1955: Μια πολυπαραγωγική χρονιά με αντιπροσωπευτικά αριστουργήματα από όλο το κόσμο

Λολίτα (Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ) Επαναπροσδιόρισε το μοντέρνο μυθιστόρημα μέσω της αναξιόπιστης αφήγησης και της γλωσσικής πληθωρικότητας. Η χρήση του λυρικού λόγου για αποτρόπαια θέματα δημιούργησε νέα αισθητική κατηγορία. Αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τη μεταμοντέρνα αφήγηση. Το θέμα του έγινε πολιτισμικός μύθος, επηρεάζοντας ψυχολογία, νομική σκέψη και τέχνη. Παραμένει από τα πιο αμφιλεγόμενα και μελετώμενα έργα του 20ού αιώνα, με συνεχείς επανερμηνείες. Ένας ευφυής, γοητευτικός και διανοητικά ασταθής Ευρωπαίος μεσήλικας, ο Χάμπερτ, αφηγείται την ιστορία του έρωτά του για μια δωδεκάχρονη Αμερικανίδα, την Ντολόρες, την οποία αποκαλεί «Lolita». Ο Χάμπερτ, από τη παιδική του ηλικία στην Ευρώπη, έχει μια παράφορη έλξη για «νυμφίδια» (κορίτσια ηλικίας 9-14 ετών). Μετανάστευσε στην Αμερική και νοικιάζει δωμάτιο στο σπίτι της χήρας Σάρλοτ Χέιζ, μόνο και μόνο για να πλησιάσει την κόρη της, την Ντολόρες. Η Σάρλοτ τον ερωτεύεται και τον πιέζει να την παντρευτεί. Αυτός δέχεται, με μοναδικό σκοπό να μένει κοντά στη Λολίτα. Όταν η Σάρλοτ ανακαλύπτει το ημερολόγιό του, σκοτώνεται τυχαία σε ατύχημα. Ο Χάμπερτ αρπάζει την ευκαιρία και αναλαμβάνει την κηδεμονία της μικρής.  Ξεκινά ένα ταξίδι - καταδίωξη σε όλη την επικράτεια, όπου ο Χάμπερτ την κακοποιεί σεξουαλικά ενώ παράλληλα προσπαθεί να την κρατήσει υπό τον έλεγχό του. Η Λολίτα, παγιδευμένη και εξαρτημένη, αρχίζει να αντιστέκεται. Τελικά δραπετεύει με τον Κουήντι, έναν θεατρικό συγγραφέα. Ο Χάμπερτ την χάνει για χρόνια. Όταν την ξαναβρίσκει, είναι πλέον έγκυος και παντρεμένη με έναν φτωχό μηχανικό. Ο Χάμπερτ σκοτώνει τον Κουήντι και συλλαμβάνεται. Η Λολίτα πεθαίνει σε ηλικία 17 ετών κατά τον τοκετό. Ο Χάμπερτ, στη φυλακή, γράφει την ιστορία του ως «απολογία» και ως ύστατη ερωτική εξομολόγηση. Στο θεματικό πυρήνα του έργου υπάρχουν τέσσερα κύρια ζητήματα: Η κακοποίηση ως αφήγηση - Το βιβλίο δεν απολογείται για την παιδεραστία, αλλά την εκθέτει μέσα από τη γλώσσα του θύτη, αναγκάζοντας τον αναγνώστη να αντιμετωπίσει τη βία μέσα από τη γοητεία του λόγου. Επίσης η αναξιόπιστη αφήγηση - Ο Χάμπερτ είναι ένας τέλειος ψεύτης. Η αφήγησή του είναι γεμάτη από κενά, παραπλανήσεις και λογοτεχνικά παιχνίδια, αφήνοντας τον αναγνώστη να ψάχνει την αλήθεια. Η Αμερική ως φαντασίωση - Η Λολίτα δεν είναι μόνο ένα κορίτσι, αλλά και το σύμβολο της αμερικανικής εφηβείας, της κατανάλωσης και της ψευδαίσθησης. Ο Χάμπερτ, ο Ευρωπαίος διανοούμενος, προσπαθεί να κατακτήσει την Αμερική μέσα από το σώμα ενός παιδιού. Η γλώσσα ως βία - Η γλώσσα του Χάμπερτ είναι ποιητική, αστεία, αλλά και ψυχοπαθητική. Η λογοτεχνικότητα του γραπτού λόγου αντιπαρατίθεται με την ωμότητα των πράξεων. Το ιδιαίτερο ύφος του έργου συμπληρώνεται από την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο του αναξιόπιστου αφηγητή, τα γλωσσικά παιχνίδια και τις αναφορές στην ποίηση, στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο. Σημαντικό ρόλο στο ύφος του έργου έχει επίσης η διπλή ανάγνωση, ότι μπορεί  να διαβαστεί ως ερωτική ιστορία, αλλά και ως καταγγελία της παιδεραστίας. Είναι ένα βιβλίο που εκθέτει τη βία της επιθυμίας μέσα από μια από τις πιο γοητευτικές και παραπλανητικές λογοτεχνικές γραφές που γράφτηκαν ποτέ

