Προτάσεις ανάγνωσης (67 - 77) (Δημοσιευμένα απο το 1532 έως το 1610)

Στο δύσκολο και γεμάτο με απρόσμενες αλλαγές ταξίδι της ζωής, ο άνθρωπος μαθαίνει από πολλά πράγματα, οικογένεια, σχολείο, κοινωνικό περιβάλλον και από την εσωτερική πάλη μεταξύ του «θέλω» και του «δεν πρέπει», με κόστος την ανισορροπία ή κέρδος την ηρεμία του μυαλού του. Από τη λογοτεχνία – η οποία από το παγκόσμιο εξωτερικό περιβάλλον μπορεί να του μεταφέρει συμπυκνωμένες εμπειρίες, όνειρα και προσεγγίσεις – μπορεί - αν το επιδιώξει - να κερδίσει το προνόμιο να βλέπει πίσω από τις μάσκες της ανθρώπινης συμπεριφοράς και να καταλαβαίνει τους ανθρώπους καλύτερα.

Gian Lorenzo Bernini, (1621-1622.

56.        Πανταγκρυέλ και Γαργαντούας (Φρανσουά Ραμπελέ - 1532–34) Μυθιστόρημα σε πέντε βιβλία που περιγράφει τη ζωή δύο γιγάντων, του Γαργαντούα και του γιου του Πανταγκρυέλ. Ο Ραμπελαί είχε μελετήσει αρχαία ελληνικά και τα χρησιμοποίησε ώστε να δημιουργήσει εκατοντάδες νέες λέξεις στο κείμενο, κάποιες από τις οποίες ενσωματώθηκαν στο λεξιλόγιο των Γάλλων. Είναι γραμμένο σε ενθουσιώδες, υπερβολικό και σατιρικό ύφος και περιλαμβάνει πολλά λογοπαίγνια. Κύριο αντικείμενο της σάτιρας είναι η εκκλησία, ο λευκός κλήρος και ο μοναχισμός. Ο ίδιος ήταν μοναχός στα νιάτα του, αλλά δεν του άρεσε αυτή η ζωή, και με τη βοήθεια του προστάτη του Geoffroy d'Etissac κατάφερε να φύγει από το μοναστήρι χωρίς καμία συνέπεια. Στο μυθιστόρημα, γελοιοποιεί, αφενός, τις πολυάριθμες αξιώσεις της εκκλησίας, και αφετέρου, την άγνοια και την τεμπελιά των μοναχών (γνωρίζοντας το τελευταίο θέμα από πρώτο χέρι). Δείχνει ζωντανά όλες τις κακίες του καθολικού κλήρου, που προκάλεσαν μαζικές διαμαρτυρίες κατά τη διάρκεια της Μεταρρύθμισης - την υπέρμετρη επιθυμία για κέρδος, τις αξιώσεις των παπών για πολιτική κυριαρχία στην Ευρώπη, την δήθεν ευσέβεια που κάλυπτε τη διαφθορά των λειτουργών της εκκλησίας. Ορισμένα εδάφια από τη Βίβλο έχουν γίνει αντικείμενο ιδιαίτερης γελοιοποίησης. Για παράδειγμα, το επεισόδιο με την ανάσταση του Επιστήμονα από τον Πανούργο, διακωμωδεί την ανάσταση του Λαζάρου από τον Ιησού Χριστό και η ιστορία του γίγαντα Hurtali γελοιοποιεί τον θρύλο της Κιβωτού του Νώε. Ο συγγραφέας εξηγεί τη γέννηση του Γαργαντούα από το αριστερό αυτί της μητέρας του ως την παντοδυναμία του Θεού και δηλώνει αιρετικούς όσους αρνούνται να το πιστέψουν (εδώ διακωμωδεί τον θρησκευτικό φανατισμό και την τυφλή πίστη στα θαύματα του Ευαγγελίου, τα οποία πηγαίνουν πίσω στον Τερτυλλιανό - "Πιστεύω, γιατί είναι παράλογο"). Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όλα τα βιβλία του «Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ» καταδικάστηκαν από τη θεολογική σχολή της Σορβόννης ως αιρετικά. Σύμφωνα με τον Ραμπελέ, η φιλοσοφία τους έχει βάση «μία νοητική ευθυμία εμποτισμένη στην περιφρόνηση παράλογων γεγονότων». «...ελεύθεροι άνθρωποι, κατάγονται από καλούς γονείς, φωτισμένοι, κινούμενοι σε αξιοπρεπή κοινωνία, η ίδια η φύση τους προικίζει με ένα ένστικτο και κινητήρια δύναμη που τους καθοδηγεί συνεχώς σε καλές πράξεις και τους αποσπά από την κακία, και αυτή η δύναμη ονομάζεται τιμή από αυτούς. Όταν όμως αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι καταπιέζονται από την ποταπή βία και τον καταναγκασμό, στρέφουν την ευγενική τους φλόγα, με την οποία οικειοθελώς αγωνίζονται για την αρετή, για να πετάξουν και να ανατρέψουν τον ζυγό της σκλαβιάς, γιατί πάντα μας έλκουν τα απαγορευμένα και διψάμε για όσα μας αρνούνται» (Βιβλίο Ι, Κεφάλαιο LVII).  Όχι μόνο πολεμά τον «παλιό κόσμο» με τη βοήθεια της σάτιρας και του χιούμορ, αλλά επίσης διακηρύσσει τον νέο κόσμο όπως τον βλέπει. Ο συγγραφέας αντιπαραβάλλει τη μεσαιωνική αδράνεια και την ανομία με τα ιδανικά της ελευθερίας και της αυτάρκειας του ανθρώπου. Εξέθεσε πλήρως το όραμά του για αυτές τις ιδέες στην πράξη με το Abbey of Thelema, το οποίο ο αδελφός Jean οργανώνει με την άδεια του Γαργαντούα. Στο αβαείο δεν υπάρχει καταναγκασμός ή προκατάληψη και δημιουργούνται όλες οι προϋποθέσεις για την αρμονική ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. Ο καταστατικός χάρτης του αβαείου αποτελείται από έναν κανόνα: «Κάνε ό,τι θέλεις» (Fais ce que voudras).                                                  

57.        Δοκίμια «Essays» (Μισέλ ντε Μονταίν - 1580)   Επηρεασμένος από τις αρχές του ορθολογισμού, ο Μονταίν κατέγραψε τις κριτικές παρατηρήσεις του και δημιούργησε ένα νέο λογοτεχνικό ύφος, ένα κράμα επιστημονικού και δημιουργικού πνεύματος, το δοκίμιο. Τα δοκίμια που έγραφε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, μεταβάλλονταν και εμπλουτίζονταν διαρκώς με νέες ιδέες και απόψεις, θεμέλιο των οποίων υπήρξε η κριτική του κόσμου, στον οποίο ζούσε. Αντικείμενο της κριτικής του δεν είναι μόνο οι σύγχρονοί του, ή οι τάσεις της εποχής του, αλλά και ο ίδιος ο εαυτός του, «..επανέρχομαι στις ατέλειές μου και σταματάω σε αυτές συχνότερα». Πρόκειται για μια σειρά από αυτοεξομολογήσεις, που προκύπτουν κυρίως από παρατηρήσεις του εαυτού του, μαζί με στοχασμούς για τη φύση του ανθρώπινου πνεύματος γενικότερα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, κάθε άτομο αντανακλά την ανθρωπότητα στον εαυτό του. Η φιλοσοφική του θέση μπορεί να περιγραφεί ως σκεπτικισμός, αλλά σκεπτικισμός πολύ ιδιαίτερης φύσης. Είναι κάτι μεταξύ του σκεπτικισμού της ζωής – ως αποτέλεσμα της πικρής εμπειρίας - και του φιλοσοφικού σκεπτικισμού, που βασίζεται στη πεποίθηση για την αναξιοπιστία της ανθρώπινης γνώσης. Η πολυχρηστικότητα, η ψυχική ισορροπία και η κοινή λογική τον σώζουν από τα άκρα και των δύο κατευθύνσεων. Αναγνωρίζοντας τον εγωισμό ως τον κύριο λόγο των ανθρώπινων πράξεων, το βρίσκει αρκετά φυσικό και μάλιστα απαραίτητο για την ανθρώπινη ευτυχία, γιατί εάν ένα άτομο εξισώνει τα συμφέροντα των άλλων με τα δικά του, τότε η ευτυχία και η ψυχική ηρεμία θα είναι απρόσιτα για αυτόν. Επικρίνει την ανθρώπινη υπερηφάνεια, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει την απόλυτη αλήθεια, ότι όλες οι αλήθειες που αναγνωρίζουμε ως απόλυτες δεν είναι παρά σχετικές. Το κύριο χαρακτηριστικό της ηθικής του ήταν η αναζήτηση της ευτυχίας. Εδώ επηρεάστηκε πολύ από τον Επίκουρο και ιδιαίτερα από τον Σενέκα και τον Πλούταρχο. Πίστευε ότι η καλλιέργεια των αισθησιακών και διαισθητικών ικανοτήτων θα βοηθήσει τον άνθρωπο να ξαναβρεί την επαφή του με τη "μητέρα - φύση". Οι σκέψεις του ταιριάζουν με στοιχεία από τις ανατολικές διαλογικές διδασκαλίες. Η Καθολική Εκκλησία το 1676 συμπεριέλαβε το βιβλίο του στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων. Οι εκκλησιαστικοί λογοκριτές χρειάστηκαν μερικές δεκαετίες μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι ο καθολικός Μονταίν ήταν στην πραγματικότητα ένας λάτρης της φύσης με την προχριστιανική έννοια. Ο Σαίξπηρ είναι γεμάτος αναμνήσεις του Μονταίν, ο Πασκάλ και ο Ντεκάρτ διαφωνούσαν μαζί του, ο Βολτέρος τον υπερασπίστηκε. Οι Bacon, Bayle, Montesquieu, Diderot, Rousseau, Pushkin, Herzen, Tolstoy κ.α. έγραψαν γι 'αυτόν και τον ανάφεραν κριτικά ή επιδοκιμαστικά.

58.        Water Margin «Outlaws of the Marsh» ή «All Men Are Brothers» (Shi Nai'an – 1589) Θεωρείται ως ένα πρώιμο «αριστούργημα» της δημοτικής μυθοπλασίας και είναι γνωστό για την «κυριαρχία και τον έλεγχο» της διάθεσης και του τόνου του. Είναι επίσης γνωστό για τη χρήση ζωηρής, χιουμοριστικής και ιδιαίτερα ρατσιστικής γλώσσας. Έχει καταγγελθεί ως «άσεμνο» από διάφορους κριτικούς από την εποχή της δυναστείας των Μινγκ. «Αυτές οι περιπτώσεις αποπλάνησης είναι οι πιο δύσκολες από όλες. Υπάρχουν πέντε προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να πετύχεις. Πρώτον, πρέπει να είσαι τόσο όμορφος όσο ο Pan An. Δεύτερον, χρειάζεσαι ένα εργαλείο τόσο μεγάλο όσο του γαϊδάρου. Τρίτον, πρέπει να είσαι τόσο πλούσιος όσο ο Deng Tong. Τέταρτον, πρέπει να είσαι τόσο διεισδυτικός όσο μια βελόνα που περνάει από βαμβάκι. Πέμπτο, πρέπει να αφιερώσεις χρόνο. Μπορεί να γίνει μόνο εάν πληροίτε αυτές τις πέντε προϋποθέσεις». Άσκησε σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της μυθοπλασίας στην Ανατολική Ασία και στην ιαπωνική λογοτεχνία. Έχει 100 κεφάλαια και 108 ήρωες. Με βάση την ταοϊστική αντίληψη ότι το πεπρωμένο κάθε ατόμου είναι συνδεδεμένο με ένα «Αστέρι του Πεπρωμένου», τα 108 Αστέρια του Πεπρωμένου είναι αστέρια που αντιπροσωπεύουν 108 άρχοντες που εκδιώχθηκαν από τη θεότητα Shangdi. Έχοντας μετανιώσει από την απέλασή τους, τα 108 αστέρια απελευθερώνονται κατά λάθος από τον τόπο του εγκλεισμού τους και ξαναγεννιούνται στον κόσμο ως 108 ήρωες που ενώνονται για τον σκοπό της δικαιοσύνης. Χωρίζονται στα 36 Ουράνια Πνεύματα και στους 72 Επίγειους Δαίμονες. Ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι η  αντρική νοοτροπία της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και υποχρέωσης στους Κινέζους ευγενείς και ιππότες. Ο Sima Qian, ο ιστορικός της δυναστείας Χαν, γράφει: "Τα λόγια τους ήταν πάντα ειλικρινή και αξιόπιστα, και οι πράξεις τους πάντα γρήγορες και αποφασιστικές. Ήταν πάντα πιστοί σε ό,τι υποσχέθηκαν και χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα δικά τους πρόσωπα, έμπαιναν σε κινδύνους που αφορούσαν άλλους." Τέτοιες φιγούρες βρίσκουμε και σε άλλα μυθιστορήματα (Romance of the Three Kingdoms, Journey to the West) που όλα δραματοποίησαν την «ενσυναίσθητη συναισθηματική έλξη μεταξύ των ανδρών που εκτιμούν ο ένας τον άλλο. Οι προδοτικές γυναίκες είναι ένα άλλο επαναλαμβανόμενο θέμα. Οι περισσότερες όμορφες γυναίκες απεικονίζονται ως ανήθικες και σκληρές και συχνά εμπλέκονται σε μεθοδεύσεις εναντίον των πρωταγωνιστών. Από την άλλη, οι λίγες «καλές» γυναίκες της ιστορίας, δεν διακρίνονται ιδιαίτερα για την ομορφιά τους, ή χαρακτηρίζονται ακόμη ως απλές ή άσχημες. Η πιο κοινή εξήγηση μεταξύ των σύγχρονων Κινέζων κριτικών για τα παραπάνω είναι η πατριαρχική κοινωνία της Αυτοκρατορικής Κίνας.                                           

