Tο παράδοξο του Olbers (Δρ Μάνος Δανέζης – Αστροφυσικός)

Ποτέ δεν πρέπει να αγνοούμε κάποιες κατά τη γνώμη μας «ανόητες» και «παράδοξες» ερωτήσεις και σκέψεις που διατυπώνονται από ανθρώπους που δεν είναι «ανόητοι», με μόνο κριτήριο ότι αποκλείεται να είναι «λανθασμένα» και «ανόητα» όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα. Ας προσέξουμε: «Ποτέ δεν άλλαξαν τον Κόσμο άνθρωποι που δεν ανέτρεψαν «ποτέ», «τίποτα» από όσα τους έμαθαν οι δάσκαλοί τους.(Δρ.Μάνος Δανέζης)

Στις αρχές του περασμένου αιώνα είχε συγκροτηθεί μια εικόνα του Σύμπαντος που περιγραφόταν από τις επόμενες τέσσερις βασικές παραδοχές:

α. Tο Σύμπαν είναι ομογενές, δηλαδή η πυκνότητα των αστεριών καθώς και η συνολική ενέργεια τους στη μονάδα του χρόνου είναι ανεξάρτητη από τη θέση του παρατηρητή μέσα σ’ αυτό.

β. O συμπαντικός χώρος είναι ευκλείδειος και το Σύμπαν άπειρο.

γ. H μέση τιμή της ενέργειας των αστεριών παραμένει σταθερή με την πάροδο του χρόνου.

δ. Tο Σύμπαν είναι στατικό, δηλαδή δεν μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου.

Γνωρίζοντας όλα τα προηγούμενα ο Γερμανός αστρονόμος Heinrich Wilhelm Olbers (1758-1840) διατύπωσε το 1826 μια «ανόητη», για τους αστρονόμους εκείνης της εποχής, ερώτηση: «Γιατί ο ουρανός είναι σκοτεινός τη νύχτα;»

Η επιστημονική απάντηση που δινόταν τότε στο «ανόητο» αυτό ερώτημα ήταν: «Διότι δεν υπάρχουν αρκετά αστέρια στον ουρανό ή ακόμα ότι το φως των αστεριών που υπάρχουν δεν είναι αρκετά έντονο».

H απάντηση όμως αυτή δεν ήταν σωστή, εφ’ όσον με βάση τις τέσσερις προηγούμενες κοσμολογικές παραδοχές της περιόδου εκείνης όλοι οι αστρονόμοι είχαν τη δυνατότητα να υπολογίσουν ότι η συνολική ενέργεια που θα έπρεπε να στέλνουν τ’ αστέρια κατά τη διάρκεια της νύχτας ήταν αρκετή, ώστε ο ουρανός μετά τη δύση του Ήλιου να είναι το ίδιο λαμπρός όσο και τη μέρα. ‘Όμως παρόλο που θα μπορούσαν, κανένας πριν τον Olbers δεν το είχε υπολογίσει.

Έτσι λοιπόν, η θεωρητική κοσμολογική άποψη εκείνης της περιόδου συγκρουόταν με την πραγματικότητα, δημιουργώντας ένα πραγματικό παράδοξο, που από τότε αναφέρεται ως «παράδοξο του Olbers», σύμφωνα με το οποίο ένα άπειρο Σύμπαν θα έπρεπε κατ’ ανάγκη να έχει έναν λαμπρό ουρανό τη νύχτα εξαιτίας των απείρων λαμπρών άστρων που περιέχει.

H διάσταση, όμως, μεταξύ θεωρίας και πραγματικότητας οδήγησε άμεσα στο συμπέρασμα ότι κάποια από τις προηγούμενες τέσσερις βασικές κοσμολογικές παραδοχές εκείνης της περιόδου δεν ήταν σωστή.

Mε τον τρόπο αυτόν το παράδοξο ερώτημα του Olbers οδήγησε σε μια δραστική αναθεώρηση των κοσμολογικών ιδεών εκείνης της περιόδου οδηγώντας σε μια νέα αντίληψη για τη δομή και τη λειτουργία του Σύμπαντος.

Mε τον προηγούμενο τρόπο η διερεύνηση της ορθότητας των τεσσάρων βασικών κοσμολογικών παραδοχών εκείνης της εποχής, έκανε τους αστρονόμους να καταλήξουν στα επόμενα κοσμολογικά συμπεράσματα που δίνουν λύση στο παράδοξο:

α. Στην περίπτωση που το Σύμπαν είναι στατικό, η συμπαντική ύλη δημιουργήθηκε εφ’ άπαξ και η ηλικία του είναι πεπερασμένη.

β. Στην περίπτωση που το Σύμπαν είναι διαστελλόμενο και δεν δημιουργείται συνεχώς νέα ύλη, υπάρχει ένα αρχικό σημείο διαστολής και η ηλικία του είναι πεπερασμένη. Στην αντίθετη περίπτωση, της συνεχούς δημιουργίας ύλης, το Σύμπαν έχει άπειρη ηλικία, ενώ συγχρόνως η ηλικία των αντικειμένων του είναι πεπερασμένη.

Η «ανόητη», για τους τότε «ειδικούς», ερώτηση του Olbers, διατυπώθηκε το 1826. Από τότε πάρα πολλές αρχικά «παράδοξες» ή «απαράδεκτες» για κάποιους ιδέες, πχ του Αϊνστάιν, του Χόκινγκ, του Χάιζενμπεργκ και τόσων άλλων, ανέτρεψαν εκ νέου τα επιστημονικά δόγματα, και άλλαξαν την γνώση μας για το Σύμπαν.

Και η "ιστορία" θα επαναλαμβάνεται συνεχώς στο μέλλον...

Διαβάστε περισσότερα στον ιστότοπο του Μάνου Δανέζηη

Ποιητής (Δ.Βασιλείου) - Κάθε μέρα είναι μέρα ποίησης

Μην ακούτε τι λένε οι γραφειοκράτες και οι εκδοτικοί οίκοι, ακούστε τους Ποιητές!

P.Picasso. Still Life with Guitar

ΠΟΙΗΤΗΣ

Δουλειά του Ποιητή δεν είναι,

τον κόσμο μόνος του ν’ αλλάξει.

Ήλιος, την εποχή του καθρεφτίζει,

φάρος, τους δρόμους για το μέλλον που φωτίζει,

να βλέπει ο Άνθρωπος πως να λευτερωθεί.

Ν’ ακούτε τέτοιους Ποιητές,

μιλούν κι’ ανάβουνε φωτιές.

16.03.2025

Προτάσεις ανάγνωσης (32 - 42) (Δημοσιευμένα απο το 1ο αι. έως τον 6ο αι.)

Ν.Εγγονόπουλος. Ο Ποιητής και ο Φιλόσοφος.

Ο κατάλογος αυτός δεν μπορεί να είναι - και δεν είναι - οριστικός για εσάς. Είναι οι δικές μου προτάσεις . Ίσως ενα σημείο εκκίνησης, για να ξεκινήσουμε μια συζήτηση στην οποία έχουν μέρος οι απόψεις σας και οι δικές σας προτάσεις. Αυτό που σκέφτομαι είναι γιατί κάποιες ιστορίες αντέχουν στο χρόνο και συνεχίζουν να μας εμπνέουν και να μας συγκινούν εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια μετά την δημιουργία τους; Το να μοιραστώ αυτά τα διηγήματα μαζί σας είναι μια ανάγκη, που με ξεπερνά. Ίσως θέλω να ζήσετε και εσείς τις ίδιες συγκινήσεις που ένοιωσα διαβάζωντας τα. Ίσως θα ήθελα να μου προτείνετε  εσείς καινούργια μοτίβα συγκινήσεων με νέα διαβάσματα. Ποιός το ξέρει, ποιός το ξέρει, όπως λέει και το γνωστό τραγούδι και ένας νέος τίτλος βιβλίου της εποχής μας. Όποιος όμως το ξέρει και έχει όρεξη, ας το γράψει, εδώ στα σχόλια ή στα μηνύματα παρακάτω στη δεξιά στήλη. 

32. Σατυρικόν (Γάϊος Τίτος Πετρόνιος  -  1ος αι.) Το έργο περιέχει ένα μείγμα πεζογραφίας και στίχου (κοινώς γνωστό ως prosimetrum) με σοβαρά και κωμικά στοιχεία. και ερωτικά και παρακμιακά περάσματα. Οι κλασικοί μελετητές το περιγράφουν συχνά ως ρωμαϊκό μυθιστόρημα, χωρίς απαραίτητα να υπονοούν τη συνέχεια με τη σύγχρονη λογοτεχνική μορφή. Οι σωζόμενες ενότητες του αρχικού (πολύ μεγαλύτερου) κειμένου περιγράφουν λεπτομερώς τα παράξενα κατορθώματα του αφηγητή (Encolpius) και του σκλάβου του, ενός όμορφου δεκαεξάχρονου αγοριού. Είναι πλήρως διατηρημένο μυθιστόρημα και θεωρείται επίσης χρήσιμο στοιχείο για την γνωριμία του τρόπου με τον οποίο ζούσαν οι κατώτερες τάξεις κατά την πρώιμη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

33. Μεταμορφώσεις     (Οβίδιος - 1ος αι.) Ένα από τα ωραιότερα έργα στα οποία γίνεται σύνδεση λογικού ειρμού και φαντασίας, αλληγοριών που κρύβουν οι ιστορίες, αλλά και των "αιτιών" κάθε ιστορίας. Αφηγείται, συνδυασμένους μεταξύ τους, όλους εκείνους τους μύθους της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας που περιέχουν κάποιο στοιχείο μεταμόρφωσης, μια υπερφυσική μεταβολή της μορφής κάποιου προσώπου ή πράγματος σε κάποια άλλη. Θεοί και θνητοί, νύμφες και καταστάσεις συνδέονται άρτια, σ' ένα έργο που θεωρείται ότι αποτέλεσε την αιτία εξορίας του Οβίδιου από τον αυτοκράτορα Αύγουστο. Αποτελούν μία γέφυρα ανάμεσα στην Ελλάδα της αρχαιότητας και στην Ευρώπη, στον χριστιανισμό και το ρωμαϊκό και ελληνικό πάνθεον, δημιουργώντας έναν αρχικό θρησκευτικό συγκρητισμό.                                             

34. Ιστορίες (Τάκιτος, 100-110) Από τα δεκατέσσερα βιβλία σώζονται μόνο τα πρώτα τέσσερα και τα πρώτα 26 κεφάλαια του πέμπτου, αναφερόμενα στα γεγονότα του έτους 69 και των αρχών του 70.         Ο Τάκιτος εκτός από μεγάλος ιστορικός υπήρξε μέγιστος λογοτέχνης. Η ζωηρότατη απεικόνιση των προσώπων, η γνώση της ψυχολογίας της πολιτικής εξουσίας και πάνω απ' όλα το λαμπρό του ύφος, η ζωντάνια και ο σαρκασμός του, η επιγραμματικότητά και το εξαιρετικά συμπαγές των εννοιών του τον κατατάσσουν στην πρώτη γραμμή των Λατίνων συγγραφέων.                                                                                        

35. Χρονικά (Τάκιτος, 116) Αν και μεταγενέστερο των «Ιστοριών», περιλάμβανε προγενέστερα γεγονότα, από τις βασιλείες των Τιβερίου, Καλιγούλα, Κλαυδίου και Νέρωνα (14 - 68). Από τα δεκαέξι βιβλία λείπουν τα 7 έως 10, οι βασιλείες δηλ. των Καλιγούλα και Κλαυδίου, και μέρη των βιβλίων 5, 6, 11 και 16. Ο Τάκιτος θεωρεί τον ιστορικό σαν δικαστή που κρίνει τις πράξεις των πρωταγωνιστών. Όμως τις είδε μόνο από την συγκλητική, την αριστοκρατική πλευρά, παραβλέποντας την παρακμή τους και την μεταβολή των συνθηκών. Αγνόησε τα επιτεύγματα του Αυγούστου και καταδίκασε τον Τιβέριο επειδή εκμηδένισαν την ισχύ της Συγκλήτου. Θεωρεί ότι οι ηγεμόνες που καταδίωξαν την αριστοκρατία κατάντησαν τους Ρωμαίους «ένα συρφετό που αγαπά τις αλλαγές και είναι πάντα έτοιμος να συνταχθεί με τον ισχυρότερο». Ονομάσθηκε κατήγορος του παρελθόντος, αλλά δεν μπόρεσε να αιτιολογήσει πώς αυτός ο εφιαλτικός αιώνας που περιγράφει, η ανηθικότητα, η καταπίεση και η διαφθορά, οδήγησαν στην θαυμαστή, όπως και ο ίδιος παραδέχεται διακυβέρνηση των Αντωνίνων.

