί για ώριμους ανθρώπους». Το έργο της Έλιοτ συνδυάζει τον εκτενή φιλοσοφικό διαλογισμό με την λεπτομερή ανάλυση των κινήτρων και των συναισθημάτων των χαρακτήρων της. Η Έλιοτ "είναι η ενσάρκωση της φιλοσοφίας στη μυθιστοριογραφία". (Όσκαρ Ουάιλντ, 1897)                                    

190. Ο Φτωχοδιόνυσος   (Μιχάι Εμινέσκου – 1872) Ένα σύγχρονο παραμύθι, μια φιλελεύθερη ερμηνεία της γερμανικής φιλοσοφίας και αρχαίων μοτίβων, που συζητά θέματα όπως το ταξίδι στο χρόνο και η μετενσάρκωση μέσα από το πρίσμα του μετα-καντιανού ιδεαλισμού. Ένας ονειροπόλος μελετητής, κινείται μεταξύ του εαυτού του στο χρόνο και στο χώρο, ανάμεσα στο άθλιο σπίτι του, την προηγούμενη ύπαρξή του ως μοναχός στη Μολδαβία του 15ου αιώνα και την ύπαρξή του σε υψηλότερο επίπεδο ως ουράνιος Ζωροάστρης. Η Ιταλίδα φιλόλογος Λουίζα Βαλμαρίν αποκαλεί το έργο του Εμινέσκου «τη μόνη φιλοσοφική νουβέλα που παρήγαγε ο ρουμανικός ρομαντισμός». Μεταξύ των μελετητών που θεωρούν την ιστορία πρωτίστως μυθιστόρημα, ο Ευγένιος Λοβινέσκου σημείωσε ότι ο Φτωχοδιόνυσος απέφερε μαζί του ένα πολιτισμικό σοκ, εκθέτοντας τη Ρουμανία στον «τυφώνα της ιδιοφυΐας του Εμινέσκου, που έφερε όλα τα στοιχεία της γερμανικής συναισθηματικότητας, φιλτραρισμένα μέσα από μια μοναδική, προσωπική ιδιοσυγκρασία». Έχει προβληματίσει τους ερευνητές με την πολιτισμική του πολυπλοκότητα, που συνταιριάζει τη Βεδάντα («συμπεράσματα των Βέδων» που περιλαμβάνουν τις ιδέες που προέκυψαν από την ερμηνεία των Ουπανισάδων, εστιάζοντας στην αφοσίωση, τη γνώση και την απελευθέρωση) με τον Γνωστικισμό και τη θεωρία της σχετικότητας. 

191. Οι δαιμονισμένοι    (Φιόντορ Ντοστογιέφσκι - 1872) Από τα κύρια έργα του συγγραφέα στα οποία εκφράζει την πολεμική του εναντίον πρωτίστως του ριζοσπαστισμού αλλά και του αστικού εκσυγχρονισμού. Έχει πολυφωνικό λογοτεχνικό ύφος, οι χαρακτήρες συνθέτουν ένα σύνολο ιδεών, που η καθεμιά τους επανακαθορίζεται ακατάπαυστα σε σχέση με τις άλλες. Ο αφηγητής αναλαμβάνει να συγχρονίσει τις πολλαπλές αυτόνομες αφηγήσεις, ενώ η δική του φωνή «μπαινοβγαίνει» στη δομή του μυθιστορήματος. Ο λόγος του αφηγητή είναι έξυπνος, συχνά ειρωνικός και με βαθιά κατανόηση της ψυχολογίας των χαρακτήρων.

