Προτάσεις ανάγνωσης (195-207) Έργα δημοσιευμένα απο το 1877 έως το 1885

Charles W.Hawthorne. In the atelier

«Η σοφία είναι σιωπηλή και η πιο αποτελεσματική προπαγάνδα για την αλήθεια είναι η δύναμη του προσωπικού παραδείγματος... Οι μεγάλοι είναι αδιάφοροι, με τη βαθύτερη έννοια. Δεν σου ζητούν να πιστέψεις: σε ηλεκτρίζουν με τη συμπεριφορά τους». Χένρι Μίλερ (1891-1980)

195.      Άννα Καρένινα (Λέων Τολστόι – 1877)   Ασχολείται με θέματα της προδοσίας, της πίστης, της οικογένειας, του γάμου, της υψηλής  ρωσικής κοινωνίας, της ερωτικής επιθυμίας και των διαφορών μεταξύ της αγροτικής και της αστικής ζωής. Η ιστορία επικεντρώνεται σε μια εξωσυζυγική σχέση μεταξύ της Άννας και του αξιωματικού ιππικού κόμη Βρόνσκι – που προτιμά την παντρεμένη με είκοσι χρόνια μεγαλύτερό της Άννα τελικά, παρά την ανύπαντρη και νεότερη Κίττυ – η οποία σκανδαλίζει τους κοινωνικούς κύκλους της Αγίας Πετρούπολης και αναγκάζει τους νεαρούς εραστές να καταφύγουν στην Ιταλία αναζητώντας την ευτυχία, αλλά μετά την επιστροφή τους στη Ρωσία, η ζωή τους ξετυλίγεται παραπέρα. Τα τρένα είναι ένα μοτίβο σε όλο το μυθιστόρημα, με πολλά σημαντικά σημεία πλοκής να λαμβάνουν χώρα είτε σε επιβατικά τρένα είτε σε σταθμούς. Η ιστορία διαδραματίζεται με φόντο τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Β΄ της Ρωσίας και οι ραγδαίες κοινωνικές μεταμορφώσεις που ακολούθησαν. Ο Γουίλιαμ Φώκνερ το χαρακτήρισε ως το "σπουδαιότερο μυθιστόρημα όλων των εποχών". Ο Βρόνσκι προτιμά την παντρεμένη Άννα παρά τη νεότερη και ανύπαντρη Κίττυ

196.      Η Μαύρη Καλλονή  (Άννα Σιούελ – 1877) Δεν το έγραψε για παιδιά. Έχει πει ότι ο σκοπός της ήταν να γράψει ένα μυθιστόρημα που «να προκαλέσει καλοσύνη, συμπάθεια και κατανόηση του χειρισμού των αλόγων», επηρεασμένη από ένα κείμενο για ζώα του Horace Bushnell (1802-1876) που διάβασε νωρίτερα με τίτλο «Essay on Animals». Η συμπονετική της περιγραφή για τα βάσανα των ζώων εργασίας οδήγησε σε μεγάλη ευαισθητοποίηση για την καλή διαβίωση των ζώων και λέγεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατάργηση της σκληρής πρακτικής της χρήσης ενός χαλιναριού που χρησιμοποιούνταν για να κρατάει ψηλά το κεφάλι των αλόγων, μια διαδεδομένη τακτική στη Βικτωριανή Αγγλία, αλλά επώδυνη και βλαβερή για τον λαιμό του αλόγου. Δυστυχώς μέχρι σήμερα τα γαϊδουράκια της Σαντορίνης δεν έχουν συναντήσει τέτοια ευαισθητοποίηση από τη μεριά των ιδιοκτητών και τουριστών.

