"Η γυναίκα το δρόμο αιώνια μας δείχνει" - αφιερωμένο στο αιώνιο θηλυκό

The Birth of Venus 1483-1485

Από την αρχαιότητα οι Μούσες αποτελούσαν πηγή έμπνευσης για κάθε διανοητική δημιουργία και ήταν οι προστάτιδες των καλών τεχνών, της δημιουργικής αναζήτησης και του καινούργιου. Ήταν 12 και όχι 9 όπως είναι ευρέως διεδομένο. Ο Παυσανίας μας λέει ότι στη πρώτη γενιά ήταν 3 κόρες του Ουρανού και της Γαίας, η Μνήμη, η Μελέτη και η Αοιδή. Μετά η Μνημοσύνη με το Δία έκανε τις άλλες εννιά. Στην Ακαδημία του Πλάτωνα υπήρχε βωμός προς τιμή τους και ο Όμηρος αναφέρει την Καλλιόπη ως πηγή έμνευσής του. 

Ίσως αρκετές και αρκετοί από εμάς να μην έχουν σκεφτεί να διερευνήσουν και να απαντήσουν στο ερώτημα "γιατί μέχρι τώρα στη παγκόσμια λογοτεχνία και άλλες τέχνες υπάρχουν αναγνωρισμένες ή καθιερωμένες "Μούσες", ενώ δεν υπάρχει κάποιο άλλο τέτοιο πρότυπο αρσενικού φύλου; Γιατί υπάρχουν Μούσες που εμπνέουν ποιητές και όχι Μούσοι που να εμπνεύσουν ποιήτριες;" Ίσως μια εξαίρεση είναι ο Οδυσσέας, όμως αυτός είναι μια άλλη ιστορία. 

Μuses_by_Ultimeciaffb

Η Μούσα (ή και η ηρωϊδα μυθιστορημάτων) σχεδόν πάντα είναι μία, όμως δεν υπακούει παντα στους κανόνες της πατριαρχικής κοινωνίας. Συνήθως στα λογοτεχνικά έργα που άφησαν εποχή καθόλου και για αυτό είναι και Μούσα. Όμως απο την άλλη, η Μούσα είτε καθεστωτική ή επαναστάτρια, είτε τραγική ή σατυρική, είναι πάντα - φανερά ή υποβόσκουσα - ερωτική. Σε μερικά άλλα λογοτεχνικά έργα, συνήθως του τελευταίου αιώνα ακολουθεί την καθεστωτική ή αντικαθεστωτική εξουσία κάθε είδους ή ακόμη χειρότερα το χρήμα, ως καθολικό ισοδύναμο. 

Μπορείτε να μου πείτε ότι τα περισσότερα απο αυτά τα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας τα έχουν γράψει άντρες και για αυτό γίνονται κάποια από τα παραπάνω. Ίσως. Όμως υπάρχουν και άντρες που περιέγραψαν υπέροχες ηρωϊδες, που έγιναν πραγματικές Μούσες για μεταγενέστερους δημιουργούς και  πολλές γεννεές αναγνωστών και αναγνωστριών.

Ένας σύγχρονος διασκευαστής της ιστορίας του Αριστείδη του Μιλήσιου (γύρω στο 100 π.Χ) δυο χιλιάδες σχεδόν χρόνια μετά, βάζει τη χήρα της Εφέσσου να λέει: "“Απ’ το να πεθάνει ένας ζωντανός προτιμώ να σταυρωθεί ένας πεθαμένος” ενώ ο Χατζηδάκις κάποιες δεκαετίες πριν μελοποίησε “Μια χήρα από την Έφεσο δεν ήμουνα ποτές, δεν είχα στρατιώτες για εραστές”. Όμως η χήρα της ιστορίας είχε, και μάλιστα δίπλα στο τάφο του άνδρα της, εκφράζοντας τη δίψα της για ζωή και ευτυχία.

Η "Αφροδίτη" του Βιργίλιου είναι πιο κοντά στη θεά Άρτεμη παρά στην συνονόματή της, ντροπαλή και  μυστηριώδης. Αντίθετα η "Αφροδίτη" του Επικούρειου Λουκρήτιου, είναι η ανίκητη και κινητήρια δύναμη της ζωής, που σε μια ερωτική συνεχή διαμάχη με τον Άρη δημιουργεί, καταστρέφει και αναζωογονεί τα πάντα.