36. Καμά Σούτρα ( Βατσιαγιάνα - 2ος αι.) Το πρώτο συνθετικό Κάμα είναι ο θεός γιος του Βισνού και της Λάξμι, που προσωποποιεί τον ερωτικό πόθο. Οι Σούτρες είναι κείμενα, που συντάχθηκαν ύστερα από τις Βέδες και περιέχουν πρακτικές οδηγίες και αφορισμούς πάνω σε πλατιού εύρους ζητήματα, οικονομικά, πολιτικά, οικογενειακά, ερωτικά και δεν είναι θρησκευτικά κείμενα. Η θρησκευτική του σημασία μπορεί να προσεγγιστεί μόνο ως συνέχιση της Δημιουργίας μέσω της γενετήσιας πράξης.   Αφορά τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και τις ανθρώπινες σχέσεις στην ινδική παράδοση. Αν και συχνά ερμηνεύεται μόνο ως οδηγός για τη σεξουαλικότητα, το έργο περιλαμβάνει πολλές πτυχές της κοινωνικής ζωής, της ερωτικής τέχνης, του γάμου και της κοινωνικής συμπεριφοράς. Αναλύει με διδακτικό τόνο τα διάφορα στάδια της αγάπης, της συζυγικής ζωής και των ηθικών αξιών που σχετίζονται με την επιθυμία και τις σχέσεις. Ινδολόγοι θεωρούν πως η κανονικοποίηση του σεξ εντάσσεται στην περί Ντάρμα (υφιστάμενη τάξη της φύσης και της κοινωνίας) άποψη των Ινδών                                                                     

37. Λιάνγκ και Ζου «The Butterfly Lovers» (διαφόρων συγγραφέων, 266-420) Ένας κινέζικος μύθος επικεντρώνεται γύρω από το τραγικό ειδύλλιο μεταξύ του Λιάνγκ και του Ζου. Επιλέχθηκε ως ένα από τα Τέσσερα Μεγάλα Παραμύθια της Κίνας στη δεκαετία του 1920. Τα άλλα ήταν ο Θρύλος του Λευκού Φιδιού (Baishezhuan), η Μενγκ Τζιάνγκ και ο Αγελάδα και η Υφαντική Υπηρέτρια (Niulang Zhinü). Έξι πόλεις στην Κίνα συνεργάστηκαν σε μια αίτηση για την ανακήρυξη τους ως αριστουργημάτων της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, που υποβλήθηκε το 2006. "Την ημέρα του γάμου της Zhu με το Ma, οι δυνατοί άνεμοι εμποδίζουν τη γαμήλια πομπή να συνοδεύσει τη νύφη πέρα ​​από τον τάφο του Liang, ο οποίος βρίσκεται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η Zhu φεύγει από την πομπή για να της τιμήσει τον τάφο του Liang. Κατηφορίζει με πικρή απόγνωση και εκλιπαρεί να ανοίξει ο τάφος. Ξαφνικά, ο τάφος του Zhu ανοίγει με βροντή. Πέφτει με χαρά στον τάφο για να ενωθεί με τον Liang και τα πνεύματά τους αναδύονται με τη μορφή ενός ζευγαριού πεταλούδων και πετούν μακριά, για να μην χωριστούν ποτέ ξανά».

38. Δάφνις και Χλόη (Λόγγος Λέσβιος - 3ος αι.) Αποτελείται από 4 βιβλία. Εκλεπτυσμένη περιγραφή του έρωτα και της φύσης. Τίποτα δεν καλύπτεται με πέπλο και όμως το κάθε τι είναι γεμάτο μυστήριο. Είναι παράδειγμα του αρχαίου ελληνικού ποιμενικού μυθιστορήματος: σε έργα αυτού του είδους, όλα τα γεγονότα, καθώς και οι εμπειρίες των ηρώων, εκτυλίσσονται με φόντο περιγραφές της φύσης και πληθώρα λογοτεχνικών αναμνήσεων. Διαδραματίζεται σε μία παραλία της Λέσβου, όπου δύο βοσκοί βρίσκουν, υιοθετούν κι ανατρέφουν μαζί δύο έκθετα παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Τα παιδιά φορούν πολλά κοσμήματα, δείγμα της καταγωγής τους. Τους δίνουν τα ονόματα Δάφνις και Χλόη. Όταν μεγαλώνουν τα παιδιά, αναλαμβάνουν τη βοσκή των κοπαδιών, ενώ η φλόγα της αγάπης αρχίζει να διαφαίνεται στις νεανικές τους καρδιές. Η ιστορία είναι γραμμένη σε ρυθμική πρόζα με κανονικές ποιητικές παρεμβολές που προκύπτουν αυθόρμητα στα πιο ποιητικά αποσπάσματα του κειμένου. Σε αντίθεση με άλλα αρχαία μυθιστορήματα, το στοιχείο της περιπέτειας δεν παίζει σημαντικό ρόλο. Ξεχασμένο στο Μεσαίωνα, αυτό το μυθιστόρημα έγινε ξανά διάσημο μόνο κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης χάρη σε μια γαλλική μετάφραση.                       

39. Αἰθιοπικὰ ἢ τὰ περὶ Θεαγένην καὶ Χαρίκλειαν (Ηλιόδωρος ο Εμεσηνός (Χομς) - Μέσα ή 2ο μισό 3ου αι.) Διηγείται τον έρωτα μεταξύ του νεαρού Θεαγένη, άρχοντα της Θεσσαλίας, και της πανέμορφης Χαρίκλειας, κόρης του βασιλιά της Αιθιοπίας. Ο Θερβάντες τα αναφέρει ως πρότυπο. Απόσπασμά τους αναφέρεται από τον Σαίξπηρ στη "Δωδεκάτη νύχτα", από τον Ραμπελέ στον "Γαργαντούα" ενώ ο Ρακίνας αντλεί έμπνευση από αυτά. Αποτελείται από 10 βιβλία και ξεχωρίζει για τη γρήγορη διαδοχή των γεγονότων, την ποικιλία των χαρακτήρων του, τις ζωντανές περιγραφές τόπων και σκηνικών, τον απλό, κομψό τρόπο γραφής του και τη δραματική ένταση. Αλλά το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι το μυθιστόρημα αρχίζει στη μέση της ιστορίας και η πλοκή λύνεται με διάφορους χαρακτήρες να περιγράφουν τις προηγούμενες περιπέτειές τους σε αναδρομικές αφηγήσεις ή διαλόγους, οι οποίοι τελικά δένουν μεταξύ τους.                                                                                                           

40. Οι ιστορίες των Πουράνας (ανωνύμων, 300-1500) Είναι μια σειρά από ινδικά κείμενα που αναφέρονται στους θεούς, τους ήρωες και τις αρχές του κόσμου, σύμφωνα με τις διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις της Ινδίας. Τα Πουράνας είναι καθοριστικά για την Ινδική θρησκευτική σκέψη, προσφέροντας μύθους και διδασκαλίες που σχετίζονται με την δημιουργία του κόσμου, τις θρησκευτικές τελετές και τις ηθικές αξίες. Υπάρχουν 18 μεγάλα και 18 μικρά Πουράνας, με περισσότερους από 400.000 στίχους. Οι πρώτες εκδοχές διαφόρων Πουράνας πιθανό να συντέθηκαν μεταξύ 3ου και 10ου αιώνα. Ενώ δεν απολαμβάνουν την εξουσία γραφών του Ινδουισμού, θεωρούνται παραδόσεις προερχόμενες από τις Βέδες και διαμόρφωσαν τον Ινδουισμό περισσότερο από αυτές, παρέχοντας μια «πολιτιστική σύνθεση» στην ομογενοποίηση και ενσωμάτωση των διαφορετικών πεποιθήσεων ενός μεγάλου αριθμού τοπικών παραδόσεων, ηθών και εθίμων στο βεδικό-βραχμανικό πλαίσιο. Ενώ όλα τα Πουράνας υμνούν πολλούς διαφορετικούς θεούς και θεές, ο δογματισμός τους είναι πολύ λιγότερος από ό,τι υποτίθεται και οι θρησκευτικές τους πρακτικές θεωρούνται σύμφωνες με τις Βεδικές γραφές.                                                                                                

41. Σακουντάλα «Shakuntala» (Καλιντάσα - 4ος αι.) Υπάρχουν δύο διαφορετικές ιστορίες της ζωής της Σακουντάλα. Η πρώτη είναι αυτή που περιγράφεται στο Mahabharata, ένα από τα δύο μεγάλα ινδουιστικά έπη. Η δεύτερη έχει προσαρμοστεί ως θεατρικό έργο από τον ποιητή Καλιντάσα. Ρομαντικό θεατρικό έργο σε πέντε πράξεις, που εξιστορεί τον έρωτα του βασιλιά της Ινδίας Ντουσυάντα, οποίος αποπλανεί τη θετή κόρη (Σακουντάλα) ενός σοφού ερημίτη, την εγκαταλείπει όμως εξαιτίας κάποιας κατάρας, υπερνικά αργότερα την κατάρα και ξανασμίγει στον ουρανό με τη γυναίκα του και το γιο του, καρπό του έρωτά τους - Το τελειότερο επίτευγμα της ινδικής λογοτεχνίας και (κατά τον Γκαίτε) ένα από τα καλύτερα της παγκόσμιας δραματουργίας.                                                                                                            

42. O μύθος του ουράνιου τόξου-φιδιού της Αυστραλίας «Rainbow Serpent / Snake» (διαφόρων, 500-1500) Λαϊκό παραμύθι για μια κοινή θεότητα που θεωρείται ως ο Δημιουργός. Ο μύθος υπάρχει στην κουλτούρα των Αβορίγινων για πολύ καιρό οι παλαιότερες γνωστές βραχογραφίες που απεικονίζουν το Φίδι του Ουράνιου Τόξου είναι τουλάχιστον 6 χιλιάδων ετών. Σε αντίθεση με τις άλλες θεότητες, το Φίδι του Ουράνιου Τόξου δεν έχει ανθρώπινη μορφή και παραμένει με τη μορφή ζώου. Είναι καθολικό μοτίβο για την τέχνη και τη θρησκεία των Αβορίγινων. Η αρχετυπική μητέρα θεά, το Φίδι του Ουράνιου Τόξου δημιουργεί τη γη και ποικιλομορφία για τους Αβορίγινες. Το φίδι θεωρείται ως δωρητής ζωής μέσω της σύνδεσής του με το νερό, αλλά μπορεί να είναι μια καταστροφική δύναμη. Όταν το ουράνιο τόξο φαίνεται στον ουρανό, λέγεται ότι είναι το Φίδι του Ουράνιου Τόξου που κινείται από μια πηγή σε άλλη. Το όνομα επινοήθηκε από τον ανθρωπολόγο Alfred Radcliffe-Brown, που παρατήρησε ότι η ίδια έννοια εμφανίζεται με διαφορετικά ονόματα μεταξύ των φυλών των Αβορίγινων. Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ οι δυτικοί μύθοι που έχουν ελληνορωμαϊκή ή σκανδιναβική προέλευση χωρίζουν το χρόνο σε παρελθόν, παρόν και μέλλον για τους Αβορίγινες ο χρόνος είναι ενιαίος, πάντα και παντού, παρελθόν, παρόν και μέλλον δεν ξεχωρίζονται. Η εθνογραφική καταγραφή δείχνει ότι είναι ένας οικουμενικός πολιτισμός που έχει ανεπαρκώς μελετηθεί.        

Ο άνεμος σε κέρδισε παντοτινά

 

Birth of Venus by Fritz Zuber-Buhler (1877)

Φώναξα το όνομά σου στον άνεμο

για να σε ξεχάσω,

νόμιζα ότι απελευθερώθηκα

από τo πάθος μου 

και την ανάμνησή σου

 

Όμως δεν υπολόγισα σωστά,

ο άνεμος ερωτεύτηκε

το χαμόγελό και το κορμί σου

τα νάζια και τα παιχνίδια σου

την ομορφιά και το μυαλό σου

 

Και όταν φυσάει

σορόκος ή μαΐστρος, γαρμπής ή λεβάντης,

αν και δεν έχει σημασία από που,

εμπλέκει τα σύννεφα σε ένα τρελό χορό

και τους δίνει τη μορφή σου

 

Να σε ξεχάσω δεν μπορώ

όταν γίνεται αυτό,

απελπισμένα σε φωνάζω πίσω

αλλά είναι πλέον αργά

ο άνεμος σε κέρδισε παντοτινά.

Προτάσεις ανάγνωσης (22-31)

 Σημ: Όταν υπάρχει πρόβλημα στην εμφάνιση των κειμένων επιλέξτε πρόγραμμα περιήγησης Google Chrome

“Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει (αν φαίνεται πολύ καινούργιο ή άκοπο) ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…” (Ουμπέρτο Έκο)

22. Συμπόσιο (Πλάτων - Μετά το 385 π.Ε.) Θεωρείται ένας από τους καλύτερους διαλόγους και ένα από τα ωραιότερα δημιουργήματα της αρχαίας λογοτεχνίας. Χωρίζεται σε τρία αυτοτελή μέρη: εισαγωγή και οι πέντε λόγοι Περί έρωτος, ο λόγος του Σωκράτη και στο τρίτο η είσοδος και ο λόγος του Αλκιβιάδη. Έρωτας: είναι πάντα φτωχός και κάθε άλλο παρά απαλός και τρυφερός, όπως νομίζουν οι πολλοί, αλλά σκληρός και ακατάστατος και ανυπόδητος και άστεγος, πάντα με τη φτώχεια σύντροφος. Είναι επίβουλος στους όμορφους και στους καλούς, όντας ανδρείος και φιλοκίνδυνος και σφριγηλός, δεινός κυνηγός, πάντα πλέκοντας κάποια σχέδια κι επιθυμητής της φρόνησης και είναι άξιος και να εύρει φιλοσοφώντας σ΄όλη του τη ζωή, δυνατός γοητευτής και φαρμακευτής και σοφιστής. Και ούτε σαν αθάνατος είναι από τη φύση του ούτε σαν θνητός, αλλά μέσα στην ίδια ημέρα πότε ανθίζει και ζη, όταν εύρει αφθονία, πότε πάλιν πεθαίνει και πάλιν ξαναγεννιέται, γιατί το έχει από τη φύση του. Και ό,τι κερδίζει πάντα το χάνει έτσι που μήτε άπορος είναι ποτέ ο Έρως μήτε πλούσιος. Και πάλιν είναι ανάμεσα στη σοφία και στην αμάθεια.                                                                                                   