70. Το Ταξίδι στη Δύση «Xi You Ji» (Wu Cheng'en – 1592) Ένα φανταστικό-σατιρικό πολύ δημοφιλές μυθιστόρημα 100 κεφαλαίων για το ταξίδι του μοναχού Xuanzang κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού στην Ινδία σε αναζήτηση βουδιστικών «σούτρα». Ο κεντρικός χαρακτήρας, ωστόσο, δεν είναι ο ίδιος ο Xuanzang, ο οποίος έχει ένα παθητικό ρόλο, αλλά ο σύντροφός του, Sun Wukong, «Βασιλιάς Πίθηκος», που έσπειρε το χάος στους ωκεανούς, στον κάτω κόσμο και στο ουράνιο βασίλειο με την ανεξήγητη συμπεριφορά του. Έχει υπερφυσική δύναμη και ταχύτητα και μπορεί να μεταμορφωθεί σε 72 διαφορετικά όντα, να δημιουργήσει  κλώνους και να αλλάξει μέγεθος. Γνωρίζει μαγικά, είναι αθάνατος, πετάει, διευθύνει τους ανέμους, μπορεί να χωρίσει το νερό και να φτιάξει  κύκλους προστασίας από τους δαίμονες. Οι άλλοι σύντροφοι του Xuanzang περιλαμβάνουν τον κωμικό μισό άνθρωπο, μισό γουρούνι Zhu Bajie, τον μοναχό Sha Seng και ένα λευκό άλογο-δράκο που κάποτε ήταν πρίγκιπας. Δομικά, το βιβλίο είναι μια αλυσίδα ψυχαγωγικών επεισοδίων στα οποία μια διάφανη βουδιστική αλληγορία υπερτίθεται στον καμβά ενός πικαρέσκου μυθιστορήματος. Το μυθιστόρημα είναι σύνθετο από υφολογικούς όρους: η ιστορική βάση είναι γεμάτη εδώ με τις πιο φανταστικές περιπέτειες, η λαογραφική αφηγηματική αρχή συνδυάζεται με τα λαϊκά ρητά του συγγραφέα - με υψηλό λογοτεχνικό ύφος, η πεζογραφία διανθίζεται με πολυάριθμες ποιητικές παρεμβολές. Οι 4 ταξιδιώτες συναντούν και αντιμετωπίζουν διάφορα πλάσματα, συχνά λυκάνθρωπους. Ο Sun Wukong έχει την ικανότητα να μεταμορφώνεται 72 φορές και κουβαλά ένα μαγικό ραβδί. Ωστόσο, παρά αυτό και τη βοήθεια των συντρόφων του, συχνά δεν μπορεί να νικήσει τους λυκάνθρωπους και τότε οι μποντισάτβα (όντα που βρίσκονται στο δρόμο προς τη βουδιστική φώτιση) έρχονται σε βοήθειά του.  Από πού αντλεί έμπνευση, όμως, το Ταξίδι στη Δύση; Στη βιβλιογραφία είναι γνωστά δυο προηγούμενα ταξίδια με παραπλήσια ή συμπληρωματικά καθήκοντα. Στην εποχή της δυναστείας των Tang (602-664μ.Χ.), του μοναχού Xuanzang (εδώ αυτός είναι μετονομασμένος σε Tang Sanzang, που σημαίνει “ο λόγιος των Tang”) και του μοναχού Faxian (337- 422μ.Χ.) με την ίδια αποστολή. Και οι δυο προηγούμενοι μοναχοί επισκέφτηκαν την Ινδία, όπου μάλλον κατέγραψαν τον θεό Hanuman, που εμφανίζεται στα έπη Ramayana και Mahabharata και για τον οποίο αναφορά γίνεται στις Βέδες, που είναι ακόμη πιο παλιές.

71. Ρωμαίος και Ιουλιέτα (Ουίλιαμ Σαίξπηρ - 1597) «Tο θέμα είναι ο πρώτος έρωτας δύο νέων που αγαπιόνται με την πρώτη μανιακή θέρμη και πέφτουν θύματα του αρτηριοσκληρωμένου και τυραννικού φεουδαρχικού πνεύματος της εποχής… Έτσι, ο Έρωτας κι εδώ υπηρετεί την Τέχνη στον αγωνα της για την ελευθερία. Δυο πνεύματα ανταγωνίζονται στο δράμα τούτο, από' τη μια μεριά το τυραννικό, φεουδαρχικό πνεύμα, με κύριον εκπρόσωπο του τον γέρο Καπουλετο και τον ανιψιό του κι απ την άλλη το νέο φιλελεύθερο πνεύμα με όλα τ' άλλα πρόσωπα  και μάλιστα τους δυο εραστές. Οι δυο νέοι, μαζί με δυο τρεις άλλους, επίσης νέους, είναι τα θύματα του δράματος. Οι δυο εραστές, σπρωγμένοι από την ορμή της φύσης, αγωνίζονται για  το ερωτικό τους δικαίωμα, και δε βλέπουν κανένα κακό στην ένωσή τους. Αδιαφορούν ολότελα για την προγονική έχθρα των  σπιτιών, αγκαλιάζουν πρόθυμα το νέο πνεύμα και μπαίνουν στον αγώνα ξέροντας πόσο επικίνδυνος είναι…. To μεσαιωνικό πνεύμα, που «λερώνει μ' αίμα πολιτών την τάξη την πολιτισμένη», θυσιάζει και συγγενείς και φίλους και τα δυο βλαστάρια των σπιτιών, τον μοναχογιό και μοναχοκληρονομο Ρωμαίο και τη μοναχοκόρη και μοναχοκληρονομα Ιουλιέτα, δηλαδή όλες τις ελπίδες της συνέχειάς τους. Κι έτσι αναγκάζονται στο τέλος, όταν βλέπουν την τραγική πραγματικότητα μπροστά τους, να παραδεχτούν την τάξη την πολιτισμένη και για μάθημα για το μέλλον να σηκώσουν μνημείο στα θύματα, ξοδεύοντας γι' αυτό τ' άχρηστα πια εισοδήματα των τσιφλικιών τους» (Βασίλης Ρώτας). Άλλα θέματα στο έργο είναι: μοίρα και ευκαιρίες, καλό και κακό, χρόνος, ψυχανάλυση, πατριαρχία και ομοφυλοφιλία.

72. «Chuanqi» (Άγνωστοι, 16ος-17ος αι.) Μια μορφή παραδοσιακού κινεζικού δράματος όπερας, που αναπτύχθηκε από το nanxi (μιας από τις πρώτες ολοκληρωμένες μορφές του κινέζικου δράματος) στα τέλη του 14ου αιώνα. Το Chuanqi εναλλάσσεται με το zaju (ή το παιχνίδι της ποικιλίας, που ξεκίνησε ως ένα σύντομο βαριετέ στη Βόρεια Κίνα (960–1127) και εξελίχθηκε σε μια ώριμη δραματική μορφή τεσσάρων πράξεων, στην οποία τα τραγούδια εναλλάσσονται με τους διαλόγους. Διακρίθηκε από το nanxi, επειδή το τραγούδι περιοριζόταν σε έναν μόνο χαρακτήρα σε κάθε έργο, και κάθε πράξη είχε μια ενιαία και ξεχωριστή ομοιοκαταληξία και μουσικό τρόπο) ως την κύρια μορφή του κινεζικού δράματος μέχρι τον 16ο αιώνα, όταν το kunqu, κύρια  μορφή του κινέζικου δράματος άρχισε να κυριαρχεί. Υπόκειται σε τοπικές παραλλαγές στη γλώσσα και τη μουσική. Το Chuanqi χαρακτηριζόταν από 30 έως 50 αλλαγές σκηνής, συχνή και ελεύθερη αλλαγή των ριμών του τέλους στις άριες, τραγούδια που ήταν πιθανώς πιο βαρετά από αυτά του zaju κατανέμονταν σε πολλούς ηθοποιούς (όχι μόνο τον ήρωα και την ηρωίδα). Από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές κατηγορίες του 16ου και 17ου αιώνα στην Κίνα, αν και έχει βαθιές πιο παλιές ρίζες.. Τα έργα αυτού του είδους επικεντρώνονται στις θεατρικές παραστάσεις και τις έντονες συναισθηματικές αντιφάσεις, με διάφορες ανατροπές στην πλοκή και τα ηθικά διδάγματα. Αν και δεν αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο έργο, η κλασική αυτή κατηγορία είχε σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη του κινέζικου θεάτρου και της λογοτεχνίας.

73. Άμλετ (Ουίλιαμ Σαίξπηρ – 1603) Προέρχεται από το μεσαιωνικό μύθο του Άμλετ, που καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξονα Γραμματικού γύρω στο 1200. Ο θείος του νεαρού Άμλετ, Κλαύδιος, ανεβαίνει στο θρόνο και παντρεύεται τη χήρα του αδερφού του, Γερτρούδη. Ο Άμλετ είναι δυσαρεστημένος από την άνοδο του θείου του στο θρόνο, τον οποίο θεωρεί πολύ κατώτερο και ανάξιο σύγκρισης με τον πατέρα του, και τον εσπευσμένο γάμο της μητέρας του με τον αδερφό του νεκρού συζύγου της. Το μεγαλύτερο μυστήριο αποτελεί ο ίδιος ο χαρακτήρας του, η ψυχολογία και τα αληθινά του κίνητρα. Τι και ποιο ρόλο έχει το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα για το χαρακτήρα του Άμλετ; Που βασίζεται η αμφιθυμία και ο αναποφάσιστος χαρακτήρας του; Γιατί δεν μπορεί να εκδικηθεί αυτόν που σκότωσε το πατέρα του και πήρε τη θέση του στη συζυγική κλίνη της μητέρας του; Μήπως γιατί κατά βάθος αυτές ήταν οι απωθημένες επιθυμίες του από παιδί; Μια άποψη θέλει τον Άμλετ να αναζητά την αλήθεια, για να είναι απόλυτα σίγουρος ότι πραγματοποίησε την εκδίκηση που επιθυμούσε το φάντασμα του νεκρού πατέρα του. Συνήθως, ο Άμλετ θεωρείται ο κατ' εξοχήν αναποφάσιστος ήρωας, όπως ερμηνεύει ο Γκαίτε «εξασθενημένος από την ωχρότητα της σκέψης». Έχει αναλάβει ένα καθήκον που γνωρίζει και νιώθει πως είναι σωστό, ωστόσο είναι απρόθυμος να το φέρει εις πέρας και καταριέται τον εαυτό του για την αδυναμία αυτή. Βρίσκει συνεχώς προφάσεις για να χρονοτριβήσει να φέρει το έργο του εις πέρας και αυτό του στοιχίζει τη ζωή του..

74. Δον Κιχώτης (Μιγκέλ ντε Θερβάντες, 1605 & 1615) Είναι ένα από τα πιο εμπνευσμένα έργα της νεότερης δυτικής λογοτεχνίας. Το έναυσμα για τη δημιουργία του βιβλίου στάθηκε το θεατρικό «Interlude on Romances», που ειρωνεύεται τον αγρότη Bartolo, ο οποίος τρελάθηκε αφού διάβασε πολλά ιπποτικά μυθιστορήματα. Ο Μπαρτόλο άφησε τη γυναίκα του και άρχισε να περιπλανιέται στον κόσμο - κάτι που με τη σειρά του έκανε ο ήρωας του μυθιστορήματος του Θερβάντες (με εξαίρεση ότι δεν ήταν παντρεμένος). Αυτή η πλοκή είχε ένα υποκείμενο: ο Λόπε ντε Βέγκα έκανε ακριβώς το ίδιο πράγμα, αφού έγραψε τις πολυάριθμες αυτοβιογραφικές του ιστορίες αγάπης, άφησε την οικογένειά του και πήγε στον στόλο της «ανίκητης αρμάδας». Το ενδιαφέρον του Θερβάντες για τις μπαλάντες είναι γνωστό. Και σαφώς είχε λόγους να κοροϊδεύει τον λογοτεχνικό ανταγωνιστή του: τα έργα του Λόπε ντε Βέγκα ήταν πιο δημοφιλή από τα έργα του ίδιου του Θερβάντες. Το να απεικονίζεις τον εχθρό σου με το πρόσχημα ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα και να γελάς μαζί του με την καρδιά σου είναι μια πολύ γνωστή τεχνική. Ένα από τα επιχειρήματα υπέρ αυτής της υπόθεσης είναι ότι ο Δον Κιχώτης, αν και φαίνεται να είναι ένθερμος θαυμαστής των ιπποτικών μυθιστορημάτων, στην πρώτη έκδοση μίλησε για τους έρωτές του. Πολλοί μελετητές της λογοτεχνίας τείνουν επίσης σε αυτήν την εκδοχή, αναφερόμενοι, ειδικότερα, στα έργα των Joanot Martorell «Tirante the White», Luigi Pulci «Morgante» και Ludovico Ariosto «Orlando Furioso». Ο Χάρολντ Μπλουμ λέει ότι είναι το πρώτο σύγχρονο μυθιστόρημα και ότι ο πρωταγωνιστής βρίσκεται σε πόλεμο με την αρχή της πραγματικότητας του Φρόιντ, η οποία δέχεται την αναγκαιότητα του θανάτου. Επίσης ότι το μυθιστόρημα έχει μια ατελείωτη γκάμα σημασιών, αλλά ότι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα είναι η ανθρώπινη ανάγκη να αντέξει τα βάσανα της ζωής. Το μυθιστόρημα αποτελείται από δύο μέρη: το πρώτο, The Ingenious Hidalgo Don Quixote of La Mancha, που δημοσιεύτηκε το 1605. και το δεύτερο, «Το δεύτερο μέρος του ιδιοφυούς ιππότη Δον Κιχώτη της Λα Μάντσα», που δημοσιεύτηκε το 1615 για να αποκαταστήσει το καλό όνομα του συγγραφέα. Γεγονός είναι ότι το 1614 εκδόθηκε το βιβλίο «Δον Κιχώτης του Αβελανέντα», ενός απατεώνα, του οποίου η ταυτότητα δεν έχει εξακριβωθεί μέχρι σήμερα. Στο τέλος του δεύτερου μέρους του μυθιστορήματός του, ο Θερβάντες έδωσε μια οργισμένη επίπληξη στην Αβελανέντα: «Ο Δον Κιχώτης γεννήθηκε μόνο για μένα, κι εγώ γεννήθηκα γι' αυτόν, ήταν προορισμένος αυτός να παίξει, και να τον περιγράψω, αυτός κι εγώ κάνουμε ένα εξαιρετικά φιλικό ζευγάρι».

75.       Βασιλιάς Ληρ (Ουίλλιαμ Σαίξπηρ – 1608) Το θέμα της τραγωδίας είναι η απόφαση του βασιλιά Ληρ να μοιράσει το βασίλειό του στις τρεις θυγατέρες του, τη Γονερίλη, τη Ρεγάνη και την Κορδέλια. Αυτή που θα τον πείσει για το μέγεθος της αγάπης της, θα πάρει το βασίλειο. «Ο Ληρ με την απόφασή του να ξεντυθεί την απολυταρχική εξουσία του - χωρίς ανάγκη και αρρώστια - μόνο επειδή έχει μπει στα χρόνια, έχει προχωρήσει πολύ πιο πέρα από καθέναν που έχει βρεθεί στην κορυφή της εξουσίας. Και η στιγμή που ζητάει από τις κόρες του να του πουν πόσο τον αγαπούν, είναι μια πολύ ανθρώπινη στιγμή. Σαν να ζητάει μια εγγύηση, ένα στήριγμα για όταν δεν θα 'χει πια εξουσία, για να περάσει από την εξουσία στη μη εξουσία και να μην κακοπάθει» (Βασίλης Ρώτας).