The Great Masturbator, Σαλβαντόρ Νταλί, 1929

Οι αναγνωρίσεις  (Γουίλιαμ Τόμας Γκάντις) Η άγρια ​​δυσαρέσκεια του Γκάντις με τον κόσμο και η τρομακτική του πολυμάθεια δημιουργούν μια απαιτητική και ανταποδοτική ανάγνωση. Το έργο ξεπερνά και τα όρια όγκου μυθιστορήματος με 956 σελίδες χωρίς παραγράφους. Έχει πολυφωνική αφήγηση, ενσωμάτωση φιλοσοφίας και τεχνολογίας και είναι πρόδρομος του μαξιμαλιστικού μεταμοντέρνου. Αποτέλεσε εγχειρίδιο για τους Pynchon, Wallace, Vollmann. Εισήγαγε την "systems novel" - λογοτεχνία ως αντανάκλαση πολύπλοκων κοινωνικών μηχανισμών. Αποτελεί μια από τις πιο ολοκληρωμένες καταγραφές της μεταπολεμικής αμερικανικής κουλτούρας – αυθεντικότητα / πλαστογραφία, καταναλωτισμός, θρησκευτική κρίση. Το μυθιστόρημα περιστρέφεται γύρω από τη ζωή του Γουαιατ, ενός εξαιρετικά ταλαντούχου ζωγράφου και γιού αυστηρού πάστορα, ο οποίος εγκαταλείπει τη θρησκεία για την τέχνη, αλλά καταλήγει να γίνει ο πιο διάσημος πλαστογράφος της εποχής του. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε μια διεφθαρμένη μεταπολεμική Αμερική, όπου η αυθεντικότητα (είτε καλλιτεχνική, είτε πνευματική) έχει αντικατασταθεί από την απομίμηση και την εμπορική εκμετάλλευση. Ένα βιβλίο για την απώλεια της αυθεντικότητας σε έναν κόσμο που έχει γεμίσει με απομιμήσεις. Ο Wyatt λαχταράει να ζήσει σε μια πιο αυθεντική εποχή, σε αντίθεση με τον κόσμο των προσομοιώσεων, των υποκατάστατων και των χλωμών ομοιοτήτων του. Αυτό που θέλει ο Wyatt σε κάθε σφαίρα της ζωής είναι το πραγματικό προηγούμενο, και αγωνίζεται σε τρεις δεκαετίες και τρεις ηπείρους για να το βρει. Αρχίζει να αντιγράφει αριστουργήματα του 15ου και 16ου αιώνα με τέτοια μαεστρία, που ακόμη και οι ειδικοί δεν μπορούν να τα ξεχωρίσουν από τα πρωτότυπα. Όμως, όσο πιο διάσημος γίνεται, τόσο περισσότερο χάνει τον εαυτό του. Παράλληλα, παρακολουθούμε μια σειρά από χαρακτήρες που βρίσκονται σε παρόμοια πνευματική αποσύνθεση: Τον Otto, ένας ανεπιτυχή συγγραφέα που κλέβει ιδέες, τον μουσικό Stanley, που προσπαθεί να γράψει έναν θρησκευτικό ύμνο αλλά δεν μπορεί να ολοκληρώσει τίποτα, την πανέμορφη Esme, που πουλάει το κορμί της σαν προϊόν. Στο τέλος, ο Wyatt αποκαλύπτει την αλήθεια για τις πλαστογραφίες του, αλλά κανείς δεν τον πιστεύει. Η κοινωνία προτιμά την ψευδαίσθηση από την πραγματικότητα. Ο ίδιος εγκαταλείπει την τέχνη και επιστρέφει σε μια μονή, όπου προσπαθεί να βρει ξανά τον εαυτό του. Στον θεματικό πυρήνα του έργου βρίσκονται: Η Πλαστογραφία vs. Αυθεντικότητα - διερευνά πώς η σύγχρονη κοινωνία αναπαράγει ψεύτικες εικόνες, μια δήθεν πραγματικότητα και πώς αυτό καταστρέφει την ανθρώπινη ταυτότητα. Η τέχνη στην εξυπηρέτηση της θρησκείας - Ο Wyatt, από το περιβάλλον θρησκευτικής αυστηρότητας, μεταφέρει τη μανία του πατέρα του για την θρησκεία στη τέχνη, αλλά τελικά αποτυγχάνει και στα δύο. Η πολυπρόσωπη παράνοια της σύγχρονης ζωής - Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο από παραληρηματικούς διαλόγους, διαφημίσεις, καλλιτεχνικές συζητήσεις και ψεύτικες προσωπικότητες, δημιουργώντας μια αίσθηση συνεχούς αποσύνθεσης. Η δομή του μιμείται την αποσύνθεση που περιγράφει: είναι ένα βιβλίο που αναγκάζει τον αναγνώστη να αναζητήσει την αυθεντικότητα μέσα στο χάος. Είναι σοβαρό βιβλίο, αλλά είναι επίσης η καλύτερη από τις καλές πικρές κωμωδίες, γεμάτο αγανακτισμένο πνεύμα. Χρειάστηκαν δεκαετίες για να αναγνωριστεί ως το αριστούργημα που είναι και ως βιβλίο που εγκαινίασε τη μεγάλη εποχή του μαύρου χιούμορ στην αμερικανική μυθοπλασία.                                 