23. Πολιτεία (Πλάτων - 380-374 π.Ε.)  Έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή τόσο στη φιλοσοφία, όσο και στην πολιτική θεωρία. Ασχολειται με το όραμα και τον χαρακτήρα μιας πολιτικής κοινωνίας, δηλαδή το πολίτευμά της. Χωρίζεται σε 10 βιβλία. Ο διαχωρισμός δεν προέρχεται από τον Πλάτωνα αλλά από τους μεταγενέστερους μελετητές. Ο Μπέρτραντ Ράσελ χωρίζει σε τρία τμήματα την Πολιτεία του Πλάτωνα: Βιβλία 1-5: περιγραφή της Ιδεώδους Πολιτείας, ξεκινώντας από την προσπάθεια ορισμού της δικαιοσύνης - Βιβλία 6-7: οι φιλόσοφοι κρίνονται ως οι ιδανικοί άρχοντες της Πολιτείας, ορισμός του φιλοσόφου - Βιβλία 8-10: μορφές διακυβέρνησης, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η ιδεώδης πολιτεία χαρακτηρίζεται από τέσσερις αρετές: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη. Ο κάθε ένας στην κοινωνία κάνει αυτό που χρειάζεται, ανάλογα με τον ρόλο του μέσα σε αυτήν, χωρίς να εμποδίζει τη λειτουργία των άλλων και να ξεφεύγει από τα πλαίσια που έχουν οριστεί για τον ίδιο, χωρίς δηλαδή να είναι πολυπράγμων.                                                                                                 

24. Νόμοι (Πλάτων - Πριν το 347 π.Ε.) Ο τελευταίος και εκτενέστερος διάλογος που γράφτηκε προς το τέλος της ζωής του,  μετά το τρίτο ταξίδι του στη Σικελία. Είναι ο μοναδικός διάλογος όπου δεν συμμετέχει ο Σωκράτης. Αποτελείται από δώδεκα βιβλία με τρεις συνδιαλεγόμενους άνδρες. Εξελίσσεται στην Κρήτη, όπου οι τρεις περιπατητικοί συζητητές κατευθύνονται από την Κνωσσό στο σπήλαιο και το ναό του Δία, κάνοντας την πορεία του βασιλιά και νομοθέτη της Κρήτης Μίνωα, όταν συνάντησε τον πατέρα του Δία, σύμβουλο στο νομοθετικό του έργο. Με αυτό το έργο ο Πλάτωνας θέλησε να γεφυρώσει κάπως το χάσμα, που χωρίζει την ιδεατή πολιτεία του από την πραγματική ελληνική πολιτεία. Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα και από αυτό προσδιορίζεται το περιεχόμενό του. Σημαντική είναι η αναφορά στην εντελώς απομυθοποιημένη ερμηνεία της Θεολογίας, αλλά και στην αιτιολόγηση των κανόνων θέσπισης του θετού δικαίου. Όπου δεν μπορεί να επιβληθεί (να κυβερνά) ο νους ως μόνος άρχων των πάντων, που δεν επιτρέπεται να είναι κανενός δούλος ή υπήκοος, μόνο ένα υποκατάστατο υπάρχει, η θέσπιση του νόμου. Οι περισσότεροι σχολιαστές της πλατωνικής Πολιτείας αποτρέπουν την ανάγνωση του έργου ως "εγχειρίδιο καλής διακυβέρνησης"

25. Ανάβασις (Ξενοφών - 370 π.Ε.) Αυτοβιογραφικό και ιστορικό διήγημα. Περιγράφει τη συμμετοχή σώματος 13.000 Ελλήνων μισθοφόρων ανάμεσα στους οποίους 700 Σπαρτιάτες, από τη στιγμή που εντάχθηκαν στον στρατό του Κύρου και συμμετείχαν στην εκστρατεία εκείνου κατά του αδελφού του Αρταξέρξη και ειδικότερα στη μάχη στα Κούναξα το 401 π.Ε. Μετά τον θάνατο του Κύρου, ο Αρταξέρξης εκτέλεσε τους Έλληνες στρατηγούς. Το υπόλοιπο Ελληνικό στράτευμα βρέθηκε ακέφαλο εν μέσω εκατοντάδων χιλιάδων εχθρών. Εξέλεξε νέους στρατηγούς, μεταξύ των οποίων και ο νεαρός Ξενοφών, και μαχόμενο ακολούθησε μία περιπετειώδη επιστροφή από τη Μικρά Ασία και τις Ποντιακές Άλπεις προς τη Μαύρη Θάλασσα, η λεγόμενη «κάθοδος των μυρίων».                                                                                                  

26. The Panchatantra (Vishnu Sharma - Πριν το 300 π.Ε.) Ινδική συλλογή αλληλένδετων ζωικών μύθων σε σανσκριτικό στίχο και πεζογραφία, που χρονολογείται στο 300, αλλά οι μύθοι είναι πιθανότατα πολύ πιο αρχαίοι. Είναι πιθανότατα ένα ινδουιστικό κείμενο που βασίζεται σε προφορικές παραδόσεις με «μύθους ζώων που είναι τόσο παλιοί όσο μπορούμε να φανταστούμε». Είναι «σίγουρα το πιο συχνά μεταφρασμένο λογοτεχνικό προϊόν της Ινδίας» και αυτές οι ιστορίες είναι από τις πιο γνωστές στον κόσμο. Υπάρχει μια έκδοση του Panchatantra σχεδόν σε όλες τις κύριες γλώσσες της Ινδίας, και επιπλέον 200 εκδόσεις του κειμένου σε περισσότερες από 50 γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Μια εκδοχή έφτασε στην Ευρώπη τον 11ο αιώνα. "...πριν από το 1600 υπήρχε στα Ελληνικά, Λατινικά, Ισπανικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Παλαιοσλαβονικά, Τσεχικά και ίσως σε άλλες σλαβονικές γλώσσες. Το εύρος του έχει επεκταθεί από την Ιάβα έως την Ισλανδία." (Edgerton -1924)                       

27. Το μυθιστόρημα του Νίνου και της Σεμίραμις  (άγνωστου τέλος 2ου - Αρχές 1ου αι. π.Ε.) Θεωρείται ο πρόδρομος του σύγχρονου μυθιστορήματος και έχει σωθεί αποσπασματικά. Δύο πάπυροι με αποσπάσματα του έργου βρέθηκαν στην Αίγυπτο στα τέλη του 19ου αιώνα και δημοσιεύτηκαν το 1893. Αργότερα, βρέθηκε ένα άλλο απόσπασμα, που δημοσιεύτηκε το 1945. Οι πάπυροι φυλάσσονται στο Βερολίνο, τη Γενεύη και το Κάϊρο. Οι ήρωες - ερωτευμένα ξαδέρφια, αποφασίζουν να απευθυνθούν   ο καθένας στη μητέρα του άλλου, ζητώντας να επισπευσθεί ο γάμος τους. Ο Νίνος διαμαρτύρεται για την αδικία των εθίμων που απαγορεύουν σε κορίτσια κάτω των 15 ετών να παντρεύονται (η Σεμίραμις είναι 13 ετών), εκφράζει τους φόβους του για τις ιδιοτροπίες της μοίρας, που μπορεί να βλάψουν τα συμφέροντα του βασιλείου που απαιτούν τεκνοποίηση. Γι' αυτό ο Νίνος ζητά να επιταχυνθεί ο γάμος. Η Σεμίραμις ξεκαθαρίζει στη θεία της ότι θέλει να της πει κάτι, αλλά δεν μπορεί να αρθρώσει ούτε μια λέξη...                                                                                                

28. Περί της φύσεως των πραγμάτων «De rerum natura»  (Τίτος Λουκρήτιος Κάρος 57 π.Ε.) Ο στόχος του έργου ήταν να απαλλάξει το νου των ανθρώπων από την προκατάληψη και το φόβο του θανάτου. Για να το πετύχει αυτό αναπτύσσει διεξοδικά τις θέσεις του Επίκουρου, τον οποίον και αποθεώνει. Η διάσωση όλων των κειμένων του ποιήματος είναι αξιοσημείωτο γεγονός, δεδομένης της εχθρότητας της χριστιανικής Εκκλησίας, η οποία και ήταν το μόνο μέσο μετάδοσης για λατινικά κείμενα σχετικά με τον Λουκρήτιο και τον Επίκουρο. Παρά ταύτα, τα διασωθέντα κείμενα είναι συνήθως παραποιημένα και έχουν γίνει επίπονες προσπάθειες για την αποκατάστασή τους.                                  

29. Ελεγείες Ι-IV (Σεξτος Προπέρτιος  - Από το 30 π.Ε. και μετά).  Αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο ρεαλισμό και το ρομαντισμό. Το ύφος του σημαδεύεται από φαινομενικά απότομες μεταπτώσεις και είναι πολύ υπαινικτικό.  Στην Ελεγεία της Κορνηλίας (IV.xi) αυτή συμβουλεύει τον άνδρα της πώς να είναι ένας καλός πατέρας μετά το θάνατό της: «Και αν ποτέ θρηνείς, μην τα αφήνεις να δουν, παρά όταν έρχονται σιμά σου, παραπλάνησε τα φιλιά τους με στεγνά μάγουλα! Να είσαι ήσυχος σε άυπνες νύχτες που πέρασες σκεπτόμενος ότι σου λείπω και με συχνά όνειρα να σου φαίνεται πως βλέπεις το πρόσωπό μου. Και όταν μιλάς μόνος σου στο πορτραίτο μου, κάνε κάθε σου λόγο πιστεύοντας πως θ' απαντήσω» - Για τη φλογερή Κυνθία επίσης, ο ποιητής δεν φοβάται το θάνατο, αλλά ότι θα χάσει την Κυνθία («καμιά αγάπη δεν είναι ποτέ αρκετά μακρόχρονη» - I.xix ). Περιγράφει πως τον εμπνέει να γράψει: «Ας πούμε ότι βγαίνει αστράφτοντας με μετάξια από την Κω, το Κώον της φόρεμα μιλά για ένα τόμο (τον εμπνέει να γράψει ο ίδιος)... ή πάλι αν σφαλίσει τα βλέφαρα σε επιθυμητό ύπνο, έχω χίλιες νέες ιδέες για ποιήματα. Αν πάλι παλεύει μαζί μου γυμνή, ε, τότε σωρεύουμε μακροσκελείς Ιλιάδες. Απ' ό,τι μπορεί να κάνει ή να πει, ένα έπος γεννιέται, μεγάλο, από το τίποτα» (II.i).                                                                                                   

30. Αινειάς (Βιργίλιος, 29–19 π.Ε.) Δημιούργησε έναν ιδρυτικό μύθο - εθνικό έπος για την κοσμοκράτειρα Ρώμη. Έχει χαρακτήρα ανεξάρτητο από τον Όμηρο και παρά την μίμηση είναι συνάμα νέο και προσωπικό δημιούργημα. Τα πρώτα 6 βιβλία αφηγούνται τις περιπλανήσεις του Αινεία από την Τροία μέχρι την άφιξή του στην Ιταλία, ενώ τα άλλα 6 τον πόλεμο μεταξύ των αφιχθέντων Τρώων και των ντόπιων. Στο έπος αναφέρονται  η Διδώ (που από τη Τύρο πήγε στη Κύπρο και από εκεί στις ακτές της Αφρικής όπου ίδρυσε τη Καρχηδόνα) το Δάλι της Κύπρου, ο Παλαμήδης (Για τον Παλαμήδη δείτε εδώ) και οι Δρύοπες της Εύβοιας. Υποδειγματικά για την αισθητική τους αρτιότητα παραμένουν τα σημεία εκείνα στα οποία αναπτύσσονται ορισμένα ειδυλλιακά μοτίβα και εξυμνούνται τα αισθήματα εκείνα που επιλύουν ο θάνατος και η αδυσώπητη μοίρα. Από τα ωραιότερα χωρία θεωρούνται εκείνα όπου περιγράφεται ο τάφος του Πολυδώρου που στάζει αίμα και εκείνο όπου τα πλοία των Τρώων μεταμορφώνονται σε θαλάσσιες Νύμφες.                                                                                                       

31. Από την ίδρυση της πόλης «Ab Urbe Condita» (Τίτος Λίβιος - λίγα χρόνια π.Ε. έως λίγα χρόνια αργότερα) Από τα 142 βιβλία σώζονται τα πρώτα 10 και από το 21ο μέχρι το 45^ο. Ο Τίτος Λίβιος επιθυμούσε να γράψει την ιστορία της Ρώμης από τις μυθικές αρχές της για τις οποίες δεν ασκεί καμία κριτική, μέχρι τις μέρες του. Όσο προχωράει, η διήγηση του γίνεται όλο και πιο λεπτομερής καθώς το υλικό του γίνεται πλουσιότερο και πιο αξιόπιστο. Με δύο μέσα καταφέρνει να κρατήσει ζωντανούς τους ήρωες του: Με την σκιαγράφηση των χαρακτήρων τους και με τις αγορεύσεις τους. Ο αναγνώστης κατατοπίζεται χωρίς να προβάλλεται το πρόσωπο του αφηγητή. Το ύφος του χαρακτηρίστηκε “lactea ubertas” (ρέων σαν το γάλα). Αυτό σήμαινε ότι ήταν πλούσιο, λείο και αδιατάραχτο και ποικίλει από περίτεχνες, λεκτικές και φραστικές κατασκευές μέχρι την στεγνή απλότητα, ανάλογα με τα γεγονότα που έχει να αφηγηθεί.

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia 

Ανάλεκτα (Κομφούκιος, 475 - 206 π.Ε)

Αποτελείται από αποσπάσματα από τις ομιλίες του Δασκάλου για τον «ευγενή άνθρωπο» που αποφεύγει τις απολαύσεις, τους καβγάδες και την απληστία. Η ρίζα του ευγενούς ανθρώπου ονομάζεται «υιική ευσέβεια», από την οποία αναπτύσσεται η «ανθρωπιά». Η «υιική ευσέβεια» συνίσταται στην εκτέλεση μιας «τελετουργίας». Μαζί με την ανθρωπιά, η «σοφία» είναι επίσης σεβαστή. 

