Προτάσεις ανάγνωσης (111-122) (Δημοσιευμένα απο το 1789 έως το 1813)

Θεωρούμε σκόπιμο να διευκρινίσουμε ότι το μέγεθος των συνοπτικών παρουσιάσεων που προηγήθηκαν ή ακολουθούν δεν έχει καμία σχέση με τη λογοτεχνική αξία των έργων, αλλά κύρια με ότι μου αρέσει και θέλω να το μοιραστώ μαζί σας.

111. Ο φτωχός άνθρωπος του Τόκενμπουργκ (Ούλριχ Μπραίκερ – 1789) Είναι η αυτοβιογραφία του, που περιγράφει κυρίως τη ζωή του – πότε κρύο, πότε ζέστη - από μια ανώτερη οπτική γωνία. Κοιτάζει υποτιμητικά τα περασμένα χρόνια, με ήρεμη και πικρή κοροϊδία. Για παράδειγμα, δεν κατέκτησε την Αννούλα. Έτσι, δεν έχει άλλη επιλογή από το να αρκεστεί στη Δουλτσινέα του, η οποία είναι σίγουρη. «Όλα τα γεγονότα της ζωής μου..., θα μπορούσα να γεμίσω ολόκληρους τόμους με αυτά,...να θρηνώ σαν κουκουβάγια... Αλλά η ανόητη συγγραφική τάση έχει σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί [λόγω δουλειάς]». «Η πατρίδα μου δεν είναι γη του γάλακτος και του μελιού… της οποίας οι κάτοικοι ήταν πάντα γνωστοί ως ανήσυχοι και άτεχνοι άνθρωποι… Αλλά… δεν είναι σωστό να περιγράψω τους συμπατριώτες μου».

112. Κριτική της κριτικής ικανότητας (Εμμανουήλ Καντ – 1790) Αναφέρεται στην αισθητική θεωρία και τη φιλοσοφία της τέχνης, καθιστώντας το μια από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Καντ στη λογοτεχνία και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Εξερευνά τη φύση της ομορφιάς, την υπέρτατη και καλλιτεχνική κρίση, πλαισιώνοντας τη συζήτηση με όρους ατομικής αντίληψης και καθολικών κριτηρίων. Οι διακρίσεις του μεταξύ του ωραίου και του υψηλού παρουσιάζουν περιγραφές και πλαίσια για προβληματισμό σχετικά με τις συναισθηματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις που έχουν η λογοτεχνία και η τέχνη στα άτομα. Αυτό το κείμενο επηρέασε άμεσα τα ρομαντικά και ύστερο-ρομαντικά λογοτεχνικά κινήματα, όπου τα θέματα του υψηλού (απεραντοσύνη, δέος, τρόμος) εξερευνήθηκαν βαθιά στην ποίηση και την πεζογραφία. Ο ρόλος του παρατηρητή και η υποκειμενική φύση της εμπειρίας διερευνώνται. Η αντιμετώπιση της αισθητικής από τον Καντ είναι κατά κάποιο τρόπο πιο προσιτή από τα άλλα έργα του, καθώς εμπλέκεται με λογοτεχνικό τρόπο με το ανθρώπινο συναίσθημα και την προσωπική αντίληψη. Συχνά χρησιμοποιεί ζωντανές εικόνες και λογοτεχνικές αποχρώσεις ως επιχειρήματα που προκαλούν μια πιο στοχαστική, συναισθηματική απόκριση, παρόμοια με το ύφος που συναντάμε στον λογοτεχνικό λόγο.