Πέδρο Πάραμο (Χουάν Ρούλφο)  Συνέθεσε το μαγικό ρεαλισμό πριν γίνει mainstream. Η ανάμειξη νεκρών / ζωντανών, παρελθόντος / παρόντος δημιούργησε νέα αντίληψη του χωροχρόνου στη λογοτεχνία. Είχε άμεση επίδραση σχεδόν σε όλους τους λατινοαμερικάνους συγγραφείς. Καθόρισε το λατινοαμερικάνικο "Boom" και επηρέασε παγκόσμια τη μετααποικιακή λογοτεχνία. Αποτύπωσε τη μεξικάνικη πραγματικότητα με τρόπο που ξεπέρασε τον ρεαλισμό, ενσωματώνοντας προγενέστερες, προκολομβιανές αντιλήψεις. Ένας νεαρός, ο Χουάν, ταξιδεύει στην έρημη πόλη Κομάλα αναζητώντας τον πατέρα του, Πέδρο Πάραμο, τον πανίσχυρο cacique που κυβερνούσε κάποτε την περιοχή. Δεν ήταν μόνο υπεύθυνος για την οικονομική ευημερία της πόλης αλλά και για την ύπαρξη πολλών από τους κατοίκους της. Απεικονίζεται τακτικά να βιάζει γυναίκες, και κανείς δεν μπορεί να ξέρει όλες τις γυναίκες με τις οποίες έχει κοιμηθεί. Είναι επίσης υπεύθυνος για την ασφάλεια της πόλης. Κάνει συμφωνία με τον επαναστατικό στρατό κυρίως για δικό του συμφέρον και για προστασία. Όντας όμως ιδιοκτήτης μιας τόσο μεγάλης έκτασης γης, είναι, κατ' επέκταση, υπεύθυνος για τη ευημερία της πόλης. Η πόλη όμως μαραίνεται από την απάθεια και την αδιαφορία του. Ολόκληρο το μυθιστόρημα επικεντρώνεται στις πράξεις, τις ορέξεις και τις επιθυμίες του.Μόλις φτάνει ο Χουάν στην πόλη, ανακαλύπτει ότι είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένη – οι κάτοικοι είναι νεκροί, αλλά συνεχίζουν να μιλούν, να θυμούνται και οι αναμνήσεις τους να στοιχειώνουν τον τόπο. Το βιβλίο αποτελείται από μονόλογους νεκρών κατοίκων που αφηγούνται την ιστορία τους: Η Σουζάνα Σαν Χουάν, ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Πέδρο Πάραμο. Ο πατέρας Φούλγκενσιο, ο ιερέας που βασανίζεται από τις εξομολογήσεις των πιστών. Ο Μιγκέλ Πάραμο, ο γιος του Πέδρο, που σκοτώθηκε νέος. Μέσα από τις αφηγήσεις των νεκρών, ξετυλίγεται η ιστορία του Πέδρο: από φτωχό ορφανό σε αδίστακτο γαιοκτήμονα, που χειραγωγεί, εκβιάζει και σκοτώνει για να επεκτείνει την εξουσία του: Σκοτώνει τον πατέρα της Σουζάνα για να την κάνει δική του. Χάνει τη Σουζάνα, που τρελαίνεται και πεθαίνει. Καταστρέφει την Κομάλα, αφήνοντας την πόλη να ερημώσει. Στο τέλος, ο Χουάν πεθαίνει και ενώνεται με τα φαντάσματα. Η αναζήτηση του πατέρα του μετατρέπεται σε μεταφυσικό ταξίδι στο θάνατο και τη λήθη. Στο θεματικό πυρήνα του έργου βρίσκονται: Ο θάνατος και ανάμνηση - Η πόλη σαν ένα νεκροταφείο αναμνήσεων, που τις κρατάνε «ζωντανές» οι νεκροί της.  Ο μαγικός ρεαλισμός – η αλληλεπίδραση και συνομιλία νεκρών / ζωντανών, χωρίς να γίνεται ποτέ ξεκάθαρο αν είναι φαντασίωση. Η κοινωνική κριτική - μια καταγγελία της μεξικανικής κοινωνίας, όπου η εξουσία και η φτώχεια καταστρέφουν τις ανθρώπινες ζωές. Η ερωτική απώλεια - Η Σουζάνα είναι ο ανεκπλήρωτος έρωτας που στοιχειώνει τον Πέδρο, και η απώλειά της τον οδηγεί στην τρέλα και την καταστροφή. Η πολυφωνική αφήγηση (με σπασμένους μονολόγους και διαλόγους των νεκρών, χωρίς κεντρικό αφηγητή), ο ρευστός χρόνος (με το ανακάτεμα παρελθόντος και παρόντος σε μια υπνωτική ατμόσφαιρα) η λιτή, ποιητική γλώσσα (με σύντομες, σχεδόν αποφθεγματικές προτάσεις, που δημιουργούν  μια σπαρακτική, μελαγχολική αίσθηση) χαρακτηρίζουν το ιδιαίτερο ύφος του έργου. Ο García Márquez ισχυρίστηκε ότι «μπορούσε να απαγγείλει ολόκληρο το βιβλίο, εμπρός και πίσω».- Ο Μπόρχες το θεωρούσε ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα που γράφτηκαν σε οποιαδήποτε γλώσσα.