Άλλες σημαντικές ιδιότητες ενός ευγενούς ανθρώπου είναι η «δικαιοσύνη» και η «ειλικρίνεια». Το παράδειγμα ευγενούς ανθρώπου του Κομφούκιου ήταν ο Γιάο. Αναφέρονται επίσης οι «πέντε αρετές». Σε μια περίπτωση, πρόκειται για σεβασμό, γενναιοδωρία, ειλικρίνεια, ευφυΐα και καλοσύνη. Σε άλλη - το έλεος, η ακρίβεια, η μετριοπάθεια, η «μεγαλειότητα χωρίς αλαζονεία», «ο σεβασμός χωρίς αγριότητα». Το Lunyu περιέχει επίσης τον χρυσό κανόνα: «Μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν επιθυμείς για τον εαυτό σου». Ο αντίποδας του ευγενούς ανθρώπου είναι το «ανθρωπάκι» που έχει εμμονή με τη μεροληψία και το κέρδος. 

Η ανώτατη αρχή της ηθικής και φυσικής τάξης ονομάζεται «Ουρανός», επομένως ένας ευγενής άνθρωπος που εμπιστεύεται τον ουρανό είναι απαλλαγμένος από «άγχος και φόβο». Ο Κομφούκιος ήταν επιφυλακτικός να μιλήσει για πνεύματα, θαύματα και θάνατο. 

Σε μεγάλο βαθμό, το Lunyu αφορά τη διακυβέρνηση του κράτους, η οποία απαιτεί όπλα και την εμπιστοσύνη του λαού, καθώς και την προσεκτική εκτέλεση των καθηκόντων του. Ο ηγεμόνας καλείται να είναι παράδειγμα για τους υπηκόους του και να ενθαρρύνει τους άξιους. Απαραίτητο στη διακυβέρνηση είναι το τελετουργικό και η δικαιοσύνη. Για τον Κομφούκιο, η οικογένεια είναι υπόδειγμα του κράτους. 

Zhuangzi «Chuang Tzu» (Zhuang Zhou, 476 – 221 π.Ε)

Είναι ένα αρχαίο κινεζικό κείμενο από τα θεμελιώδη του Ταοϊσμού. Γράφτηκε κατά την ύστερη περίοδο των εμπόλεμων κρατών και πήρε το όνομά του από τον παραδοσιακό συγγραφέα του, Zhuang Zhou, γνωστός ως "Zhuangzi" ("Δάσκαλος Zhuang"). Αναφέρεται σε παραδείγματα της φύσης του ιδανικού Ταοϊστικού σοφού. Περιέχει πολυάριθμα ανέκδοτα, αλληγορίες, παραβολές και μύθους, που συχνά εκφράζονται με ασέβεια ή χιούμορ. Τα επαναλαμβανόμενα θέματα περιλαμβάνουν την αποδοχή του αυθορμητισμού και την επίτευξη ελευθερίας από τον άνθρωπο και τις κοινωνικοποιημένες συμβάσεις του. Το κείμενο στοχεύει να απεικονίσει την αυθαιρεσία και την έσχατη αναλήθεια των διχογνωμιών που συνήθως ασπάζονται οι ανθρώπινες κοινωνίες, όπως αυτές μεταξύ καλού και κακού, μεγάλου και μικρού, ζωής και θανάτου ή ανθρώπου και φύσης. Σε αντίθεση με την εστίαση στην καλή ηθική και στο προσωπικό καθήκον που εξέφρασαν πολλοί Κινέζοι φιλόσοφοι της περιόδου, ο Zhuang Zhou προώθησε την ξέγνοιαστη περιπλάνηση και την παρακολούθηση της φύσης, μέσω της οποίας θα γινόταν τελικά ένα με τον «Δρόμο» (Τάο).

Μια ειδική υπαρξιακή αρχή, που συνάγεται στο Zhuangzi, είναι η έννοια της «Ουράνιας Άνοιξης» («tian ji», κινέζικα: 天機). «Η Ουράνια Άνοιξη» είναι ένα είδος μηχανής, μια έμφυτη φυσική ιδιότητα των πραγμάτων, με την οποία ζουν και κινούνται όλα τα έμβια όντα: «Με συγκινεί η Ουράνια Άνοιξη μέσα μου, και πώς κινούμαι, ο ίδιος δεν ξέρω». Οι κύριες ιδιότητες που έχει το ον, σύμφωνα με τον Zhuangzi, είναι το κενό και η ειρήνη, η αμορφία και η αδράνεια. Είναι «η ρίζα όλων των πραγμάτων», «... κενό και ειρήνη, απουσία εικόνων και πράξεων - αυτή είναι η βάση του Ουρανού και της Γης, το όριο του Μονοπατιού και των ζωτικών ιδιοτήτων του». Η βασική ιδέα είναι ο «Δρόμος» («dao», κινέζικα: 道). Είναι ο «Δρόμος» που ενεργεί ως η κύρια αιτία του Σύμπαντος, δημιουργεί τον «Ουρανό και τη Γη», διαποτίζει ολόκληρο τον κόσμο που είναι ορατός σε εμάς, τον πνευματοποιεί και τον προικίζει με ουσία. Ο «Δρόμος» είναι αυτάρκης. Διαφορετικά, στο Zhuangzi, ο «Δρόμος» ως η πρωταρχική βάση του Σύμπαντος ορίζεται αποφατικά: είναι αδρανής, ασώματη και άμορφη, «…είναι ψηλότερα από το πάνω άκρο του σύμπαντος, αλλά όχι ψηλά. Είναι κάτω από τον πυθμένα του σύμπαντος, όχι χαμηλά. Γεννήθηκε πριν από τη Γη και η ζωή του δεν είναι μεγάλη. Είναι μεγαλύτερος από την πιο βαρετή αρχαιότητα, αλλά η ηλικία του δεν είναι παλιά». Ο "Δρόμος" είναι έμφυτο στον κόσμο, επιπλέον, υπάρχει σε όλα, ακόμα και στα πιο χαμηλά και στα πιο μικρά. Και «δεν υπάρχει μέρος που να μην είναι». Ωστόσο, τίποτα δεν μπορεί να ειπωθεί για τον ίδιο τον «Δρόμο», δεν φαίνεται, δεν ακούγεται, μπορεί μόνο να κατανοηθεί. Σύμφωνα με το Zhuangzi, η βάση της ύπαρξης είναι η μεταβλητότητα και η παροδικότητα των πραγμάτων: «Ό,τι υπάρχει αντικαθιστά το ένα το άλλο σε μια ανεξάντλητη ποικιλία και κάθε πράγμα επιστρέφει στην πηγή». Αυτή η άποψη του κόσμου, της ατελείωτης μεταμόρφωσής του, κάνει τη φιλοσοφία του Zhuangzi να σχετίζεται με τον Βουδισμό. Σε αυτή την περίπτωση, μπορούν να γίνουν παραλληλισμοί με το βουδιστικό δόγμα της «Ανίτυα».

Η κορυφαία οντολογική έννοια στο Zhuangzi είναι το «μεγάλο μεταλλουργείο» («da ye», κινέζικα: «大冶»). Κρίνοντας από το πλαίσιο, μιλάμε για μία οντότητα. Δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι ο «προφήτης των πραγμάτων» είναι μια από τις «υποστάσεις» της «Οδού». Αυτό υποδηλώνεται από το γεγονός ότι ο «προφήτης των πραγμάτων» αποκαλύπτεται στο κείμενο, όπως η «Οδός», «αποφατικά». Για «αυτόν που προφητεύει πράγματα» λέγεται ότι: «…Καταστρέφει τα πάντα, και δεν είναι σκληρός· χαρίζει έλεος σε χιλιάδες γενιές, αλλά δεν είναι ευγενικός· είναι παλαιότερος από την πιο τραγική αρχαιότητα, αλλά όχι παλιός· αγκαλιάζει τον ουρανό και τη γη, χαράζει όλες τις μορφές, αλλά δεν είναι επιδέξιος…». Κρίνοντας από τα συμφραζόμενα, «αυτός που μιλάει για πράγματα» δεν είναι ξεχωριστό πρόσωπο και, επομένως, η μετάφραση αυτού του όρου ως «δημιουργός» δεν είναι απολύτως σωστή. «Ο προφήτης των πραγμάτων», όπως το «μεγάλο μεταλλουργείο», είναι η φυσική αρχή της ατέρμονης αλλαγής των πραγμάτων. Σύμφωνα με το Zhuangzi, τα πράγματα δεν δημιουργούνται ούτε γεννιούνται από κάποιον, αλλά έχουν προέλευση και αλλάζουν μέσα τους: «… Ο ουρανός δεν γεννά τίποτα, αλλά τα πράγματα μεταμορφώνονται, η Γη δεν μεγαλώνει τίποτα, αλλά τα πράγματα ωριμάζουν, ο κυρίαρχος κυρίαρχος δεν κάνει τίποτα, αλλά όλα συμβαίνουν στον κόσμο».

Το Zhuangzi είναι ένα μνημείο του κινεζικού αγνωστικισμού. Το βιβλίο περιέχει πολλές αναφορές στο άγνωστο της πραγματικότητας και του φυσικού σχεδιασμού. Σύμφωνα με τον Zhuangzi, δεν μπορούμε καν να ξέρουμε ακριβώς από πού προέρχονται οι σκέψεις μας. Ο Zhuangzi συγκρίνει το φυσικό σχέδιο, το οποίο δεν είναι πλήρως προσβάσιμο στον άνθρωπο, με έναν «αληθινό κύριο» του οποίου τα «σημάδια» δεν μπορούμε να διακρίνουμε. Η ανθρώπινη γνώση της φύσης είναι δύσκολη γιατί κάθε γνωστό φαινόμενο είναι ουσιαστικά αμφίθυμο και περιέχει το αντίθετό του: «σε κάθε ορισμό υπάρχει κάτι απροσδιόριστο, σε κάθε απόδειξη υπάρχει κάτι αναξιόπιστο», «το «αληθές» είναι επίσης «αναληθές», το σωστό είναι επίσης «λανθασμένο». Η πλήρης γνώση της πραγματικότητας είναι επίσης αδύνατη επειδή το σύστημα αντίληψης που διαθέτει ένα άτομο δεν αρκεί για να κατανοήσει την πραγματικότητα: «οι εικόνες και τα χρώματα, τα ονόματα και οι ήχοι δεν αρκούν για να κατανοήσουμε τη φύση του άλλου». Το ίδιο το αντικείμενο της γνώσης (σε αυτήν την περίπτωση, όλα τα πράγματα γενικά) είναι άπειρο, ενώ οι ανθρώπινες δυνατότητες, όπως και ο ίδιος ο άνθρωπος, είναι πεπερασμένες: «η ζωή μας έχει όριο, αλλά δεν υπάρχει όριο στη γνώση. Το να έχεις όριο, να κυνηγάς το απεριόριστο είναι μοιραίο». Το Τζουανγκζί αποκαλεί το άπειρο του γνωστού μια ανεξάντλητη «ουράνια αποθήκη»

Με ηθικούς όρους, το Zhuangzi εναντιώνεται στην κύρια φιλοσοφική σχολή εκείνης της εποχής - τον Κομφουκιανισμό. Εάν η ηθική βάση για τους Κομφουκιανούς ήταν πάντα το καθήκον, η ανθρωπιά και το τελετουργικό, και το ηθικό ιδανικό είναι η «τέλεια σοφία», το Zhuangzi αντιτίθεται στη λατρεία της τελετουργίας και του καθήκοντος, ως αφύσικη για τον άνθρωπο. Επιμένει ότι ένα άτομο πρέπει να ακολουθεί τον εαυτό του, τις φυσικές του κλίσεις και όχι τις εξωτερικά επιβεβλημένες αξίες και τελετουργίες: «... να υποκύπτει και να λυγίζει σύμφωνα με την εθιμοτυπία, να επαινεί την ανθρωπιά και το καθήκον, να θέλει να ηρεμήσει τις καρδιές των ανθρώπων - αυτό σημαίνει να εγκαταλείψει τη σταθερότητα στον εαυτό του». Ως εκ τούτου απορρίπτει το Κομφουκιανό ιδεώδες του «τέλειου σοφού»: «Το να σπάσουμε τον Δρόμο και τις ιδιότητές του για να φυτέψουμε την ανθρωπιά και το καθήκον είναι αμαρτία των «διάσημων σοφών».

Στην πραγματικότητα, τα ηθικά ζητήματα είναι τα κύρια στη φιλοσοφία του Zhuangzi. Η ηθική του Zhuangzi δεν είναι τόσο «μηδενιστική» όσο «νατουραλιστική». Αντιπαραβάλλει τους «διάσημους σοφούς» (εκείνης της εποχής) με τους «πραγματικά σοφούς». Οι «πραγματικά σοφοί» δεν είναι εκείνοι οι σοφοί που άφησαν πίσω τους πολλά γραπτά ή έχτισαν μια επιτυχημένη καριέρα στο δικαστήριο. Ένας μάγειρας που κόβει κρέας για να μην έχει θαμπώσει το μοναδικό του μαχαίρι εδώ και δεκαετίες, μπορεί επίσης να είναι «πραγματικά σοφός», «αληθινά σοφός». Όλοι οι απλοί άνθρωποι έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: τη γνώση του «Μονοπατιού» τους.

Ο "Δρόμος" δεν είναι μόνο η αρχή όλων των πραγμάτων, αλλά και μια ορισμένη δύναμη που δίνει ουσία σε όλα τα πράγματα. Από αυτή την άποψη, είναι αρκετά συγκρίσιμο με την «εντελέχεια» του Αριστοτέλη Ο "Δρόμος" είναι αρκετά κατανοητός στον άνθρωπο, είναι επίσης η δύναμη που μπορεί να χρησιμοποιήσει για δικό του όφελος. Επίσης χαρακτηρίζεται από ηθική αμφιθυμία. Δεδομένου ότι ο «Δρόμος» δεν υπόκειται σε ανθρώπινες απόψεις για την ηθική, ευνοεί τόσο τους καλούς όσο και τους κακούς ανθρώπους, είναι παρών και στους καλούς και στους ληστές και όλοι όσοι τον ακολουθούν είναι σίγουρο ότι θα πετύχουν στη ζωή τους και θα συνειδητοποιήσουν τις φυσικές δυνατότητες των πραγμάτων.