76.       Οθέλος (Ουίλιαμ Σαίξπηρ – 1609) Η ιστορία του έργου βασίζεται σε παλαιότερη νουβέλα του 1565 παρμένη από τη συλλογή Εκατό μύθοι (Hecatommithi) του Ιταλού Τζιράλντο Σίνθιο. Ο μαύρος Οθέλος είναι αξιωματικός του στρατού της Δημοκρατίας της Βενετίας. Κρυφά παντρεύτηκε την όμορφη νεαρή και εύγλωττη Δυισδαιμόνα χωρίς τη συναίνεση του πατέρα της. Ο Οθέλος, αν και τίμιος και γενναίος πολεμιστής, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια εχθρική μισητή και άδικη κοινωνία, η οποία δεν του επιτρέπει την αγάπη της Δυσδαιμόνας. Την  κατηγορεί για ανύπαρκτη απιστία και τη σκοτώνει. Όταν  αποκαλυφθεί  το λάθος του αυτοκτονεί από τις τύψεις. «O Οθέλος, παρ' όλη του τη γενναία καρδιά, την αγαθότητα, την τιμιότητα και την πίστη, αδικιέται σαν θεατρικός ήρωας από τον απλοϊκό τρόπο που αντιμετωπίζει τον Ιάγο, και η απόφαση του να θανατώσει τη Δυσδαιμονα, όσο κι αν ο ίδιος θέλει και προσπαθεί να την παρουσιάσει πράξη δικαιοσύνης, κάνει τη ζυγαριά της κρίσης να ταλαντεύεται. Το χειρότερο, ο Οθέλος παρ' όλη του τη μετάνοια και τα μουγκρητά του και το ΟΙΚΤΡΟ του τέλος, μένει ένοχος και τα λόγια της Αιμιλίας «…Τι θα 'κανε ένας τέτοιος μουρλός με μια τόσο καλή γυναίκα; » απηχούν την πικραμένη γνώμη του θεατή, ο δε Ιάγος μένει αμετανόητος. O ποιητής μπορούσε, αν ήθελε, να πετύχαινε συγκινητικότερο, πιο ευχάριστο στον θεατή τέλος της τραγωδίας (ακόμα και η φοβέρα πως o Ιάγος θα περάσει από βασανιστήρια εκεί  αποβλέπει). Αλλά ο Σαίξπηρ ποτέ δε θυσίασε τη φυσική αλήθεια στην επιτυχία, γιατί εσταθη πάντα πιστός στον θεό του, τη Φύση»  (Βασίλης Ρώτας).

77.       Το δαμάσκηνο στο χρυσό βάζο ή Ο χρυσός λωτός «Jin Ping Mei» (Lanling Xiaoxiao Sheng – 1610)  Ένα από τα πιο γνωστά και αμφιλεγόμενα έργα της κλασικής κινεζικής λογοτεχνίας. Το έργο αφηγείται την ιστορία του Χου Χουάνγκ (Ximen Qing), ενός πλούσιου και αδίστακτου άντρα που διαπράττει αμέτρητες αμαρτίες και εγκλήματα, ενώ παράλληλα αναλύει τη ζωή και τη συμπεριφορά της κοινωνίας της εποχής. Ο τίτλος αναφέρεται στις τρεις βασικές γυναικείες φιγούρες του έργου, οι οποίες έχουν κεντρικό ρόλο στην πλοκή. Το έργο συνδυάζει σεξουαλική σάτιρα, κοινωνική κριτική και ανατολίτικη ηθική, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις λόγω των ανοιχτών αναφορών στην ηθική και την αμαρτία. Για αιώνες θεωρούνταν πορνογραφικό και απαγορευμένο, όμως διαβαζόταν κρυφά από πολλά μέλη της άρχουσας τάξης. Παλιοί και σύγχρονοι κριτικοί το θεωρούν «στην ουσία μια καταδίκη ολόκληρης της άρχουσας τάξης». Ο Andrew H. Plaks το κατατάσσει ως ένα από τα "Τέσσερα αριστουργήματα του μυθιστορήματος Μινγκ" (Romance of the Three Kingdoms, Water Margin και Journey to the West), τα οποία συλλογικά αποτελούν μια τεχνική ανακάλυψη και αντανακλούν νέες πολιτιστικές αξίες και πνευματικές ανησυχίες. Περιγράφεται ως «ορόσημο» στην κινεζική μυθοπλασία για την ανάπτυξη των χαρακτήρων του, ιδιαίτερα την περίπλοκη αντιμετώπιση των γυναικείων μορφών. Ο Τζέιμς Ρόμπερτ Χάιταουερ έγραψε το 1953 ότι συγκαταλέγεται στα «μεγαλύτερα μυθιστορήματα» για «εύρος, λεπτή οριοθέτηση χαρακτήρων και περίτεχνη πλοκή». Το μυθιστόρημα περιέχει έναν εκπληκτικό αριθμό περιγραφών σεξουαλικών αντικειμένων και τεχνικών συνουσίας καθώς και έναν μεγάλο αριθμό από αστεία και εναλλακτικούς, αλλά μελαγχολικούς σεξουαλικούς ευφημισμούς. Ορισμένοι κριτικοί υποστήριξαν ότι οι άκραίες σεξουαλικές περιγραφές είναι απαραίτητες και έχουν ασκήσει αυτό που έχει ονομαστεί «απελευθερωτική» επιρροή σε άλλα κινεζικά μυθιστορήματα που ασχολούνται με τη σεξουαλικότητα. Ο Ντέιβιντ Τοντ Ρόι αποκαλεί το μυθιστόρημα «ορόσημο στην ανάπτυξη της αφηγηματικής μορφής τέχνης — όχι μόνο από μια ειδικά κινεζική προοπτική αλλά σε ένα κοσμοϊστορικό πλαίσιο ... που διακρίνεται για την εκπληκτικά σύγχρονη τεχνική του».

Πηγές πληροφόρησης & φωτό για τα παραπάνω και όσες δημοσιεύσεις ακολουθήσουν είναι τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα αλλά και η Wikipedia 

Προτάσεις ανάγνωσης (56 - 66) (Δημοσιευμένα απο το 1257 έως το 1516)

Ένας λογοτεχνικός χαρακτήρας που σε απασχολεί κατά τη διάρκεια μιας ώρας διαβάσματος, μπορεί να σου απεικονίσει τις εμπειρίες και τη φαντασία του συγγραφέα ή πολλών άλλων συγγραφέων από τους οποίους εμπνεύστηκε, που έγραψαν ακόμη και πριν από αιώνες. Όμως, ακόμη και η καταγραφή αυτή δεν είναι αρκετή για να περιγράψει το πλούτο των συναισθημάτων, σκέψεων, ανησυχιών και διαταραχών του ψυχισμού του συγγραφέα και αυτών από τους οποίους εμπνεύστηκε. Η ζωή πάντα ήταν και είναι πλουσιότερη από τη πιο δημιουργική φαντασία και περιγραφή.

New Harmony

56.        Ο Δεντρόκηπος & Το Γκουλιστάν «Bostan & Gulistan» (Σααντί Σιραζί – 1257) Γραμμένος σε στίχους με επικό μέτρο. Συντίθεται από ιστορίες που απεικονίζουν τις στερεότυπες αρετές των Μουσουλμάνων (δικαιοσύνη, φιλελευθερία, σεμνότητα, ευχαρίστηση) όπως επίσης και από σκέψεις επί της συμπεριφοράς των ντερβίσηδων και των εκστατικών πρακτικών τους. Στις κοινότητες των δερβίσηδων (ειδικά των σούφι) επικράτησε αρχικά το ασκητικό στοιχείο του μυστικισμού, ενώ με την πάροδο του χρόνου ο ασκητισμός θεωρήθηκε ως το πρώτο στάδιο για την επίτευξη της πνευματικής ζωής. Ο μυστικισμός πήρε την θέση του ασκητισμού ως στόχος και επιδίωξη. Οι κοινότητες αυτές επηρεάστηκαν άμεσα από τις φιλοσοφίες της Ανατολής και της λεκάνης της Μεσογείου, όπως ο νεοπλατωνισμός, ο γνωστικισμός, ο βουδισμός και ο πρώιμος χριστιανισμός. Σύμφωνα με τους σούφι «όλες οι παραδόσεις οδηγούν στην μια και μόνη αλήθεια». Η φιλοσοφία τους μαζί με το σιιτικό Ισλάμ, αλλά και τον πρώιμο χριστιανισμό επηρέασε βαθιά το θρησκευτικό ρεύμα του Αλεβιτισμού. Επιδεικνύει βαθιά γνώση του παραλογισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μοίρα εκείνων που εξαρτώνται από τις διαθέσεις των κρατούντων, αντιπαραβάλλεται συχνά με την ελευθερία των ντερβίσηδων. Το Γκουλιστάν είναι μια συλλογή από διδακτικές ιστορίες και ποιήματα.

57.        The Mathnawi «Masnavi» (Jalal ad-din Rumi, 1258–73) Περιέχει 40.000 δίστιχα για ηθικά και ασκητικά θέματα, μέσα από μυστικισμό και αλληγορίες. Αποκαλείται ενίοτε και "Qur'an-e Farsi", δηλαδή "Κοράνιο στα περσικά".  Ο Ρουμί ίδρυσε το σουφικό τάγμα των Μεβλεβήδων. «Με πήρες (ω Θεέ) από το Χορασάν και μ’ έφερες στη χώρα των Ελλήνων για να συναναστραφώ μ’ αυτούς και να τους οδηγήσω στο ορθό δόγμα. Όταν είδαμε ότι δεν στρέφονταν κατά κανένα τρόπο προς τον δρόμο του Θεού, και στερούνταν τα θεία μυστήρια, τους υποβάλαμε τις ιδέες αυτές με τρόπο πιο ευχάριστο, με μουσικές συναυλίες και με τον ρυθμό της ποίησης, πράγματα που ανταποκρίνονται στις ορέξεις των ανθρώπων. Διότι οι κάτοικοι της Μικρασίας είναι χαροκόποι και υπόκεινται στην επιρροή του πλανήτη της Αφροδίτης». Στην είσοδο του μαυσωλείου του στο Ικόνιο υπάρχει η επιγραφή: «Έλα έλα όποιος κι αν είσαι, περιπλανώμενος, ειδωλολάτρης, πυρολάτρης, έλα ακόμη κι αν έσπασες χιλιάδες φορές τους όρκους σου, έλα και πάλι έλα, τo δικό μας καραβάνι δεν είναι καραβάνι της απόγνωσης». Ο περιστρεφόμενος δερβίσης, συνειδητά και σκόπιμα συμμετέχει στην κυκλική περιστροφή που κυριαρχεί σε όλο το κόσμο. Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται γενικότερα, ο σκοπός του δεν είναι να πέσει σε έκσταση ή να χάσει τη συνείδησή του αλλά να ταυτιστεί με την ύπαρξη και το μεγαλείο του Δημιουργού. Η μουσική και ο εκστατικός χορός είναι μόνο τα μέσα για να φτάσει ο χορευτής στη μεταφυσική εμπειρία. Πρόκειται για την ύψιστη κατάσταση συνειδητοποίησης του ανθρώπου, κατά την οποία η πρώτη του σκέψη είναι πως υπάρχει κάτι άλλο πολύ μεγαλύτερο από αυτόν, το οποίο και αναζητά. Πρόκειται για μια λατρευτική σχέση, η οποία βασίζεται στην αγάπη και ταυτόχρονα στην ταπείνωση του «εγώ».

 Divina_Commedia_1555_Edition

58.        Θεία κωμωδία (Dante Alighieri «Δάντης» - 1265–1321) Ο αρχικός τίτλος του έργου ήταν Κωμωδία. Ο όρος Θεία προστέθηκε από τον Βοκάκιο. Στο έργο διακρίνονται καθαρά δυο αλληγορίες, η ηθική και η πολιτική. Χωρίζεται σε τρία κύρια μέρη Κόλαση, Καθαρτήριο και Παράδεισος το καθένα αποτελούμενο από 33 ωδές ή τραγούδια. Η Κόλαση περιέχει επιπλέον μια εισαγωγική ωδή. Ο αριθμός τρία είναι κυρίαρχος σε όλο το ποίημα και η χρήση του δεν θεωρείται τυχαία. Αφηγείται το φανταστικό ταξίδι του Δάντη στον Άδη, με οδηγούς τον Βιργίλιο και τη Βεατρίκη. Η πορεία του στον Παράδεισο γίνεται με την παρουσία της Βεατρίκης. Το γυναικείο πρότυπο του βασίζεται πιθανότατα στη Βεατρίκη Πορτινάρι, στην οποία εκφράζει με ιδανικό τρόπο τον ανεκπλήρωτο έρωτά του. Στο πρώτο μέρος, στη κόλαση ο Βιργίλιος οδηγεί τον Δάντη διαδοχικά μέσα από τους εννέα κύκλους αμαρτιών, οι οποίοι περιλαμβάνουν: 1ος: τα αβάπτιστα μωρά και τους ενάρετους ειδωλολάτρες - 2ος: τους φιλήδονους - 3ος: τους λαίμαργους -  4ος: τους άπληστους & φιλάργυρους - 5ος: τους μνησίκακους - 6ος: τους αιρετικούς - 7ος: τους βίαιους, απέναντι στους υπόλοιπους ανθρώπους, απέναντι στον εαυτό τους και απέναντι στον Θεό και τη φύση - 8ος: τους απατεώνες σε δέκα διαφορετικά βάραθρα (για τους αποπλανητές, τους  κόλακες, τους Σιμωνιακούς, τους ψευδοπροφήτες, τους διεφθαρμένους πολιτικούς, τους υποκριτές, τους κλέφτες, τους κακούς συμβούλους, τους αιρετικούς και τους  κιβδηλοποιούς) - 9^ος: τους προδότες συγγενών, πατρίδας, φίλων και ευεργετών.  Στο βαθύτερο σημείο του Άδη, ο γίγαντας Εωσφόρος τυραννά αιώνια τον Βρούτο, τον Κάσσιο και τον Ιούδα. Στο δεύτερο μέρος, ο Δάντης και ο Βιργίλιος μεταφέρονται στο νότιο ημισφαίριο της Γης, στο καθαρτήριο που αποτελείται από επτά κύκλους, όπου σε κάθε κύκλο, οι αμαρτωλοί αγωνίζονται να εξαγνιστούν αφού υπόκεινται σε μία ορισμένη τιμωρία: Α' κύκλος: Εγωισμός - Β' κύκλος: Φθόνος - Γ' κύκλος: Οργή - Δ' κύκλος: Οκνηρία - Ε' κύκλος: Φιλαργυρία - Στ' κύκλος: Λαιμαργία - Ζ' κύκλος: Λαγνεία. Μόνο αν εξαγνιστούν τους επιτρέπεται η ανάβαση στην κορυφή του βουνού όπου βρίσκεται η Εδέμ, ο επίγειος Παράδεισος. Ο Βιργίλιος, ως ειδωλολάτρης, δεν έχει δικαίωμα να εισέλθει στον Παράδεισο και οδηγός του Δάντη γίνεται πλέον η όμορφη Βεατρίκη, αφού προηγουμένως τον συγχωρήσει για τις αμαρτωλές του αγάπες επί της Γης. Ο Παράδεισος αποτελείται από εννέα ομόκεντρες σφαίρες (ουρανούς), στα πρότυπα του Πτολεμαϊκού κοσμολογικού μοντέλου. Οι σφαίρες αυτές περιστρέφονται γύρω από την ακίνητη Γη και όσο μεγαλύτερη είναι η ακτίνα τους, τόσο γρηγορότερη είναι και η περιστροφή τους. Οι ανθρώπινες ψυχές, κατοικούν στη σφαίρα που τους αναλογεί, θέτοντας έτσι ακόμα και στον Παράδεισο μια ιεραρχική τάξη.     Οι εννέα σφαίρες και οι αντίστοιχες ψυχές που φιλοξενούνται είναι: Η Σελήνη, για όσους δεν τήρησαν υποσχέσεις - Ο Ερμής, για όσους έκαναν το καλό από φιλοδοξία - Η Αφροδίτη, για όσους έκαναν καλό από αγάπη - Ο Ήλιος, για τους σοφούς (αρχέγονες προτιμήσεις) - Ο Άρης, για όσους υπερασπίστηκαν τη θρησκεία (η θρησκεία τον χρειαζόταν) - Ο Δίας, για τους δίκαιους (πατέρας των θεών) - Ο Κρόνος, για τους οραματιστές - Τα Άστρα, για τους ευλογημένους - Οι Άγγελοι που κινούνται γύρω από τον Θεό. Ο Δάντης ανέρχεται από σφαίρα σε σφαίρα και φθάνοντας πάνω από την 9η, στον Πύρειο Ουρανό παραδίδεται από τη Βεατρίκη στον Άγιο Βερνάρδο, με την παράκληση της προς τη Παναγία να τον πάρει υπό την προστασία της (χρειάζεται ακόμη και εκεί προστασία;). Κάθε επεισόδιο και κάθε χαρακτήρας θεωρείται πως έχει συμβολική έννοια, ενσωματώνοντας τελικά στο σύνολο του έργου όλη τη σοφία και τα πάθη του κλασικού μεσαιωνικού κόσμου. Είναι ευρύτερα αποδεκτό πως ο Δάντης κάνει σαφή αναφορά στην πολιτική κατάσταση της Ιταλίας, που είναι γεμάτη από τη διαφθορά και αλληλοσπαραγμούς (αμαρτίες), εκφράζοντας μία αντιφλωρεντινή πολεμική. Εξ άλλου, ο Δάντης γράφει τη Θεία Κωμωδία εξόριστος και αναμένοντας λύση από έναν δίκαιο αυτοκρατορικό θεσμό, που θα οδηγήσει τους ανθρώπους στην επίγεια ευτυχία (Παράδεισο). Από την άλλη πλευρά, το έργο μπορεί να ερμηνευθεί και ως η επίπονη πορεία του ανθρώπου να υποτάξει τα πάθη του στον δρόμο προ τη τελειοποίησή του. Μεταξύ των πολλών δεκάδων ιστορικών και σύγχρονων του χαρακτήρων στο έργο, περισσότεροι από 35 προέρχονται από την αρχαία ελληνική γραμματεία, μεταξύ των οποίων: Αλέξανδρος ο Μέγας, Αναξαγόρας, Αριστοτέλης, Αχιλλέας, Ηράκλειτος, Ιπποκράτης, Όμηρος, Δημόκριτος, Εμπεδοκλής, Ευκλείδης, Ευριπίδης, Ηλέκτρα, Θαλής, Ιάσωνας, Ιφιγένεια, Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου, Οδυσσέας, Ορφέας, Πάρις, Πύρρος της Ηπείρου, Πλάτων, Σωκράτης.