Άννα Αχμάτοβα. Ιδιωτική συλλογή. Αθήνα

Δόκτωρ Ζιβάγκο (Μπόρις Παστερνάκ) Ανανέωσε το ρωσικό επικό μυθιστόρημα μέσω λυρικού εσωτερικού μονολόγου και ποιητικής γλώσσας. Συνέδεσε σε επίπεδο συμβολισμού το προσωπικό με το ιστορικό. Είναι το πιο γνωστό διεθνώς έργο που αμφισβήτησε επίσημα τη σοβιετική ιδεολογία από μέσα, με συνέπειες για τη λογοτεχνία παγκοσμίως. Έγινε σύμβολο καλλιτεχνικής αντίστασης στην πολιτική καταπίεση. Καθιέρωσε τον "διασκευασμένο" ρεαλισμό ως λογοτεχνική στρατηγική. Διηγείται την ιστορία του Γιούρι Ζιβάγκο, ενός ποιητή-ιατρού, που ζει μέσα στις τραγικές αλλαγές της Ρωσίας από την τσαρική εποχή μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση και τον Εμφύλιο Πόλεμο. Το μυθιστόρημα είναι ένα επικό χρονικό της προσωπικής ζωής μέσα στην ιστορική καταιγίδα. Ξεκινά με την παιδική ηλικία του Γιούρι, που ορφανεύει και μεγαλώνει με το θείο του, αναπτύσσοντας ευαισθησία στην ποίηση και στο ανθρώπινο δράμα. Παντρεύεται την Τόνια, μια καλή, αλλά συμβατική γυναίκα, και γίνεται ιατρός. Η ζωή του φαίνεται ρυθμισμένη, μέχρι που ξεσπά η Επανάσταση. Η οικογένεια του Γιούρι εγκαταλείπει τη Μόσχα και φεύγει στα Ουράλια. Ο Γιούρι αγνοείται και πιάνεται από τους Μπολσεβίκους, που τον αναγκάζουν να γίνει στρατιωτικός γιατρός. Συναντά την όμορφη Λάρα, μια ελεύθερη, παθιασμένη γυναίκα, που έχει σκοτώσει τον εραστή της, τον Κομάροφσκι, έναν αδίστακτο πολιτικό. Ερωτεύονται παράφορα, αλλά δεν μπορούν να είναι μαζί, λόγω της πολιτικής κατάστασης και των κοινωνικών δεσμών. Ο Γιούρι επιστρέφει στη Μόσχα, αλλά δεν μπορεί να προσαρμοστεί στην κομμουνιστική πραγματικότητα. Η Λάρα εξαφανίζεται και πιθανολογείται ότι πεθαίνει σε ένα στρατόπεδο εργασίας. Ο Γιούρι πεθαίνει από καρδιακή προσβολή στο τραμ, διαβάζοντας εφημερίδα. Το τελευταίο του ποίημα είναι μια ωδή στη Λάρα και στην απώλεια της ανθρώπινης ελευθερίας. Μεταξύ άλλων στο πυρήνα του μυθιστορήματος αναπτύσσονται οι ιδέες: Η ιστορική δίνη καταπνίγει την προσωπική ζωή, αλλά η τέχνη (μέσω της ποίησης του Γιούρι) επιβιώνει ως μαρτυρία. Ο έρωτας Γιούρι-Λάρας είναι αδύνατος, αλλά αιώνιος, μέσα σε έναν κόσμο που καταστρέφει την ανθρώπινη ευαισθησία. Το μυθιστόρημα αμφισβητεί την κομμουνιστική ιδεολογία, δείχνοντας πώς η επανάσταση καταστρέφει την ατομικότητα. Παρά την πολιτική καταπίεση, η ποίηση και η τέχνη είναι η μόνη διέξοδος από τη βαρβαρότητα. Το επικό, λυρικό ύφος (με ποιητική, πλούσιες εικόνες και συμβολισμούς), η μεγάλη χρονολογική ροή (με την εξιστόρηση σε βάθος δεκαετιών, φλας μπακ και εσωτερικούς μονολόγους), οι συμβολισμοί (ο γιατρός – ποιητής που αντιστέκεται στην ιδεολογική ομογενοποίηση, η Λάρα σαν σύμβολο ομορφιάς και της χαμένης ελευθερίας) χαρακτηρίζουν το ιδιαίτερο ύφος του έργου.