Όσον αφορά την ανθρώπινη προσωπικότητα, το Zhuangzi προσφέρει άλλα ηθικά ιδανικά: αμεροληψία και αυταρχικότητα, ανεξαρτησία από το εξωτερικό, από τα πράγματα: «Πετάξτε την ανθρωπιά και το καθήκον - και οι ζωτικές δυνάμεις στην Ουράνια Αυτοκρατορία θα ενωθούν επιτέλους στα βάθη τους. Εάν οι άνθρωποι βασίζονται μόνο στην όρασή τους, δεν θα μείνει κανείς τυφλός στον κόσμο. να μην μείνει κανείς στον κόσμο που να είναι παθιασμένος με τα πράγματα Αν οι άνθρωποι βασίζονται μόνο στις ζωτικές τους ιδιότητες, δεν θα μείνουν μεροληπτικοί άνθρωποι στον κόσμο».

Αγάπη για την ομορφιά του κόσμου, για την ομορφιά του ήχου του, αγάπη για την ανθρωπότητα, αγάπη για το καθήκον, τελετουργία, μίμηση των σοφών, αγάπη για τη γνώση - σύμφωνα με το Zhuangzi, αυτές είναι ψεύτικες αρετές. Για την «αληθινή αρετή», το Zhuangzi θεωρεί την απλότητα παρόμοια με την απλότητα των αρχαίων, που ήξεραν πώς να αρκούνται σε λίγα, δεν δελεάζονταν από τον πλούτο των γειτόνων τους και δεν αποσπούσαν την εύνοια ή το χάλι στους ανωτέρους τους. Αυτή η απλότητα συνδέεται κυρίως με την αποδοχή της φύσης και του πεπρωμένου κάποιου. Επομένως, είναι απαραίτητο να σημειώσουμε μια ακόμη ηθική έννοια - την έννοια της «μη δράσης» («wu-wei», κινεζικά: 無為). Είναι μια μοναδική αρχή παθητικού στοχασμού και μη παρεμβολής. Συνήθως μεταφράζεται ως "μη δράση" ή "μη πράξη".

Οι φιλόσοφοι της Κίνας επικεντρώθηκαν κυρίως στην κοινωνικοπολιτική ανάπτυξη, οι κορυφαίες σχολές παρουσίασαν τις προτάσεις τους για την «ευημερία της Ουράνιας Αυτοκρατορίας». Στο Zhuangzi, η «μη δράση» εμφανίζεται ως το πιο πρόσφορο πολιτικό δόγμα. Εδώ αποκαλύπτεται ένα συγκεκριμένο παράδοξο. Αν ο Κομφουκιανισμός έβλεπε έναν επιτυχημένο ηγεμόνα ως κάτοχο των πέντε αρετών, ο νομικισμός είδε την ευημερία του κράτους σε ένα καλά σχεδιασμένο σύστημα ανταμοιβών και τιμωριών, σε αντίθεση με τα προηγούμενα, το κύριο καθήκον του ηγεμόνα, σύμφωνα με το Zhuangzi, είναι η "μη δράση". Η επιθυμία να ρυθμίσουμε τη φύση, τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων ή να τις διορθώσουμε, απλώς προσπαθεί να «απορρυθμίσει» τη φυσική πορεία των πραγμάτων. «Ο κόσμος κάτω από τον ουρανό πρέπει να επιτρέπεται να είναι όπως είναι».  Ο ηγεμόνας, επομένως, δεν πρέπει να σκεφτεί πώς θα κυβερνήσει καλύτερα την Ουράνια Αυτοκρατορία, αλλά θα πρέπει να νοιάζεται για τον εαυτό του περισσότερο από το κράτος, για να βρει «ειρήνη στη φύση και το πεπρωμένο του». Μόνο ακολουθώντας τη «φύση όλων των πραγμάτων», χωρίς να έχει προσωπικές φιλοδοξίες, μπορεί ένας ηγεμόνας να φέρει σε τάξη το κράτος. Για ένα άτομο, η «μη δράση» είναι ο δρόμος προς την αληθινή ευτυχία: «Η υψηλότερη ευτυχία είναι η ίδια η ζωή και μόνο η μη δράση επιτρέπει σε κάποιον να την πετύχει».

Αν και η εκτίμηση για το έργο επικεντρώνεται συχνά στη φιλοσοφία του, το Zhuangzi θεωρείται επίσης ως ένα από τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά έργα στον Κλασσικό Κινεζικό κανόνα. Έχει επηρεάσει σημαντικά τους μεγάλους Κινέζους συγγραφείς και ποιητές για περισσότερες από δύο χιλιετίες, με τον πρώτο μαρτυρημένο σχολιασμό του έργου που γράφτηκε κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν (202 π.Χ. – 220 μ.Χ.). Ονομάστηκε «το πιο σημαντικό κείμενο πριν από το Τσιν για τη μελέτη της κινεζικής λογοτεχνίας».

Το Zhuangzi και το Tao Te Ching θεωρούνται τα δύο θεμελιώδη κείμενα στην ταοϊστική παράδοση. Είναι αποδεκτό ότι κάποια εκδοχή του Tao Te Ching επηρέασε τη σύνθεση του Zhuangzi. Ωστόσο, τα δύο έργα είναι ξεχωριστά στις προοπτικές τους για το ίδιο το Τάο. Το Zhuangzi χρησιμοποιεί τη λέξη "Tao" (道) λιγότερο συχνά από το Tao Te Ching, με το πρώτο να χρησιμοποιεί συχνά τον "Ουρανό" (天) σε μέρη που το δεύτερο χρησιμοποιεί το "Tao". Ενώ ο Zhuang Zhou συζητά την προσωπική διαδικασία παρακολούθησης του Tao εκτενώς, σε σύγκριση με τον Λαο Τσε, αρθρώνει ελάχιστα για τη φύση του ίδιου του Tao. Η μόνη άμεση περιγραφή του Τάο από το Zhuangzi περιέχεται στο "The Great Ancestral Teacher", σε ένα απόσπασμα που "προσαρμόστηκε αποδεδειγμένα" από το κεφάλαιο 21 του Tao Te Ching. Τα εσωτερικά κεφάλαια και το Τάο Τε Τσινγκ συμφωνούν ότι οι περιορισμοί που είναι εγγενείς στην ανθρώπινη γλώσσα αποκλείουν οποιαδήποτε επαρκή περιγραφή του Τάο. Εν τω μεταξύ, οι ατελείς περιγραφές είναι πανταχού παρούσες και στα δύο κείμενα

Φωτιά να πάρει το μυαλό (Δ.Βασιλείου)

 Στις 14 Μάρτη 1883, πέθανε, στο Λονδίνο, ο Καρλ Μαρξ.

Φωτιά να πάρει το μυαλό

Πονώ για κείνους τους συντρόφους

που τις καρδιές, στο μέλλον έχουν ανοιχτές,

μα τα μυαλά, βαθιά θαμμένα τα ’χουν

σε σκοτεινές κι’ υγρές βιβλιοθήκες,

που κουμαντάρουν άβουλοι αντιγραφείς

και βολεμένοι κήρυκες του χθες.

Νιώθω τη θλίψη της ψυχής τους

για κείνο τ’ όνειρο, που κείτεται νεκρό

σ’ ανήλιαγες και μαύρες κατακόμβες.

Μαζί τους σέβομαι τους ήρωες εκείνους,

που άντεξαν το βάρος του θανάτου,

για να ’χουνε ζωή αυτοί, που θα ’ρθουν ύστερα

και λεύτεροι να ζουν στο δίκιο και στο φως.

Το όνειρό μας, άλικο ακόμα,

στου σήμερα βαφτίζεται τις πυρκαγιές,

ξεσηκωμού παντιέρες ανεμίζει

κι’ ένα τραγούδι λέει στον καθένα:

Δεν φτάνει μια ανάσταση

η ζήση μας να λάμψει,

χρειάζετ’ επανάσταση,

που το παλιό να κάψει.

Φωτιά να πάρει το μυαλό,

που τις καρδιές ν’ ανάψει

και η ψυχή το πιο καλό

ποίημα να συγγράψει,

τον άνθρωπο που να υμνεί,

τη λευτεριά, το δίκιο

κι’ αυτή να μένει ταπεινή,

ζωής απολυτίκιο.

21.10.2024, Αθήνα

Μερικά αποφθέγματα του Κ.Μάρξ, που άφησε ανεξίτυλο το αποτύπωμα του στη παγκόσμια ιστορία

«Είμαι υπέρ του ελεύθερου εμπορίου - διασπά τις παλιές εθνικότητες».

«Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, τη δημιουργούν όμως όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν».

«Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα».

«Στο βαθμό που θα καταργείται η εκμετάλλευση του ενός ατόμου από το άλλο, θα καταργείται και η εκμετάλλευση του ενός έθνους από το άλλο».

«Η συνεχής ανατροπή της παραγωγής, ο αδιάκοπος κλονισμός όλων των κοινωνικών καταστάσεων, η αιώνια αβεβαιότητα και κίνηση διακρίνουν την αστική εποχή από όλες τις προηγούμενες».

«Το κεφάλαιο είναι νεκρή εργασία, που σαν βρικόλακας, ζει μόνο ρουφώντας το αίμα της ζωντανής εργασίας. Και όσο πιο πολύ ζει, τόσο πιο πολύ αίμα ρουφάει».

«Στην αστική κοινωνία το Κεφάλαιο είναι ανεξάρτητο και εξατομικευμένο, ενώ ο άνθρωπος είναι εξαρτώμενος και δεν έχει ατομικότητα».

«Η κοινωνική πρόοδος μπορεί να μετρηθεί από την κοινωνική θέση του ωραίου φύλου, συμπεριλαμβανομένων των άσχημων γυναικών».

«Η Λογική υπήρχε πάντα, αλλά όχι πάντα σε λογική μορφή».

«Τίποτε δεν μπορεί να έχει αξία, αν δεν έχει χρησιμότητα».

«Καλύτερα ένα άθλιο τέλος παρά μια αθλιότητα χωρίς τέλος».

Κάθε βιβλίο είναι ένα τρένο (Προτάσεις ανάγνωσης 12 - 21)

Αγαπητές αναγνώστριες και αναγνώστες ευχαριστώ για την ανταπόκρισή σας. θεωρώ της συμμετοχή σας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο - όποιον εσείς διαλέξατε ως πιο πρόσφορο - ώς μια δημιουργική και ευχάριστη συνάντησή μας σε ενα ωραίο και πολυσύχναστο σταθμό. Ας ταξιδέψουμε μαζί στις διαδρομές που μας αρέσουν. Η σημερινή ενότητα - λόγω της χρονικής περιόδου στην οποία αναφέρεται - έχει μόνο έργα Ελλήνων δημιουργών. Μπορείτε να συμπληρώσετε το κατάλογο αν θεωρείται ότι πρέπει να ενταχθεί και κάποιο άλλο, γράφοντας τη γνώμη σας στα σχόλια ή και να μου στείλετε μήνυμα. Μπορείτε επίσης να προτείνετε και κάποιο έργο δημιουργού εκτός των ορίων της Ελλάδας των κλασσικών χρόνων. Πάντως αυτά που είναι παρακάτω αναφερονται στη χρονική περίοδο 480-397 π.Ε. 

Σημ: Όταν υπάρχει πρόβλημα στην εμφάνιση των κειμένων επιλέξτε πρόγραμμα περιήγησης Google Chrome

12. Προμηθεύς Δεσμώτης (Αισχύλος - Μεταξύ 479-424 π.E) - Θεωρείται το μεσαίο μέρος τριλογίας, που συναποτελείτε από τα έργα Προμηθεύς λυόμενος και Προμηθεύς πυρφόρος. Ένα πρόβλημα που χρήζει όχι απλώς φιλολογικής, αλλά ιδεολογικής και θεατρολογικής προσέγγισης αποτελεί η εικόνα ενός ανελέητου Δία, που αντιτίθεται στον δίκαιο Δία της Ορέστειας. Οι κριτικοί, γενικά, συμφωνούν ότι το μυστήριο επιλύεται στα άλλα έργα της τριλογίας. Διαφέρουν, ωστόσο, οι απόψεις τους ως προς τη φύση της λύσεως: ορισμένοι υποθέτουν ότι η όλη σύνθεση στόχευε, όπως συνέβη με τις Ευμενίδες, στην παρουσίαση ενός σταδιακού θριάμβου των νέων αρχών πάνω στα αρχαία ήθη και της νίκης των Ολύμπιων επί των γήινων θεοτήτων. Ο Αισχύλος αποκαλύπτει τη βαθιά θρησκευτική ιδιοσυγκρασία του, δίχως να αποφεύγει –εσκεμμένα ίσως, εξαιτίας των δημοκρατικών του πεποιθήσεων–  νύξεις σκεπτικισμού και αμφισβήτησης σε ό,τι αφορά την κοσμική εξουσία του Δία. Ο πυρήνας του έργου είναι το θέμα ενός ασταμάτητου αγώνα κατά της δύναμης της εξουσίας,