197.      Ανθρώπινο, υπερβολικά ανθρώπινο (Φρίντριχ Νίτσε – 1878) Το βιβλίο είναι το πρώτο του Νίτσε σε αφοριστικό ύφος που θα κυριαρχούσε στα γραπτά του, διερευνώντας μια ποικιλία εννοιών σε σύντομες παραγράφους ή ρητά. Αντανακλώντας τον θαυμασμό του για τον Βολτέρο ως ελεύθερο στοχαστή, ο Νίτσε αφιέρωσε την αρχική έκδοση "στη μνήμη του Βολτέρου κατά τον εορτασμό της επετείου του θανάτου του, στις 30 Μαΐου 1778". Το βιβλίο αποτέλεσε σημείο καμπής στη φιλοσοφία του Φ. Νίτσε: οι απόψεις του εγκατέλειψαν το έδαφος της μεταφυσικής και του ιδεαλισμού και προσέγγισαν τον θετικιστικό ρεαλισμό. Η εξήγηση έγκειται στο γεγονός ότι ο Βάγκνερ άρχισε να στρέφεται στις όπερές του, όλο και περισσότερο σε χριστιανικά μοτίβα (και ο Χριστιανισμός, όπως είναι γνωστό, περιφρονήθηκε από τον Νίτσε), επιπλέον, η αναγνώριση του κοινού έγινε πιο σημαντική για τον μουσικό από την ίδια την τέχνη. Έτσι ο φιλόσοφος έφυγε από κάθε πλήθος και γελοιοποίησε τους φιλόδοξους ανθρώπους. Υπάρχουν επίσης υποθέσεις ότι η απότομη αλλαγή απόψεων του Φρίντριχ επηρεάστηκε από τη γνωριμία του με τον θετικιστή φιλόσοφο και ψυχολόγο Πολ Ρε. Αυτή η εκδοχή έλαβε ευρεία δημοσιότητα μετά την έκδοση ενός βιβλίου για τον Νίτσε, γραμμένου από τον Λου Αντρέα-Σαλομέ, το οποίο άφησε σημαντικό σημάδι στη ζωή του φιλοσόφου. Υπάρχουν δημοσιεύσεις ότι ο Paul Re κάποτε έδωσε στον Friedrich το βιβλίο του "Περί της προέλευσης των ηθικών συναισθημάτων", το οποίο περιείχε την επιγραφή: "Στον πατέρα αυτού του βιβλίου, με ευγνωμοσύνη από τη μητέρα του". Οι Ναζί χρησιμοποίησαν αποσπάσματα από το έργο, πολλά  εκτός πλαισίου για να «τεκμηριώσουν» τις θεωρίες τους. Ο Νίτσε όμως μιλούσε κατά του αντισημιτισμού σε διάφορα έργα του, όπως το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» και, πιο έντονα, στον «Αντίχριστο»: «Ένας αντισημίτης σίγουρα δεν είναι πιο αξιοπρεπής επειδή ψεύδεται κατ' αρχήν». Στον «Ζαρατούστρα», ο Νίτσε παρουσίασε τον Βάγκνερ ως αχυράνθρωπο, διακωμωδώντας παράλληλα τον αντισημιτισμό του. Θέλει να απογυμνώσει τις κυρίαρχες "αλήθειες" και τρόπους σκέψης από τις συστηματικές τους προφυλάξεις και να εκθέσει μπροστά μας τον προβληματικό, αν όχι απαρχαιωμένο, χαρακτήρα των αρχών της μεταφυσικής, της ηθικής, της αισθητικής. Άλλωστε έλεγε: «Αυτά που θα ακούσετε, θα είναι τουλάχιστον καινούργια. Κι αν δεν το καταλαβαίνετε, αν δεν καταλαβαίνετε τον τραγουδιστή, τόσο το χειρότερο! Μη δεν είναι αυτός η μοίρα του; Μη δεν είναι αυτό που ονομάσανε 'Κατάρα του Τροβαδούρου';»                       