Toba Tek Singh (Σααντάτ Χασάν Μάντο)  Μια από τις πιο εμβληματικές νουβέλες της ινδικής λογοτεχνίας, γραμμένη λίγα χρόνια μετά τη διαίρεση της Ινδίας και του Πακιστάν. Ο συγγραφέας, γνωστός για το διεισδυτικό του ύφος και την κριτική του ματιά απέναντι στις κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές, καταπιάνεται με την τραυματική εμπειρία της διαίρεσης μέσα από έναν ασυνήθιστο φακό: την τρέλα. Η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα ψυχιατρικό άσυλο, όπου αποφασίζεται η ανταλλαγή ασθενών ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν, ανάλογα με τη θρησκευτική τους ταυτότητα. Οι τρόφιμοι, που ήδη ζουν σε μια δική τους πραγματικότητα, βρίσκονται αντιμέτωποι με την παράλογη λογική των εθνικών και πολιτικών αποφάσεων. Κεντρικός ήρωας είναι ο Μπισάν, ένας Σιχ, ο οποίος έζησε όλη του τη ζωή σε ένα χωριό που ονομάζεται Toba Tek Singh. Όταν μαθαίνει πως δεν ξέρει πλέον αν το χωριό του ανήκει στην Ινδία ή στο Πακιστάν, βυθίζεται σε μια αγωνιώδη κρίση ταυτότητας. Η ιστορία τελειώνει με τον Bishan να είναι ξαπλωμένος στη γη ανάμεσα στους δύο συνοριακά συρματοπλέγματα: "Εκεί, πίσω από συρματοπλέγματα, ήταν το Hindustan. Εδώ, πίσω από το ίδιο είδος συρματοπλέγματος, ήταν το Πακιστάν. Ενδιάμεσα, σε εκείνο το κομμάτι γης που δεν είχε όνομα, βρισκόταν αυτός". Μια δραματική αλληγορία για τον αποπροσανατολισμό εκατομμυρίων ανθρώπων που βρέθηκαν ξεριζωμένοι.

Ο Μάντο μέσα από μια φαινομενικά απλή αφήγηση ξεσκεπάζει την παράνοια του εθνικισμού και την απανθρωπιά των γεωπολιτικών αποφάσεων. Η τρέλα των ασθενών λειτουργεί ως καθρέφτης της «λογικής» των πολιτικών, τονίζοντας πως τα σύνορα χαράχτηκαν πάνω σε ανθρώπινες ζωές με βία και αυθαιρεσία. Ο συγγραφέας δεν παίρνει θέση υπέρ καμίας πλευράς· αντίθετα, καταδικάζει την ίδια την πράξη του διαχωρισμού, την οποία παρουσιάζει ως παράλογη, βίαιη και τραγικά ειρωνική.