13. Πέρσαι (Aισχύλος - 472 π.E) - Θεωρείται η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία. Επίσης είναι η πρώτη τραγωδία που αντλεί τη θεματολογία της από ιστορικά γεγονότα (και μάλιστα μόνο κατά επτά χρόνια προγενέστερα). Πραγματεύεται την οδύνη των Περσών όταν πληροφορούνται για τη συντριπτική ήττα τους στη Σαλαμίνα. Ως παλιός μαραθωνομάχος ο Αισχύλος αποκαλύπτει μια διαρκή αγωνία για την Ελλάδα και την κληρονομιά της. Καθορίζεται η έννοια της αμαρτίας, της ύβρης, της ενοχής, της βίας που συνεπάγεται ο κύκλος του αίματος, του θεϊκού «δίκαιου δόλου», που οδηγεί τον υβριστή και τον ένοχο στην καταστροφή και στην εκπλήρωση του τραγικού πεπρωμένου του. Εκφράζει κυρίως ένα διαχρονικό προβληματισμό που αφορά την ετερότητα και προειδοποιεί για τον κίνδυνο που επιφέρει η υποτίμηση του «άλλου», η έπαρση, η φιλοδοξία και η αλαζονεία της εξουσίας.                                         

14. Ορέστεια (Αισχύλος -  458 π. Ε) - Αποτελείται από τις τραγωδίες Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες και συνοδευόταν από το σατυρικό δράμα Πρωτέας, ενώ είναι η μόνη αρχαία εξ ολοκλήρου σωζόμενη τριλογία. Οι τραγωδίες διηγούνται μία ιστορία σε τρία διαφορετικά μέρη. Τα γεγονότα στο Άργος μετά την επιστροφή του Αγαμέμνονα σε αυτό, τη δολοφονία του από την Κλυταιμνήστρα με τη βοήθεια του Αιγίσθου, τον φόνο αυτών από τον Ορέστη με τη βοήθεια της Ηλέκτρας και την τελική αθώωση του Ορέστη, μετά τη δίκη του. Για τον ανθρωπολόγο J. J.Bachofen (Das Mutterrecht, 1861), η Ορέστεια δείχνει τη μετάβαση από τον πολυγαμία στη μονογαμία. και από τη μητριαρχική καταγωγή στη πατριαρχική. Η Simone de Beauvoir έγραψε στο The Second Sex , ότι το δικαστήριο είδε τον Ορέστη ως γιο του Αγαμέμνονα πριν γίνει γιος της Κλυταιμνήστρας. Στο The Origin of the Family, Private Property and the State, ο Friedrich Engels επαινεί τη «σωστή ερμηνεία» του Bachofen και εξετάζει τους οικονομικούς παράγοντες - τη δημιουργία ιδιωτικής ιδιοκτησίας - και τη «φυσική σεξουαλική συμπεριφορά» ανδρών και γυναικών.                                                                                   

15. Αντιγόνη (Σοφοκλής - 441 π. Ε) -  Η προσπάθεια της Αντιγόνης να θάψει τον νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, παρά την αντίθετη εντολή του Κρέοντα, βασιλιά της Θήβας, θέτοντας την τιμή των θεών και την αγάπη για τον αδερφό της υπεράνω των νόμων του Κρέοντα. Η ωραιότερη του δραματουργού, τόσο από πλευράς δομής και διαλόγων, όσο και από σπάνια δραματική τέχνη και ανθρώπινη συγκίνηση. Κρίνεται ως το τελειότερο από τα σωζόμενα δράματα και ως κανών της παλαιότερης τραγωδίας (ο Διοσκουρίδης: εξαίρει ως ίσης αξίας και την Ηλέκτρα)                                                                                

16. Μήδεια (Ευριπίδης - 431 π. Ε) - Μέρος τετραλογίας (τραγωδίες Φιλοκτήτης, Δίκτυς και σατυρικό δράμα Θερισταί, που δεν έχουν διασωθεί ακέραιες). Σε μια εποχή που η κριτική των παραδοσιακών αξιών είναι παρούσα σε κάθε θεσμό, πολιτικό και κοινωνικό, ο Ευριπίδης αμφισβητεί παραδοσιακές πολιτισμικές αξίες που σχετίζονται με το βιολογικό γένος, την ελληνικότητα και κοινωνικούς θεσμούς του παρελθόντος. Ανοίγει ένα νέο παράθυρο στην τέχνη και αποδίδει μια καθαρότερη άποψη των συγκινήσεων που κατακλύζουν την ανθρώπινη ψυχή, τόσο στην αγνή μορφή τους όσο και στις άγριες παρεκκλίσεις τους: Δικαιώνει μέσω του χορού την οργή της βάρβαρης φαρμακίδας, αντιβαίνοντας ουσιαστικά τις ηροδότειες επιταγές για το ομόαιμον. Καταγράφει επί σκηνής τις αντιμαχόμενες δυνάμεις και τις εσωτερικές συγκρούσεις σε βαθμό πρωτόγνωρο για ελληνική τραγωδία. Επεξεργάζεται έναν από τους μαγικότερους ως προς τη φύση του μύθους, ακολουθώντας ουσιαστικά την πλοκή του μύθου όπως διασώθηκε για εμάς αργότερα στα Αργοναυτικά - απομυθοποιεί τον Ιάσωνα, υποδεικνύοντας τις ανθρώπινες αδυναμίες και την τυραννική φύση του - μια λογική κατάληξη του ήρωα που συμβιβάζεται με τα θέσμια μιας οργανωμένης κοινωνίας.                                                                

17. Οιδίπους Τύραννος (Σοφοκλής - 428 π. Ε.) - Πολλοί κριτικοί, συμπεριλαμβανομένου και του Αριστοτέλους, την θεωρούν ως κορυφαία τραγωδία που έχει γραφεί ποτέ. Ο ήρωας ανακαλύπτει ποιος πραγματικά είναι. Όχι μόνο  ο φονιάς του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Ύστερα από την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίπους αυτοτυφλώνεται, εκλιπαρώντας για εξορία και ανησυχώντας για την τύχη των παιδιών του. Μπορούσε και να μην βγει αληθινός ο χρησμός (αν δεν γινόταν το ένα ή το άλλο, όμως μια σειρά τραγικών γεγονότων οδήγησαν σε αυτή τη κατάληξη). Και βέβαια σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα ήταν ίσως η κορυφαία τραγωδία.                                                                                

18. Όρνιθες (Αριστοφάνης - 414 π. Ε) - Τους έγραψε απογοητευμένος από την τροπή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Βρίσκει την ευκαιρία να διακωμωδήσει τους συκοφάντες και τους κόλακες του δήμου, καθώς και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα. Για άλλη μια φορά όμως ο Πεισθέταιρος φουσκώνει τα μυαλά των πουλιών και τα πείθει να ιδρύσουν τη Νεφελοκοκκυγία (κατοικία τους στα σύννεφα),  με στόχο να αναδειχτούν ρυθμιστές της θεϊκής εξουσίας λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι των θεών με τους ανθρώπους. Καταφθάνουν διάφοροι εκμεταλλευτές και καλοθελητές που προσπαθούν να αποκομίσουν οφέλη από την ίδρυση. Φτάνει αντιπροσωπεία των θεών για να διαπραγματευτεί την ελεύθερη διακίνηση της τσίκνας. Συμβιβασμός & γάμος                                                                        

19. Ελένη (Ευριπίδης - 412 π. Ε) - Ο Ευριπίδης χειρίστηκε με μεγάλη ελευθερία και δημιουργικότητα τους μύθους. Ο Μενέλαος μετά από την άλωση της Τροίας κατέπλευσε στην Αίγυπτο όπου συνάντησε την Ελένη και έμαθε ότι η «εν Τροία» Ελένη ήταν φάσμα ψευδές. Η πραγματική ήταν κρυμμένη στην Αίγυπτο καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου και ο πόλεμος είχε βασιστεί σε ένα ψέμα. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου Θεοκλύμενος θέλει να παντρευτεί την Ελένη, αλλά εκείνη με τον Μενέλαο καταφέρνουν και διαφεύγουν κρυφά. Η έξοδος στο έργο αυτό μοιάζει πολύ με εκείνη στην Ιφιγένεια εν Ταύροις. Το έργο χαρακτηρίζεται ως αντιπολεμικό δράμα.                                                                                                 

Λυσιστράτη. Π.Πικάσο. 1934

20. Λυσιστράτη (Αριστοφάνης - 411 π. Ε) - Ένα από τα χαρακτηριστικότερα αντιπολεμικά έργα.- Οι απώλειες και το μίσος των αντιπάλων δεν άφηναν περιθώρια ούτε νέο πόλεμο, αλλά ούτε και για ειρήνη. Όλοι ήταν ηττημένοι και ταυτόχρονα αμετανόητοι. Η υπόθεση έχει να κάνει με τη σεξουαλική απεργία που κηρύσσουν οι γυναίκες της Αθήνας και της Σπάρτης, προσπαθώντας έτσι να πείσουν τους άντρες τους να σταματήσουν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Η Λυσιστράτη είναι μία από τις πρώτες και ίσως η πιο γνωστή σεξοκωμωδία που γράφτηκε ποτέ.                                                                         

21. Απολογία Σωκράτους (Πλάτων - 397 π. Ε.) - Μοναδικό μη διαλογικό έργο του Πλάτωνα, αλλά και το μόνο έργο στο οποίο αναφέρει ότι ήταν παρών στο γεγονός. Έπειτα από την κατηγορία των Άνυτου, Μέλητα και Λύκωνος εναντίον του Σωκράτη, ο φιλόσοφος εκφώνησε τρεις λόγους, προσπαθώντας τόσο να απολογηθεί όσο και να αναιρέσει τις κατηγορίες· το τρίτο μέρος του λόγου του έχει άμεση σχέση με τη ψηφοφορία του δικαστηρίου και την απόφασή του. Το πλατωνικό έργο αποτελεί μία ελεύθερη απόδοση του δικανικού λόγου που εκφώνησε ο Σωκράτης το 399 π. Ε. στο δικαστήριο της Ηλιαίας, αντιμετωπίζοντας την κατηγορία ότι δεν πίστευε στους θεούς, αλλά εισήγαγε καινά δαιμόνια και διέφθειρε με τις διδασκαλίες του τους νέους. Ο Σωκράτης ενώ δεν αμφισβητεί την αρμοδιότητα του δικαστηρίου, αμφισβητεί τη de facto ικανότητα των δικαστών να τον κρίνουν. Αναφέρει το περίφημο δαιμόνιο του, μία εσωτερική φωνή που πάντα τον απέτρεπε από το να πράξει κάτι, αλλά ποτέ δεν τον προέτρεπε.  Οι κατήγοροι προσπάθησαν να συνδέσουν τον Σωκράτη τόσο με την αμφισβήτηση τω παραδοσιακών αξιών που επέφερε η διδασκαλία των σοφιστών, όσο και με τους φυσικούς φιλοσόφους σαν τον Αναξαγόρα, που θεωρούνταν άθεοι από την πλειοψηφία. Τη σύνθετη και ουσιαστικά αδιατύπωτη κατηγορία σχέσεων με πολιτικά πρόσωπα (παρά την επίγνωση του πολιτικού χαρακτήρα των κατηγοριών), ο Σωκράτης την αντιμετωπίζει με λιγότερη επιτυχία από τις δύο προηγούμενες και είναι ουσιαστικά αυτή που οδηγεί στην καταδίκη του.

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia 

Κάθε βιβλίο είναι ένα τρένο...(Προτάσεις ανάγνωσης 1-11)

Surreal painting by Debra Mason (Shorra)

Θυμάμαι τα ατέλειωτα ταξίδια μου με τρένα - σε διαδρομές 12 ωρών και παραπάνω - στα φοιτητικά μου χρόνια. Τότε - αν δεν είχες άλλη παρέα - ενα βιβλίο ήταν ο πιο καλός σύντροφος. Όμως παραφράζοντας τη φράση ντόπιας συγγραφέα: "κάθε μυθιστόρημα είναι ενα τρένο", αποφάσισα το τίτλο εδώ, σε αυτό το σημείωμα που είναι αφιερωμένο σε αυτά τα βιβλία, που έχουν λογοτεχνικό περιεχόμενο (πεζογραφία ή ποίηση) και που θα ήθελα να ξαναδιαβάσω ή να τα διαβάσω για πρώτη φορά, έχοντας διαβάσει κριτικές ή  αποσπάσματα τους. 

Και δεν είναι λίγα - ευτυχώς. για αυτό θα ξεκινήσουμε απο σήμερα μια περιπλάνηση στο χρόνο, που είναι αφιερωμένη σε λογοτεχνικά δημιουργήματα που άφησαν εποχή και ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στην παγκόσμια λογοτεχνία. 

Τέτοιο αποτύπωμα άφησαν και αφήνουν μόνο τα έργα που σε πρώτο επίπεδο αντικατοπτρίζουν τη "ζούγκλα" (ή όπως αλλιώς θέλετε να την πείτε: σκληρότητα, χάος, ανορθολογισμό, αστάθεια, αβεβαιότητα) της φύσης αλλά και του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου και σε δεύτερο έχουν μια κινητήρια δύναμη, ένα καταλύτη αφύπνισης αυτού του εσωτερικού κόσμου, που τον οδηγεί σε νέα μονοπάτια και νέες διαδρομές και προσεγγίσεις.

Δεν είμαι κριτικός και ούτε λογοτέχνης, ένας απλός αναγνώστης είμαι που εντυπωσιάζεται, συγκινείται, ονειρεύεται και ταξιδεύει με ένα καλό βιβλίο. Μπορεί να σταματάει σε κάποια στάση, να παίρνει άλλο τρένο για άλλη διαδρομή, αλλά κάποιες φορές, ξαναπερνάει απο τον ίδιο σταθμό και συνεχίζει παραπέρα, στην κατεύθυνση της πρώτης διαδρομής με το προηγούμενο τρένο. Τελικός σταθμός δεν υπάρχει, αλλά μόνο ένα υπέροχο και συνεχές ταξίδι, με στάσεις, σταθμούς, ανταποκρίσεις, εκπλήξεις και περιπλανήσεις. Αυτές είναι και οι προσδοκίες μου σαν αναγνώστης. Προσδοκίες που μερικές από αυτές ίσως συναντιώνται με κάποιες απο τις προσδοκίες των συγγραφέων. Οι οποίες όμως συνολικά είναι πολύ πιο ευρείς και διαφορετικές απο τις προσδοκίες των αναγνωστών, γιατί προπορεύονται και ίσως καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και το άγχος του δημιουργού για την ικανοποίηση των αναγνωστών, την αποδοχή των κριτικών, τις πωλήσεις και την κυκλοφορία, την αποδοχή των εκδοτών κ.α.