198.      Το κουκλόσπιτο ή Νόρα (Χένρικ Ίψεν – 1879) Η πλοκή βασίζεται στα δραματικές εμπειρίες της φίλης του Λάουρας, που έγινε συγγραφέας αλλά έμεινε γνωστή μόνο από το έργο του Ίψεν. Όταν η Νόρα Χέλμερ κλείνει την πόρτα στο τέλος του έργου δεν ήταν απλώς μια δραματική έξοδος, ήταν μια επαναστατική πράξη. «Ήμουν η κούκλα-σύζυγός σου εδώ, όπως ήμουν η κούκλα-κόρη στο σπίτι με τον μπαμπά … Νομίζω ότι πρώτα από 'όλα είμαι άνθρωπος, όπως εσύ, ή τουλάχιστον θα έπρεπε να προσπαθήσω να γίνω άνθρωπος …Δεν μπορώ πλέον να είμαι ικανοποιημένη με αυτά που λέει η πλειοψηφία και με αυτά που λέγονται στα βιβλία. Πρέπει να τα σκεφτώ αυτά τα πράγματα μόνη μου και να προσπαθήσω να τα καταλάβω». Η κριτική που ασκεί ο Ίψεν στους κοινωνικούς ρόλους που υπερβαίνει τον γάμο ή το φύλο, αφορά κάθε μάσκα που φοράμε για να διατηρήσουμε το πατριαρχικό καθεστώς. Το ταξίδι της Νόρα είναι μια υπενθύμιση ότι υπάρχει ένα κόστος για να ζεις πίσω από τις μάσκες και μερικές φορές, ο μόνος τρόπος για να ζήσεις πραγματικά είναι να πετάξεις τις μάσκες και να ρισκάρεις να χάσεις τα πάντα. Το 1977 δημοσιεύτηκε το έργο της Ελφρίντε Γέλινεκ «Τι συνέβη αφού η Νόρα άφησε τον άντρα της ή η υποστήριξη της κοινωνίας». Το δράμα, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος, συνεχίζει την ιστορία της Νόρα αφότου εγκαταλείπει τον σύζυγο και τα παιδιά της και διαδραματίζεται στη Γερμανία των αρχών του 20ού αιώνα με φόντο την άνοδο των ναζιστικών αντιλήψεων. Μια προσπάθεια απελευθέρωσης της Νόρα από τα δεσμά του παραδοσιακού οικογενειακού περιβάλλοντος καταλήγει με την ίδια να γίνεται για άλλη μια φορά «παιχνίδι» στο οικονομικό δίχτυ της κυρίαρχης ελίτ. 

199. Το Κόκκινο Δωμάτιο (Αύγουστος Στρίντμπεργκ - 1879) Ένας νεαρός ιδεαλιστής δημόσιος υπάλληλος, ο Άρβιντ Φαλκ, εγκαταλείπει την γραφειοκρατία για να γίνει δημοσιογράφος και συγγραφέας. Καθώς εξερευνά διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες, ξετρυπώνει περισσότερη υποκρισία και πολιτική διαφθορά από ό,τι πίστευε ότι ήταν δυνατόν. Βρίσκει καταφύγιο σε μια ομάδα «μποέμ», οι οποίοι συναντιούνται σε ένα κόκκινο σαλόνι για να συζητούν αυτά τα θέματα. Σάτιρα της κοινωνίας της Στοκχόλμης, έχει συχνά περιγραφεί ως το πρώτο σύγχρονο σουηδικό μυθιστόρημα. Σε αυτό, ο Στρίντμπεργκ περιγράφει και τις δικές του εμπειρίες από τη φτωχική ζωή του   κατά τη διάρκεια της συγγραφής του μυθιστορήματος. Ενώ έλαβε ανάμεικτες κριτικές στη Σουηδία, έγινε δεκτό με ενθουσιασμό στη Δανία, όπου ο Στρίντμπεργκ χαιρετίστηκε ως ιδιοφυΐα. Ο Έντβαρντ Μπράντες έγραψε ότι «κάνει τον αναγνώστη να θέλει να συμμετάσχει στον αγώνα ενάντια στην υποκρισία και την αντίδραση». Ο Αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας Τζον Άλμπερτ Μέισι έγραψε στο βιβλίο του «Το Κριτικό Παιχνίδι» (1922): «Το Κόκκινο Δωμάτιο είναι μια σάτιρα για τη ζωή στη Στοκχόλμη, για τη ζωή παντού. Ο αξιολύπητος αγώνας της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής καριέρας, οι ανοησίες και οι προσποιήσεις της, η ανοησία της πολιτικής, η ανεντιμότητα της δημοσιογραφίας, η απογοήτευση που περιμένει τον επίδοξο ηθοποιό, όλα αυτά διατρέχουν ξέφρενα τις ζωηρές σελίδες. Η σάτιρα του Στρίντμπεργκ είναι αυστηρή, μερικές φορές σκληρή, αλλά όχι κακιά. Τρέφει μια μεγάλη, αν και μάλλον μακρινή, συμπάθεια για τους φτωχούς ανθρώπους των οποίων τις φιλοδοξίες, τις αποτυχίες, τις διαστροφές και τις φιλίες υποδύεται. Για δύο νεαρούς κριτικούς λέει: «Και έγραψαν για την ανθρώπινη αξία και την ανθρώπινη αναξιότητα και ράγισαν καρδιές σαν να έσπαγαν τσόφλια αυγών». Γράφει για την ασυνείδητη απανθρωπιά και τύφλωση τους με τρόπο που αποκαλύπτει τη δική του καθαρότητα οράματος και την θεμελιώδη ανθρωπιά του».                                                                                        