Η δύναμη του κειμένου βρίσκεται στη λιτότητά του. Με ελάχιστους χαρακτήρες και με φαινομενικά καθημερινές σκηνές, ο Μάντο μεταδίδει τον παραλογισμό και την απόγνωση μιας ολόκληρης εποχής. Παράλληλα, προσφέρει ένα βαθιά ανθρώπινο πορτρέτο των «απλών» ανθρώπων που υπήρξαν τα πραγματικά θύματα της ιστορίας. Σήμερα, θεωρείται κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας και εξακολουθεί να συγκινεί, γιατί θέτει διαχρονικά ερωτήματα γύρω από την ταυτότητα, την πατρίδα και την ανθρωπιά. Είναι μια σπαρακτική μαρτυρία για την παράνοια των συνόρων, που παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη σε κάθε εποχή διαίρεσης και προσφυγιάς

Ο ταλαντούχος κύριος Ριπλέι (Πατρίσια Χάισμιθ) Η συγγραφέας με τον πιο διάσημο και αμφιλεγόμενο ήρωά της, τον Τομ Ριπλέι, εγκαινίασε μια σειρά μυθιστορημάτων που έμελλε να γίνουν κλασικά της ψυχολογικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Ο Ριπλέι είναι ένας νεαρός φτωχός άνδρας, μετέωρος κοινωνικά, που προσπαθεί να βρει τη θέση του σε έναν κόσμο πλούτου και κοσμοπολίτικης αίγλης. Η πλοκή ξεκινά όταν ο Τομ στέλνεται στην Ιταλία για να πείσει τον πλούσιο φίλο του Ντικι, να επιστρέψει στην οικογένειά του στις ΗΠΑ. Όμως, καθώς τον γνωρίζει καλύτερα, γοητεύεται από τον τρόπο ζωής του: την ανεμελιά, την πολυτέλεια, την καλλιτεχνική αύρα. Ο θαυμασμός μετατρέπεται σταδιακά σε ζήλια, και η επιθυμία σε σκοτεινή φιλοδοξία. Ο Τομ, χρησιμοποιώντας την εξυπνάδα του, τη γοητεία του και την έλλειψη ηθικών αναστολών, καταστρώνει ένα σχέδιο για να «γίνει» Ντικι. Η μεταμφίεση, η πλαστοπροσωπία και τελικά η δολοφονία αποτελούν το μονοπάτι του για να ενσωματωθεί στον κόσμο που τόσο λαχταρά.

Η Χάισμιθ δε γράφει απλώς μια αστυνομική ιστορία· συνθέτει μια εις βάθος μελέτη ενός αντι-ήρωα που αναδεικνύει τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στη γοητεία και την ανηθικότητα. Ο Ριπλέι δεν παρουσιάζεται ως τέρας, αλλά ως ένας ακραία ατομικιστής άνθρωπος, που διψά για αποδοχή και άνοδο. Αυτό κάνει τον αναγνώστη να αισθάνεται αμφιθυμία: απεχθάνεται τις πράξεις του, αλλά παράλληλα έλκεται από την ευφυΐα και την επινοητικότητά του.

Η ατμόσφαιρα του έργου είναι κορεσμένη από τοπία της Ιταλίας, μικρές παραθαλάσσιες πόλεις, καλοκαιρινά φώτα και σκιές, που λειτουργούν ως σκηνικό ενός θρίλερ όπου η κομψότητα συναντά τη βία. Η γλώσσα της Χάισμιθ είναι κοφτή, γεμάτη υπονοούμενα, κρατώντας τον αναγνώστη σε συνεχή ένταση.

Το μυθιστόρημα έχει επηρεάσει βαθιά τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, με πολυάριθμες διασκευές. Ο «ταλαντούχος κύριος Ριπλέι» κατέστη σύμβολο μιας εποχής όπου η κοινωνική κινητικότητα και η ταυτότητα εξετάζονταν μέσα από το πρίσμα του αμοραλισμού. Στο τέλος, το έργο θέτει το ερώτημα: τι σημαίνει να είσαι κάποιος άλλος και πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος για να αποφύγει την ασήμαντη ύπαρξή του;

Ο άρχοντας των μυγών (Ουίλιαμ Γκόλντινγκ) Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αλληγορικά μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, καθώς αποκάλυπτε μια ζοφερή εικόνα της ανθρώπινης φύσης. Η υπόθεση αφορά μια ομάδα Άγγλων μαθητών που, ύστερα από αεροπορικό δυστύχημα, βρίσκονται απομονωμένοι σε ένα ακατοίκητο τροπικό νησί. Αρχικά προσπαθούν να οργανωθούν σύμφωνα με τα πρότυπα της κοινωνίας που γνώριζαν: εκλέγουν αρχηγό, θέτουν κανόνες, προσπαθούν να διατηρήσουν μια στοιχειώδη τάξη. Ο Γκόλντινγκ παρακολουθεί την εξέλιξη αυτής της νέας Εδέμ με ανελέητη, σχολαστική φροντίδα και απόλυτη ψυχολογική διαύγεια, και στην πορεία αφαιρεί ανελέητα τους μύθους και τα κλισέ της παιδικής αθωότητας για πάντα. Όσο περνά ο καιρός, η επιθυμία για παιχνίδι, κυριαρχία και βία υπερισχύει. Η ομάδα χωρίζεται σε δύο φατρίες: η μία, υπό τον Ραλφ, προσπαθεί να κρατήσει αναμμένη τη φωτιά για διάσωση, η άλλη, υπό τον Τζακ, παραδίδεται στο κυνήγι και στην αγριότητα.

