Το έργο χωρίζεται σε έξι βιβλία και έχει αρκετά παραρτήματα.
Ορισμένες μεταγενέστερες εκδόσεις εκτυπώνουν ολόκληρο το έργο σε έναν τόμο,
ακολουθώντας την αρχική πρόθεση του συγγραφέα. Όμως εκδόθηκε για οικονομικούς
λόγους σε τρεις τόμους: Η Συντροφιά του
Δαχτυλιδιού (1954), Οι Δύο
Πύργοι (1954) και Η Επιστροφή
του Βασιλιά (1955). Μέσα από την περιπέτεια της «Συντροφιάς» και τον
πόλεμο του Δαχτυλιδιού, ο Τόλκιν δημιουργεί ένα ολόκληρο κόσμο με επικές μάχες,
γλώσσες, ιστορίες και μύθους που σημάδεψαν τη φαντασία του 20ού αιώνα. Οι
επιρροές του περιλαμβάνουν την μεσαιωνική φιλολογία, τη μυθολογία, το
χριστιανισμό, προηγούμενα έργα φαντασίας και τις προσωπικές εμπειρίες του Τόλκιν
από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το έργο, παρά την επιτυχία του, έχει δεχτεί
πολλαπλές αρνητικές κριτικές. Κατηγορείται για υπερβολική έκταση και αργό ρυθμό
– «βουνό από περιγραφές» που κουράζει τον αναγνώστη. Επίσης για μονοδιάστατους
ήρωες (καλός/ κακός) και για έλλειψη ψυχολογικού βάθους. Για αρχαϊκή, πομπώδη
φρασεολογία που απομακρύνει το σύγχρονο κοινό και για «ρατσιστική» απεικόνιση
των Ορκ και Ανατολίων ως εγγενώς κακών. Επίσης για υπερβολικά χριστιανικό
συμβολισμό και μανιχαϊσμό. Η
Judith Shulevitz, επέκρινε την
"σχολαστικότητα" του λογοτεχνικού ύφους, λέγοντας ότι «διατύπωσε μια
υψηλόφρονα πεποίθηση για τη σημασία της αποστολής του ως συντηρητή της
λογοτεχνίας, η οποία αποδεικνύεται θάνατος για την ίδια τη λογοτεχνία». Ο
Richard Jenkyns, επέκρινε το έργο για έλλειψη ψυχολογικού βάθους. Τόσο οι
χαρακτήρες όσο και το ίδιο το έργο ήταν «αναιμικοί και χωρίς ίνες» Ο
David Brin
ερμηνεύει το έργο ως κρατούσα αδιαμφισβήτητη αφοσίωση σε μια παραδοσιακή
ιεραρχική κοινωνική δομή. Ο
Michael Moorcock επικρίνει την κοσμοθεωρία που
επιδεικνύει το βιβλίο ως βαθιά συντηρητική, τόσο ως προς τον
"πατερναλισμό" της αφηγηματικής φωνής όσο και ως προς τις δομές
εξουσίας στην αφήγηση. Παρά τις επικρίσεις, το έργο παραμένει κορυφαίο σύμβολο της φαντασίας, οι
αρνητικές φωνές όμως τονίζουν ότι η τεράστια
έκταση του, οι αρχετυπικοί
χαρακτήρες και οι ιδεολογικές
επιλογές το καθιστούν επίμαχο
αντικείμενο κριτικής μέχρι σήμερα.