59.        Εποποιία των τριών βασιλείων «Romance of the Three Kingdoms» (Luo Guanzhong, 1321-1323) Περιγράφει την ιστορία της Κίνας κατά τη διάρκεια της περιόδου των Τριών Βασιλείων (περίπου 220–280 μ.Χ.), με επίκεντρο τους ήρωες και τις μάχες που καθόρισαν την τύχη της αυτοκρατορίας. Εξετάζει τις έννοιες της στρατηγικής, της προδοσίας και της ηρωικής φιγούρας, ενώ ταυτόχρονα συνδυάζει ιστορικές αλήθειες με μυθοπλασία και επική φαντασία. Το κύριο θέμα του μυθιστορήματος είναι «η φύση της ανθρώπινης φιλοδοξίας» και η σχέση μεταξύ πολιτικής και ηθικής, συγκεκριμένα η σύγκρουση μεταξύ του Κομφουκιανού ιδεαλισμού και του σκληρού ρεαλισμού του καθεστώτος. Άλλα κυρίαρχα θέματα περιλαμβάνουν: την άνοδο και τη πτώση του ιδανικού άρχοντα, βρίσκοντας τον ιδανικό υπουργό, τη σύγκρουση μεταξύ του ιδανικού άρχοντα και του απόλυτου κακού και τις σκληρότητες και την αδικία της φεουδαρχικής ή δυναστικής κυβέρνησης. Η αρχική φράση στο μυθιστόρημα "Η αυτοκρατορία, διαιρεμένη εδώ και καιρό, πρέπει να ενωθεί, από καιρό ενωμένη, πρέπει να διαιρεθεί. Έτσι ήταν πάντα" αποτελεί την επιτομή της τραγικής πλοκής. Το μυθιστόρημα παίρνει πολιτικές και ηθικές θέσεις και επιτρέπει στον αναγνώστη να γνωρίζει ποιοι από τους χαρακτήρες είναι ήρωες και ποιοι κακοί, ωστόσο οι ήρωες αναγκάζονται να κάνουν επιλογές, μεταξύ παραπλήσιων ή συμπληρωματικών αξιών και όχι μόνο μεταξύ καλού και κακού. Οι ήρωες γνωρίζουν ότι το τέλος της αυτοκρατορίας καθορίζεται από τον κοσμικό κύκλο διαίρεσης και ενότητας, ωστόσο οι επιλογές τους είναι ηθικές, βασισμένες στην πίστη και τις ιδέες και όχι στο πολιτικό συμφέρον. Κάποιοι θεωρούν ότι  το έργο  πραγματεύεται τις «κυκλικές θεωρίες της δυναστικής παρακμής» και εξηγούν τη «κατάρρευση της τάξης» στο τέλος της δυναστείας των Χαν με «την ακατάλληλη άσκηση της αυτοκρατορικής εξουσίας, την αποσταθεροποιητική επιρροή ομάδων ειδικών συμφερόντων (ευνούχοι, αυτοκρατορικοί φατρίες), τις «αλληλεπικαλυπτόμενες αξιώσεις για νομιμότητα και πολλαπλές σφαίρες εξουσίας». Όπως και να έχει όλα αυτά δίνουν στο έργο μια «αίσθηση επικού μεγαλείου» με τον «συνδυασμό της μεγαλωσύνης και της ματαιότητας».

60.        Kebra Nagast     (διαφόρων – 1322) «Αβησσηνιακό πολιτικοθρησκευτικό έπος». Το κείμενο είναι τουλάχιστον 700 ετών και φέρεται να εντοπίζει την προέλευση της δυναστείας των Σολομώντα και μιας σειράς Αιθίοπων ορθόδοξων μοναρχών.  Η  επιστήμη θεωρεί ότι δεν έχει καμία ιστορική βάση και ότι οι ιστορίες της δημιουργήθηκαν για να νομιμοποιήσουν την κατάληψη της εξουσίας μιας νέας Δυναστείας από τη Δυναστεία Zagwe. Χωρίζεται σε 117 κεφάλαια και είναι σύνθετο έργο. Αποτελεί μια «γιγαντιαία σύνθεση και σύγχυση θρυλικών κύκλων», αφηγούμενο μύθους που τους συσχετίζει με ιστορικά γεγονότα. Παρουσιάζεται υπό μορφή συζήτησης από τους 318 «ορθόδοξους πατέρες» της Α’ Συνόδου της Νίκαιας. Περιέχει μια αφήγηση για το πώς η βασίλισσα του Σαβά (της Αιθιοπίας) συνάντησε τον Σολομώντα της Ιερουσαλήμ και για το πώς η Κιβωτός της Διαθήκης ήρθε στην Αιθιοπία από τον γιο τους Μενελίκ Α'. Εξετάζει επίσης τη μεταστροφή των Αιθίοπων από τη λατρεία του Ήλιου, της Σελήνης και των άστρων σε αυτή του «Κύριου Θεού του Ισραήλ». «Δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό έργο, αλλά είναι η αποθήκη των εθνικών και θρησκευτικών συναισθημάτων της Αιθιοπίας». (Edward Ullendorff - 1967). Έδωσε λογοτεχνική τεκμηρίωση στη νομιμοποίηση μιας νέας δυναστείας που ισχυριζόταν ότι ερχόταν από το ένδοξο παρελθόν.

61.        Το βιβλίο της καλής αγάπης "Libro de buen amor" (Juan Ruiz – 1330) Είναι μια αυτοβιογραφία, γεμάτη αλληγορίες και παραβολές. Ο συγγραφέας μιλά για το πώς αναζήτησε την «καλή αγάπη» (τόσο σαρκική όσο και θρησκευτική) και δείχνει την εξοικείωσή του με την αρχαία, την αραβική και την αυλική λογοτεχνία. Εξηγεί πώς οι άνδρες πρέπει να αναζητούν την Αγάπη που μπορεί να είναι Καλή (el buen amor) ή Ανόητη (el loco amor). Η Καλή Αγάπη είναι του Θεού και προτιμάται από την Ανόητη Αγάπη που κάνει τους ανθρώπους να αμαρτάνουν. Σύνθετο και πολύπλευρο έργο που συνδυάζει ποίηση, πεζογραφία, διάλογο και ηθικά παραμύθια. Ασχολείται με διάφορα θέματα, όπως η  αγάπη, η ανθρώπινη φύση, τα κοινωνικά ήθη και η πνευματική ζωή. Διακρίνεται συχνά για τους ζωντανούς χαρακτηρισμούς και τον ειρωνικό τόνο, καθώς και για το μείγμα αλληγορίας και ρεαλιστικής προσωπογραφίας της μεσαιωνικής ζωής. Το έργο του αντανακλά την πολυπολιτισμικότητα του Τολέδο της εποχής του που δημιουργήθηκε από τη συνύπαρξη μεταξύ Εβραίων, Μουσουλμάνων και Χριστιανών. Η κριτική του στάση απέναντι στον υψηλό κλήρο, όπως και το υπόλοιπο ανάλαφρο και κριτικό περιεχόμενο του βιβλίου του, το κάνει παρόμοιο με τη λογοτεχνία των Γκολιαρντ (βλ. Carmina Burana). «Καλή αγάπη», για τον Juan Ruiz, σήμαινε αγάπη για την ιδιοκτήτρια, την ανύπαντρη γυναίκα, η οποία δεν ήταν ούτε παρθένα ούτε παντρεμένη. Η «κακή αγάπη» ήταν η αγάπη των εργένηδων. Ενώ η πρόθεση του έργου έχει συνήθως επεκταθεί με φιλολογικούς όρους από τη  «τέχνη της αγάπης» ως την «παρωδία» και από «δογματικό έργο» ως την «αισθητική της χαράς». Το ποικιλόμορφο ύφος του έργου, που κινείται μεταξύ σοβαρού προβληματισμού και κωμικών επεισοδίων, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του. Επηρέασε τη μεταγενέστερη ισπανική λογοτεχνία και τους Ισπανούς συγγραφείς της Χρυσής Εποχής όπως ο Θερβάντες.

62.        Το Δεκαήμερο (Τζιοβάννι Βοκάκιο – 1354) Είναι δομημένο ως ένα πλαίσιο που περιέχει 100 ιστορίες που αφηγείται μια ομάδα επτά νεαρών γυναικών και τριών νεαρών ανδρών, που έχουν καταφύγει σε μια απομονωμένη βίλα λίγο έξω από τη Φλωρεντία για να γλιτώσουν από τον Μαύρο Θάνατο, που έπληττε την πόλη. Πολλές λεπτομέρειες διατρέχονται από μεσαιωνικό μυστικισμό. Πιστεύεται ευρέως ότι οι επτά νεαρές γυναίκες προορίζονται να αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις βασικές (Σοφία, Δικαιοσύνη, Εγκράτεια και Σθένος) και τις τρεις θεολογικές Αρετές (Πίστη, Ελπίδα και Φιλανθρωπία) και ότι οι τρεις άνδρες αντιπροσωπεύουν την κλασική ελληνική τριμερή διαίρεση της ψυχής (Λόγος, Πνεύμα και Όρεξη). Ιστορίες αγάπης που έχουν από ερωτικές μέχρι και τραγικές στιγμές πλήρεις χαρίσματος, αστείων και μαθημάτων ζωής . Ένα παράδειγμα δίνουμε από την 9^η ιστορία της 7^ης μέρας. Η Λυδία, η σύζυγος του Νικόστρατου, αγαπά τον Πύρρο, ο οποίος, για να βεβαιωθεί γι' αυτό, απαιτεί από αυτήν την εκπλήρωση τριών προϋποθέσεων, η οποία και τις εκπληρώνει όλες. Επιπλέον, κάνει έρωτα μαζί του, παρουσία του Νικόστρατου, τον οποίο πείθει ότι όλα όσα βλέπει δεν είναι αληθινά. Η ιστορία αυτή είναι συνδυασμός δύο πρώιμων- γαλλικού & λατινικού - λαογραφικών μοτίβων. Η Εκκλησία, λόγω του μεγάλου αριθμού ερωτικών και αντικληρικών ιστοριών, το καταδίκασε αμέσως ως ανήθικο έργο και επιζήμιο για την εξουσία της, επιμένοντας στην παραίτηση του συγγραφέα από αυτό. Ο Βοκάκιο, που πιέστηκε υπερβολικά, εκμυστηρεύτηκε το πρόβλημα του  στον Πετράρχη, ο οποίος σε μια απαντητική επιστολή τον εμπόδισε να κάψει το «Δεκαήμερο». Το 1559 το βιβλίο συμπεριλήφθηκε στο Ευρετήριο των Απαγορευμένων Βιβλίων και στη συνέχεια κυκλοφόρησε με μεγάλες λογοκριμένες περικοπές.

