1929: Πολυδιαβασμενα και καλοπουλημένα λογοτεχνικά έργα

Ρούλα Ντούλη-Αλεξίου

321. Το ατλαζένιο γοβάκι (Πωλ Κλωντέλ – 1929) Μεγάλο θεατρικό έργο. «Η σκηνή αυτού του δράματος είναι ο κόσμος» έχει πει ο συγγραφέας. Έγραψε επίσης: «Το θέμα του έργου είναι, εν ολίγοις, αυτό του κινέζικου θρύλου, των δύο αστρικών εραστών που κάθε χρόνο μετά από μακροχρόνιες περιπλανήσεις καταφέρνουν να συναντηθούν, χωρίς ποτέ να μπορέσουν να ενωθούν». Η πολλαπλότητα των τόπων, των χαρακτήρων και η εξαιρετική έκταση του έργου έκαναν τη σκηνοθεσία του δύσκολη, παρά το ενδιαφέρον του. Παρουσιάζεται συνήθως τμηματικά σε περιορισμένης διάρκειας σκηνικές εκδοχές. Το ατλαζένιο γοβάκι είναι ένα μυστικιστικό ερωτικό δράμα που αφηγείται τον αδύνατο έρωτα μεταξύ της δόνας Προυέζ και του δον Ροντρίγκο. Η δράση, που εκτείνεται σε 20 περίπου χρόνια, διαδραματίζεται στην Αναγέννηση, την εποχή των μεγάλων κατακτήσεων. Χωρίζεται από τον συγγραφέα, σύμφωνα με τα πρότυπα του κλασικού ισπανικού θεάτρου, σε τέσσερις Ημέρες που δεν αναφέρονται σε 24ωρα αλλά αντιπροσωπεύουν στάδια στην εξελισσόμενη δράση. Παρουσιάζει πολλούς χαρακτήρες, σε διάφορες χώρες, στην Ευρώπη, την Αφρική, τον Νέο Κόσμο και μέχρι την Άπω Ανατολή, στη στεριά και τη θάλασσα. Αναμειγνύοντας λυρικά και επικά στοιχεία σε ελεύθερο στίχο, συνδυάζει το δραματικό και το κωμικό, την ειρωνεία, τον λυρισμό και την ειρωνεία, σε μια ατμόσφαιρα μπαρόκ. Με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, το έργο είναι μια ιστορία έρωτα που αναλύει τη σύγκρουση μεταξύ επιθυμίας και ηθικής.

322. Η ζωή του Αρσένιεφ (Ιβάν Μπούνιν – 1929) Αρχικά, οι τίτλοι του ποικίλλουν: «Το Βιβλίο της Ζωής μου», «Στην Πηγή των Ημερών», «Ανώνυμα Σημειώματα». Η ιδέα χρειάστηκε αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα της Μουρόμτσεβα, κάθε φορά που ολοκλήρωνε το επόμενο μέρος, ο Ιβάν Αλεξέεβιτς σκόπευε να σταματήσει να εργάζεται, ισχυριζόταν ότι «η ανθρώπινη ζωή δεν μπορεί να γραφτεί». Ως αποτέλεσμα, ο Μπούνιν δημιούργησε πέντε ενότητες και «έφερε» τον ήρωά του Αλεξέι Αρσένιεφ στην ηλικία των είκοσι ετών. Οι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει σε συναίνεση σχετικά με το είδος του μυθιστορήματος του Μπούνιν. 