113. Το Όνειρο του Κόκκινου Παλατιού ή Η ιστορία της πέτρας «Hong Lou Meng» (Τσαο Σιουτσίν «Cao Xueqin» - 1791) Θεωρείται από τα πιο σημαντικό μυθιστόρημα της κινεζικής λογοτεχνίας. Αφηγείται την άνοδο και την πτώση μιας οικογένειας ευγενών και εξετάζει τις σχέσεις, την κοινωνία, την πολιτική και την απογοήτευση του ανθρώπινου πνεύματος μέσα από τα μάτια της νεαρής ηρωίδας, Τάο Γιουάν. Το έργο συνδυάζει ρεαλισμό, ρομαντισμό και φιλοσοφία. Ξεκινά πως η θεά Νου-Κούα, για να επισκευάσει το θόλο του ουρανού, πήρε 36.501 βράχους και τελικά χρησιμοποίησε 36.500. Ο βράχος που τον είχαν αγγίξει τα θεϊκά χέρια, είχε αποκτήσει πλέον μαγικό πνευματισμό και η ψυχή του έμεινε παραπονεμένη. Ο Πάο-Γιου, ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, δεν είναι τίποτα' άλλο από την ενσάρκωση του βράχου που έρχεται στη γη, όπου γίνεται η μεγαλειώδης κάθαρση, ολοκληρώνεται η συνειδητή του τελειοποίηση και δεν πρόκειται πια να νοιώσει κανένα παράπονο αφού γίνεται αθάνατος. Το μυθιστόρημα έχει περίπου 40 πρόσωπα βασικούς ήρωες και ηρωίδες και εκατοντάδες συμπληρωματικούς, διακρίνεται δε για τα πολυσύνθετα πορτρέτα των γυναικείων χαρακτήρων (μεταξύ των οποίων των 12 καλλονών). Περιγράφει τη ζωή χωρίς υπεκφυγές, αντίθετα από προγενέστερους συγγραφείς που διαμόρφωναν χαρακτήρες είτε ολότελα καλούς είτε ολοκληρωτικά κακούς. Είναι ταυτόχρονα διαποτισμένο από τη βουδιστική αντίληψη της ματαιότητας, αλλά με συνεχείς αναφορές στον ταοϊσμό και τον κομφουκιανισμό, που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στην Κίνα.

DiderotJacquesFatalist01

114.    Ζακ ο μοιρολάτρης και ο αφέντης του   (Ντενίς Ντιντερό, 1771- 1796) Το έγραφε μέχρι το θάνατό του και δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο. Σώζονται μερικά χειρόγραφα εκ των οποίων το πιο σημαντικό θεωρείται αυτό της Αγίας Πετρούπολης, καθώς περιέχει αρκετές διορθώσεις που φαίνονται να έγιναν από τον συγγραφέα και μάλιστα με υποδείξεις για το που πρέπει να μπουν. Το χειρόγραφο αυτό το έστειλε η κόρη του συγγραφέα στην Αικατερίνη Β' όταν πέθανε ο πατέρας της. Το κύριο θέμα του μυθιστορήματος είναι η σχέση μεταξύ του Ζακ και του κυρίου του, το όνομα του οποίου δεν αναφέρεται. Το αφεντικό και ο Ζακ ξεκινούν ένα ταξίδι, για ένα αόριστο προορισμό και για να διώξει την πλήξη του μεγάλου ταξιδιού το αφεντικό αναγκάζει τον Ζακ να αφηγηθεί ιστορίες για τους έρωτές του. Οι ιστορίες του Ζακ διακόπτονται συνεχώς από την εμφάνιση άλλων χαρακτήρων και από διάφορες κωμικές παρεξηγήσεις. Άλλοι χαρακτήρες του μυθιστορήματος αφηγούνται επίσης τις ιστορίες τους, οι οποίες, με τη σειρά τους, διακόπτονται συνεχώς από διάφορα γεγονότα. Στο βιβλίο παρουσιάζεται και ένας «αναγνώστης» κατά καιρούς, ο οποίος, καθώς προχωρά το βιβλίο, διακόπτει περιοδικά τον αφηγητή με ερωτήσεις, αντιρρήσεις και απαιτήσεις για πρόσθετες λεπτομέρειες. Οι ιστορίες που λέγονται είναι συνήθως χιουμοριστικές και επικεντρώνονται στις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα και το σεξ. Η βάση της φιλοσοφίας του Ζακ είναι η πεποίθηση ότι ό,τι συμβαίνει στον κόσμο, καλό ή κακό, είναι γραμμένο «εκεί πάνω» σε έναν μεγάλο κύλινδρο. που σταδιακά ξεδιπλώνεται με την πάροδο του χρόνου. Παρά αυτή την πεποίθηση, ο Ζακ δίνει μεγάλη σημασία στις πράξεις του και δεν είναι παθητικός παρατηρητής. Το βιβλίο είναι γεμάτο αντιφατικούς χαρακτήρες και άλλες παραστάσεις δυϊσμού. Μία από τις ιστορίες λέει για δύο στρατιώτες που μοιάζουν τόσο μεταξύ τους που γι' αυτό μάχονται συνεχώς και αλληλοτραυματίζονται, αν και είναι καλύτεροι φίλοι. Μια άλλη ιστορία αφορά τον πατέρα Χάντσον, έναν διανοούμενο και εκκλησιαστικό μεταρρυθμιστή, και ταυτόχρονα τον πιο διεφθαρμένο χαρακτήρα του έργου. Επιπλέον ο Ζακ και ο κύριός του υπερβαίνουν τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί, ο Ζακ αποδεικνύει ευθαρσώς ότι ο κύριος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν, πράγμα που σημαίνει ότι ο Ζακ είναι ο κύριος και ο κύριος είναι ο υποτελής.  Το μυθιστόρημα έλαβε μικτές κριτικές από κριτικούς. Οι Γάλλοι κριτικοί του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα μίλησαν αποδοκιμαστικά γι' αυτόν, θεωρώντας τον ως μίμηση του Ραμπελέ και σημειώνοντας την ελευθεριότητά του. Αντίθετα έκανε μεγάλη εντύπωση στους Γερμανούς ρομαντικούς, που μπόρεσαν να το γνωρίσουν πολύ νωρίτερα από τους Γάλλους. Ο Σίλλερ αντιμετώπισε το μυθιστόρημα με μεγάλο σεβασμό και το συνέστησε στον Γκαίτε, ο οποίος επίσης το αγάπησε. Ο Friedrich Schlegel μιλάει θετικά για το μυθιστόρημα στα κριτικά του άρθρα, θεωρώντας το ιδανικό ευφυΐας. Ο Σταντάλ το επαινεί σε πολλά από τα έργα του, όπως στα «Ιστορία της ζωγραφικής στην Ιταλία», «Σημειώσεις ενός τουρίστα» και τη πραγματεία «Περί αγάπης». Οι κριτικοί του εικοστού αιώνα, όπως ο Leo Spitzer και ο Robert Loy, έτειναν να βλέπουν το μυθιστόρημα ως ένα βασικό έργο στην παράδοση του Θερβάντες και του Ραμπελέ, εστιάζοντας περισσότερο στην τεράστια ποικιλία του, παρά στην επίλυσή φιλοσοφικών προβλημάτων.           