63.        Διευθυντήριο «Divan»  (Χαφέζ, 1368-1380) Περιλαμβάνει τα πιο γνωστά ποιήματα του Χαφέζ. Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα είναι στα περσικά, αλλά υπάρχουν μερικά ποιήματα μακαρονικής γλώσσας (στα περσικά και αραβικά) και πολλά σε αραβικά Ghazal (μια μορφή ερωτικού ποιήματος ή ωδής, που συχνά πραγματεύεται θέματα πνευματικής και ρομαντικής αγάπης. Μπορεί να γίνει κατανοητό ως ποιητική έκφραση τόσο του πόνου της απώλειας όσο και του χωρισμού από την αγαπημένη και της ομορφιάς της αγάπης παρά τον πόνο). Το πιο σημαντικό μέρος αυτού του Divan είναι τα Ghazals. Κανένας άλλος Ιρανός ποιητής δεν έχει υποβληθεί σε τέτοια ανάλυση και ερμηνεία όπως ο Χαφέζ. Είχε τεράστια επιρροή στην επόμενη ομάδα στιχουργών. Από την τελευταία δεκαετία του 14ου αιώνα μέχρι τη δημοσίευσή του στην Καλκούτα το 1791, το βιβλίο γράφτηκε και αντιγράφηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο λογοτεχνικό έργο. Ο αριθμός των χειρόγραφων του είναι περίπου 1700, τα οποία είναι διάσπαρτα όχι μόνο σε όλο το Ιράν, αλλά και σε άλλες περιοχές όπου ομιλείτε η περσική γλώσσα και σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Ως προς τον αριθμό του περσόφωνου κοινού, ξεπέρασε τα περισσότερα έργα της περσικής λογοτεχνίας. Οι δημοσιεύσεις των έργων του Χαφέζ περιλαμβάνουν ημιτελείς, πλήρεις, άκριτες και κριτικές συλλογές, λιθογραφία, καλλιγραφία και τυπογραφία. Η επιρροή του Χαφέζ στις ζωές των Ιρανών μπορεί να φανεί στη συνεχιζόμενη δημοτικότητα των ποιημάτων του από τις προηγούμενες γενιές μέχρι σήμερα και στη χρήση αυτών των ποιημάτων στις καθημερινές συζητήσεις. Αυτή η αθανασία και η δημοτικότητα προκάλεσαν έναν μοναδικό προβληματισμό στον πολιτισμό και την τέχνη των Περσών δημιουργών που έχει αντικατοπτριστεί στα έργα πολλών καλλιγράφων, καλλιτεχνών, υφαντών χαλιών και ζωγράφων.

Canzone-323-grifo-queriniana-G-V-15-f96v-f97r-c1390s

64.        Το βιβλίο των τραγουδιών «Il Canzoniere» (Φραγκίσκος Πετράρχης – 1374) Αν και το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του Πετράρχη ήταν στα λατινικά, το Canzoniere γράφτηκε στη δημοτική γλώσσα, μια γλώσσα του εμπορίου, παρά την άποψη του Πετράρχη ότι τα ιταλικά ήταν λιγότερο επαρκή για έκφραση. Από τα 366 ποιήματά του, η συντριπτική πλειοψηφία είναι σε μορφή σονέτου (317). Το θέμα τους είναι η αγάπη του ποιητή για τη Λάουρα. Ο πιο προφανής σκοπός του έργου είναι να επαινέσει τη Λάουρα, ωστόσο είναι παρόντα ερωτήματα της εποχής του, σχετικά με την επιθυμία, την αρετή της αγάπης σε σχέση με τη χριστιανική θρησκεία. Οι αντιθέσεις είναι επίσης το κλειδί για τη σειρά και κατά μία έννοια αντιπροσωπεύουν την αναζήτηση ισορροπίας του Πετράρχη. Αυτό οδηγεί στο ουσιαστικό παράδοξο της Πετραρχικής αγάπης, όπου αυτή είναι επιθυμητή αλλά επώδυνη: η διακύμανση μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων είναι ένα μέσο έκφρασης αυτής της αστάθειας. Η αλλαγή του μυαλού του ανθρώπου και το πέρασμα του χρόνου είναι επίσης κεντρικά θέματα, όπως και η θεώρηση της ίδιας της τέχνης της ποιητικής δημιουργίας. Μερικά άλλα θέματα είναι η επιθυμία, η απομόνωση, η ανεκπλήρωτη αγάπη και η ματαιοδοξία της νεότητας. Τα ποιήματα γράφτηκαν σε μια περίοδο σαράντα ετών, με το αρχαιότερο να χρονολογείται λίγο μετά το 1327 και το πιο νέο γύρω στο 1368. Οι δύο ενότητες της ακολουθίας που χωρίζονται με τον θάνατο της Laura έχουν παραδοσιακά χαρακτηριστεί "In vita" (Στη ζωή) και "In morte" (Στο θάνατο) αντίστοιχα, αν και ο Πετράρχης δεν έκανε καμία τέτοια διάκριση. «Η μοναδική μεγαλύτερη επιρροή στην ερωτική ποίηση της Ευρώπης της Αναγέννησης μέχρι και τον δέκατο έβδομο αιώνα» (Spiller).

Αριστουργήματα γλυπτικής 1411 -  1515

65.        Οι ιστορίες του Καντέρμπουρι   (Geoffrey Chaucer – 1387) Δύο σε πεζό κείμενο και 22 σε αφηγηματικά ποιήματα. περιγράφουν την εικόνα μιας κοινωνίας σε αστάθεια, σήψη και παρακμή, που κανείς δεν ξέρει προς τα που πηγαίνει. Έχει μεγάλη αξία ο παραλληλισμός με το παγκόσμιο "γιγνεσθαι' στις μέρες μας. Δυστυχώς ο σύγχρονος Τσόσερ δεν έχει εμφανιστεί ακόμη για να περιγράψει την τρέλλα, αβεβαιότητα, και παρακμή ιδεών, αξιών και δογμάτων της σύγχρονης κοινωνίας. Αναφέρονται στον έρωτα, την προδοσία και την απληστία, σε ιστορίες μοιχείας, και παρουσιάζουν όχι μόνο τις συνθήκες και τα ήθη της κοινωνίας  αλλά και τις κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες της εποχής. Επισημαίνεται ο ρόλος του έργου στη διαμόρφωση της αγγλικής λογοτεχνικής γλώσσας και στην αύξηση της πολιτιστικής της σημασίας, με τη χρήση της δημοτικής γλώσσας, σε μια εποχή που οι κυρίαρχες λογοτεχνικές γλώσσες ήταν ακόμη τα παλαιά γαλλικά (της Νορμανδικής κατάκτησης) και τα λατινικά. Η γυναίκα από το Μπαθ, είναι μια από τις λίγες γυναίκες αφηγήτριες στις Ιστορίες του Καντέρμπουρι. Έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο για προσκυνήματα, παντρεύτηκε πέντε φορές και είχε πολλούς εραστές στα νιάτα της. Έχει γνώση της Βίβλου και χρησιμοποιεί πολλά παραθέματα για να υποστηρίξει τις απόψεις της και να αιτιολογήσει τη σεξουαλική της συμπεριφορά: λέει ότι απολαμβάνει το σεξ και δεν ντρέπεται γι' αυτό - σε αντίθεση με τη μεσαιωνική αντίληψη που το θεωρούσαν δικαιολογημένο μόνο για τεκνοποίηση. Στην ιστορία του διαχειριστή (παραλλαγή από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου), ο Φοίβος - πολεμιστής, μουσικός, όμορφος και ευγενικός νέος - έχει ένα κοράκι, το οποίο είναι ολόλευκο και είχε μάθει να μιλά και να τραγουδά. Έχει επίσης μια σύζυγο, την οποία λατρεύει αλλά κλεισμένη στο σπίτι του επειδή ζηλεύει υπερβολικά. Ο διαχειριστής σημειώνει ότι κανείς δεν μπορεί να δαμάσει ένα πλάσμα και να αφαιρέσει την ουσιαστική του φύση. Η γυναίκα του Φοίβου βρήκε έναν εραστή. Το κοράκι, αφού είδε τη μοιχεία του αποκαλύπτει την απιστία της και αυτός εξαγριωμένος τη σκοτώνει. Μετά όμως μετανιώνει και αρχίζει να κατηγορεί το κοράκι και το καταριέται. Από τότε  αυτά μαύρισαν και άρχισαν να κράζουν. Στο τέλος, ο διαχειριστής συμβουλεύει τους ακροατές του να μη μιλούν απερίσκεπτα και τελειώνει λέγοντας ότι είναι καλύτερο να κρατάει κανείς τη γλώσσα του και να μην λέει τίποτε κακόβουλο ακόμη κι αν είναι αλήθεια. Στην ιστορία του γηραιού ιππότη Τζένιουαρι (παραλλαγή από τις 1001 νύχτες) που ακούει μόνο τις κολακείες ενός συκοφάντη φίλου του και αγνοεί τη συμβουλή των αδελφών του παντρεύεται την 20χρονη πανέμορφη Μέι (Μάιος) Στη γαμήλια γιορτή ο νεαρός ακόλουθος Ντέμιαν, ερωτεύεται τη Μέι, η οποία ανταποκρίνεται στον έρωτά του. Στη πορεία του μύθου ο γέρος ιππότης τυφλώνεται, αλλά παρόλα αυτά καταφέρνει να κρατά πάντα υπό έλεγχο τη νεαρή σύζυγο, καθώς τη ζηλεύει υπερβολικά. Μια μέρα, η Μέι καταφέρνει να συνεννοηθεί με τον Ντέμιαν να συναντηθούν σε μια αχλαδιά στον ιδιωτικό κήπο που είχε φτιάξει ο γέρος ιππότης για τη νεαρή γυναίκα του. Καθώς ο ιππότης και η Μέι βρίσκονται στον κήπο, εκείνη του ζητά να της κόψει ένα αχλάδι. Αυτός απαντά ότι δεν βλέπει, αλλά την αφήνει να σκαρφαλώσει στο δέντρο για να κόψει μόνη της. Ο Ντέμιαν την περιμένει εκεί πάνω και οι δύο νέοι επιδίδονται σε ερωτική ευδαιμονία στα κλαδιά της αχλαδιάς. Ωστόσο, υπάρχουν άλλοι δύο μάρτυρες: ο Πλούτων και η Προσερπίνα. Ο Πλούτων αποκαθιστά την όραση του ιππότη, ο οποίος βλέπει τους δύο εραστές γυμνούς πάνω στο δέντρο. Ωστόσο, η Μέι έχει έτοιμη μια δικαιολογία χάρη στην παρέμβαση της Προσερπίνας: ισχυρίζεται ότι έμαθε ότι θα έβρισκε το φως του, αν αυτή πάλευε με έναν άνδρα πάνω σε ένα δέντρο και ότι αυτό που αντίκρισε ήταν στην πραγματικότητα ένα τέχνασμα της όρασης που μόλις επανήλθε. Τελικά  τον κάνει να μην πιστεύει αυτό που είδε με τα μάτια του και χαρούμενος με την απρόσμενη ανάρρωσή του επιστρέφει μαζί της στο σπίτι τους. Σε άλλη ιστορία, της δοκιμαζόμενης ταπεινής Γκριζέλντα εμφανίζεται ο αντίποδας της ισχυρής προσωπικότητας της Γυναίκας από το Μπαθ. Ωστόσο, οι δύο ιστορίες δεν είναι πραγματικά αντίθετες: η Γκριζέλντα δεν είναι πρότυπο που πρέπει να ακολουθηθεί, αντίθετα: «Κανένας παντρεμένος άντρας δεν πρέπει να δοκιμάσει την υπομονή της γυναίκας του στην προσπάθεια να βρει τη Γκριζέλντα: θα αποτύχει». Τέλος δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την ιστορία του πωλητή συχωροχαρτιών, που είναι ένα υποκριτικό και αδίστακτο άτομο, που δεν πιστεύει καν στις θαυματουργές δυνάμεις των (ψεύτικων) λειψάνων αγίων και των επίσημων εγγράφων - που συγχωρούν τις αμαρτίες - που πουλάει. Επιθυμεί τα χρήματα χωρίς να τον ενδιαφέρει από που προέρχονται και καυχιέται για τον τρόπο εξαπάτησης των θυμάτων του, για τα οποία αισθάνεται περιφρόνηση.

66.        Ουτοπία (Τόμας Μορ – 1516)    Ο τίτλος που είχε δώσει ο Μορ στο έργο του ήταν Nusquam, αλλά με την παρέμβαση του Έρασμου εμφανίστηκε ως Utopia. Είναι ένα φανταστικό νησί στο οποίο η ευδαιμονία έχει επιτευχθεί. Το νησί δεν έχει ακριβείς γεωγραφικές συντεταγμένες, αλλά δεν βρίσκεται μακριά από την Ευρώπη και σε αυτό ακμάζουν 54 καλά ρυμοτομημένες και ομοιόμορφες πόλεις. Ο Μορ φαντάζεται μια ιδανική κοινωνία ισότητας, κοινοκτημοσύνης, θρησκευτικής ανοχής, με εξάωρη εργασία, χωρίς χρήματα, δικηγόρους και εκμετάλλευση. Οι κάτοικοι ευημερούν χωρίς περιττές πολυτέλειες, δεν έχουν ιδιωτική περιουσία, φροντίζουν για τη δίκαιη κατανομή των αγαθών, διασκεδάζουν σε δείπνα με τη συνοδεία μουσικής, έχουν ένα άρτιο σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, διατυπώνει τις επιφυλάξεις του για το κατά πόσο είναι δυνατή η αφθονία αγαθών χωρίς την ύπαρξη κινήτρων και ανησυχεί για την αδιαφορία των οκνηρών που θα επιβαρύνει τους εργατικούς. Τελικά μεταθέτει την πραγμάτωση της ουτοπίας του στο απώτερο μέλλον «όταν όλοι οι άνθρωποι θα είναι καλοί». ενσωματώνει ηθικά αξιώματα της φιλοσοφίας των Στωικών και του Επίκουρου, αλλά επηρεάζεται κυρίως από την Πολιτεία και τους Νόμους του Πλάτωνα, τα Πολιτικά του Αριστοτέλη, καθώς και από τα έργα του Πλούταρχου και του Κικέρωνα. Στις λογοτεχνικές μελέτες του 20ου-21ου αιώνα, οι ουτοπίες, όπως και οι δυστοπίες, θεωρούνται μεταξύ των ειδών της επιστημονικής φαντασίας. Ο K. Römer πρότεινε τον ακόλουθο ορισμό του λογοτεχνικού είδους: η ουτοπία είναι μια λεπτομερής περιγραφή μιας φανταστικής κουλτούρας που παρέχει στον αναγνώστη μια εικόνα μιας εναλλακτικής πραγματικότητας για την κριτική της δικής τους νεωτερικότητας από διανοητική και συναισθηματική σκοπιά. Εάν ο συγγραφέας ή/και οι αναγνώστες, αντιλαμβάνονται την περιγραφόμενη πραγματικότητα ως σημαντικά ανώτερη από την αντικειμενική πραγματικότητα, είναι ευτοπία (δηλαδή «πραγματική» ουτοπία). Αν η πραγματικότητα που περιγράφεται είναι ζοφερή και σημαντικά κατώτερη από την αντικειμενική πραγματικότητα, είναι μια δυστοπία, δηλαδή μια αντιουτοπία. Συνήθως διακρίνουμε τις «ουτοπίες ανασυγκρότησης», που περιλαμβάνουν έναν ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και τις «ουτοπίες διαφυγής» από την κοινωνική πραγματικότητα. Η ουτοπία, ως μία από τις μοναδικές μορφές κοινωνικής συνείδησης, έχει παραδοσιακά ενσωματώσει χαρακτηριστικά όπως η κατανόηση του κοινωνικού ιδεώδους, η κριτική του υπάρχοντος συστήματος και οι προσπάθειες πρόβλεψης του μέλλοντος της κοινωνίας. Στη σύγχρονη επιστήμη διακρίνεται η ουτοπία από τον ουτοπισμό. Ο ουτοπισμός, ως τύπος συνείδησης, είναι φαινομενικά έμφυτος στην ανθρώπινη φύση και εκφράζεται με διάφορες μορφές ονείρων για τον παρόν ή τον μελλοντικό ιδανικό κόσμο (συμπεριλαμβανομένου του παραδείσου - Pays de Coquaigne, The Land of Cockaigne, Kraj Kròla Goždzika, Schlaraffenland, Luilekkerland, «μια χώρα με ποτάμια γάλακτος και όχθες ζελέ» κ.λπ.), χωρίς θετική πραγματοποίηση. Η ουτοπία ως λογοτεχνικό είδος και κοινωνικοπολιτικό εγχείρημα αναδύθηκε μετά την Αναγέννηση, με την αλλαγή της ανθρώπινης αντίληψης για την ιστορία. Η ουτοπία συνδέεται με τον προοδευτισμό, αλλά μπορεί να στραφεί στο παρελθόν (π.χ. «πρωτόγονος κομμουνισμός» ή «χαμένος παράδεισος»). Η εικόνα μιας ουτοπικής κοινωνίας συνδέεται με την εικόνα του μέλλοντος και επομένως μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική ανάπτυξη. Από τον 19ο αιώνα, οι έννοιες της «ουτοπίας» και του «σοσιαλισμού» έχουν συνδεθεί σε μεγάλο βαθμό στη δημόσια συνείδηση ​​και τις κοινωνικές επιστήμες. «Από γενναιόδωρα όνειρα έρχονται ευεργετικές πραγματικότητες. Η ουτοπία είναι η βασική αρχή κάθε προόδου και η απόπειρα για ένα καλύτερο μέλλον» (Ανατόλ Φρανς) - «Η ουτοπία δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, ένα είδος ανέφικτης τελειότητας…αλλά η διηνεκής εκδίπλωση και πραγμάτωση της ουσίας του ανθρώπου, η ανεμπόδιστη εξέλιξη των δημιουργικών ικανοτήτων του, η υπέρβαση των συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών που αποτελούν τροχοπέδη της εξέλιξης, το ανέφικτο που τείνει να γίνει εφικτό» (Ερνστ Μπλοχ) - «Αν ένας χάρτης του κόσμου δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία, δεν αξίζει ούτε μια ματιά μας, γιατί αφήνει απ’ έξω τη μοναδική χώρα στην οποία φτάνει πάντα η ανθρωπότητα. Κι όταν φτάνει εκεί η ανθρωπότητα, αγναντεύει πιο πέρα και, βλέποντας μια χώρα καλύτερη, σαλπάρει» (Όσκαρ Ουάιλντ). Στη σύγχρονη εποχή τη θέση των ουτοπιών έχουν πάρει οι ραγδαία εξελισσόμενοι κόσμοι της μαζικής κουλτούρας, της κατανάλωσης, της τεχνολογίας και της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας. Εκφραζόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια η άποψη ότι η σύγχρονη μορφή της παγκοσμιοποίησης ως μεταϊστορικού φιλελευθερισμού είναι από μόνο του ουτοπικό. Όμως ήρθε η ζωή, που ξεπερνά και την πλουσιότερη φαντασία με τον Τραμπ, τους θιασώτες και μιμητές του, αλλά και τους πολυπληθείς οπαδούς του (που εκμεταλλεύονται τους αναφερθέντες εξελισσόμενους κόσμους) σε παγκόσμιο επίπεδο που πιθανόν να οδηγήσει σε μια πραγματική δυστοπία.