Στην αφήγηση του Σίμωνα Μάγου της Σαμάρειας, εκτός απο την Ελένη της Τύρου, που είναι η ενσάρκωση της Ωραίας Ελένης της Τροίας, υπάρχει ένα μεγάλο μέρος κοινό σχεδόν σε όλες τις μορφές των Γνωστικών μύθων. Αυτό είναι ότι το έργο της δημιουργίας οφείλεται στη γυναικεία αρχή, τη σύλληψη της Θεότητας. Ιδιαίτερη στη Σιμωνική ιστορία είναι η ταύτιση της συντρόφου του Ελένης της Τύρου με τη γυναικεία αρχή.

Η "Βεατρίκη" που δημιούργησε ο Δάντης για να ικανοποιήσει την δική του ανάγκη αλληγορικής περιγραφής ίσως ενός ανεκπλήρωτου έρωτα συγκερασμού του θείου με το εγκόσμιο, τον οδηγεί στο δικό της όραμα, που αυτός μόνο το περιγράφει δοξαστικά. Αυτή είναι ο οδηγός και αυτός ο οδηγούμενος.

Howard-Chandler-Christy-Nudes-at-the-beach

Ο Τσόσερ στις "Ιστορίες του Καρντέμπουρι" της ύστερης μεσαιωνικής Αγγλίας,  έχει τη "σύζυγο απο το Μπαθ" - με πείρα, σπιρτάδα, φεμινιστική νοοτροπία και θέληση για ζωή - που απολαμβάνει το σεξ, δεν ντρέπεται γι' αυτό και έχει τη κυριαρχία - γιατί αυτήν θέλει - για όλα τα θέματα του σπιτιού. Παράλληλα υμνεί την ελευθερία εκτός γάμου: "γιατί αβάστακτος είναι ο ζυγός".

Οι "Μαργαρίτα" και η "Ελένη" είναι οι δυό μούσες του Φάουστ και η "Γαλατεια" αρχή αυτοκαταστροφής για τον "Ανθρωπάκο", αλλά αγαθή οντότητα για τον Γκαίτε. Η "Μαργαρίτα" του Μπουλγκάκοφ, παραμένει κινητήρια δύναμη της πλοκής, αγνή και συμπαθητική παρά το ότι στέφεται βασίλισσα στον ετήσιο χορό του Διαβόλου και τις φιλούν τα πόδια γνωστοί εγκληματίες και κάθε καρυδιάς καρύδι.

Στη σύγχρονη περίοδο η ευφυής και καταχθόνια δημιουργικότητα της Έντα Γκάμπλερ δεν συμβαδίζει καθόλου με τα "πρέπει" της καθεστηκίας αντίληψης αλλά εκφράζει τα "θέλω" της και αυτά που την ευχαριστούν, γιατί η ευχαρίστηση είναι το κέντρο της προσωπικότητάς της και της ζωής της. Ο ασυνείδητος, βαθιά κρυμένος κόσμος της έχει το δικό του σύστημα αξιών και στόχων που όχι μόνο ξεπερνούν το κυρίαρχο αποδεκτό σύστημα αλλά δεν έχουν με αυτό κάποιο κοινό πεδίο αναφοράς, εκτός από τη λαχτάρα για εξουσία και ελευθερία.  

"Η γυναίκα το δρόμο αιώνια μας δείχνει" - στο κορμί, στη νοοτροπία και τη ψυχή της είναι ο αγώνας του Οδυσσέα όχι τόσο για το νόστο, όσο για την ελευθερία και τη περιπέτεια, η πάλη του Προμηθέα κατά της εξουσίας κάθε μορφής και η ανήσυχη δημιουργικότητα κάθε συγγραφέα αρσενικού ή θηλυκού φύλου.

Ένα άλλο ερώτημα είναι αν όλοι αυτοί οι δημιουργοί εξειδανίκευσαν ή δαιμονοποίησαν τις ηρωϊδες τους, που από Μούσες έγιναν για πολλούς αο τους ήρωές τους αιτία καταστροφής. Σίγουρα ο κάθε αναγνώστης ή αναγνώστρια δίνει τη δική του απάντηση. 

Όμως ας μην ξεχνάμε την "Αφροδίτη του Λουκρήτιου" που είναι πηγή ζωής, δημιουργίας, καταστροφής και αναζωογόννησης, είναι η αρχή και το τέλος και από αυτό πάλι μια καινούργια αρχή.