115.    Ζίμπενκες «Siebenkäs» (Ζαν Πωλ, 1796-1797) Γερμανικό ρομαντικό μυθιστόρημα που εκδόθηκε σε τρεις τόμους. Τα έργα του Ζαν Πωλ χαρακτηρίζονται από αυτοβιογραφικά στοιχεία, πικρή σάτιρα, χιούμορ, φαντασία και ανατροπές. Πεπεισμένος δημοκράτης και υποστηρικτής των ιδεών του Διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης. Η ιστορία του μυθιστορήματος, αφορά τη ζωή του Siebenkäs, παντρεμένου και δυστυχισμένου που συμβουλεύεται τον φίλο του, Leibgeber, ο οποίος, στην πραγματικότητα, είναι το alter ego του, ή Doppelgänger. Ο Leibgeber πείθει τον Siebenkäs να προσποιηθεί τον θάνατο του, προκειμένου να ξεκινήσει μια νέα ζωή. Ο Siebenkäs δέχεται τις συμβουλές του και σύντομα συναντά την όμορφη Natalie. Οι δυο τους ερωτεύονται. εξ ου και ο «γάμος μετά θάνατον» που σημειώνεται στον τίτλο. Είναι το πρώτο μυθιστόρημα στο οποίο ένας όμοιος, περιγράφεται ως "Doppelgänger" που είναι μια εισαγωγή στη λογοτεχνία από τον Ζαν Πωλ (αρχικά γράφτηκε ως "Doppeltgänger"). Η απρόσμενη εισαγωγή της σάτιρας στην περιγραφή για τη ζωή σε μια μικρή πόλη και των συγκινητικών στιγμών του του ψυχολογικού πόνου του ήρωα, ωθεί τον αναγνώστη να θέλει να μάθει για τη φιλοσοφική ειλικρίνεια του και την ψυχολογική του κατάσταση. Η ασυνέπεια και η διάσπαση του Siebenkäs είναι θεμελιώδης και εξακολουθεί να χαρακτηρίζει τις ευαισθησίες ατόμων μικροαστικής ή και αστικής ανατροφής. 