Το νάμα της Ανατολής (Δ.Βασιλείου)

 

Μέσα στο ένοχο σκοτάδι

οι ιερείς του σκότους,

στον ίσκιο μιας συκιάς κρυμμένοι,

στοχεύουν με τα τόξα τους

τους πρέσβεις του φωτός,

το κήρυγμα του ήλιου

που στη καρδιά τους έχουν καρφωμένο.

Όσοι κι αν πέσουν λαβωμένοι πρέσβεις

πάντα θα μένει ένας,

τουλάχιστον ένας παραπάνω

από τους ιερείς του σκότους,

ορθός στο ξέφωτο του ήλιου,

που θα μας κοινωνεί

με της ανατολής το νάμα.

Αθήνα 1/7/23

Προτάσεις ανάγνωσης (43 -55) (Δημοσιευμένα απο τον 8ο αι. μέχρι και τον 13ο αι.)

Χαρούν αλ-Ρασίντ. 

Οι αλληλοεπιδράσεις και συνέργειες, η συνάφεια και καθολικότητα των μεγάλων λογοτεχνικών έργων και ρευμάτων δεν μπορούν να "κλειστούν" σε στενά γεωγραφικά σύνορα - που και αυτά με τη σειρά τους είναι  μεταβαλλόμενα στη πορεία της ιστορίας - αλλά χρειάζεται να εξετάζονται με το "φακό" της συνεχούς και αδιάλειπτης παγκοσμιοποίησης που υπήρχε με πολλές μορφές στο παρελθόν και υπάρχει ακόμη πιο έντονη και κυρίαρχη σήμερα.     

43. Χίλιες και μία νύχτες (άγνωστων - 8ος αιώνας & μετά) Οι ρίζες των ιστοριών ανιχνεύονται στην αρχαία περσική, ινδική, μεσοποταμιακή, αραβική, αιγυπτιακή, μογγολική και μεσαιωνική παράδοση και λογοτεχνία. Συγκεντρώθηκαν και αποδόθηκαν στα αραβικά κατά τη διάρκεια της Ισλαμικής Χρυσής Εποχής. Είναι επίσης γνωστές ως Αραβικές νύχτες ή Παραμύθια της Χαλιμάς. Μερικές ιστορίες έχουν εμβρυακά στοιχεία τεχνολογικής φαντασίας. Μπορούν να χωριστούν σε 3 μεγάλες ενότητες. α) Τα ηρωικά παραμύθια, που περιλαμβάνουν ιστορίες επικής φαντασίας και ιπποτικών ειδυλλίων και  πιθανότατα αποτελούν τον αρχαιότερο πυρήνα. Σε λογοτεχνικούς όρους, οι ηρωικές ιστορίες επεξεργάζονται πιο προσεκτικά από άλλες. το γραπτό λόγο και έχουν άφθονες ποιητικές παρεμβολές, κυρίως αποσπάσματα από κλασικούς Άραβες ποιητές. β) Περιπέτειες, που πιθανότατα προέκυψαν στο εμπορικό και βιοτεχνικό περιβάλλον. Οι βασιλιάδες και οι σουλτάνοι εμφανίζονται σε αυτούς όχι ως όντα ανώτερης τάξης, αλλά ως συνηθισμένοι άνθρωποι. Ο αγαπημένος τύπος ηγεμόνα είναι ο διάσημος Χαρούν αλ-Ρασίντ (786 – 809), που βέβαια μοιάζει ελάχιστα με τον πραγματικό. Όσον αφορά το περιεχόμενο, οι περισσότερες «περιπέτειας» είναι τυπικά αστικά παραμύθια και αφορούν ιστορίες αγάπης. Οι αρσενικοί ήρωες είναι πλούσιοι έμποροι, σχεδόν πάντα καταδικασμένοι να παρακολουθούν τα πονηρά σχέδια των ερωμένων τους. Οι τελευταίες συνήθως έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε ιστορίες αυτού του τύπου - χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει έντονα τις ιστορίες «περιπέτειας» από τις «ηρωικές». Μέχρι σήμερα συνεχίζεται ο διάλογος για την προέλευση του «Αλλαντίν και του μαγικού λυχναριού», καθώς η ιστορία αυτή (μαζί με την ιστορία των ταξιδιών του Σινμπάντ), δεν υπάρχει ούτε στα αραβικά χειρόγραφα, ούτε στις αραβικές εκδόσεις της συλλογής. Μια φιλολογική ανάλυση του κειμένου του δείχνει μια αμφίβολη σύνδεση με την αραβική παράδοση, και οι ερευνητές του 19ου αιώνα εντόπισαν σε αυτό επίμονους παραλληλισμούς με τα ευρωπαϊκά παραμύθια. γ) Ιστορίες απατεωνιάς, που απεικονίζουν τη ζωή των φτωχών και χαρακτηρισμένων στοιχείων της πόλης με νατουραλιστικό τρόπο. Οι ήρωές τους είναι συνήθως έξυπνοι απατεώνες - τόσο άνδρες όσο και γυναίκες, για παράδειγμα η πονηρή Delilah. Δεν υπάρχει ίχνος σεβασμού για τις ανώτερες τάξεις σε αυτές τις ιστορίες. Αντίθετα, είναι γεμάτες κοροϊδευτικές επιθέσεις εναντίον εκπροσώπων της εξουσίας και του κλήρου. Η γλώσσα τους είναι κοντά στην καθομιλουμένη. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ποιητικά αποσπάσματα σε αυτά που να είναι δυσνόητα για αναγνώστες που δεν γνωρίζουν τη λογοτεχνία. Οι ήρωες τους όμως διακρίνονται για το θάρρος και τα εγχειρήματά τους και έχουν μια εντυπωσιακή αντίθεση με τους ήρωες των παραμυθιών «περιπέτειας», που γλεντάνε τη ζωή τους και την αδράνειά τους στο χαρέμι.                                                                                                       

44. The Khamriyyat (Αμπού Νουβάς, τέλος 8ου-αρχές 9ου αι.) Το επίκεντρο της οινικής ποίησης είναι η ζωντανή περιγραφή του κρασιού, οι εξαιρετικές περιγραφές της γεύσης, της εμφάνισης, του αρώματος και των επιδράσεων στο σώμα και το μυαλό. Αυτά τα ποιήματα ήταν συχνά κολακευτικά και επαναστατικά.    Ο Αμπού Νουβάς αντλεί από πολλές φιλοσοφικές ιδέες και εικόνες την ποίησή του, που εξυμνεί τους Πέρσες και χλευάζει τον αραβικό κλασικισμό. Απεικόνισε γεγονότα με έναν χιουμοριστικό ρεαλισμό που βασιζόταν στις δικές του εμπειρίες ζωής, αναγνώρισε τις αμαρτίες του με εκπληκτική ειλικρίνεια και έγραψε ότι ποτέ δεν μετάνιωσε για αυτές, αν και δεν συνιστούσε να ακολουθήσουν το παράδειγμά του και οι άλλοι. Τελείωσε ένα από τα ποιήματά του δηλώνοντας ότι δεν πίστευε ότι οι αμαρτίες του θα τιμωρηθούν, επειδή ήταν πολύ ασήμαντες για να τους δώσει ο Θεός καμία σημασία. Ο ποιητής ήταν δεξιοτέχνης της μετάβασης από το σοβαρό στο χιουμοριστικό και αντίθετα. Η ερωτική ποίηση του χαρακτηρίζεται από τη χρήση πολλών λεπτομερειών, διαφόρων μεταφορών, ρητορικών και άλλων ποιητικών εκφράσεων. Ο διάλογος διατηρείται και η ζωντανή ροή του λόγου δεν διαταράσσεται με κανένα τρόπο. Προσπαθεί να δώσει μια περιγραφή των χαρακτήρων. Η εικόνα του ήρωα αναδύεται σταδιακά κατά την ανάγνωση των ποιημάτων, και κάθε ποίημα προσθέτει μια νέα λεπτομέρεια, αποκαλύπτει νέες πτυχές της φύσης ή της συμπεριφοράς του. Ως αποτέλεσμα, δημιουργείται μια ολιστική εικόνα του ήρωα, ενσωματωμένη στην ίδια την ποιητική πλοκή και προικισμένη με ένα σταθερό βιογραφικό και ψυχολογικό πορτρέτο. Τα ποιήματα γράφτηκαν για να γιορτάσουν τόσο τη φυσική όσο και τη μεταφυσική εμπειρία της κατανάλωσης κρασιού που δεν συμμορφωνόταν με τα πρότυπα της ποίησης στον ισλαμικό κόσμο. Ένα συνεχές θέμα στην οινική ποίηση ήταν η σχέση της με την παιδεραστία λόγω του γεγονότος ότι τα οινοπωλεία συνήθως απασχολούσαν αγόρια ως σερβιτόρους.                                                                                        

45. Njál's Saga (άγνωστων - από το 930 & μετά) Επικές Ισλανδικές ιστορίες σε πεζό λόγο, συχνά με ποιητικές στροφές ή ολόκληρα ποιήματα σε παρηχητικό στίχο. Ασχολούνται με μια συνεχόμενη βεντέτα, δείχνοντας πώς οι απαιτήσεις της τιμής θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε καταστροφική και παρατεταμένη αιματοχυσία. Οι προσβολές όπου τίθεται υπό αμφισβήτηση ο ανδρισμός ενός χαρακτήρα είναι ιδιαίτερα εμφανείς και αντικατοπτρίζουν μια αντίληψη που επικρίνει ένα υπερβολικά περιοριστικό ιδεώδες ανδρισμού. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της αφήγησης είναι η παρουσία οιωνών και προφητικών ονείρων. Οι κύριοι χαρακτήρες στο έπος είναι οι φίλοι Njáll Þorgeirsson, δικηγόρος και σοφός, και Gunnar, ένας τρομερός πολεμιστής. Η σύζυγος του υποκινεί μια διαμάχη που οδηγεί στο θάνατο πολλών χαρακτήρων για αρκετές δεκαετίες. Το έπος δείχνει πώς ακόμη και άξιοι άνθρωποι μπορούν να καταστρέψουν τον εαυτό τους από διαμάχες και καταδεικνύει τις εντάσεις στην Ισλανδική Κοινοπολιτεία που τελικά οδήγησαν στην καταστροφή της. Οποιαδήποτε προσβολή της τιμής κάποιου έπρεπε να ξεπλυθεί με αίμα. Μερικές φορές αυτό περιλαμβάνει ασήμαντα πράγματα για τους σύγχρονους αναγνώστες. Έτσι, η έλλειψη γενειάδας του Njáll αναφέρεται επανειλημμένα και χρησιμοποιείται από τους αντιπάλους του για να αμφισβητήσει τον ανδρισμό του. Ένα άλλο παράδειγμα, είναι όταν το δώρο ενός μεταξωτού ενδύματος, που  θεωρείται προσβολή. Ο Ármann Jakobsson έχει υποστηρίξει ότι είναι «δύσκολο να βρεις έναν άντρα του οποίου ο ανδρισμός δεν είναι ευάλωτος» και ότι το έπος του Njáls επικρίνει την ιδέα μιας μισόγυνης κοινωνίας δείχνοντας ότι το ιδανικό της αρρενωπότητας μπορεί να είναι τόσο περιοριστικό, ώστε να γίνει καταπιεστικό για τους άνδρες και καταστροφικό για όλη την κοινωνία.                                                                                                      

