1924 - 1925: Ευανάγνωστα & ευπώληπτα

Ιδιωτική συλλογή. Αθήνα

Η ζούγκλα της ανθρώπινης κοινωνίας είναι αδύνατον να μην καθρεφτίζεται – σε άλλους πιο λίγο και σε άλλους πιο πολύ - και να έχει σημαντικό ρόλο στη νοοτροπία και τη συμπεριφορά του κάθε ανθρώπου και πολύ περισσότερο των συγγραφέων, που έχουν αφήσει το αποτύπωμα τους στην παγκόσμια λογοτεχνία.                                                 

 285            Το μαγικό βουνό (Τόμας Μαν – 1924) Ο μηχανικός Χανς πηγαίνει επίσκεψη για τρεις εβδομάδες στον ξάδερφό του, που νοσηλεύεται σε σανατόριο στο Νταβός. Εκεί βρίσκεται περιτριγυρισμένο από αρκετούς λαμπρούς χαρακτήρες που ενσαρκώνουν διάφορες πτυχές της σύγχρονης κοινωνικής συνείδησης, όπως: τον φιλελευθερισμό, ένα συγγραφέα και ελευθεροτέκτονα που υποστηρίζει την πρόοδο και τον διαφωτισμό, τον συντηρητισμό, ένα μυστικιστή Ιησουίτη που υπερασπίζεται την αξία των «παραδόσεων», τον ηδονισμό, ένα Βυρωνικό μεγιστάνα του καφέ που  έχει μια σχέση με μια Ρωσίδα που ενσαρκώνει την ερωτική επιθυμία των ασθενών.  και τον επιστημονικό υλισμό, που η ζωή γι' αυτόν δεν είναι «τίποτα περισσότερο από την καύση οξυγόνου της κυτταρικής πρωτεΐνης». Ο Χανς έλκεται από κάθε έναν από τους κύριους χαρακτήρες με τη σειρά, και οι διακοπές του επεκτείνονται σε επτά χρόνια. Μόνο μια ξαφνική βροντή μας υπενθυμίζει ότι τα σύννεφα του παγκόσμιου πολέμου μαζεύονται πάνω από την Ευρώπη (της οποίας το σανατόριο χρησιμεύει ως μια μικρογραφία). Παρά την αδιάκοπη εγγύτητα του θανάτου, η μετρημένη ζωή συνεχίζεται κανονικά στην παγωμένη ατμόσφαιρα της «μπελ επόκ»: οι ασθενείς μαλώνουν μεταξύ τους μέχρι να βραχνιάσουν για αφηρημένες έννοιες, γυναίκες και άνδρες βρίσκουν χρόνο για φλερτ, ακόμη και για πνευματιστικές συνεδρίες.  Έργο που άσκησε μεγάλη επίδραση στη λογοτεχνία του 20ου αιώνα. Στο δοκίμιό της με τίτλο «Η ασθένεια ως μεταφορά», η Σούζαν Σόνταγκ ερμηνεύει την περιγραφή της φυματίωσης στο βιβλίο ως μεταφορά για μια παρακμιακή συνείδηση ​​που επιδιώκει να αποφύγει την ευθύνη για τις δικές της πράξεις με κάθε δυνατό μέσο. Ο ίδιος ο συγγραφέας περιέγραψε το βιβλίο ως εξής: «Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα για τον χρόνο, και με διπλή έννοια: με ιστορική έννοια, επειδή προσπαθεί να αναδημιουργήσει τον εσωτερικό κόσμο της μεταπολεμικής εποχής στην Ευρώπη, αλλά και επειδή ο ίδιος ο χρόνος είναι το θέμα αυτού του μυθιστορήματος. Άλλωστε, ο χρόνος δεν είναι μόνο η εμπειρία του ήρωα του μυθιστορήματος, εδώ μιλάμε για τον χρόνο από μέσα, για τον ίδιο τον χρόνο. Το ίδιο το βιβλίο είναι αυτό για το οποίο μιλάει: άλλωστε, όταν περιγράφει ατελείωτα την ερμητική γοητεία του νεαρού ήρωα του μυθιστορήματος, την ίδια τη μαγική στιγμή, που «παγώνει» («nunc stans»). Ένα από τα πρώτα έργα τέχνης που έθεσε επιτακτικά ζητήματα ψυχανάλυσης. Όπως ο Φρόιντ, έτσι και ο Τόμας Μαν προσπάθησε να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους η διανόηση των αρχών του εικοστού αιώνα γοητευόταν τόσο πολύ από την ασθένεια, την αποσύνθεση και τον θάνατο. Το μυθιστόρημα γράφτηκε περίπου την εποχή που ο Φρόιντ ανακάλυψε την ακαταμάχητη «ορμή θανάτου» στον άνθρωπο. Περιέχει επίσης ένα σύνολο ιδεών από την αναλυτική ψυχολογία του Γιουνγκ. Η καθημερινή ζωή των κατοίκων του σανατόριου περιγράφεται όχι χωρίς ειρωνεία, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την τραγωδία του μυθιστορήματος Θάνατος στη Βενετία, το οποίο είναι αφιερωμένο στο ίδιο θέμα της παθητικότητας της παρακμής, «τη νίκη των δυνάμεων του χάους επί των δυνάμεων της τάξης» Μια από τις πρώτες ανιχνεύσεις της ιδρυματοποίησης.