Hölderlin_-_Hyperion,_1911_-_3257287_F

116.    Υπερίων ή Ο ερημίτης στην Ελλάδα (Φρίντριχ Χέλντερλιν, 1797-1799) Επιστολικό μυθιστόρημα που εκδόθηκε αρχικά σε δύο τόμους. Το έργο αναπτύσσεται με τη μορφή επιστολών του Υπερίωνα στον Γερμανό φίλο του Bellarmin, μαζί με μερικές επιστολές προς την αγαπημένη του  Διοτίμα και διακρίνεται για τον φιλοσοφικό κλασικισμό και τις εκφραστικές περιγραφές. Η Διοτίμα (όνομα ιέρειας στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα) είναι η αγαπημένη του Σουζέττε. Διαδραματίζεται στην Ελλάδα και ασχολείται με αόρατες δυνάμεις, συγκρούσεις, ομορφιά και ελπίδα. Αφηγείται τις προσπάθειες του Υπερίωνα να ανατρέψει την τουρκική κυριαρχία στην Ελλάδα (σε μια από τις υποσημειώσεις ο Hölderlin συνδέει συγκεκριμένα τα γεγονότα του μυθιστορήματος με τα Ορλοφικά). Επίσης την απογοήτευσή του με την αποτυχία της εξέγερσης, την επιβίωση στη θανατηφόρα ναυμαχία του Τσεσμέ, την ψυχολογική κατάπτωσή του όταν η Διοτίμα πεθαίνει πριν μπορέσουν να επανενωθούν και τη μετέπειτα ζωή του ως ερημίτης στην άγρια ελληνική ύπαιθρο, όπου εξυμνεί την ομορφιά της φύσης και ξεπερνά την τραγωδία της μοναξιάς του. Ταυτόχρονα, ο Υπερίων, μετά από όλες αυτές τις απώλειες, καταλαβαίνει τα όρια της εξιδανικευμένης του αντίληψης για την Ελλάδα. Η αδυναμία να ταξιδέψει γίνεται η ουσία του ταξιδιού του. Με τον Χέγκελ διατηρούσε φιλία που κατάφερε να εμπνεύσει τον φιλόσοφο ώστε να γράψει ένα ποίημα σε ελεύθερο ρυθμό, που ο Χέγκελ το αφιέρωσε στο Χέλντερλιν. 