The Receding Princess. The Japanese Fairy Book, 1908

46. Η ιστορία του κόφτη μπαμπού «The Tale of the Bamboo Cutter» (άγνωστος - 10ος αι.) Από τους πιο παλιούς και γνωστούς μύθους της Ιαπωνίας, γεμάτος με στοιχεία ρομαντισμού και παράδοσης. Ο μύθος περιγράφει τη ζωή της Kaguya-hime, μιας πριγκίπισσας από τη Σελήνη που ανακαλύπτεται ως μωρό μέσα στη κουφάλα ενός λαμπερού φυτού μπαμπού. Αφού μεγαλώσει, γίνεται μία υπερφυσική φιγούρα, ενσαρκώνοντας την απόσταση μεταξύ του ανθρώπινου κόσμου και του κόσμου των θεών. Όμως η ομορφιά της προσελκύει πέντε μνηστήρες που αναζητούν το χέρι της, τους οποίους απομακρύνει αναθέτοντας στον καθένα και μια αδύνατη αποστολή. Αργότερα προσελκύει τη προσοχή και στοργή του Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας. Στο τέλος της ιστορίας, η Kaguya-hime αποκαλύπτει την ουράνια καταγωγή της και επιστρέφει στη Σελήνη. Στοιχεία του μύθου αντλήθηκαν από παλαιότερες ιστορίες. Ο πρωταγωνιστής Taketori no Okina εμφανίζεται και στη προγενέστερη ποιητική συλλογή Man'yōshū, όπου συναντά μια ομάδα γυναικών και τους απαγγέλλει ένα ποίημα με παραπλήσια ιστορία που περιστρέφεται γύρω από έναν κόφτη μπαμπού και ουράνιες ή μυστικιστικές γυναίκες 

47. Τα Μυστικά του Κατοικίας «The Pillow Book» (Σεϊσόν «Sei Shonagon» - 1002) Συλλογή από προσωπικές σημειώσεις και παρατηρήσεις που καταγράφει η Σεϊσόν, μία γυναίκα της Ιαπωνικής Αυλής κατά την περίοδο Χέιαν. Καταγράφει τις σκέψεις της σχετικά με την καθημερινή ζωή, την αισθητική, τις σχέσεις και τις μικρές στιγμές που καθορίζουν την εμπειρία του ανθρώπου. Είναι γεμάτο με ειρωνεία, χιούμορ και  παρατηρήσεις για τη κοινωνίας της εποχής. Σε αυτό περιλάμβανε λίστες κάθε είδους, προσωπικές σκέψεις, ενδιαφέροντα συμβάντα στην Αυλή, ποίηση και μερικές απόψεις για τους συγχρόνους της. Αν και είναι ως επί το πλείστον προσωπικό έργο, η γραφή και η ποιητική ικανότητα της Σεϊσόν το καθιστούν ενδιαφέρον ως λογοτεχνικό έργο και πολύτιμο ως ιστορικό ντοκουμέντο. Η Σεϊσόν το έγραφε ως σημειωματάριο, για να εκφράσει τις εσωτερικές της σκέψεις και τα συναισθήματά της που δεν της επέτρεπαν να δηλώσει δημόσια λόγω της χαμηλής θέσης της στην Αυλή. Όμως αποκαλύφθηκε κατά λάθος: «το άφησε ακούσια σε ένα μαξιλάρι που έβαλε σε έναν επισκέπτη, ο οποίος το πήρε ανυπόμονα παρά τις παρακλήσεις της». φαινόταν ότι ήταν ένας τρόπος Αν και η Σεϊσόν δεν σκόπευε να το δώσει για διάβασμα πουθενά, στο πέρασμα των αιώνων έγινε διάσημο λογοτεχνικό έργο.                                                                                           

48. Η ιστορία του Γκέντζι (Μουρασάκι Σικίμπου – 1008) Κλασικό έργο της ιαπωνικής λογοτεχνίας το οποίο γράφτηκε από την ευγενή και κυρία των τιμών της αυτοκρατορικής αυλής Μουρασάκι Σικίμπου, στην ακμή της περιόδου Χέιαν. Το έργο απεικονίζει με μοναδικό τρόπο τη ζωή των ανωτέρων αυλικών κύκλων σε αυτη την περίοδο. Θεωρείται αριστούργημα αλλά η ακριβής κατάταξή του και η επίδραση που έχει ασκήσει τόσο στην ανατολική όσο και στην δυτική λογοτεχνία, αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων. Από τα πρώτα ψυχολογικά μυθιστορήματα με βάση την περιγραφή των ανθρωπίνων παθών. Αφηγείται τη ζωή του πρίγκιπα Γκέντζι. Εξετάζει την αγάπη, την πολιτική και την ανθρώπινη ψυχή με μεγάλο συναισθηματικό και πνευματικό βάθος. Επίσης τις κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες της εποχής. Καθώς το έργο γράφτηκε για την ψυχαγωγία της ιαπωνικής αυτοκρατορικής αυλής του 11ου αιώνα, παρουσιάζει πολλές δυσκολίες στους σύγχρονους αναγνώστες.

49. Σαχναμέ «Shahnameh» (Φιρδούσι «Ferdowsi» - 1010) Το μεγαλύτερο επικό ποίημα στην περσική λογοτεχνία. Αποτελούμενο από περίπου 50.000 δίστιχα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα επικά ποιήματα στον κόσμο και το μεγαλύτερο επικό ποίημα που δημιουργήθηκε από έναν μόνο συγγραφέα. Αφηγείται κυρίως το μυθικό και σε κάποιο βαθμό το ιστορικό παρελθόν της περσικής αυτοκρατορίας από τη δημιουργία του κόσμου μέχρι τη μουσουλμανική κατάκτηση τον έβδομο αιώνα. Το Ιράν, το Αζερμπαϊτζάν, το Αφγανιστάν, το Τατζικιστάν και η ευρύτερη περιοχή επηρεασμένη από τον περσικό πολιτισμό όπως η Αρμενία, το Νταγκεστάν, η Γεωργία, η Τουρκία, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν γιορτάζουν αυτό το εθνικό έπος. Αν και οι περισσότεροι μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι το κύριο μέλημα του Ferdowsi ήταν η διατήρηση της προ-ισλαμικής κληρονομιάς του μύθου και της ιστορίας, αρκετοί συγγραφείς αμφισβήτησαν επίσημα αυτήν την άποψη. Υπάρχουν θέματα στο Shahnameh που αντιμετώπιζαν με καχυποψία τα σύγχρονα ιρανικά καθεστώτα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μοχάμεντ Ρεζά Σαχ, το έπος αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό προς όφελος της πιο ανόητης, απόκρυφης και ξερής διανοητικής περσικής λογοτεχνίας. Οι ιστορικοί σημειώνουν ότι το θέμα της αυτοκτονίας και της ανικανότητας των βασιλιάδων που ενσωματώνονται στο έπος, δεν ταίριαζε καλά στην ιρανική μοναρχία. Αργότερα, υπήρξαν άλλοι μουσουλμάνοι όπως ο Αλί Σαριάτι, ο ήρωας της νεολαίας της δεκαετίας του 1970, οι οποίοι ήταν επίσης αρνητικοί προς το περιεχόμενο του έργου, καθώς περιλάμβανε στίχους επικριτικούς για το Ισλάμ, που λεηλάτησε τον Ζωροαστρισμό. Παρά την προπαγάνδα ορισμένων, οι Τουρανοί του Σαχναμέ είναι ένας ιρανικός λαός που αντιπροσωπεύει τους νομάδες των Ευρασιατικών Στεπών και δεν έχουν καμία σχέση με τον πολιτισμό των Τούρκων. Το Τουράν, είναι το περσικό όνομα για τις περιοχές της Κεντρικής Ασίας πέρα ​​από τον Όξο που μέχρι τον 7ο αιώνα (όπου τελειώνει η ιστορία του Σαχναμέ) ήταν γενικά μια ιρανόφωνη χώρα. Το έργο περιέχει επίσης τον πρώτο περσικό θρύλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τρεις ενότητες του είναι αφιερωμένες στον Αλέξανδρο, με περισσότερους από 2.500 στίχους συνολικά, και η ζωή του είναι το σημείο καμπής του έργου μεταξύ μυθικών και ιστορικών ηγεμόνων της Περσίας. Αντιπροσωπεύει επίσης ένα σημείο καμπής στις περσικές αναπαραστάσεις του Αλέξανδρου, από αρνητικές στα προ-ισλαμικά ζωροαστρικά γραπτά σε θετικές. Αφού το Σαχναμέ εισήγαγε την παράδοση των Αλεξανδρινών Ρομαντικών στα Περσικά, το είδος έγινε δημοφιλές και πολλοί θρύλοι του Αλεξάνδρου δημιουργήθηκαν στη συνέχεια στην περσική γλώσσα, με τα πιο σημαντικά έργα να οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό. μεταξύ άλλων είναι: το Iskandarnameh ανωνύμου, το Iskandarnameh του Nizami, το Ayina-i Iskandari του Amir Khusrau.                                                                              

50. Τετράστιχα «Rubaiyat» (Ομάρ Χαγιάμ «Omar Khayyam» - 11ος αι.) Συλλογή ποιημάτων με βαθιά φιλοσοφική και υπαρξιακή θεματολογία. Το τίτλο έδωσε ο Edward FitzGerald στη μετάφρασή του το 1859 από τα περσικά στα αγγλικά μιας επιλογής τετράστιχων που αποδίδονται στον Omar Khayyam (1048–1131), που ήταν «ο αστρονόμος ποιητής της Περσίας». Ο αριθμός των τετράστιχων που του αποδίδονται σε πιο πρόσφατες συλλογές, κυμαίνεται από περίπου 1.200 έως περισσότερα από 2.000. Οι σκεπτικιστές μελετητές επισημαίνουν ότι ολόκληρη η παράδοση μπορεί να είναι ψευδοεπιγραφική. Τα σωζόμενα χειρόγραφα που περιέχουν συλλογές που αποδίδονται στον Ομάρ χρονολογούνται πολύ αργά για να καταστεί δυνατή η ανακατασκευή του σώματος των αυθεντικών στίχων. Ο FitzGerald τόνισε τον θρησκευτικό σκεπτικισμό που βρήκε στον Omar Khayyam. Στον πρόλογό του, περιγράφει τη φιλοσοφία του Omar ως Επικούρεια και ισχυρίζεται ότι ο Omar ήταν «μισούμενος και φοβισμένος από τους Σούφι, των οποίων την πρακτική χλεύαζε και η πίστη των οποίων ισοδυναμεί με κάτι περισσότερο από τη δική του, όταν απογυμνώνεται από τον μυστικισμό και την επίσημη αναγνώριση του ισλαμισμού, πίσω από τα οποία ο Omar δεν κρύβεται». Άλλοι ερευνητές τονίζουν ότι ο Χαγιάμ περιφρονήθηκε από επιφανείς Σούφι, οι οποίοι «τον θεωρούσαν όχι ως συνάδελφο μυστικιστή, αλλά ως έναν ελεύθερο σκεπτόμενο επιστήμονα». Το The History of Learned Men αναφέρει ότι τα ποιήματα του Omar ήταν μόνο εξωτερικά στο ύφος των Σούφι, αλλά γράφτηκαν με αντιθρησκευτική ατζέντα. Αναφέρει επίσης ότι ο Khayyam κατηγορήθηκε για ασέβεια και πήγε σε προσκύνημα για να αποφύγει την τιμωρία. Άλλοι κριτικοί του FitzGerald, κατηγορούν τον μεταφραστή ότι παρερμηνεύει τον μυστικισμό της ποίησης του Ομάρ με μια υπερβολικά κυριολεκτική ερμηνεία. Λένε επίσης ότι η απόδοση ηδονισμού στον Ομάρ οφείλεται στις αστοχίες της μετάφρασης υποστηρίζοντας ότι η ποίηση πρέπει να γίνει κατανοητή ως «βαθιά εσωτερική». Ο πιο σύγχρονος Aminrazavi δηλώνει ότι «η σουφιστική ερμηνεία του Khayyam είναι δυνατή μόνο με την εκτενή ανάγνωση του Rubaiyat και με την επέκταση του περιεχομένου ώστε να ταιριάζει στο κλασικό δόγμα των Σούφι». Άλλοι σύγχρονοι μελετητές, όπως ο Sadegh Hedayat (The Blind Owl, 1936) χαρακτηρίζουν την φιλοσοφία του Khayyam ως αγνωστικιστικό σκεπτικισμό. Στην εισαγωγή του στη δεύτερη έκδοση του Quatrains of the Philosopher Omar Khayyam (1922), ο Hedayat δηλώνει ότι «ενώ ο Khayyam πιστεύει στη μεταστοιχείωση και τη μεταμόρφωση του ανθρώπινου σώματος, δεν πιστεύει σε μια ξεχωριστή ψυχή. Συμπεραίνει ότι «η θρησκεία έχει αποδειχθεί ανίκανη να ξεπεράσει τους εγγενείς φόβους του, έτσι ο Khayyam βρίσκεται μόνος και ανασφαλής σε ένα σύμπαν για το οποίο η γνώση του είναι μηδενική». Στο μεταγενέστερο έργο του (Khayyam's Quatrains, 1935), ο Hedayat υποστηρίζει περαιτέρω ότι η χρήση της σουφικής ορολογίας από τον Khayyam όπως το "κρασί" είναι κυριολεκτική και ότι "ο Khayyam κατέφυγε στο κρασί για να διώξει την πικρία και να αμβλύνει τις σκέψεις του."                                                                                    

51. Χαμσα «Khamsa (Quintet)» (Νιζάμι «Nizami of Ganja» - 1160-1180). Συλλογή από πέντε ποιήματα 30.000 δίστιχα περίπου. Ο Nizami εμπνεύστηκε προηγούμενα λογοτεχνικά έργα της Περσίας και αραβικά διηγήματα. Κρατήθηκε μακριά από την απλή μίμηση και δημιούργησε νέο και πρωτοποριακό υλικό με το δικό του μοναδικό στυλ γραφής. Απέκτησε σεβασμό και φήμη λόγω της ποίησής του και της επιδέξιας χρήσης της γλώσσας και όχι της σχέσης του με τους κρατούντες της εποχής. Συνοπτικά για τα πέντε ποιήματα: α) Το πρώτο Makhzan al-Asrar - "The Treasure House of Mysteries", σε αντίθεση με τη συνεχή αφήγηση των υπολοίπων, αποτελείται από μια συλλογή παραμυθιών με πνευματικά και ηθικά μαθήματα και οδηγίες. Αυτό δημιούργησε επίσης το πλαίσιο των Μασνάβι, ποιημάτων με δίστιχα με ομοιοκαταληξία. β) Το δεύτερο Khosrow and Shirin, σημαδεύει την ξαφνική «στροφή» από τη μυστικιστική φιλοσοφία στο ειδύλλιο.  Μερικοί πιστεύουν ότι ήταν μια στρατηγική μάρκετινγκ για να κερδίσει περισσότερη προσοχή, άλλοι το θεωρούν ως παραγγελία από έναν συγκεκριμένο πλούσιο και άλλοι πιστεύουν ότι το ποίημα ήταν φόρος τιμής στη σύζυγό του. γ) Στο τρίτο Layla and Majnun (τρελός) Ο Qays και η Layla ερωτεύονται ο ένας τον άλλον αφού συναντιούνται στο σχολείο. Ο Qays όμως τόσο έντονα που εγκαταλείπει τα πάντα για χάρη της. Αν και σε όλη την ιστορία ο εραστής και η αγαπημένη δεν ενώνονται ποτέ, το ποίημα έχει παραμείνει εμβληματικό μέχρι σήμερα, για τον ισχυρό, παθιασμένο και αληθινό έρωτα. δ) Το Haft Peykar - "Seven Bodies / Beauties" με το επτά στον τίτλο του αναφέρεται στις επτά πριγκίπισσες από τα επτά κλίματα που έγιναν νύφες του ήρωα μετά την άνοδό του στο θρόνο. Επίσης παραπέμπει στους επτά θόλους των επτά χρωμάτων (σύμφωνα με τους επτά πλανήτες που κυβερνούν τα επτά κλίματα και σε μια πτυχή σχέσης μεταξύ διακυβέρνησης και προσωπικής ζωής του ηγεμόνα, αφού η ερωτική σχέση του με τις γυναίκες του, αποσπούσε την προσοχή του από τις δουλειές του βασιλείου. Μόνο όταν άφησε αυτές τις απολαύσεις πίσω μπόρεσε να ανακτήσει τον έλεγχο διακυβέρνησης και να απαλλαγεί από το χάος. Το τελευταίο Eskandarnameh, είναι αφιερωμένο στο Μέγα Αλέξανδρο και βασίζεται σε ελληνικές αφηγήσεις για τη ζωή του. Χωρίζεται σε δύο ενότητες: Sharafnameh και Iqbalnameh. Η πρώτη σχετίζεται με την ιστορία της κατάκτησης της Ινδίας, ενώ η δεύτερη εστιάζει στο διανοητικό του ταξίδι και στην καθιέρωσή του ως σοφού για τους ντόπιους πληθυσμούς.