286            Όταν είμασταν πολύ νέοι (Α.Α. Μιλν – 1924) Περιέχει 45 ποιήματα στα οποία μόνο περιστασιακά χρησιμοποιείται το παιδικό λεξιλόγιο. Αρκετά από αυτά τα ποιήματα μελοποιήθηκαν από τον Χάρολντ Φρέιζερ-Σίμσον και δημοσιεύθηκαν σε διάφορα βιβλία τραγουδιών. Το βιβλίο ξεκινά με μια εισαγωγή με τίτλο «Πριν ξεκινήσουμε», η η οποία, εν μέρει, λέει στους αναγνώστες να φανταστούν μόνοι τους ποιος είναι ο αφηγητής. Στο τριακοστό όγδοο ποίημα του βιβλίου, με τίτλο «Αρκουδάκι», το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Punch τον Φεβρουάριο του 1924, ο διάσημος χαρακτήρας Γουίνι το Αρκουδάκι, που αρχικά αποκαλούνταν «Κύριος Έντουαρντ Αρκουδάκι», έκανε την πρώτη του εμφάνιση. Σε μία από τις εικονογραφήσεις για το "Teddy Bear", ο Γουίνι απεικονίζεται να φοράει ένα μπλουζάκι το οποίο αργότερα βάφτηκε κόκκινο όταν η εικόνα αναπαρήχθη στο εξώφυλλο του άλμπουμ του Γουίνι το Αρκουδάκι, "17 Songs from the Pooh Song Book" (1952). Αυτή η εικόνα έγινε το πρότυπο στο οποίο βασίστηκαν οι διάφορες διασκευές της Disney. Η έγχρωμη έκδοση (χρωματισμένη από τον Mark Burgess) δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1989.  

 287           Το πέρασμα στην Ινδία (E.M. Φόρστερ – 1924)  Ο συγγραφέας έχοντας επίγνωση των ακατανόητων πράξεων της ανθρώπινης συμπεριφοράς, υποψιασμένος για όλες τις λανθασμένες προσεγγίσεις και ψευδείς εκτιμήσεις που κάνουμε ως αυτονόητες, εξέτασε κριτικά την βρετανική αυτοκρατορία και είδε τα αδύναμα θεμέλιά της. Η Adela είναι μια επισκέπτης στο Raj που ανυπομονεί να γνωρίσει «την πραγματική Ινδία». Σε μια επίσκεψη στα σπήλαια Malabar, της συμβαίνει ή δεν της συμβαίνει μια κάποιου είδους επίθεση, ίσως από τον Ινδό μουσουλμάνο, που έχει κανονίσει το ταξίδι. Έχει φανταστεί πράγματα; Δεν είναι αυτό που φαίνεται; Στο άλλο σπουδαίο μυθιστόρημά του, το Howard's End, ο Φόρστερ μας ζήτησε να «σχετισθούμε μόνο». Αυτό που δείχνει εδώ, σε μια ιστορία έντονες και θλιβερές λεπτές αποχρώσεις —και κωμικές λεπτομέρειες, επίσης— είναι πόσο σχεδόν αδύνατο είναι να γίνει αυτό.