Faust_(Goethe),_Erstdruck_1832

117.    Φάουστ (Γκαίτε, 1808 & 1832) Ο Γκαίτε δούλεψε την ιδέα του Φάουστ για 60 χρόνια. Ο «τυχερός» (λατινικά) του τίτλου έφερε τύχη κάνοντας «αθάνατο» και τον συγγραφέα του. Επεξεργάστηκε τον μεσαιωνικό θρύλο του Φάουστ, που ήταν βασισμένος σε ιστορικό πρόσωπο του 16ου αιώνα. Το έργο σπάνια ανεβαίνει στη σκηνή στο σύνολό του καθώς περιλαμβάνει 12.111 στίχους. Είχε σημαντική επιρροή στον παγκόσμιο πολιτισμό, καθώς έγινε πηγή δημιουργίας για πολλά καλλιτεχνικά έργα. Ο Γκαίτε στο έργο δεν ξεχωρίζει την ανθρώπινη προσωπικότητα από την ίδια τη φύση, την έχει ενταγμένη μέσα στις δυνάμεις και ορμές της φύσης, είναι η ίδια μια έκφραση της φύσης. Έργο ελεύθερο από τα «πρέπει» της θρησκείας, της μικροαστικής ηθικής και της κυρίαρχης αισθητικής της εποχής του. Παρωδεί τους κλασσικούς (με την ανάσταση της Ελένης, τη γέννηση του Ευφορίωνα και το θάνατό του, την παρουσίαση των θεών ως τεράτων, την επιστροφή της Ελένης στον Άδη κ.α.), πράγμα όχι και τόσο αποδεκτό για τους κριτικούς της εποχής του. Ο Φάουστ σαν μια αδιάληπτη και διευρυμένη φαντασίωση  ερωτικής επιθυμίας εισβάλλει στα ασυνείδητα πεδία του ανθρώπινου μυαλού, συνθέτει μύθους, φαντασία, ψυχισμό και σύγχρονες ανάγκες αναπτύσσοντας το ρόλο του πολυπράγμονα έρωτα και αντιμετωπίζει τελικά με επιτυχία τον υπερεκτιμημένο θανατηφόρο Μεφιστοφελή. Η καρ διά, οι αισθήσεις και η λογική του ήρωα είναι διαχωρισμένες, με τους δικούς τους σκοπούς η κάθε μία και συγκρούονται σε όλη τη πλοκή του έργου με το ήρωα να είναι το πεδίο των μαχών τους. Το έργο δείχνει ότι η ερωτική έλξη από μόνη της δεν φτάνει, αλλά και ότι χωρίς αυτή τίποτα δεν είναι επαρκές. Στο παλιό θρύλο έβαλε νέα θέματα, όπως το θέμα της «Μαργαρίτας», το πιο γνωστό επεισόδιο του έργου. Στο δεύτερο μέρος, ο θρύλος ανέφερε ήδη τον γάμο του Φάουστ με την Ωραία Ελένη και μια συνάντηση με έναν αυτοκράτορα, αλλά ο Γκαίτε παράλλαξε την υπόθεση και σε αντίθεση με την αρχική πηγή. Έτσι ο Φάουστ, παρά τις αμαρτίες του ανέρχεται στους Ουρανούς συνοδευόμενος από καλλίπυγους νεαρούς αγγέλους («οι συμφωνίες είναι άχρηστες σήμερα», ωρύεται ο Μεφιστοφελής, αντιλαμβανόμενος ότι η κάθε συμφωνία τηρείται μόνο όταν υπάρχει ισοτιμία ισχύος), εκφράζοντας με αυτό την αισιόδοξη κοσμοθεωρία του συγγραφέα, που δεν είναι άλλη από την τελική υπεροχή του καλού απέναντι στο κακό. Το ανήσυχο πνεύμα του ήρωα, που είναι ταυτόχρονα το αμάρτημα (για κάποιους της προγενέστερης εποχής ίσως) αλλά και η σωτηρία του. Η «ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών και αισθημάτων» που ενστερνιζόταν ο Γκαίτε ερμηνεύτηκε από τον Τόμας Μαν ως «μεταφορά των οικονομικών αρχών του φιλελευθερισμού στα ζητήματα της πνευματικής ζωής».

118.    Παιδικά Χρόνια «Flegeljahre» (Ζαν Πωλ – 1809)               Αυτοβιογραφική αναζήτηση που συνδυάζει το λυρισμό και την κωμωδία με έντονες φιλοσοφικές αναφορές. Ο Jean Paul αναπτύσσει τη σκέψη του πάνω στη ζωή, την ελευθερία και τον άνθρωπο με μια μοναδική και εξαιρετικά συναισθηματική γλώσσα. Το μυθιστόρημα αποτελείται από τέσσερις τόμους και αναφέρεται στους δίδυμους αδερφούς Walt και Vult, καθώς και σε πολίτες και ευγενείς τη δεκαετία του 1890 στη Φραγκονία και τη γύρω περιοχή. Ο αναγνώστης απολαμβάνει μια συναρπαστική πλοκή, ιδιαίτερα στην αρχή και στο τέλος του κειμένου. Τρία σημαντικά στοιχεία της πλοκής του μυθιστορήματος είναι η κληρονομιά, το διπλό μυθιστόρημα και η ιστορία αγάπης. Το εκτενές κείμενο είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο μωσαϊκό που αποτελείται από εκατοντάδες μικρές αφηγήσεις & περιγραφές. Η κληρονομιά τονίζεται στην αρχή του μυθιστορήματος και φαίνεται ότι αυτή η ιστορία τονώνει την πλοκή. Όμως στην πορεία ο αναγνώστης την χάνει από τη πλοκή και προς το τέλος ξαναεμφανίζεται αλλά για πολύ σύντομα. Τόσο η ιστορία κληρονομιάς όσο και η ιστορία αγάπης δεν έχουν «αποδεκτό» τέλος στο μυθιστόρημα. Αλλά τουλάχιστον τα δίδυμα χωρίζουν σε μια απίστευτη σκηνή στο τέλος του μυθιστορήματος, δηλαδή ο Walt μένει στο Haslau και ο Vult, φυσώντας το φλάουτο του, βγαίνει στον ελεύθερο κόσμο από τον οποίο προήλθε στην αρχή του μυθιστορήματος - δίνοντας ακόμη και συναυλίες στο Παρίσι και τη Βαρσοβία. Πριν από τη μελωδική αναχώρησή του, ο Vult λέει στον Walt: «Σε αφήνω όπως ήσουν και πηγαίνω όπως ήρθα». «Να είσαι καλά, δεν μπορείς να αλλάξεις, δεν μπορώ να βελτιωθώ» Με αυτό λέγονται όλα.