Το μυθιστόρημα αποτελεί μια ισχυρή αλληγορία για την εγγενή βαρβαρότητα που, κατά τον Γκόλντινγκ, ελλοχεύει σε κάθε άνθρωπο. Ο «Άρχοντας των Μυγών» — ένα κεφάλι γουρουνιού καρφωμένο σε πάσσαλο —  γίνεται το σύμβολο της σκοτεινής δύναμης που κατοικεί μέσα τους, του πρωτόγονου φόβου και της παράνοιας που κυριαρχούν. Η σταδιακή κατάρρευση της κοινωνικής τάξης οδηγεί σε βία, φόνο και χάος, απογυμνώνοντας την «πολιτισμένη» επίφαση του ανθρώπου.

Η γραφή του Γκόλντινγκ συνδυάζει τη ρεαλιστική περιγραφή με έντονο συμβολισμό. Κάθε χαρακτήρας ενσαρκώνει μια πλευρά της ανθρώπινης ψυχολογίας: ο Ραλφ την επιθυμία για τάξη, ο Πίγκι τη λογική και την επιστήμη, ο Τζακ το ένστικτο εξουσίας και βίας, ενώ ο Σάιμον την πνευματικότητα και τη συμπόνια. Η σύγκρουσή τους δεν είναι απλώς κοινωνική αλλά φιλοσοφική, θέτοντας ερωτήματα για τη φύση του κακού και την αδυναμία του ανθρώπου να διατηρήσει τον πολιτισμό χωρίς εξωτερικά στηρίγματα.

Το έργο, γραμμένο σε μια περίοδο μεταπολεμικού σκεπτικισμού, αντικατοπτρίζει τον φόβο ότι ο πολιτισμός είναι ένα εύθραυστο κατασκεύασμα, έτοιμο να διαλυθεί υπό πίεση. Παραμένει επίκαιρο, διδασκόμενο σε σχολεία και πανεπιστήμια ως παράδειγμα λογοτεχνικής ανάλυσης αλλά και πολιτικής φιλοσοφίας.

Θλιβεροί Τροπικοί (Κλοντ Λεβί - Στρος) Καταγράφει τα ταξίδια και το ανθρωπολογικό του έργο, εστιάζοντας κυρίως στη Βραζιλία, αν και αναφέρεται σε πολλά άλλα μέρη, όπως η Καραϊβική και η Ινδία. Αν και φαινομενικά είναι ταξιδιωτικό, συνδυάζει αυτοβιογραφία, εθνογραφία και φιλοσοφικό δοκίμιο. Ο τίτλος φανερώνει εξαρχής τη μελαγχολία του συγγραφέα απέναντι στη σύγκρουση ανάμεσα στη φύση και τον σύγχρονο κόσμο.

Το βιβλίο αφηγείται τις εμπειρίες του συγγραφέα όταν μελέτησε ιθαγενείς φυλές του Αμαζονίου και του Ματο Γκρόσο. Περιγράφει την καθημερινή τους ζωή, τις κοινωνικές δομές, τους μύθους και τις τελετουργίες τους, πάντα μέσα από το πρίσμα της δομικής ανθρωπολογίας που αργότερα θα συστηματοποιούσε. Ωστόσο, πέρα από την επιστημονική καταγραφή, το έργο είναι γεμάτο προσωπικές σκέψεις για τη φθορά των πολιτισμών υπό την πίεση της αποικιοκρατίας και του δυτικού τρόπου ζωής.

Ο Λεβί-Στρος εκφράζει τον θαυμασμό του για την αρμονία με τη φύση που είχαν αυτές οι κοινωνίες, αλλά ταυτόχρονα θρηνεί για την αναπόφευκτη εξαφάνισή τους. Ο ίδιος παραδέχεται την αντίφαση του ρόλου του: ως ανθρωπολόγος επιθυμεί να μελετήσει και να κατανοήσει αυτούς τους πολιτισμούς, αλλά με την παρουσία του συνειδητοποιεί ότι συμβάλλει στην αλλοίωσή τους.