The Night Market

200.      Αδελφοί Καραμαζώφ    (Φιόντορ Ντοστογιέφσκι – 1880) Έχει χαρακτηριστεί ως φιλοσοφικό μυθιστόρημα που εμβαθύνει στις έννοιες του Θεού, της ελεύθερης βούλησης και της ηθικής, ενώ πολλοί θεωρητικοί της λογοτεχνίας το θεωρούν το καλύτερο μυθιστόρημα που έχει γραφτεί ποτέ. Η ερευνήτρια Βαλεντίνα Βετλόφσκαγια, σημειώνει ότι το θέμα, που είναι ένα εγκληματικό περιστατικό, αποκαλύπτεται «σύμφωνα με τους νόμους του αστυνομικού είδους». Το έργο έχει μια ενδιαφέρουσα αρχή και μια ανατροπή στην εισαγωγή, γεγονότα που οδηγούν σε «καταστροφή», σιωπή σχετικά με τον εγκληματία και λύση με την αποκάλυψη της ταυτότητας του. Ταυτόχρονα, η ιδεολογικά κυρίαρχη ιδέα του μυθιστορήματος, «δεν βρίσκεται στις ανατροπές και τις στροφές της αστυνομικής πλοκής, αλλά στα ηθικό-φιλοσοφικά και κοινωνικό-δημοσιογραφικά θέματα που απορροφά αυτή η πλοκή». Η πλοκή χρησιμεύει μόνο για την οργάνωση του υλικού του μυθιστορήματος, υποτάσσεται στην ιδεολογική κυριαρχία και υποβιβάζεται σε μια σειρά από τεχνικές για την έκφρασή της, με αποτέλεσμα «το θέμα που μεταφέρει η πλοκή να μην μπορεί να αποτελεί αδιαμφισβήτητο δείκτη του είδους». Σύμφωνα με τον λογοτεχνικό μελετητή Λεονίντ Γκρόσμαν, «το σημείο εκκίνησης στο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι είναι η ιδέα. Μια αφηρημένη ιδέα φιλοσοφικής φύσης χρησιμεύει ως ο πυρήνας πάνω στον οποίο δένει τα πολυάριθμα, περίπλοκα γεγονότα της πλοκής». Τρία αδέρφια, ο Ιβάν, ο Αλεξέι και ο Ντμίτρι, «απασχολούνται με την επίλυση ερωτημάτων σχετικά με τις βαθύτερες αιτίες και τους απώτερους στόχους της ύπαρξης» και ο καθένας τους κάνει τη δική του επιλογή, προσπαθώντας με τον δικό του τρόπο να απαντήσει στο ερώτημα σχετικά με τον Θεό και την αθανασία της ψυχής. Η απάντηση του Ιβάν: «Αν δεν υπάρχει Θεός, όλα επιτρέπονται» θεωρείται μερικές φορές η πιο διάσημη φράση του Ντοστογιέφσκι. Ωστόσο, η διαφορά μεταξύ του Ντοστογιέφσκι και του Ιβάν είναι ότι ο Ντοστογιέφσκι, έχοντας περάσει από τον αθεϊσμό, επέλεξε το δρόμο της πίστης, ενώ ο Ιβάν δεν πιστεύει στην αθανασία της ψυχής και υποφέρει από την απιστία του. Η απάντηση του Αλεξέι: «Είμαι πεπεισμένος για την ύπαρξη του Θεού