A_scene_based_The_Life_of_Arseniev

Μερικοί, που μελέτησαν την δημιουργική ιστορία του έργου, σημείωσαν ότι τα πρώιμα χειρόγραφα του συγγραφέα αντανακλούσαν την «πορεία της μνήμης», και μας επιτρέπουν να το χαρακτηρίσουμε ως απομνημονευματώδη πεζογραφία. Όμως κατά την επεξεργασία τους ο συγγραφέας αποστασιοποιήθηκε συνειδητά από τους ήρωες του έργου - άλλαξε ονόματα και αφαίρεσε από το κείμενο λεπτομέρειες από τις οποίες μπορούσαν να μαντέψουν επεισόδια της δικής του βιογραφίας. Σύμφωνα με άλλους, το έργο συνδυάζει πολλά είδη: συνυφαίνει μια φανταστική βιογραφία, απομνημονεύματα και λυρική-φιλοσοφική πεζογραφία. Ο Ιγκόρ Σούχικ έγραψε ότι η βάση του μυθιστορήματος είναι «η ποιητική μεταμόρφωση του παρελθόντος». Ο ίδιος ο Μπούνιν ζήτησε επίμονα να μην προσλαμβάνεται η ιστορία του Αρσένιεφ ως βιογραφία του συγγραφέα. Εξήγησε ότι «Η ζωή του Αρσένιεφ» είναι «η αυτοβιογραφία ενός φανταστικού χαρακτήρα». Το πέμπτο μέρος του έργου, που αρχικά ονομαζόταν «Λίκα», είναι το πιο σημαντικό για τους κριτικούς: σε αυτό ο ήρωας μεγαλώνει και βιώνει το πρώτο του οξύ συναίσθημα. Η δοκιμασία της αγάπης γεννά μέσα του έναν καλλιτέχνη και έναν ποιητή. Οι υποθέσεις ότι το πρωτότυπο της αγαπημένης Λίκας του Αλεξέι Αρσένιεφ είναι η Βαρβάρα Παστσένκο έχουν επανειλημμένα διαψευσθεί από την Μουρόμτσεβα. Σύμφωνα με αυτήν, η ηρωίδα συνδύαζε τα χαρακτηριστικά όλων εκείνων των γυναικών που αγαπούσε ο Μπούνιν σε διαφορετικές εποχές. Για παράδειγμα, στην εμφάνιση η ηρωίδα θυμίζει περισσότερο την πρώτη σύζυγο του συγγραφέα, Άννα. Μεμονωμένα επεισόδια αναπαράγουν λεπτομέρειες της σχέσης που αναπτύχθηκε μεταξύ του Μπούνιν και της ίδιας της Μουρόμτσεβα. Ωστόσο, τα συναισθήματα που βιώνει ο Αρσένιεφ απέναντι στη Λίκα συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό με τις εμπειρίες του νεαρού Μπούνιν. Οι τελευταίες γραμμές του μυθιστορήματος («Την είδα πρόσφατα σε ένα όνειρο...») είναι κοντά στην εξομολόγηση που ακούστηκε σε μια από τις επιστολές του συγγραφέα μετά τον χωρισμό του με τον Παστσένκο: «Σε είδα σε ένα όνειρο σήμερα - φαινόσουν ξαπλωμένη στη δεξιά σου πλευρά, ντυμένη, κοιμισμένη».                                                

323.         Ο κοριός (Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι – 1929)       Ο Ιβάν είναι ένας νεαρός που ζει στη Σοβιετική Ένωση τον καιρό της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, αξιοποίησης των δυνατοτήτων της αγοράς για την ανόρθωση της κατεστραμμένης οικονομίας από τους συνεχείς πολέμους. Την ημέρα του γάμου του καταψύχεται σε ένα υπόγειο. Μετά από πενήντα χρόνια, αναβιώνει σε έναν ιδανικό κομμουνιστικό κόσμο, σχεδόν μια ουτοπία. Δεν υπάρχει πια φτώχεια και εξαθλίωση, οι ασθένειες και οι φυσικές καταστροφές έχουν νικηθεί και οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει το μεθύσι, το κάπνισμα και τις βρισιές. Ο Ιβάν δεν ανήκει σε αυτό το μέλλον. Γίνεται έκθεμα στο ζωολογικό κήπο και χρησιμεύει ως παράδειγμα των μειονεκτημάτων μιας περασμένης εποχής στους πολίτες του μέλλοντος. Ο τίτλος προέρχεται από έναν κοριό - αλληγορία για τα παράσιτα του καπιταλισμού και το αίμα που ρουφά ο κοριός για να τραφεί - που είχε παγώσει την ίδια στιγμή με τον Ιβάν και γίνεται σύντροφός του στο μέλλον.                                   

