Η κουλτούρα της διαφορετικότητας (*)

(*) Από την Αυγή 16/7/09 της Έλενας Αποστόλου, δικηγόρου
Υπάρχουν θέματα επικαίρα, θέματα διαχρονικά και θέματα που δεν θα έπρεπε να τίθενται καν ως τέτοια, γιατί είναι αυτονόητα. Δυστυχώς, οι δύο τελευταίες κατηγορίες έχουν διαγραφεί από τη λειτουργία της κοινωνικής μας ευαισθησίας και ασχολούμαστε μόνο με ό,τι καθημερινά μπορούμε να ταυτίσουμε με κάποιο κοινωνικό ζήτημα. Οι μετανάστες μάς ενδιαφέρουν όταν συζητιέται η δημιουργία χώρων συγκέντρωσής τους, οι οργισμένοι νέοι μάς απασχολούν όταν βγαίνουν σε πορείες και ούτω καθεξής.

Οπωσδήποτε είναι αναμενόμενο και ταυτόσημο με την ανθρώπινη φύση, να μην μπορεί κανείς να ασχολείται και να αναλώνεται καθημερινά με όσα ζητήματα υπάρχουν, αλλά να τα ανακαλύπτει όταν ανακύπτουν.

Υπάρχει όμως ένα θέμα που δεν ανακύπτει και θα υπάρχει πάντα, αλλά το αφήνουμε πίσω μας, γιατί ντρεπόμαστε που δεν το έχουμε αγγίξει με σοβαρότητα ποτέ. Το θέμα της ελεύθερης και ισότιμης πρόσβασης των ατόμων με αναπηρίες - ιδιαίτερα όσων πάσχουν από κινητικά προβλήματα. Αυτοί οι άνθρωποι είμαστε εμείς. Όλοι εμείς, ανεξάρτητα από οποιονδήποτε κοινωνικό/εθνικό/σεξουαλικό προσδιορισμό. Είμαστε εμείς μετά από ένα σοβαρό ατύχημα, έναν άτυχο τοκετό ή μια βαριά ασθένεια. Και εμείς, σαν να μην έφταναν όλα τα προβλήματα που έχουμε, τον πόνο, την ψυχική και ηθική δοκιμασία, τη δική μας και των συγγενών μας, δεν μπορούμε καν να απολαύσουμε ούτε την ελευθερία της κίνησης.

Δεν είναι πια καινούργιο ή σκόπιμο να αναφερθεί κανείς σε όλες αυτές τις εγκληματικές παραλείψεις όλων ανεξαιρέτως των φορέων να εντάξουν στις εγκαταστάσεις τους τρόπους ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση των ατόμων με ειδικές αναγκες. Εξάλλου, έχω πλέον εγκαταλείψει την προσπάθεια να σταματώ όποιον παρκάρει στις ράμπες των αναπήρων, γιατί μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα έχω αποκτήσει τους προσωπικούς μου εχθρούς στο κέντρο μιας πόλης που ασφυκτιά από διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα και πεζούς που περπατάνε με κίνδυνο της ζωής τους μέσα στους δρόμους.

Όμως όλοι εμείς, όλοι εμείς οι άνθρωποι επιτέλους, με τα προβλήματά μας, είμαστε ίσοι. Αλλά το ζήτημα είναι ότι η αρχή της ισότητας λέει πως οι όμοιες καταστάσεις αντιμετωπίζονται με όμοιο τρόπο, ενώ οι ανόμοιες με ανόμοιο τρόπο. Και αυτή η αρχή, ήταν τελικά η αρχή του κακού. Γιατί η αρχή της ισότητας δίνει κατευθύνσεις για το πώς να αντιμετωπίσεις μια ήδη δημιουργηθείσα κατάσταση, ενώ δεν αναφέρει από πού ξεκινάμε να την εφαρμόζουμε.

Στην Ελλάδα λοιπόν αποφασίσαμε να εφαρμόσουμε την αρχή της ισότητας, κατηγοριοποιώντας τους ανθρώπους σε άτομα με ειδικές ανάγκες, άγαμες μητέρες, ασθενείς, ομοφυλόφιλους κ.λπ. κ.λπ. Δημιουργήσαμε έτσι μια κουλτούρα της διαφοροποίησης, όχι της διαφορετικότητας, της διαφορετικής δηλαδή μεταχείρισης εκ των υστέρων. Δεν μάθαμε ποτέ να είμαστε διαφορετικοί, μόνο διδαχτήκαμε την αποδοχή τού να είναι κάποιος διαφορετικός.

Αν, πολύ απλά, στα σχολεία υπήρχαν κατάλληλες αίθουσες και ανάλογα μαθήματα για όλα τα παιδιά, χωρίς να αναγκάζονται οι γονείς ενός παιδιού με αναπηρία (όραση, κώφωση ή κινητικά προβλήματα) να το στέλνουν σε ειδικό σχολείο (που ενδείκνυται ωστόσο για άτομα με νοητική υστέρηση), αν σε ΟΛΑ τα κτίρια, από σπίτια έως μουσεία, υπήρχαν ράμπες και ασανσέρ και πρόβλεψη για την ελεύθερη πρόσβαση ατόμων με ειδικές ανάγκες, τότε κανείς δεν θα έβλεπε με οίκτο κανέναν και κανείς δεν θα αναγκαζόταν να διεκδικήσει τα αυτονόητα.

Ας ελπίσουμε τουλάχιστον ότι, σε πενήντα χρόνια από τώρα, οι διεκδικήσεις των ατόμων με ειδικές ανάγκες θα έχουν εκπληρωθεί, η κουλτούρα μας θα έχει αλλάξει και ο όρος ΑΜΕΑ (άτομα με ειδικές ανάγκες), θα έχει εξαλειφθεί. Γιατί όλοι μας έχουμε ανάγκες, απλώς διαφορετικές.