και την αθανασία της ψυχής» και αποφασίζει μόνος του: «Θέλω να ζήσω για την αθανασία, αλλά δεν δέχομαι έναν μισοκαρδιακό συμβιβασμό». Η απάντηση του Ντμίτρι: νιώθει «την αόρατη συμμετοχή μυστικιστικών δυνάμεων στη ζωή των ανθρώπων» και λέει: «Εδώ ο διάβολος μάχεται με τον Θεό και το πεδίο της μάχης είναι οι καρδιές των ανθρώπων». Αλλά δεν είναι χωρίς αμφιβολίες: «Αλλά ο Θεός με βασανίζει. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που με βασανίζει. Τι γίνεται αν δεν υπάρχει; Τι γίνεται αν ο Ρακίτιν έχει δίκιο ότι αυτή η ιδέα είναι τεχνητή στην ανθρωπότητα; Τότε, αν δεν υπάρχει, ο άνθρωπος είναι το αφεντικό της γης, του σύμπαντος. Υπέροχο! Αλλά πώς μπορεί να είναι κάποιος ενάρετος χωρίς τον Θεό; Ερώτηση! «Για αυτό μιλάω». Άλλο σημαντικό θέμα στο έργο είναι η έννοια της γης: Ο Βλαντιμίρ Τουνιμάνοφ τόνισε την ιδιαίτερη σημασία της γης για την ανθρώπινη ζωή στο έργο του Ντοστογιέφσκι. Ο συγγραφέας σκέφτηκε την «μυστηριακή εξάρτηση» της ηθικής συνιστώσας ενός ατόμου από τη σχέση του με τη γη. Σύμφωνα με τον Τουνιμάνοφ, για τον Ντοστογιέφσκι, η γη και το έδαφος είναι «μυθολογικές, «ποιητικές» έννοιες». Τέλος οι κρυφές πολεμικές του Ντοστογιέφσκι με τη φιλοσοφία του Καντ σημειώθηκαν για πρώτη φορά από τον Γιάκοβ Γκολοσόφκερ στο έργο του «Ντοστογιέφσκι και Καντ» και στη συνέχεια από άλλους. Κατά τη γνώμη τους, η ίδια η προβληματική των ερωτημάτων που βασανίζουν τους αδελφούς Καραμαζώφ είναι ταυτόσημη με τις τέσσερις κύριες αντινομίες της Κριτικής του Καθαρού Λόγου: Είναι ο κόσμος κτιστός και πεπερασμένος ή Είναι ο κόσμος αιώνιος και άπειρος; Υπάρχει αθανασία ή Όλα είναι φθαρτά; Είναι η ανθρώπινη βούληση ελεύθερη; ή Μόνο φυσική αναγκαιότητα; Υπάρχει Θεός και Δημιουργός του κόσμου; ή Δεν υπάρχει; Η αδυναμία επίλυσης αυτών των ερωτημάτων μόνο με τη λογική οδηγεί, σύμφωνα με τον Golosovker, τον αναγνώστη του μυθιστορήματος στην ιδέα ότι ο διάβολος στο μυθιστόρημα είναι πανομοιότυπος με τον Kant, αφού και οι δύο προσπαθούν να μπερδέψουν ένα άτομο στην ηθική του επιλογή, ρίχνοντας τον εαυτό του ανάμεσα στη Θέση και την Αντίθεση και, τελικά, τον τρελαίνουν. (Ένα από τα 10 καλύτερα κατά τον Σόμερσετ Μομ)             