 288          Η δίκη (Φραντς Κάφκα – 1925) Αφηγείται την ιστορία του Γιόζεφ Κ., ενός αθώου, που συνελήφθη και διώχθηκε από μια απομακρυσμένη, απρόσιτη αρχή, χωρίς η φύση του εγκλήματός του να αποκαλύπτεται ούτε σε αυτόν ούτε στον αναγνώστη. Επηρεασμένος έντονα από το Έγκλημα και Τιμωρία και τους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι, ο Κάφκα έφτασε στο σημείο να αποκαλεί τον Ντοστογιέφσκι συγγενή εξ αίματος. Όπως και τα δύο άλλα μυθιστορήματα του, το Κάστρο και η Αμερική, και αυτό δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αν και περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο που φαίνεται να φέρνει την ιστορία σε ένα σκόπιμα απότομο τέλος. Ο Γιόζεφ Κ. δεν βρίσκει βοήθεια ούτε από τον δικηγόρο, που είναι όργανο της εξουσίας, αλλά ούτε όμως από τον φίλο του ζωγράφο και από έναν ιερέα, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν ευνοϊκά τους δικαστές και οδηγείται σε ένα άδικο θάνατο.

 

Γ.Βακιρτζής. Μεγάλος Γκάτσμπυ 1953

289           Ο υπέροχος Γκάτσμπυ (Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ – 1925 Ποιος είναι όμως; Από πού κατάγεται, πού έφτιαξε τη περιουσία του και γιατί - αναρωτιέται ο νηφάλιος γείτονάς του (και αφηγητής) - στέκεται στην αποβάθρα του τη νύχτα και απλώνει τα χέρια του σε ένα πράσινο φως που λάμπει στον κόλπο από την υπέροχη έπαυλη του; Το έργο αποκαλύπτει την άδεια, τραγική καρδιά του «αυτοδημιούργητου ανθρώπου της αμερικάνικης κοινωνίας». Δεν είναι μόνο ελκυστικό και σπαρακτικό, είναι ένα από τα πιο ουσιαστικά αμερικανικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ. Ο συγγραφέας στο έργο προσεγγίζει τα θέματα του κατεστημένου, της κοινωνικής τάξης, του κληρονομικού πλούτου σε αντιπαραβολή με τον «αυτοδημιούργητο» πλούτο, τη ράτσα, τη  περιβαλλοντική συνείδηση, όπως και την κυνική στάση του απέναντι στο αμερικανικό όνειρο.

 290           Ημερολόγιο 1877-1910 (Ζιλ Ρενάρ – 1925) Το 1887 οι αδελφοί Goncourt εξέδωσαν το ημερολόγιό τους και ο συγγραφέας επηρεασμένος την ίδια χρονιά άρχισε να γράφει το δικό του. Αλλά ο Ρενάρ αποκαλύπτει πολύ περισσότερα για τον εαυτό του, σε σύγκριση με τους Γκονκούρ, που εστιάζουν περισσότερο στον κόσμο γύρω τους. Η λογοτεχνική κοινωνία εκείνη την εποχή (μάλλον και μέχρι σήμερα σε κάποιες χώρες), αποτελούταν από διαφορετικές φατρίες. Ο συγγραφέας σχετίζεται με πολλές, γεγονός που καθιστά το ημερολόγιο ένα πολύτιμο ιστορικό έργο. Ωστόσο, η εξέλιξη στο «μικρόκοσμο» των λογοτεχνών απαιτεί διπλωματία, ακόμη και συμβιβασμούς για τους οποίους ο συγγραφέας δεν ήταν καλά προετοιμασμένος..