Η αφήγηση εναλλάσσεται ανάμεσα σε πλούσιες περιγραφές τοπίων, φιλοσοφικές σκέψεις για τον πολιτισμό και προσωπικές αναμνήσεις. Ο Λεβί-Στρος δεν διστάζει να κριτικάρει τον δυτικό πολιτισμό, τον οποίο θεωρεί υπεύθυνο για την ομογενοποίηση και την καταστροφή της πολιτισμικής ποικιλίας. Η «θλίψη» του έργου είναι ακριβώς αυτή: η συνειδητοποίηση ότι οι «τροπικοί» που γνώρισε σύντομα θα ανήκουν μόνο στο παρελθόν. Δεν είναι μόνο ένα επιστημονικό έργο, είναι και λογοτεχνικό επίτευγμα, με ποιητική γλώσσα και υπαρξιακό βάθος. Άνοιξε τον δρόμο για μια νέα ανθρωπολογία, πιο στοχαστική, που αναγνωρίζει τον εαυτό της ως κομμάτι της διαδικασίας που μελετά. Μέχρι σήμερα, παραμένει σημείο αναφοράς όχι μόνο για κοινωνικούς επιστήμονες αλλά και για κάθε αναγνώστη που αναζητά μια ειλικρινή ματιά πάνω στον κόσμο και στην ανθρώπινη διαφορετικότητα.

Ο  Ήσυχος Αμερικάνος (Γκράχαμ Γκριν)  Πολιτικό μυθιστόρημα με φόντο τον πόλεμο στην Ινδοκίνα, που συνδυάζει τον έρωτα με την ηθική και την κριτική απέναντι στην ιμπεριαλιστική πολιτική. Κεντρικός αφηγητής είναι ο Τόμας Φάουλερ, ένας Βρετανός δημοσιογράφος στο Σαϊγκόν, κυνικός και αποστασιοποιημένος, που προσπαθεί να παραμείνει ουδέτερος στον πόλεμο. Στη ζωή του εισβάλλει ο νεαρός Αμερικανός Άλντεν, ιδεαλιστής, ευγενικός αλλά επικίνδυνα αφελής. Ο Άλντεν πιστεύει ότι μπορεί να φέρει «τρίτη δύναμη» και σταθερότητα στη χώρα, εμπνευσμένος από θεωρητικά βιβλία πολιτικής. Παράλληλα, διεκδικεί την αγάπη της Φουόνγκ, της νεαρής Βιετναμέζας που είναι σύντροφος του Φάουλερ.

Η σχέση των τριών εξελίσσεται σε ένα ερωτικό και πολιτικό τρίγωνο. Ο Φάουλερ βλέπει στον Άλντεν την ενσάρκωση της αμερικανικής αφέλειας: καλοπροαίρετη στα λόγια, αλλά καταστροφική στην πράξη. Η εμπλοκή του Άλντεν οδηγεί σε αιματηρά γεγονότα, με θύματα αθώους πολίτες. Σταδιακά, ο Φάουλερ συνειδητοποιεί ότι η ουδετερότητά του δεν είναι πλέον δυνατή και ότι ηθικά πρέπει να πάρει θέση, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει προδοσία.

Ο Γκριν μέσα από αυτό το έργο αναλύει με σπάνια διορατικότητα την αμερικανική εξωτερική πολιτική, προφητεύοντας κατά κάποιον τρόπο την τραγωδία του πολέμου στο Βιετνάμ που θα ακολουθούσε τη δεκαετία του ’60. Ο «ήσυχος Αμερικάνος» δεν είναι τόσο ήσυχος όσο φαίνεται, η παρουσία του είναι θορυβώδης και επικίνδυνη, γιατί πίσω από την καλοσύνη του κρύβεται μια ακατέργαστη, άκαμπτη ιδεολογία.

Λογοτεχνικά, το μυθιστόρημα είναι γραμμένο με την πυκνή, ειρωνική και βαθιά ανθρώπινη γλώσσα του Γκριν. Η ατμόσφαιρα της Σαϊγκόν, με τα καφέ, τη βροχή, τη μόνιμη αίσθηση ανασφάλειας, δίνει στο έργο ένα έντονα κινηματογραφικό ύφος. Παράλληλα, το ερωτικό στοιχείο με τη Φουόνγκ φωτίζει την ανθρώπινη πλευρά των συγκρούσεων, δείχνοντας πώς η πολιτική καταστρέφει τις πιο προσωπικές σχέσεις.

Παραμένει ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Είναι μια σκληρή κριτική στον επεμβατισμό, αλλά και μια υπαρξιακή ιστορία για το δίλημμα της ευθύνης, της ενοχής και της αδυναμίας του ανθρώπου να παραμείνει αμέτοχος μπροστά στην αδικία.