201.      Μετά Θάνατον Απομνημονεύματα του Brás Cubas ή Επιτάφιος ενός Μικρού Νικητή (Ζουακίμ Μαρία Μασάντου ντε Ασσίς – 1881) Το πιο γνωστό και βαθύ έργο του, γραμμένο τη χρονιά που καταργήθηκε η δουλεία στη Βραζιλία, αξιοσημείωτο για το ψυχολογικό του βάθος και την εξερεύνηση της ανθρώπινης φύσης. Είναι γραμμένο με τη μορφή μεταθανάτιων απομνημονευμάτων από τον Brás Cubas, ο οποίος αφηγείται τη ζωή και τις παρατηρήσεις του πέρα ​​από τον τάφο. Αφηγείται έναν σκληρό κόσμο και την πνευματική φτώχεια του ήρωα, του οποίου ο υπηρέτης, ένας απελεύθερος, αντιγράφει ακόμη και τον αφέντη του: έχοντας αγοράσει έναν σκλάβο, τον βασανίζει σκληρά, παίρνοντας «εκδίκηση» για τα βάσανα που είχε υπομείνει ο ίδιος. Χωρίς αυτό το έργο του – και κάποια άλλα που ακολούθησαν αργότερα - είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη λατινοαμερικανική πεζογραφία σήμερα. Οι ήρωες του, παγιδευμένοι στη μέγγενη της κοινωνικής ανισότητας, δεν μπορούν να ζήσουν μια «φυσιολογική» ζωή: αργά ή γρήγορα αρχίζουν να μισούν ολόκληρο τον κόσμο. Είναι αξιοσημείωτο για την κριτική του στη βραζιλιάνικη κοινωνία, ιδιαίτερα στις τάξεις της ελίτ, και για την εξερεύνηση θεμάτων όπως ο θάνατος, η κοινωνική υποκρισία και η ανθρώπινη κατάσταση. Η χρήση της λεπτής ειρωνείας, της εξυπνάδας και μιας μη γραμμικής αφήγησης το καθιστά ένα ξεχωριστό και επιδραστικό έργο στην παγκόσμια λογοτεχνία.                                           

202.      Το νησί των θησαυρών (Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον – 1883) Κλασική ιστορία περιπέτειας και ενηλικίωσης, γνωστή για την ατμόσφαιρά της, τους χαρακτήρες και τη δράση καθώς και ως ένα σαρκαστικό δοκίμιο αναφορικά με τον δυϊσμό της ηθικής – όπως παρατηρείται στην περίπτωση του Λονγκ Τζον Σίλβερ, κάτι ασυνήθιστο για την παιδική λογοτεχνία τότε αλλά και τώρα. Για πολύ καιρό, πιστευόταν ότι το Νησί των Θησαυρών ήταν μια ιστορία που επινοήθηκε εξ ολοκλήρου από τον Στίβενσον, συμπεριλαμβανομένης της περιγραφής του Νησιού. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1940, ανακαλύφθηκαν ρεαλιστικές ομοιότητες μεταξύ του φανταστικού νησιού και της Νήσου των Πεύκων (σύγχρονη Χουβεντούδ), που βρίσκεται 70 χλμ. νότια της Κούβας, η οποία για 300 χρόνια ήταν καταφύγιο πειρατών. Το έργο είχε καθοριστικό ρόλο στη ρομαντικοποίηση και τη σταδιακή εξιδανίκευση της περιπετειώδους ζωής των πειρατών.

203.      Το Αρχιπέλαγος στις φλόγες (Ιούλιος Βερν – 1884) Η δράση του μυθιστορήματος διαδραματίζεται το 1827-1828, λίγο πριν την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τουρκική κυριαρχία. Παράλληλα με την εξέλιξη ενός ειδυλλίου, το Αιγαίο Πέλαγος φλέγεται από τις συγκρούσεις των αντιπάλων στόλων (επαναστατημένης Ελλάδας και Οθωμανικής Τουρκίας) αλλά και από τις ανελέητες επιδρομές πειρατών, ο πλέον διαβόητος των οποίων είναι ο αιμοσταγής «Σακρατίφ» που κανείς από όσους τον έχει δει δεν έχει μείνει ζωντανός. Καθοριστικό πρόσωπο του έργου είναι ο Μανιάτης εξωμότης καπετάνιος Νικόλας Στάρκος, που δεν διστάζει να προδώσει τον αγώνα, προκειμένου ο ίδιος να κερδίσει πλούτη και δόξα.                                                                           