Edvard Munch, Cupid, 1907

291           Μια Αμερικανική τραγωδία (Θίοντορ Ντράιζερ – 1925)  Ο Κλάιντ είναι ένας νεαρός άνδρας με φιλοδοξίες. Είναι ερωτευμένος με ένα πλούσιο κορίτσι, αλλά έχει αφήσει έγκυο μια φτωχή, τη Ρομπέρτα, που δουλεύει μαζί του στο εργοστάσιο του θείου του. Μια μέρα την παίρνει να κάνουν κανό σε μια λίμνη με σκοπό να τη σκοτώσει. Από εκεί επισφραγίζεται η μοίρα του. Αλλά μέχρι τότε ο Ντράιζερ έχει ξεκαθαρίσει ότι η μοίρα του Κλάιντ είχε επισφραγιστεί πολύ πριν, από μια βάναυση και κυνική κοινωνία. Ο Ντράιζερ ενώ είναι ο πιο αδύναμος από τους μεγάλους Αμερικανούς μυθιστοριογράφους, ακολουθεί την προσέγγιση ενός τεχνίτη σωλήνων στο γράψιμο, ενώνοντας προτάσεις εργασίας τη μία με την άλλη και χτίζοντας στο τέλος ένα ισχυρό δίκτυο που ρέει μέσα του κάτι πολύ ζωντανό.                                                                                                                            

292           Η καρδιά του σκύλου (Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ – 1925)    Έργο που προσφέρει μια έντονη κριτική για τις κοινωνικές, πολιτικές και επιστημονικές αλλαγές της σοβιετικής εποχής. Με τη μεταμόρφωση ενός σκύλου σε άνθρωπο και την αποτυχία του εγχειρήματος, ο Μπουλγκάκοφ προσφέρει μια αλληγορία για τις αποτυχίες και τις αντιφάσεις της σοβιετικής κοινωνίας, αναδεικνύοντας την αδυναμία να "αναδημιουργηθεί" η ανθρώπινη φύση και να επιτευχθεί η ιδανική κοινωνία. Δείχνει την υπερβολή και τις αντιφάσεις της σοβιετικής κοινωνίας με έναν τρόπο που θυμίζει το ευρωπαϊκό σατιρικό θέατρο και τη ρωσική λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Οι χαρακτήρες του έργου είναι υπερβολικά γελοίοι και τραγικοί ταυτόχρονα, και η ιστορία προβάλλει την αβεβαιότητα και τη δυσκολία προσαρμογής των ανθρώπων στην νέα κοινωνία.                                                             

293           Το πέρασμα για το Μανχάταν  (Τζον Ντος Πάσος – 1925) Το βιβλίο επιτίθεται στον καταναλωτισμό και την κοινωνική αδιαφορία της σύγχρονης αστικής ζωής, απεικονίζοντας ένα Μανχάταν που είναι ανελέητο αλλά γεμάτο ενέργεια και ανησυχία. Περιέχει ήδη πειραματικές τεχνικές που ο συγγραφέας θα χρησιμοποιούσε αργότερα στην τριλογία USA και σε άλλα μεταγενέστερα έργα. Οι τεχνικές του Ντος Πάσος στο Μανχάταν εμπνεύστηκαν από τον Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις, την Έρημη Χώρα του Τ. Σ. Έλιοτ και τα κινηματογραφικά πειράματα του Σοβιετικού σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν. Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ έχει πει  ότι μόνος μεταξύ των Αμερικανών συγγραφέων, ο Ντος Πάσος «μπόρεσε να δείξει στους Ευρωπαίους την Αμερική που βρίσκουν πραγματικά όταν έρχονται εδώ»                                                                                                                                                  