192. Μακριά από το πλήθος (Τόμας Χάρντι – 1874) Η πρώτη μεγάλη λογοτεχνική επιτυχία του συγγραφέα. Ασχολείται με θέματα αγάπης, τιμής και προδοσίας, με φόντο τη φαινομενικά ειδυλλιακή, αλλά συχνά σκληρή, πραγματικότητα μιας αγροτικής κοινότητας στη βικτωριανή Αγγλία. Παρουσιάζει πόσο σημαντικό είναι για τους ανθρώπους να συνδέονται και να κατανοούν τον φυσικό κόσμο. Ο Γκάμπριελ είναι η ιδέα του Χάρντι, για ένα άτομο που ζει σε ισορροπία με τις δυνάμεις της φύσης. Περιγράφει τη ζωή και τις σχέσεις της Βηθσαβεέ με τον μοναχικό αλλά πλούσιο κτηνοτρόφο και γείτονά της Μπόλντγουντ, τον πιστό βοσκό Γκάμπριελ και τον φειδωλό λοχία Τρόι . Ο Μπόλντγουντ διοργανώνει γιορτή, όπου προσκαλεί τη Βηθσαβεέ και της ξανακάνει πρόταση γάμου. Αμέσως μετά τη συμφωνία της, ο Τρόι φτάνει για να την διεκδικήσει. Η Βηθσαβεέ τρομοκρατείται και ο Μπόλντγουντ σκοτώνει τον Τρόι. Καταδικάζεται σε ισόβια. Λίγους μήνες αργότερα, η Βηθσαβεέ παντρεύεται τον Γκάμπριελ, ο οποίος είναι πλέον ένας εύπορος δικαστικός επιμελητής. Κατά τη δημοσίευση, οι κριτικές ήταν άφθονες και κυρίως θετικές. Ο Χάρντι αναθεώρησε εκτενώς το κείμενο για την έκδοση του 1895 και έκανε περαιτέρω αλλαγές για την έκδοση του 1901.                                                                  

193. Οι διαβολικές (Ζυλ Μπαρμπέ ντ’ Ωρεβιγύ – 1874) Συλλογή έξη διηγημάτων που παρουσιάζουν τη συμπεριφορά μυστηριωδών και απρόσιτων γυναικών με μοτίβα τον έρωτα, τη μοιχεία, τη δολοφονία, την εκδίκηση, την αγανάκτηση, το πάθος ή την πλήξη. Η γοτθική ατμόσφαιρα και οι χαρακτήρες που αναζητούν την ηδονή ή την εκδίκηση, δίνουν στο έργο μια σκοτεινή, επικίνδυνη αίσθηση, ενώ παράλληλα καταπιάνονται με την ηθική και την κοινωνική κριτική. Η απουσία τιμωρίας ή «αποδεκτού» τέλους για την επικρατούσα τότε κοινωνική αντίληψη, οδήγησε σε κατάσχεση των τελευταίων 480 αντιτύπων του βιβλίου με τη κατηγορίας της προσβολής της δημόσιας ηθικής.                                 

194. Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ (Μαρκ Τουέιν – 1876) Ο Τομ Σόγιερ είναι ένα χαρούμενο και άτακτο αγόρι περίπου δώδεκα ετών, που ζει με τη θεία του Πόλι, την αδερφή της εκλιπούσας μητέρας του. Η ιστορία περιγράφει τις διάφορες περιπέτειες του Τομ και των φίλων του κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιπετειών, καταφέρνει να βρει την αγαπημένη του Μπέκι Θάτσερ, να γίνει μάρτυρας ενός φόνου, να αποκαλύψει τον δολοφόνο, να φύγει από το σπίτι για να γίνει πειρατής και να ζήσει σε ένα νησί, να χαθεί σε μια σπηλιά και να βγει με ασφάλεια από αυτήν, να βρει έναν πολύτιμο θησαυρό αξίας δώδεκα χιλιάδων δολαρίων και να τον μοιραστεί με τον φίλο του Χάκλμπερι Φιν. Το βιβλίο έχει οξύνει αντιπαλότητες λόγω της χρήσης του ρατσιστικού επιθέτου nigger, καθώς και την αρνητική απεικόνιση των ιθαγενών. Το μυθιστόρημα έχει στοιχεία χιούμορ, σάτιρας και κοινωνικής κριτικής – κοινά χαρακτηριστικά για τα μυθιστορήματα του Μαρκ Τουέιν. Ο Τουέιν περιγράφει μερικά αυτοβιογραφικά γεγονότα στο βιβλίο. Το σκηνικό του μυθιστορήματος βασίζεται στο πραγματικό σπίτι της παιδικής ηλικίας του, κοντά στο Σεντ Λούις, πολλά από τα μέρη σε αυτό είναι αληθινά και σήμερα αποτελούν τουριστικά αξιοθέατα.