204.      Ποιήματα (Μιχάι Εμινέσκου - 1884) Η λυρική μπαλάντα με τον τίτλο ο Αυγερινός (L' Εtoile du soir) θεωρείται κορύφωση της ποιητικής του δημιουργίας. Εδώ, όπως και στην «Προσευχή ενός Δάκα» καθώς και στην «1η Επιστολή», περιγράφεται η σχέση ανθρώπινου-θείου. Η πιο ρεαλιστική ψυχολογική ανάλυση του Εμινέσκου γράφτηκε από τον Ι. Λ. Καρατζιάλε, ο οποίος, μετά τον θάνατο του ποιητή, δημοσίευσε τρία σύντομα άρθρα: Νιρβάνα, Ειρωνεία και Δύο σημειώσεις. Ο Καρατζιάλε δήλωσε ότι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Εμινέσκου ήταν το γεγονός ότι «είχε μια εξαιρετικά μοναδική φύση» και η ζωή του ήταν μια συνεχής ταλάντωση μεταξύ εσωστρεφούς και εξωστρεφούς στάσης. «Έτσι τον γνώριζα τότε, και έτσι παρέμεινε μέχρι τις τελευταίες στιγμές της ευημερίας του: χαρούμενος και λυπημένος, κοινωνικός και αδιάφορος, ευγενικός και απότομος, ήταν ευγνώμων για τα πάντα και δυστυχισμένος για κάποια πράγματα, εδώ ήταν τόσο εγκρατής όσο ένας ερημίτης, εκεί ήταν φιλόδοξος για τις απολαύσεις της ζωής, μερικές φορές έφευγε από τους ανθρώπους και μετά τους έψαχνε, ήταν ανέμελος σαν στωικός και χολερικός σαν ένα νευρικό κορίτσι. Παράξενο μείγμα! – χαρούμενο για έναν καλλιτέχνη, δυστυχισμένο για έναν άνθρωπο!»                           

205.      Προς τα πίσω «À rebours» (Σαρλ-Μαρί-Ζωρζ-Υσμάν - 1884) Η ιστορία ενός αριστοκράτη, που απομακρύνεται από τη κοινωνία για να βυθιστεί σε έναν κόσμο αισθητικών και πνευματικών αναζητήσεων. Ο τελευταίος απόγονος μιας αριστοκρατικής οικογένειας, ο Ντε Εσεντές, απεχθάνεται την αστική κοινωνία του δέκατου ένατου αιώνα και προσπαθεί να αποσυρθεί σε έναν ιδανικό καλλιτεχνικό κόσμο δικής του δημιουργίας. Η αφήγηση είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ένας κατάλογος των αισθητικών προτιμήσεων, των στοχασμών του νευρωτικού Ντε Εσεντές για τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και τη θρησκεία, καθώς και των υπεραισθητικών αισθητηριακών εμπειριών του. Το «À rebours» περιέχει πολλά θέματα που συνδέθηκαν με την συμβολιστική αισθητική. Με αυτόν τον τρόπο, αποσχίστηκε από τον Νατουραλισμό και έγινε το απόλυτο παράδειγμα «Παρακμιακής» λογοτεχνίας, εμπνέοντας έργα όπως το «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» του Όσκαρ Ουάιλντ. Στον πρόλογό του για την έκδοση του μυθιστορήματος το 1903, ο Huysmans έγραψε ότι είχε την ιδέα να απεικονίσει έναν άνθρωπο «που πετάει προς τα πάνω στο όνειρο, αναζητώντας καταφύγιο σε ψευδαισθήσεις υπερβολικής φαντασίας, ζώντας μόνος, μακριά από τον αιώνα του, ανάμεσα σε αναμνήσεις πιο ευχάριστων εποχών, λιγότερο άθλιων περιβαλλόντων... κάθε κεφάλαιο γινόταν το εξιδανίκευμα μιας εξειδίκευσης, η εκλέπτυνση μιας διαφορετικής τέχνης· συμπυκνωνόταν σε μια ουσία κοσμημάτων, αρωμάτων, θρησκευτικής και κοσμικής λογοτεχνίας, βλάσφημης μουσικής και απλής ψαλμωδίας». Το έργο αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα της γαλλικής παρακμιακής λογοτεχνίας, προσφέροντας μια έντονη κριτική στις αξίες της κοινωνίας του ΧΙΧ αι. και στην αποξένωση του ατόμου.                            