Από ιδιωτική συλλογή, Αθήνα

294           Άννα Σνέγκινα (Σεργκέι Εσένιν – 1925)   Το ποίημα είναι ένα αφηγηματικό έργο, που συνδυάζει λυρισμό και πεζογραφία και αφηγείται την ιστορία της αγάπης του ποιητή για μια γυναίκα που ονομάζεται Άννα, διερευνώντας παράλληλα θέματα μοίρας, αγάπης και προσωπικής αναταραχής. Η αφήγηση είναι βαθιά συνυφασμένη με τη ζωή του ίδιου του Εσένιν και τα συναισθήματά του απόγνωσης και απώλειας. Αντανακλά την αφοσίωση του ποιητή στη ρωσική φύση, λαογραφία και την αγροτική εμπειρία. Αγγίζει επίσης τους εσωτερικούς αγώνες του ποιητή, τον ρομαντισμό του και την απογοήτευσή του από τη νεωτερικότητα. Η βαθιά σύνδεση του Εσένιν με τη ρωσική ταυτότητα και πνευματικότητα, λάμπει μέσα από τους στίχους, αποτυπώνοντας μια αίσθηση νοσταλγίας και λαχτάρας. 

Pablo Picasso. Woman in a Green Hat

295           Η κυρία Νταλογουέη (Βιρτζίνια Γουλφ – 1925)   Σχολιάζεται ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από την αποικιοκρατία, την κοινωνική ζωή και τον υποκριτικό τρόπο ζωής της ανώτερης τάξης, τις ψυχικές διαταραχές και τον τρόπο που τις αντιμετώπιζαν εκείνη την εποχή, μέχρι τον φεμινισμό, την ομοφυλοφιλία και την πολιτική. Θεωρείται συνήθως απάντηση στον Οδυσσέα του Τζέημς Τζόυς. Και τα δύο μυθιστορήματα χρησιμοποιούν τις τεχνικές του μοντερνισμού για να ακολουθήσουν τις σκέψεις των χαρακτήρων κατά τη διάρκεια μιας μέρας σε μια πολυσύχναστη πόλη. Το μυθιστόρημα για πρώτη φορά σχολιάστηκε από τους New York Times, οι οποίοι θεώρησαν την περίπλοκη αλλά διαυγή αφήγηση των εμπειριών της ηρωϊδας, ως εμβληματική του μεταπολεμικού πνεύματος της εποχής, της ταξικής άποψης και της αντιληπτής δύναμης του πολιτισμού. Η Κλαρίσα, σε αντίθεση με παρόμοιους χαρακτήρες σε προηγούμενα μυθιστορήματα, θεωρούνταν μια πολύ λεπτή, προσεκτικά αναπτυγμένη προσωπικότητα, μια «διαχρονική» φιγούρα.                   

 296           Οι κιβδηλοποιοί (Αντρέ Ζιντ – 1925) Το κύριο θέμα είναι το δίπολο «πρωτότυπο-αντίγραφο» και αυτό που τα διαφοροποιεί, κυρίως στην απεικόνιση των συναισθημάτων των χαρακτήρων και των σχέσεων τους. Οι ήρωες είναι άνθρωποι με αδυναμίες που υποκύπτουν στα πάθη τους, σε κάλπικες σχέσεις, κίβδηλα αισθήματα και συμπεριφορές. Διακρίνονται θέματα που απασχολούσαν τη γαλλική κοινωνία του Μεσοπολέμου, μεταξύ άλλων η σύγκρουση των γενεών, η εξέγερση εναντίον της οικογένειας, ο οικογενειακός θεσμός, ο γάμος, η θρησκεία, η ομοφυλοφιλία, η σχέση καλού και κακού, η σχέση της λογοτεχνίας με τη ζωή. 