Αριστουργήματα γλυπτικής 1801 - 1880

119.     Εκλεκτικές συγγένειες «Die Wahlverwandtschaften»    (Γκαίτε – 1809)  Ένα από τα πιο σύνθετα μυθιστορήματα της γερμανικής λογοτεχνίας με τεράστια αφθονία συμβόλων, μοτίβων και φιλοσοφικών, εκπαιδευτικών και θρησκευτικών παρεκκλίσεων. Είναι σχεδόν αδύνατο για τον απλό αναγνώστη να το κατανοήσει ολοκληρωτικά με μια ανάγνωση. Αυτή ήταν φαίνεται η πρόθεση του Γκαίτε: είδε το μυθιστόρημά του σαν ένα παιχνίδι γρίφων που ήταν αδύνατο να αποκρυπτογραφηθεί εύκολα. Αναφέρεται στην ιστορία ενός ζευγαριού, του οποίου ο γάμος διαλύεται όταν προσκαλούν έναν φίλο και μια συγγενή στο σπίτι τους. Όπως σε μια χημική αντίδραση, οι δύο σύζυγοι βιώνουν μια ισχυρή, αμοιβαία νέα έλξη: η λογική Σαρλότε προς τον έξυπνο και ενεργητικό λοχαγό Ότο και ο παρορμητικός, παθιασμένος Έντουαρντ προς τη νεαρή, ελκυστική Οττιλί. Η ιστορία παρουσιάζεται κυρίως σε παρελθόντα χρόνο, αλλά ο συγγραφέας αλλάζει στον ενεστώτα όταν θέλει να αυξήσει τον ρυθμό της αφήγησης, να δημιουργήσει σασπένς ή να απεικονίσει την ψυχική αγωνία ενός χαρακτήρα.  Η σύγκρουση μεταξύ του ανθρώπινου πάθους και των κοινωνικών κανόνων οδηγεί σε μια σειρά δυσμενών γεγονότων, που καταλήγουν σε τραγικό τέλος. Αναφέρεται ότι είναι το πρώτο έργο που μοντελοποιεί τις ανθρώπινες σχέσεις ως χημικές διεργασίες, μετά τον αφορισμό του Εμπεδοκλή: «οι άνθρωποι που αγαπούν ο ένας τον άλλον αναμιγνύονται όπως το νερό και το κρασί, οι άνθρωποι που μισούν ο ένας τον άλλον διαχωρίζονται όπως το νερό και το λάδι». Στη χημεία των αρχών του δέκατου ένατου αιώνα, η φράση "εκλεκτικές συγγένειες" χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει ενώσεις που αλληλοεπιδρούσαν μεταξύ τους μόνο υπό επιλεγμένες συνθήκες. Ο Γκαίτε το χρησιμοποίησε ως οργανωτική μεταφορά για το γάμο και για τη σύγκρουση μεταξύ ευθύνης και πάθους. Στο έργο, οι ερωτικές υποθέσεις και οι σχέσεις ανθρώπων περιγράφονται ως χημικές αντιδράσεις προκαθορισμένες μέσω χημικών συγγενειών, παρόμοιων με τις χημικές ενώσεις. Ο Γκαίτε σκιαγράφησε την άποψη ότι το πάθος, ο γάμος, η σύγκρουση και η ελεύθερη βούληση υπόκεινται σε νόμους της χημείας.  Οι απόψεις με τα χρόνια διίστανται ως προς το αν η θεωρία του Γκαίτε χρησιμοποιήθηκε ως μεταφορά. Στη νουβέλα, η κεντρική χημική αντίδραση που λαμβάνει χώρα είναι μια αντίδραση διπλής μετατόπισης (διπλή εκλεκτική συγγένεια), μεταξύ ενός παντρεμένου ζευγαριού Eduard και Charlotte (BA), στο τέλος του πρώτου έτους του γάμου τους (που είναι ο δεύτερος για τον καθένα από αυτούς) και των δύο καλών τους φίλων, Captain και Ottilie (CD), αντίστοιχα. Οι πρώτοι γάμοι τους περιγράφονται ως κανονισμένοι γάμοι οικονομικής σκοπιμότητας. Στο τέταρτο κεφάλαιο, οι χαρακτήρες περιγράφουν λεπτομερώς την πρώτη στον κόσμο λεκτικά απεικονισμένη ανθρώπινη χημική αντίδραση διπλής μετατόπισης. Το κεφάλαιο ξεκινά με την περιγραφή του χάρτη συγγένειας (χάρτης αντιδράσεων) ή του «τοπογραφικού χάρτη» όπως τον αποκαλεί ο Γκαίτε. «Έχει ξεσηκώσει θύελλα ερμηνευτικής σύγχυσης... Κάποιοι υποστηρίζουν ότι προτείνει μια φιλοσοφία της φύσης που έχει τις ρίζες της στη μοίρα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ελεύθερη επιλογή. Άλλοι πιστεύουν ότι η χημική θεωρία είναι απλώς μια δομική κατασκευή, που επιτρέπει στον συγγραφέα να προαναγγέλλει γεγονότα στο μυθιστόρημα και δεν έχει καμία σχέση με τα μεγαλύτερα ζητήματα του μυθιστορήματος». (Astrida Tantillo, 2001) Ο Walter Benjamin (1921) υποστηρίζει τη δυνατότητα υπέρβασης της μυθικής σκέψης (την οποία εντοπίζει στο μέσο της πεζογραφίας του Γκαίτε) προς όφελος της δυνατότητας μιας ακόμη ασυνάντητης (και αρχικά αδιανόητης) «ελευθερίας». Τυπικά, ο Μπέντζαμιν εντοπίζει αυτή την εμπειρία στην τέχνη, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, μόνη της είναι ικανή, μέσω της διαμεσολάβησης, να υπερβεί τις δυνάμεις του μύθου.