Ιδιωτική συλλογή. Αθήνα

324. Ο κόκκινος θερισμός (Ντάσιελ Χάμετ – 1929) Αν και λιγότερο διάσημο από άλλα έργα του συγγραφέα, αυτή η ιστορία συνεχόμενης προδοσίας είναι μια παρουσίαση της ανθρώπινης  συμπεριφοράς σε μια από τις πιο θανατηφόρες εκδοχές της. Αποτέλεσε τη βάση για την ταινία του Κουροσάβα Yojimbo. Με την πνευματώδη, λιτή γραφή του ο Χάμετ έδωσε στους «σκληρούς τύπους» τον δικό του απλό λυρισμό. Εδώ ο ντετέκτιβ Oπ βρίσκεται σε μια διεφθαρμένη πόλη, όπου υπάρχει ένας αγώνας εξουσίας μεταξύ αντιμαχόμενων φατριών. Ουσιαστικά όλοι, τόσο οι άνθρωποι της εξουσίας, οι πλούσιοι, οι ντόπιοι μεγαλόσχημοι, όσο και οι φτωχοί και βασανισμένοι από τη ζωή είναι ψεύτικοι και διεφθαρμένοι. Κοντός, υπέρβαρος, συχνά λίγο μεθυσμένος, ο Oπ δεν είναι σταρ του σινεμά. Είναι ένας ήρωας παρόλα αυτά, ένας άνθρωπος μόνος του, που κάνει ελιγμούς ανάμεσα σε καρχαρίεςς, συχνά με γροθιές και δύναμη πυρός, πάντα με μια βάναυση και διασκεδαστική αποτελεσματικότητα.            

325.  Ένα δικό της δωμάτιο (Βιρτζίνια Γουλφ – 1929) Έργο-ορόσημο για τη γυναικεία χειραφέτηση. Χρησιμοποιεί μεταφορές για να διερευνήσει τις κοινωνικές αδικίες και σχολιάζει την έλλειψη ελεύθερης έκφρασης των γυναικών. Η μεταφορά της για ένα ψάρι εξηγεί το πιο ουσιαστικό της σημείο, «Μια γυναίκα πρέπει να έχει χρήματα και ένα δικό της δωμάτιο για να γράψει μυθοπλασία». Γράφει για μια γυναίκα της οποίας η σκέψη είχε «αφήσει τη γραμμή της στο ρέμα». Καθώς η γυναίκα αρχίζει να σκέφτεται μια ιδέα, ένας φύλακας επιβάλλει έναν κανόνα σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να περπατούν στο γρασίδι. Τηρώντας τον κανόνα, η γυναίκα χάνει την ιδέα της… «Αν ζήσουµε άλλον έναν αιώνα – µιλάω για τη συλλογική ζωή, που είναι η αληθινή ζωή, και όχι για τις µικρές ζωές που ζούµε ατομικά - και έχουµε πεντακόσιες λίρες τον χρόνο και ένα δωμάτιο δικό µας η καθεµιά, αν συνηθίσουμε να έχουµε την ελευθερία και το θάρρος να γράφουμε ακριβώς αυτό που σκεφτόμαστε, αν δραπετεύουμε λίγο από το κοινόχρηστο καθιστικό και βλέπουμε τους ανθρώπους όχι πάντα στο πλαίσιο της σχέσης του ενός µε τον άλλον αλλά σε σχέση µε την πραγματικότητα, καθώς και τον ουρανό και τα δέντρα ή οτιδήποτε όπως είναι στην πραγματικότητα… αν αντιμετωπίσουμε το γεγονός, γιατί είναι γεγονός, ότι δεν υπάρχει µπράτσο να πιαστούµε, αλλά ότι προχωράμε µόνες και ότι η σχέση µας είναι µε τον κόσμο της πραγματικότητας κι όχι µε τον κόσμο των ανδρών και των γυναικών, τότε θα υπάρξει η ευκαιρία και η νεκρή ποιήτρια που ήταν η αδελφή του Σαίξπηρ θα ανακτήσει το σώµα που τόσες φορές θυσίασε».                               