52. Το τραγούδι των Νιμπελούνγκεν «Das Nibelungenlied» (άγνωστων - 1180-1210). Βασίζεται σε μια προφορική παράδοση του γερμανικού ηρωικού μύθου που έχει κάποια προέλευσή σε ιστορικά γεγονότα και άτομα του 5ου και 6ου αιώνα και που εξαπλώθηκε σε ολόκληρη σχεδόν τη γερμανόφωνη Ευρώπη. Οι σκανδιναβικοί παραλληλισμοί με το γερμανικό ποίημα εντοπίζονται ιδιαίτερα στα ηρωικά στρώματα της Ποιητικής Έντα και στο έπος Völsunga. Το ποίημα οικειοποιήθηκε για εθνικιστικούς σκοπούς και χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό στην αντιδραστική και ναζιστική προπαγάνδα πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η κληρονομιά του σήμερα είναι πιο ορατή στον όπερα του R.Wagner «Der Ring des Nibelungen», ο οποίος, ωστόσο, βασίζεται κυρίως σε παλαιοσκανδιναβικές πηγές. Το 2009, τα τρία κύρια χειρόγραφα των Nibelungenlied εγγράφηκαν στο Μητρώο Μνήμης του Κόσμου της UNESCO ως αναγνώριση της ιστορικής τους σημασίας. Έχει ονομαστεί «ένα από τα πιο εντυπωσιακά, και σίγουρα τα πιο ισχυρά, από τα γερμανικά έπη του Μεσαίωνα»                                                                                                      

53. Πάρτσιφαλ «Parzival» (Βόλφραμ φον Έσενμπαχ «Wolfram von Eschenbach» - αρχές 13ου αι.)          Χωρίζεται σε δεκαέξι βιβλία, με 25.000 στίχους περίπου με ομοιοκαταληξία. Αφηγείται τις περιπέτειες δύο ιπποτών του Αρθουριανού κύκλου: του Πάρτσιφαλ, με την εξέλιξή του από αφελή νεαρό σε ευγενή ανίκητο ιππότη και φύλακα του Αγίου Δισκοπότηρου, και του ιππότη Γκαουέιν με τις επικίνδυνες περιπέτειες που αντιμετωπίζει. Το έργο παρέχει μια εικόνα για τον αυλικό κόσμο του Μεσαίωνα, τον κώδικα τιμής των ιπποτών και τη σχέση τους με τον αυλικό έρωτα. Ο συγγραφέας όχι μόνο ψυχαγωγεί τον αναγνώστη με τα ενίοτε ειρωνικά σχόλιά του, αλλά εισάγει στη μεσαιωνική γερμανική λογοτεχνία ένα νέο επίπεδο αφήγησης, με τον εαυτό του ως αφηγηματικό χαρακτήρα. Ορισμένες λεπτομέρειες του ρομαντισμού έχουν εμπνεύσει διαμάχες, εν μέρει επειδή η αφήγηση είναι διανθισμένη με χιουμοριστικά ανέκδοτα. Δεν είναι σαφές εάν πολλοί από τους ισχυρισμούς που κάνει προορίζονταν να εκληφθούν ως γεγονός ή ως αστείο. Η θέση της γυναίκας στη μεσαιωνική γερμανική λογοτεχνία ήταν γενικά υψηλή, και ο συγγραφέας το αντικατοπτρίζει αυτό κάνοντας τη γυναικεία ιδιότητα ιδανική για τους χαρακτήρες του. Χαρακτήρες όπως οι Herzeloyde, Sigune και Condwiramurs δεν εμπλέκονται μόνο στενά στις περιπέτειες του Parzival, αλλά είναι και στενά συνδεδεμένοι με το ίδιο το Δισκοπότηρο. Η τελευταία είναι η σύζυγός του. Ο ρόλος της έγκειται στην «αγάπη μιας αφοσιωμένης συζύγου». Είναι ενδιαφέρουσα στο ότι η ζωτικότητά της έγκειται σε αυτό που η ίδια είναι, παρά στη συγκεκριμένη καθοδήγησή της στον Parzival. Όταν ο Parzival πρέπει να αναγνωρίσει την αδυναμία του να την κατέχει, την αφήνει και δεν επιστρέφει. Η συμβολική της σημασία επιτρέπει στον χαρακτήρα της να είναι οδηγός όσον αφορά τον πρωταγωνιστή. Τον ωθεί στην αναζήτησή του, και όπως το ίδιο το Δισκοπότηρο, είναι έμπνευση και ανταμοιβή. Σε αυτά διαφέρει από τη μητέρα του, που θέλοντας να τον προστατεύσει από την επικίνδυνη ιπποτική ζωή, κάνει μια τελευταία προσπάθεια ντύνοντάς τον με ρούχα «τρελού», ώστε να φαίνεται γελοίος και να μη γίνει δεκτός ως ιππότης. Όμως ακόμη και αυτή του δίνει τέσσερις συμβουλές: Πρέπει να διασχίζει τα ρυάκια μόνο σε φωτεινά μέρη, να είναι φιλικός με όλους, να εκτιμά τις διδασκαλίες έμπειρων ανδρών και να κερδίζει φιλιά και δαχτυλίδια από όμορφες κυρίες.                                                                                                 

54. Τριστάνος «Tristan» (Γκότφριντ φον Στράσμπουργκ «Gottfried von Strassburg» - αρχές 13ου αι.) Διασκευή του κελτικού θρύλου του Τριστάνου και της Ιζόλδης. Προερχόμενος από την αστική τάξη, ένας μορφωμένος ποιητής γοητεύτηκε όχι τόσο από την ιδεολογία του ιπποτισμού με τη μυστικιστική συγχώνευση της φεουδαρχικής πίστης με την υπηρεσία στον Θεό, αλλά από τον εκλεπτυσμένο και εξιδανικευμένο τρόπο ζωής του ιππότη, την ιπποτική «ευγένεια». Στην αφήγησή του το κέντρο βάρους δεν βρίσκεται στις περιπέτειες, αλλά στην ανάλυση των χαρακτήρων και στην απεικόνιση των αποχρώσεων του εκκολαπτόμενου στη Γερμανία θριαμβευτικού γήινου αυλικού έρωτα. Το κείμενο είναι 19.548 σειρών γραμμένο, όπως όλα τα αυλικά ειδύλλια, σε δίστιχα με ομοιοκαταληξία. Η πρώτη ενότητα του προλόγου είναι γραμμένη σε τετράστιχα και αναφέρεται ως «στροφικός πρόλογος», ενώ ζευγάρια τετράστιχων σηματοδοτούν τους κύριους διαχωρισμούς της ιστορίας. Το ρητορικό ύφος του συγγραφέα είναι πολύ ξεχωριστό μεταξύ των συγχρόνων του. Είναι απίστευτα περίπλοκο, που χαρακτηρίζεται από την εκτεταμένη χρήση συμμετρικής δομής στην οργάνωση του έργου στο σύνολό του, καθώς και στη δομή μεμονωμένων αποσπασμάτων. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί επίσης λεπτομερή μοτίβα λέξεων και ήχου, παίζοντας με πράγματα όπως η ομοιοκαταληξία, η αλλοίωση και η συναίσθηση. Ένα από τα μεγαλύτερα χαρακτηριστικά του στυλ του είναι η επιδέξια χρήση της ειρωνείας, τόσο σε χιουμοριστικά όσο και σε τραγικά αποτελέσματα. Μπορεί επίσης να βασίστηκε στην ειρωνεία για να συγκαλύψει την κριτική του στη σύγχρονη κοινωνία προκειμένου να αποφύγει την λογοκρισία. Το "Tristan" έρχεται σε σημαντική αντίθεση με τα έργα των συγχρόνων του Gottfried με τρεις τρόπους: Ο ήρωας του είναι πρωτίστως καλλιτέχνης και δολοπλόκος παρά ιππότης, δηλαδή ζει με το μυαλό του και όχι με την πολεμική του ικανότητα. Οι προηγούμενοι ήρωες ερωτευόντουσαν μια κυρία λόγω της ομορφιάς της και της ηθικής της αξίας. Ο Τριστάνος ​​και η Ιζόλδη, παρά τη σωματική τους ομορφιά και τα πολλά επιτεύγματα, που τους κάνουν να λατρεύονται γενικά, ερωτεύονται επειδή η ζωή δεν τους αφήνει άλλη επιλογή. Ο Γκότφριντ φαίνεται να εξυψώνει τον έρωτα ως την υπέρτατη αξία, ανεξάρτητα από τις κοινωνικές συνέπειες και αδιαφορώντας για την αμαρτωλή φύση της μοιχείας. Αυτή η «ανύψωση του έρωτα» οδήγησε ορισμένους κριτικούς να δουν το έργο ως αιρετικό, και τους Τριστάνο και Ιζόλδη ως «αγίους» μιας θρησκείας αγάπης, αν και είναι αινιγματικό πώς ένα τέτοιο έργο μπορούσε να διαβαστεί και να αντιγραφεί επανειλημμένα στη κοινωνία του 13ου αιώνα. Εναλλακτικά, ορισμένοι κριτικοί βλέπουν το έργο μάλλον ως μια εξερεύνηση της σύγκρουσης μεταξύ της παθιασμένης αγάπης και της συντηρητικής κοινωνικής τάξης. Το ότι ο Τριστάνος ​​δεν είναι ιπποτικός αντιπροσωπεύει μια απόρριψη των κανόνων της φεουδαρχικής κοινωνίας και επιτρέπει στον εαυτό του να καθοδηγείται από τον έρωτα και το πάθος παρά από ιπποτισμό. Ο θάνατος του Τριστάνου και της Ιζόλδης θα φαινόταν τότε αναπόφευκτος, καθώς ο έρωτάς τους δεν μπορούσε να υπερνικήσει τη σύγχρονη κοινωνική τάξη. Η ίδια η ιστορία εγείρει επίσης προβλήματα. Αν η δύναμη της αγάπης είναι ακαταμάχητη, πώς μπορεί να εξηγηθεί ο γάμος του Τριστάνου με την Ιζόλδη των Λευκών Χεριών; Αν η αγάπη είναι η υπέρτατη αξία, γιατί ο Τριστάνος ​​και η Ιζόλδη εγκαταλείπουν την ειδυλλιακή ζωή στο Σπήλαιο της Αγάπης, για να επιστρέψουν σε μια ζωή περιστασιακών μυστικών προσπαθειών; Κάποιοι μάλιστα υποστήριξαν ότι ο Γκότφριντ εγκατέλειψε το έργο, ανίκανος να λύσει αυτές τις αντιφάσεις.   

Battle_scenes_the_Tale_of_Heike_(Heike_Monogatari)_-_Google_Art_Project

55. Η ιστορία του Heike «The Tale of Heike»  (ανώνυμων - 13ος αι.) Αποτελεί συλλογή από τραγούδια και ιστορίες επικού χαρακτήρα που περιγράφει την άνοδο και την πτώση της οικογένειας Heike (Taira) κατά την περίοδο των Πολέμων των Τεμπέι (1180-1185). Οι διάφοροι θρύλοι που ενσωματώνονται στο έργο αποκαλύπτουν τις αξίες και τις ηθικές παραδοχές της τοτινής εποχής της Ιαπωνίας. Αναλύει τη μοίρα, τον πόλεμο, την αφοσίωση και την τιμή, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει τη φθορά και τη θνητότητα των ηρώων του. Η ιστορία του Heike συντάχθηκε από μια συλλογή προφορικών ιστοριών που απαγγέλλονταν από περιοδεύοντες μοναχούς που έψαλλαν με τη συνοδεία του biwa, ενός οργάνου που θυμίζει λαούτο. Η πιο ευρέως διαβασμένη εκδοχή του Heike συντάχθηκε από έναν τυφλό μοναχό ονόματι Kakuichi, το 1371. Θεωρείται ένα από τα μεγάλα κλασικά έργα της μεσαιωνικής ιαπωνικής λογοτεχνίας. Δύο βασικά μοτίβα τροφοδοτούν τη κεντρική πλοκή και ήθος της ιστορίας, η παράδοση των Σαμουράι και η κοσμοθεωρία του Βουδισμού. Σε πρώτο επίπεδο, η ιστορία είναι μια αφήγηση πολεμικού ηρωισμού, θάρρους, σκληρότητας, δύναμης, δόξας, θυσίας και θλίψης. Εκείνοι που τονίζουν αυτή την πτυχή της ιστορίας επισημαίνουν την εξύμνηση του ηρωικού πνεύματος, την αποφυγή της βαρβαρότητας και την αθλιότητα του πολέμου και την αισθητικοποίηση του θανάτου. Eνα κλασικό παράδειγμα του τελευταίου είναι η σύγκριση του πνιγμένου σαμουράι στην τελική μάχη με ένα μπροκάρ από φύλλα σφενταμιού πάνω στα κύματα. Άλλοι, αν και εξακολουθούν να αποδέχονται τη σημασία των στρατιωτικών επεισοδίων και των ηρωικών μορφών, τονίζουν αντ’ αυτού την εμβάθυνση της ιστορίας στη βουδιστική σκέψη και τα θέματα του καθήκοντος, του Ντάρμα και της μοίρας. Άλλωστε εξαρχής δηλώνεται στο έργο ο βουδιστικός νόμος της αλλαγής και της παροδικότητας, συγκεκριμένα με τη μορφή της παροδικής φύσης της τύχης.