120.    Διηγήματα «Erzählungen» (Χάινριχ φον Κλάιστ «Heinrich von Kleist», 1810-1811) "Ολόκληρη η ζωή του Κλάιστ ήταν γεμάτη από μια προσπάθεια για ιδανική και απατηλή ευτυχία, και αυτό αποτυπώθηκε στο έργο του. Ήταν ο πιο σημαντικός βόρειο-Γερμανός δραματουργός του ρομαντικού κινήματος, και κανένας από τους ρομαντικούς δεν τον πλησιάζει στον τρόπο με τον οποίο εκφράζει την πατριωτική αγανάκτηση". Η θέληση για εξουσία έχει "την υπέρτατη πηγή της στο συναίσθημα" και έτσι ο άνθρωπος πρέπει να ελέγξει "τον αγώνα του με τη μοίρα" σε ένα ισορροπημένο μίγμα σοφίας και πάθους. Ήταν το «αουτσάιντερ στη λογοτεχνική ζωή της εποχής του… πέρα ​​από τα καθιερωμένα στρατόπεδα» και τις λογοτεχνικές εποχές του κλασικισμού και του ρομαντισμού της Βαϊμάρης. Είναι περισσότερο γνωστός για το ιστορικό ιπποτικό έργο Käthchen von Heilbronn, τις κωμωδίες του The Broken Jug and Amphitryon, την τραγωδία Penthesilea καθώς και για τις νουβέλες του Michael Kohlhaas και The Marquise of O.... Οι περισσότερες ιστορίες του Κλάιστ εμφανίστηκαν ολόκληρες ή αποσπασματικά σε λογοτεχνικά περιοδικά. Μετά από αναθεώρηση, εκδόθηκαν σε δύο τόμους. Ο πρώτος περιέχει τις τρεις μεγαλύτερες ιστορίες και ο δεύτερος τις μικρότερες ιστορίες, καθώς και δύο αδημοσίευτες ιστορίες (The Foundling και The Duel). Το θέμα των ιστοριών είναι συνήθως ένα εξαιρετικό γεγονός, μερικές φορές γκροτέσκο, συχνά τρομερό. Η θεραπεία είναι αντικειμενική, όμως σχεδόν πάντα ένα απαισιόδοξο όραμα του κακού που αντιμετωπίζεται μόνο από την εσωτερική ατομικότητα των χαρακτήρων που στην πορεία της πλοκής μεταμορφώνονται όπως στη ζωή.