326. Μπερλίν Αλεξάντερπλατς (Άλφρεντ Ντέμπλιν – 1929) Αφορά έναν δολοφόνο, που αποφυλακίστηκε. Όταν ο φίλος του σκοτώνει την πόρνη στην οποία αυτός βασιζόταν, συνειδητοποιεί ότι δεν θα μπορέσει να ξεφύγει από τη παρανομία. Πρέπει να αντιμετωπίσει τη δυστυχία, την έλλειψη ευκαιριών, το έγκλημα και την επικείμενη άνοδο του ναζισμού. Κατά τη διάρκεια του αγώνα του να επιβιώσει ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, η ζωή τον ανταμείβει με μια απρόσμενη έκπληξη, αλλά η ευτυχία του δεν διαρκεί καθώς η ιστορία επαναλαμβάνεται. Το έργο διαδραματίζεται στην εργατική συνοικία δίπλα από την Αλεξάντερπλατς της δεκαετίας του 1920. Αν και το αφηγηματικό του ύφος μερικές φορές συγκρίνεται με αυτό του Τζέιμς Τζόυς, μερικοί κριτικοί έχουν κάνει διάκριση μεταξύ του εσωτερικού μονολόγου του Οδυσσέα και της χρήσης του μοντάζ από την Αλεξάντερπλατς του Βερολίνου. Ο Όλιβερ Καμ, γράφοντας στους London Times, λέει ότι οι μέθοδοι του Ντέμπλιν μοιάζουν περισσότερο με αυτές του Κάφκα στη χρήση βιωματικού λόγου με μια ανάμειξη αφήγησης σε πρώτο και τρίτο πρόσωπο. Το έργο παρουσιάζει την πλοκή από πολλαπλές οπτικές γωνίες και χρησιμοποιεί για αυτό άρθρα εφημερίδων, τραγούδια, ομιλίες και άλλα βιβλία. Αν δεν διαβάσετε το βιβλίο δείτε την ομώνυμη ταινία του Φασμπίντερ.                 

327. Η βουή και η μανία (Γουίλιαμ Φώκνερ – 1929) Επικεντρώνεται στους Compson, πρώην αριστοκράτες του Νότου που αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τη διάλυση της οικογένειάς τους και της φήμη τους. Κατά τη διάρκεια των 30 περίπου ετών που εξιστορούνται, η οικογένεια πέφτει σε οικονομική καταστροφή, χάνει τη θρησκευτική της πίστη και τον σεβασμό της πόλης και πολλοί από αυτούς πεθαίνουν τραγικά. Είναι ένα λογοτεχνικό έργο με μεγάλη επιρροή. Έχει επαινεθεί για την ικανότητά του να αναδημιουργεί τη διαδικασία σκέψης του ανθρώπινου νου. Επιπλέον, θεωρείται ως μια ουσιαστική εξέλιξη στη λογοτεχνική τεχνική του ρεύματος της συνείδησης. «Με τη μέθοδο γραφής του, ο Φώκνερ αναγκάζει τον αναγνώστη όχι απλώς να αναγνώσει, αλλά να λειτουργήσει ως πληρεξούσιος του νοσηρού μυαλού και των διαψεύσεων των ηρώων του. Ο Φώκνερ κατασκεύασε ένα δικό του σύμπαν: την επαρχία Γιοκνοπατώφα, σύνθεση από δύο λέξεις της φυλής Τσίκασοου (Yokana και Petopha: διαμελισμένη γη). 2.400 τ. εκτάρια, κάτοικοι 6.298 λευκοί και 9.313 μαύροι. Περίπου 600 απ’ αυτούς παίρνουν μέρος στα κείμενά του. Σχεδίασε και σχετικό χάρτη, με τις τοποθεσίες όπου διαδραματίζονται τα έργα του. Υπογράφει ως αποκλειστικός κύριος και ιδιοκτήτης της περιοχής».(Παύλος Μάτεσις)