Το ενδιαφέρον του ταξιδιού πάντα χαρακτηρίζεται απο την μοναδικότητα της πλοκής ενός έργου και αυτή με τη σειρά της απο τις επιταχύνσεις, αμφιβολίες, αντιθέσεις, συγκρούσεις, πισωγυρίσματα,  αποτυχίες και νέα ξεκινήματα. Οι αιτίες των προηγούμενων μπορεί να προέρχονται απο οικονομικά συμφέροντα (το πιο εύκολο για περιγραφή), απο κοινωνικά θέματα (το πιο μοδάτο και πολιτικά ορθό στη σημερινή μας εποχή), αλλά και απο το ψυχισμό και νοοτροπία του συγγραφέα που παλεύει να ξεχωρίσει στο σύγχρονο κυκεώνα των δημοσιεύσεων. Σημειώστε ότι τα βιβλία πια δεν δημοσιεύονται μόνο έντυπα αλλά και ηλεκτρονικά και ηχητικά. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε τι έγραφε πριν λίγα χρόνια  ο Ουμπέρτο Έκο: “Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σε μία βάρκα, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, μας υπενθυμίζει (αν φαίνεται πολύ καινούργιο ή άκοπο) ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…”

Διαβάζουμε για να φτιάξουμε - με το συγγραφέα ως καταλύτη - το δικό μας "κόσμο ονείρων", να ανοίξουμε ενα παράθυρο ελευθερίας απο της ρουτίνα, την καθημερινότητα, το χρόνο, την κυρίαρχη "ηθική", το υπερεγώ. Οι "ήρωες" πάντα πολεμάνε όλα τα προηγούμενα, ο καθένας με το δικό του τρόπο που μπορεί να είναι ανορθολογικός, άγριος, ραδιούργος και να μην συμβαδίζει με τη κυρίαρχη ηθική και τα "κατά συνθήκη ψεύδη", αλλά είναι δημιουργικός, έχει φαντασία και βασίζεται στα "εσωτερικά θέλω" του. Δεν ξεχνάμε όμως και αυτό που έγραφε ο Λ.Τολστόι στο Μ.Γκόρκι: "Οι ήρωες είναι ψευτιά και επινοήματα. Μόνο ανθρώπινα όντα απλώς υπάρχουν, άνθρωποι και τίποτα άλλο". Εμείς είμαστε οι ήρωες ή μάλλον θα μπορούσαμε να είμασταν, αν τολμούσαμε να κάνουμε αυτά που κάνουν οι "ήρωες" της λογοτεχνίας. Κάθε λογοτεχνικό δημιούργημα (πεζό ή ποιήμα) έχει προέλθει απο ένα τεράστιο σύνολο συνειδητών ή ασυνείδητων αναμνήσεων, κινήτρων, απωθημένων του συγγραφέα και σαν τέτοιο μπορεί να αποτελέσει αντικέιμενο πολλών ερμηνειών, ανάλογα με τις εμπειρίες του κάθε αναγνώστη ή του κάθε κριτικού. Διαβάζοντας λοιπόν ενα βιβλίο, ο καθένας μας φτιάχνει το δικό του ονειρικό κόσμο, αυτόν που μόνο αυτός προτιμά ανοίγοντας παράθυρα προς τα εκεί που θέλει.

Αυτά λοιπόν τα βιβλία που σας προτείνω για διάβασμα - αν δεν τα έχετε διαβάσει - είναι ο δικός μου κόσμος, αν σας αρέσει είστε καλοδεχούμενοι. Ενταχθείτε με πλήρη ελευθερία και αρχίστε το δικό σας ταξίδι, γράψτε μου επίσης για το δικό σας κόσμο, μπορεί να βρούμε ενα σταθμό συνάντησης. Επειδή είναι πάρα πολλά (πάνω απο 600) μπορείτε να διαλέξετε κάποια απο αυτά, που θα σας κινήσουν το ενδιαφέρον. Η παρουσάση θα γίνει τμηματικά.

Αρχίζουμε λοιπόν με τους πρώτους 11 τίτλους από την χαραυγή της γραφής και μέχρι τον 6ο αι. πριν την εποχή μας (π.Ε)