206.      Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν (Μαρκ Τουέιν – 1884) Αποτελεί συνέχεια του μυθιστορήματος "Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ". Κατακρίθηκε για την χρήση βωμολοχιών και για τη θεωρούμενη χρήση ρατσιστικών στερεοτύπων. Ο Μαρκ Τουέιν ήταν πολέμιος του ρατσισμού και της δουλείας, και μέσα από το στόμα των χαρακτήρων του το δηλώνει άμεσα και κατηγορηματικά. Η θέση του συγγραφέα προκάλεσε αγανάκτηση σε πολλούς συγχρόνους του. Ο ίδιος ο Τουέιν το αντιμετώπισε αυτό με ειρωνεία. Όταν η βιβλιοθήκη της Μασαχουσέτης αποφάσισε να αποσύρει το μυθιστόρημα από τη συλλογή της το 1885, ο Τουέιν έγραψε στον εκδότη του: «Έχουν αποκλείσει τον Χακ από τη βιβλιοθήκη ως «σκουπίδια κατάλληλα μόνο για τις φτωχογειτονιές» και αναμφίβολα θα πουλήσουμε άλλα 25.000 αντίτυπα του βιβλίου εξαιτίας αυτού». Όμως στο τέλος του XX αι. μερικές λέξεις που χρησιμοποιούνται ευρέως στο έργο (π.χ. νέγρος) χαρακτηρίστηκαν ως πολιτικά μη ορθές και το έργο αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα σπουδών ορισμένων σχολείων των ΗΠΑ. Η πρώτη φορά που συνέβη αυτό ήταν το 1957 στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Τον Φεβρουάριο του 2011, μια νέα έκδοση του βιβλίου δημοσιεύθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην οποία οι «προσβλητικές» λέξεις αντικαταστάθηκαν με πολιτικά ορθές. Σύμφωνα με τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ: «Αλλά δεν έχουμε καλύτερο βιβλίο. Όλη η αμερικανική λογοτεχνία προήλθε από αυτό. Δεν υπήρχε τίποτα πριν από τον Χάκλμπερι Φιν. Και τίποτα ισοδύναμο δεν έχει εμφανιστεί από τότε».            

207.      Ζερμινάλ (Εμίλ Ζολά – 1885) Από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα στη γαλλική παράδοση του είδους, αποτελεί μία ασυμβίβαστα σκληρή και ρεαλιστική αφήγηση των συνθηκών εργασίας και μιας απεργίας των ανθρακωρύχων στη βόρεια Γαλλία. Ο τίτλος αναφέρεται στην ονομασία ενός ανοιξιάτικου μήνα του Γαλλικού Επαναστατικού Ημερολογίου. Το Germen στα λατινικά σημαίνει «σπόρος». Το μυθιστόρημα περιγράφει την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον που σπέρνεται ανάμεσα στους ανθρακωρύχους. Ο Ζολά ήταν πάντοτε πολύ περήφανος για το Ζερμινάλ και έτοιμος να υπερασπισθεί την ακρίβειά του έναντι κατηγοριών για υπερβολές (από τους συντηρητικούς) ή για προσβλητικές περιγραφές της εργατικής τάξεως (από τους σοσιαλιστές). Η έρευνά του ήταν, χαρακτηριστικά για αυτόν, επιμελέστατη και πλήρης, ιδίως με μακρές επισκέψεις στα ορυχεία της βόρειας Γαλλίας το 1884, ενώ έγινε και αυτόπτης μάρτυρας των συνεπειών μιας απεργίας των ανθρακωρύχων στο Ανζέν. Το 1985, για να σηματοδοτήσει την 100ή επέτειο από την έκδοση η Γαλλία έκοψε αναμνηστικό ασημένιο νόμισμα αξίας 100 φράγκων.