121.    Παραμύθια (Αδελφοί Γκριμ – 1812)         Οι Γκριμ ήταν συγγραφείς και συλλέκτες παραδοσιακών παραμυθιών, στα οποία ο Βίλχελμ Καρλ Γκριμ έδωσε αποδεκτή και λογοτεχνική μορφή και τα προσάρμοσε για παιδιά. Ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν γνωστά παραμύθια όπως η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι, η Κοκκινοσκουφίτσα, ο Βασιλιάς Βάτραχος, Χάνσελ και Γκρέτελ (βρίσκεται στο κατάλογο με περισσότερες από 100 εκατομ. πωλήσεις), ο Ραπουνζέλ, ο Γενναίος Ραφτάκος, η Ωραία Κοιμωμένη, Σταχτοπούτα, ο Λύκος και τα εφτά κατσικάκια, Αδελφός και Αδελφή κ.α. Πιστεύεται ότι οι ιστορίες (που δεν είναι καθόλου για μικρά παιδιά) από τις οποίες προέρχονται έχουν κοινή ρίζα και μετακινούνταν μαζί με τα ινδοευρωπαϊκά φύλα σταδιακά προς τα δυτικά. 

C. E. Brock illustration 1895 edition ''Pride and Prejudice''

122. Περηφάνεια και προκατάληψη (Τζέιν Όστεν – 1813) Οι Μπένετ έχουν πέντε κόρες που είναι όλες ανύπαντρες και ψάχνουν για γαμπρούς. Τα γεγονότα συνωμοτούν για να συνδέσουν νύφες και γαμπρούς  παρά τα εμπόδια και τις παρεξηγήσεις που τους χωρίζουν. Η περηφάνια της μιας πλευράς και η προκατάληψη της άλλης σιγά σιγά προσπερνιούνται και οι χαρακτήρες αποκομίζουν μεγαλύτερη γνώση του εαυτού τους και των άλλων. (1 από τα 10 καλύτερα μυθιστορήματα κατά τον Σόμερσετ Μομ - 1954). Η Austen δημιουργεί τους χαρακτήρες της με πλήρως ανεπτυγμένες προσωπικότητες και μοναδικές φωνές. Αν και η Darcy και η Elizabeth μοιάζουν πολύ, έχουν διαφορετικούς χαρακτήρες. Χρησιμοποιώντας αφήγηση που υιοθετεί τον τόνο και το λεξιλόγιο ενός συγκεκριμένου προσώπου (στην προκειμένη περίπτωση, της Ελίζαμπεθ), η Austen προσκαλεί τον αναγνώστη να παρακολουθήσει τα γεγονότα από τη σκοπιά της Elizabeth, μοιράζοντας τις προκαταλήψεις και τις παρεξηγήσεις της. Οι λίγες φορές που επιτρέπεται στον αναγνώστη να αποκτήσει περαιτέρω γνώση των συναισθημάτων ενός άλλου χαρακτήρα, είναι μέσω των επιστολών που ανταλλάσσονται σε αυτό το μυθιστόρημα. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ειρωνεία σε όλο το μυθιστόρημα, ειδικά από την άποψη του χαρακτήρα της Elizabeth. Μεταφέρει τους «καταπιεστικούς κανόνες της θηλυκότητας που κυριαρχούν ουσιαστικά στη ζωή και το έργο της και καλύπτονται από τον όμορφα σκαλισμένο δούρειο ίππο της ειρωνικής απόστασης» (Ashley Tauchert - 2003). Ξεκινώντας με μια ιστορική διερεύνηση της ανάπτυξης μιας συγκεκριμένης λογοτεχνικής μορφής και στη συνέχεια μεταβαίνοντας σε εμπειρικές επαληθεύσεις, αποκαλύπτει τον ελεύθερο έμμεσο λόγο ως εργαλείο, που αναδείχθηκε με την πάροδο του χρόνου ως πρακτικό μέσο για την αντιμετώπιση της φυσικής ιδιαιτερότητας των διαφορετικών προσωπικοτήτων.