1. Έπος του Γκιλγκαμές (αγνώστου /ων - 22ος-17ος αι.π.Ε) - Αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο, και που ανάγεται σήμερα στην Ασσυρο-Βαβυλωνιακή φιλολογία. Πρόκειται για τη συλλογή θρύλων και ποιημάτων των Σουμερίων για τον Γκιλγκαμές, μυθικό ή/και ιστορικό πρόσωπο Βασιλέα ήρωα της Ουρούκ που θεωρείται ότι έζησε την 3η χιλιετία π.Χ. Απετέλεσε τον πυρήνα ενός ποιητικού κύκλου σε σουμερική γλώσσα. Οι μεταγενέστεροι ποιητές του Ακκάδ εμπνεύστηκαν ένα έπος όπου στη πληρέστερη μορφή του, (όπως έχει διασωθεί), περιείχε δώδεκα άσματα. (το 12ο μεταγενέστερο). Η περίοδος βασιλείας του Γκιλγκαμές πιστεύεται ότι ήταν περίπου το 2500 π.Χ., 400 χρόνια νωρίτερα από τις αρχαιότερες γραπτές πηγές. Ωστόσο, η ανακάλυψη αρχαιολογικών ευρημάτων που συνδέονται με τον βασιλιά Άγκα της πόλης Κις, ο οποίος αναφέρεται μέσα στο έπος, αποτελούν ενδείξεις για το ότι ο Γιλγαμές ίσως να ήταν και ιστορικό πρόσωπο. παρακολουθούμε έναν νεαρό βασιλιά, γεμάτο δύναμη και αλαζονεία, να μεταμορφώνεται μέσα από τις περιπέτειες και τα παθήματά του, να γίνεται ταπεινός και, τελικά, με δάκρυα και πόνο, να δέχεται την κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων: το θάνατό του. Ένας μεγάλος κατακλυσμός, ένας χαμένος παράδεισος, η αναζήτηση της αθανασίας είναι μερικά από τα κύρια θέματα του έπους, που τα ξαναβρίσκουμε σαν απόηχους στην Παλαιά Διαθήκη. Κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας και της θρησκείας. Το πρώτο αυτό έπος από τη Μεσοποταμία είναι ταυτόχρονα και ένα από τα ωραιότερα ποιήματα της ανθρωπότητας. (Εκδότης Ιστός. Μάρτιος 2012)
2. Ο εύγλωττος αγρότης - Τhe Eloquent Peasant (αγνώστου - περίπου στα 1850 π.Ε) - Το ποίημα είναι ένα από τα πρώτα καταγεγραμμένα κείμενα που εστίαζαν στη ζωή των συνηθισμένων ανθρώπων, εκτός από βασιλιάδες ή θεούς. Η ιστορία αντικατόπτριζε τα ιδανικά των απλών ανθρώπων εκείνης της εποχής. Ήταν εξαιρετικά δημοφιλές. Είναι επίσης ένα από τα λίγα κείμενα που ανέδειξε μερικές από τις έννοιες του αιγυπτιακού δικαίου κατά τη διάρκεια των δυναστείων του Μεσαίου Βασιλείου. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα αιγυπτιακά διηγήματα που έχει διασωθεί πλήρες. Αφορά τα πάθη ενός χωρικού, του Khun-Anup, ο οποίος πλησιάζει στην περιουσία του ευγενούς Rensi, που φρουρεί ο σκληρός επόπτης του Nemtynakht. Ο Khun-Anup, είναι ένας φτωχός που ληστεύτηκε, ξυλοκοπήθηκε και περιφρονήθηκε από τον Nemtinakht, ο οποίος είχε πολλές διασυνδέσεις με την ντόπια εξουσία. Τελικά ο Khun-Anup προσέφυγε στις ανώτερες αρχές για δικαίωση, αλλά χρειάστηκε να κάνει τις προσφυγές του εννέα φορές. Αφηγείται τον αγώνα του χωρικού για δικαιοσύνη και είναι μιά ιστορία εκλεπτυσμένου λόγου, που περιγράφεται ως ένας περίτεχνος προβληματισμός σχετικά με τη σύνδεση – ή την αποσύνδεση – της ηθικής τάξης με την εξουσία κάθε είδους. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει έκδοση στα ελληνικά. Το πλήρες κείμενο στα αγγλικά εδώ
3. Ραμαγιάνα - Ramayana (Βάλμικι - περίπου στα 1100 π.Ε) - Συνδυάζει την ηθική διδασκαλία, τη θρησκευτική λατρεία, την εξιστόρηση του καλού αγώνα κατά του κακού και τις θεϊκές επεμβάσεις. Η ιστορία του Ράμα είναι κεντρική στο ινδικό πολιτισμικό και θρησκευτικό πεδίο. Ιδεώδης ανθρώπινος τύπος - υποχρεώσεις έναντι γονέων, συνανθρώπων, κατωτέρων, αλλά και για την διοίκηση ενός κράτους και την ειρηνική κοινωνία. Ενσαρκώνεται από τον ημίθεο Ράμα ο οποίος υφίσταται πολλές περιπέτειες από τη στιγμή που ενώ ζούσε ευτυχισμένος με τη σύζυγό του Σίτα, του συμβαίνει μια αναπάντεχη τραγωδία. Όπως και στον Τρωικό πόλεμο, έτσι και εδώ αιτία πολέμου ήταν η απαγωγή της αγαπημένης του Σίτα από τον Ραβάνα, βασιλιά της Κεϋλάνης. Την απελευθερώνει με τη βοήθεια των πιθήκων και του βασιλιά τους, αλλά την υποψιάζεται για απιστία. Εκείνη φεύγει και κρύβεται στο δάσος. Όμως ο Βάλμικι , ο μυθικός ποιητής του έπους, Ραμαγιάνα, την βρίσκει και του την επιστρέφει. Πρέπει να υποστεί τη δοκιμασία της φωτιάς που θα κρίνει αν λέει αλήθεια ή ψέματα. Όμως αιφνιδίως η Σίτα εξαφανίζεται μέσα στη γη και τότε είναι που ο Ράμα συνειδητοποιεί τη θεία του καταγωγή και ανεβαίνει στους ουρανούς αφήνοντας πίσω το σώμα του, όπου στο μεταξύ έχει αναληφθεί και η Σίτα. (Πύρινος Κόσμος. Δεκέμβριος 2008)
4. Η Πεντάτευχος της Παλαιάς Διαθήκης (άγνωστης /ου ίσως τον 11ο-10ο αι. π.Ε) - Κατά τον Χάρολντ Μπλούμ η Γένεσις, η Έξοδος και οι Αριθμοί που την αποτελούσαν  αρχικά, πριν λογοκριθούν, διασκευαστούν, αλλοιωθούν και παραποιηθούν στη διάρκεια πέντε αιώνων απο μια σειρά ιερέων και θρησκευτικών γραφιάδων είναι λογοτεχνικό έργο. Γράφτηκε πιθανώτατα απο γυναίκα της Αυλής του Σολομώντα, Αυλής φημισμένης για το θρησκευτικό σκεπτικισμό και την πνευματική καλλιέργεια. Τα υπόλοιπα βιβλία γράφτηκαν αργότερα από άλλους συγγραφείς, τα οποία και δημιούργησαν το σύγχρονο κοινωνικό-θρησκευτικό πλαίσιο της Δύσης. Ο Μπλούμ, δεχόμενος κριτική που του έχει γίνει, εκ των υστέρων παραδέχεται ότι μπορεί να είναι και η Βηθσαβεέ, Χετταία σύζυγος του Δαυίδ, ο οποίος οργάνωσε έτσι τα πράγματα ώστε ο πρώτος της σύζυγος, ο Ουρίας να σκοτωθεί σε μάχη. Είναι τελικά η μητέρα του Σολομώντα. Για περισσότερες σχετικές πληροφορίες βλ. Χάρολντ Μπλούμ. Ο δυτικός κανόνας. (Gutenberg, 2007) σσ. 35-37
5. Το Βιβλίο των Αλλαγών - I Ching (Yi Jing) (αγνώστων - 1000-750 π.Ε) - Ένα από τα πιο αρχαία και σημαντικά κείμενα της κινεζικής φιλοσοφίας με πληροφορίες παλαιότερες της αναφερόμενης ημερομηνίας, οι οποίες μεταδίδονταν προφορικά για πολλούς αιώνες Έχει  συμβουλές για τη ζωή και τη φύση της αλλαγής, βασισμένες σε έναν σύνθετο σύστημα εξήγησης των 64 δυνάμεων ή "κινήσεων", που αντιπροσωπεύουν τη συνεχιζόμενη διαδικασία της μεταβολής. Το έργο αυτό συνδυάζει τη φιλοσοφία του Ταοϊσμού και του Κομφουκιανισμού και έχει χρησιμοποιηθεί ως μέσο για προβλέψεις και καθοδήγηση. (Διόπτρα. 2021)
6. Μαχαμπαράτα (Βέντα Βιάσα - 8ος-4ος αι.π.Ε) - Από τα μεγαλύτερα συγγράμματα της λογοτεχνίας. Αποτελείται από 100.000 δίστιχα, διαιρούμενα σε 18 ωδές-βιβλία. Σε αυτό εξιστορείται η πολεμική δράση των Μπαράτα, αρχαίας πολεμικής φυλής της Βόρειας Ινδίας. Εκτός από τον πόλεμο που εξιστορεί περιέχει και πλήθος άλλων ιστοριών και παραδόσεων, καθώς και ηθικούς κώδικες, κανόνες πολιτικής για μια ορθή διακυβέρνηση, φιλοσοφικά συστήματα και διδασκαλίες που ακόμα και σήμερα εμπνέουν αρκετούς σε όλο τον κόσμο.Στο κείμενο περιλαμβάνεται η διάσημη "Μπαγκαβάντ Γκίτα" (Bhagavad Gita), όπου ο θεός Κρίσνα καθοδηγεί τον Αργκούντα σε ηθικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις. Το έργο εξετάζει θέματα όπως το καθήκον, η ηθική, η πίστη και η μοίρα, καθώς και τη σημασία των σχέσεων και των κοινωνικών ρόλων. Κατά το σύγραμμα οι "Σκοποί της ζωής" είναι 4: Ντάρμα ή καθήκον, Άρθα ή σκοπός, Kάμα, ευχαρίστηση, και Μόξα, απελευθέρωση. Και τρεις σημαντικές φράσεις του Κρίσνα: "Κανένα μονοπάτι δεν είναι επαρκώς σηματοδοτημένο" - "Θα πρέπει να δρούμε, αλλά δεν πρέπει η ίδια η δράση να μας κατακυριεύει" - "Στην καρδιά της δράσης, πρέπει να παραμένεις ελεύθερος από κάθε προσκόλληση" (Πύρινος Κόσμος. 2003)
7. Ιλιάς (Όμηρος - 800-750 π.Ε) - Βασίζεται στην παράδοση προφορικής σύνθεσης και απαγγελίας ηρωικών ποιημάτων που είχε αναπτυχθεί πιο πριν. Τα γεγονότα που αφηγείται η διαδραματίζονται στον δέκατο χρόνο του πολέμου και εκτυλίσσονται σε περίπου 51 ημέρες. Η όλη υπόθεση (οργή του Αχιλλέα) εξελίσσεται σε 51 ημέρες και τρεις νύχτες. Οι ήρωες του έπους είναι αληθινοί άνθρωποι, αγαπούν την πατρίδα τους, είναι γενναίοι, έχουν υψηλό φρόνημα, είναι ευσεβείς, πολλές φορές είναι παρορμητικοί και κάποτε ιδιοτελείς και στο έπακρο φιλόδοξοι. Αγαπούν τους οικείους τους, αγαπούν επίσης τις τιμές και τον πλούτο και δεν αρνούνται τις τέρψεις και τις απολαύσεις της ζωής. Καθένας απ΄ αυτούς έχει τη δική του προσωπικότητα και κάποιοι ιδιαίτερα γνωρίσματα. Τα επεισόδια που έχουν προηγηθεί στα δέκα χρόνια του πολέμου, καθώς και η προϊστορία του πολέμου, περιγράφονται στα Κύπρια έπη, ενώ τα γεγονότα μετά τον θάνατο του Έκτορα μέχρι και την άλωση της Τροίας περιέχονται στα επόμενα έργα του τρωικού κύκλου, Αἰθιοπίς, Μικρὰ Ἰλιάς, Ἰλίου Πέρσις. 
8. Οδύσσεια (Όμηρος - 800-750 π.Ε) - Το δεύτερο - χρονολογικά - μεγάλο έπος της ελληνικής γραμματείας. Αν και τα δύο έπη αποδίδονται στον Όμηρο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσά τους και η επικρατέστερη άποψη είναι ότι η Οδύσσεια συντέθηκε από διαφορετικό ποιητή, πιθανότερα μαθητή του Ομήρου, με κάποια χρονική απόσταση από την Ιλιάδα. Στην Οδύσσεια ο ηρωισμός δεν είναι εκείνος των πεδίων των μαχών αλλά ο επίμονος και συνεχής αγώνας αναζήτησης, επιβίωσης, ελευθερίας και επιτυχίας των μετά τον πόλεμο ειρηνικών σκοπών όπως της ανάπτυξης του εμπορίου, της ναυτιλίας και των νέων αποικισμών. Ο Οδυσσέας είναι ένας - ίσως ποσοτικά και ποιοτικά πρώτος - ήρωας της παγκόσμιας λογοτεχνίας με τις πιο πολλές μεταμορφώσεις και χαρακτήρες σε λογοτεχνικά έργα μεγάλων δημιουργών. Απο τους πιο κοντινούς του χρονολογικά Πίνδαρο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Οράτιο, Βιργίλιο, Οβίδιο, Σενέκα, μέχρι τους πιο μακρινούς Δάντη, Τσάπμαν, Καλντερόν, Σαίξπηρ, Γκαίτε και μέχρι τους πιο κοντινούς σε εμάς Τέννισον, Τζόϊς, Πάουντ, Ουάλας Στήβενς, Καζαντζάκη. Ο καθένας απο αυτούς τον ενέταξε στο "δικό του λογοτεχνικό κόσμο" και του προσέδωσε τη δική του ερμηνεία και πλοκή. Από την "απάτη και το δόλο" του Βιργίλιου (πολυμήχανο τον είπαν οι δικοί μας), στο σύνθετο χαρακτήρα του "περιπλανώμενου εραστή" του Οβίδιου και στο "λάτρη του ανεξερεύνητου" του Δάντη, που ολοκληρώνεται ως προσωπικότητα, ικανοποιώντας τη θέλησή του για αναζήτηση, περιπλάνηση, έρευνα ακόμη και σε βάρος του "νόστου" και της οικογένειάς του. Η Οδύσσεια καταγράφηκε επίσημα στην αρχαία Αθήνα περί τον 6ο αιώνα π.Χ. κατ΄ εντολή του Πεισίστρατου ή του γιου του Ιππάρχου (560 - 510 π.Χ.) 
9. Μύθοι (Αίσωπος - 620-564 π.Ε) - Συλλογή που πιστώνονται στον Αίσωπο, έναν σκλάβο και αφηγητή.  Ανήκαν αρχικά στην προφορική παράδοση και δεν συγκεντρώθηκαν παρά περίπου τρεις αιώνες μετά το θάνατο του Αισώπου. Μέχρι εκείνη την εποχή, του αποδίδονταν διάφορες άλλες ιστορίες, ανέκδοτα και παροιμίες, αν και μέρος αυτού του υλικού προερχόταν από πηγές προγενέστερες από αυτόν ή προερχόταν πέρα από την ελληνική πολιτιστική σφαίρα. Μεταξύ άλλων ο Αριστοφάνης, στις Σφήκες, παρουσίασε τον πρωταγωνιστή Φιλόκλεοντα σαν να είχε μάθει τα «παράλογα» του Αισώπου από συνομιλίες στα συμπόσια. Ο Πλάτωνας έγραψε στον Φαίδωνα, ότι ο Σωκράτης πέρασε τον χρόνο του στη φυλακή μετατρέποντας μερικούς από τους μύθους του Αισώπου «που γνώριζε» σε στίχους. Οι μύθοι του έχουν ιδιαίτερη χάρη, θαυμαστή απλότητα κι άφταστη διδακτικότητα. Είναι παρμένοι από την καθημερινή ζωή και τη φύση. Είχε τη μοναδική ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και λαλιά, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι ήταν κάποτε η πραγματικότητα και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί. Βασικό χαρακτηριστικό των διηγήσεών του ήταν το «επιμύθιο», το οποίο ήταν εύληπτο για τον απλό κόσμο και τα παιδιά. Καταγράφηκαν, στην πλειονότητά τους, σε πεζό λόγο. Ως γνωστό, μέχρι τότε, μόνον ο έμμετρος λόγος, η ποίηση, θεωρούνταν το μοναδικό εκφραστικό είδος για τους συγγραφείς. Συνεπώς μπορεί να θεωρηθεί κι ως πρωτοπόρος στο είδος του. Πρώτη φορά εκτυπώθηκαν στο Μιλάνο το 1479 και μετά στη Βενετία το 1525 και στο Παρίσι το 1547. στα ελληνικά ο Α.Κοραής τους τύπωσε το 1810 στο Παρίσι κι ακολούθησε κριτική έκδοση το 1852 στη Λειψία. Από τότε έγιναν πάρα πολλές εκδόσεις και πιστεύεται πως είναι ενα απο τα πιο πολυδιαβασμένα λογοτεχνήματα παγκόσμια. 
10. Τao Τe Jing (Λάο Τσε - 6ος αι. π.Ε) -  Το θεμελιώδες έργο του Ταοϊσμού. Το κείμενο ασχολείται με την έννοια του "Δρόμου" (Tao) και της "Αρετής" (Te), προτείνοντας έναν τρόπο ζωής που βασίζεται στην αρμονία με τη φύση και την αποδοχή της ροής των πραγμάτων. Τα διδάγματα του επικεντρώνονται στη δύναμη της απλότητας και της ταπεινότητας και αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία για την κατανόηση της κινεζικής φιλοσοφίας.  Το Tao Te Ching περιγράφει το Tao ως την πηγή και το ιδανικό κάθε ύπαρξης: είναι αόρατο, αλλά όχι υπερβατικό, εξαιρετικά ισχυρό αλλά εξαιρετικά ταπεινό, καθώς είναι η ρίζα όλων των πραγμάτων. Οι άνθρωποι έχουν επιθυμίες και ελεύθερη βούληση (και έτσι μπορούν να αλλάξουν τη φύση τους). Πολλοί ενεργούν «αφύσικα», ανατρέποντας τη φυσική ισορροπία του Τάο. Το Tao Te Ching σκοπεύει να οδηγήσει τους μαθητές σε μια «επιστροφή» στη φυσική τους κατάσταση, σε αρμονία με το Tao. Το Wu wei, κυριολεκτικά «μη δράση» ή «δεν ενεργώ», είναι μια κεντρική έννοια του Tao Te Ching. Η έννοια του wu wei είναι πολύπλευρη και αντανακλάται στις πολλαπλές έννοιες των λέξεων, ακόμη και στη μετάφραση. μπορεί να σημαίνει «δεν κάνω τίποτα», «δεν αναγκάζω», «δεν ενεργώ» με τη θεατρική έννοια «ενεργώ αυθόρμητα» και «ρέω με τη στιγμή» ή όπως λέει ο λαός μας «όπου φυσάει ο άνεμος».  Αυτή η έννοια χρησιμοποιείται για να εξηγήσει το ziran, ή την αρμονία με το Τάο. Περιλαμβάνει τις έννοιες ότι οι αξιακές διακρίσεις είναι ιδεολογικές και θεωρούν ότι η κάθε είδους φιλοδοξία προέρχεται από την ίδια πηγή. Το Tao Te Ching χρησιμοποιεί τον όρο ευρέως με απλότητα και ταπεινότητα ως βασικές αρετές, συχνά σε αντίθεση με την εγωιστική δράση. Σε πολιτικό επίπεδο, σημαίνει αποφυγή περιστάσεων όπως η βία, ο πόλεμος, οι σκληροί νόμοι και οι βαρείς φόροι. Μερικοί Ταοϊστές βλέπουν μια σύνδεση μεταξύ του wu wei και των εσωτερικών πρακτικών, όπως το zuowang («κάθισμα στη λήθη»: άδειασμα του μυαλού από σωματική επίγνωση και σκέψη).
11. Το Βιβλίο των Τραγουδιών - Shi Jing (αγνώστων - 6ος αι. π.Ε) - Συλλογή 305 ποιημάτων, η οποία θεωρείται ένα από τα πέντε βασικά κλασικά έργα της κινεζικής λογοτεχνίας. Τα ποιήματα καλύπτουν θέματα όπως η καθημερινή ζωή, η φύση, η κοινωνία, η πολιτική και οι προσωπικές σχέσεις. Το έργο αυτό έχει σημαντική επίδραση στην κινεζική ποίηση και φιλολογία και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα στη μελέτη της κλασικής κινεζικής γλώσσας. Το περιεχόμενο του μπορεί να χωριστεί σε 3 κύριες ενότητες: τους «Αέρηδες των Πολιτειών», τα «Εγκώμια» και τους «Ύμνους». Η πρώτη είναι πιο σύντομοι στίχοι σε απλή γλώσσα, γενικά αρχαία δημοτικά τραγούδια που καταγράφουν τη φωνή του απλού λαού. Συχνά μιλούν για αγάπη και ερωτοτροπία, λαχτάρα για έναν απόντα εραστή, στρατιώτες σε εκστρατεία, γεωργία και δουλειές του σπιτιού, πολιτική σάτιρα και διαμαρτυρία. Από την άλλη πλευρά, τα τραγούδια στα δύο άλλα τμήματα "Ύμνοι" και "Ευλογίες" τείνουν να είναι μεγαλύτερα τελετουργικά ή θυσιαστικά τραγούδια, συνήθως με τη μορφή αυλικών πανηγυρικών και δυναστικών ύμνων που υμνούν τους ιδρυτές της δυναστείας Zhou. Περιλαμβάνουν επίσης ύμνους που χρησιμοποιούνται σε ιεροτελεστίες θυσιών και τραγούδια που χρησιμοποιεί η αριστοκρατία στις τελετές των θυσιών ή στα συμπόσια. Περισσότερα εδώ (σε 41 γλώσσες, εκτός απο ελληνικά)

Αυτά είναι τα πρώτα 11 λογοτεχνικά έργα που θέλω να σας προτείνω. Αν τα βρίσκετε ενδιαφέροντα γράψτε μου στα σχόλια ή κάντε τις δικές σας προτάσεις για την ίδια χρονική περίοδο

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia 

Σημ: Όταν υπάρχει πρόβλημα στην εμφάνιση των κειμένων επιλέξτε πρόγραμμα περιήγησης Google Chrome