Μερικά γεγονότα (από τη wikipedia) του 1924:

Ο Ράμσεϋ ΜακΝτόναλντ γίνεται ο πρώτος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου που προέρχεται από το Εργατικό Κόμμα - Η Αγία Πετρούπολη στη Ρωσία μετονομάζεται σε Λένινγκραντ και το Ηνωμένο Βασίλειο αναγνωρίζει την Ε.Σ.Σ.Δ. -Το Αστεροσκοπείο του Γκρήνουιτς αρχίζει να εκπέμπει από το ραδιόφωνο του BBC τα ωριαία σήματα χρόνου - βρουαρίου - Η Computing-Tabulating-Recording Company αλλάζει το όνομά της σε International Business Machines Corporation (IBM) - Σύμφωνα με τη συνθήκη της Ρώμης, το Φιούμε προσαρτάται στην Ιταλία - Ο Αδόλφος Χίτλερ καταδικάζεται σε πέντε χρόνια φυλάκιση για τη συμμετοχή του στο "Πραξικόπημα της μπιραρίας", αλλά θα εκτίσει μόνο εννέα μήνες στη φυλακή - Πραγματοποιείται στην Ελλάδα δημοψήφισμα, με το οποίο επικυρώνεται η απόφαση της Δ' Συντακτικής Συνέλευσης - Ο Αμερικανός πρόεδρος Κάλβιν Κούλιτζ υπογράφει νόμο με τον οποίο χορηγείται υπηκοότητα σε όλους τους ιθαγενείς Αμερικανούς που γεννήθηκαν εντός των εδαφικών ορίων των Ηνωμένων Πολιτειών - Φασίστες απαγάγουν και σκοτώνουν στη Ρώμη τον Ιταλό σοσιαλιστή ηγέτη Τζάκομο Ματτεόττι - Ταραχές και συγκρούσεις ξεσπούν στην Καβάλα, μεταξύ καπνεργατών από τη μία πλευρά και Χωροφυλακής από την άλλη. Σκοτώνονται μία εργάτρια κι ένας αξιωματικός της χωροφυλακής - Δημοσιεύεται για πρώτη φορά στην New York Times η ανακάλυψη του Έντγουιν Χαμπλ ότι το νεφέλωμα της Ανδρομέδας είναι στην πραγματικότητα ένας γαλαξίας πολύ μακριά από τον δικό μας - Η γείτονας Αλβανία γίνεται δημοκρατία.

Και του 1925:

Ο Μπενίτο Μουσολίνι ανακοινώνει ότι αναλαμβάνει δικτατορικές εξουσίες στην Ιταλία - Η κυβέρνηση της Τουρκίας απελαύνει τον Πατριάρχη Κωνσταντίνο ΣΤ' από την Κωνσταντινούπολη - Ιδρύεται ο Ολυμπιακός Σύνδεσμος Φιλάθλων Πειραιώς - Μεγάλος Σεισμός χτυπά τη Γιουνάν στην Κίνα - Ο Σίφωνας των τριών πολιτειών χτυπά Μιζούρι, Ιλινόι και Ιντιάνα, σκοτώνοντας 695 ανθρώπους - Απαγορεύεται με νόμο στο Τενεσί η διδασκαλία της ανθρώπινης εξέλιξης -  Ιδρύεται στη Γερμανία η Σουτσστάφφελ (SS) - Ο Πάουλ φον Χίντενμπουργκ νικά τον Βίλχελμ Μαρξ στον δεύτερο γύρο των γερμανικών προεδρικών εκλογών και γίνεται ο πρώτος άμεσα εκλεγμένος αρχηγός κράτους της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης - Στο Τενεσί, ο Τζον Σκόουπς παραπέμπεται σε δίκη επειδή δίδασκε τη θεωρία της εξέλιξης του Κάρολου Δαρβίνου - Ο Θεόδωρος Πάγκαλος αναλαμβάνει την πρωθυπουργία μετά από πραξικόπημα. Στην κυβέρνηση που σχηματίζει, ο ίδιος κρατά και το υπουργείο Στρατιωτικών - Ελληνοβουλγαρικό μεθοριακό επεισόδιο κατόπιν προέλασης τμημάτων ελληνικού στρατού εντός του βουλγαρικού εδάφους - Η Τουρκία υιοθετεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο - Η αστρονόμος Σεσίλια Πέιν-Γκαπόσκιν ανακαλύπτει ότι το σύμπαν αποτελείται κατά κύριο λόγο από υδρογόνο και ότι το τελευταίο αποτελεί και το βασικό δομικό στοιχείο των άστρων.