Προτάσεις ανάγνωσης (56 - 66) (Δημοσιευμένα απο το 1257 έως το 1516)

Ένας λογοτεχνικός χαρακτήρας που σε απασχολεί κατά τη διάρκεια μιας ώρας διαβάσματος, μπορεί να σου απεικονίσει τις εμπειρίες και τη φαντασία του συγγραφέα ή πολλών άλλων συγγραφέων από τους οποίους εμπνεύστηκε, που έγραψαν ακόμη και πριν από αιώνες. Όμως, ακόμη και η καταγραφή αυτή δεν είναι αρκετή για να περιγράψει το πλούτο των συναισθημάτων, σκέψεων, ανησυχιών και διαταραχών του ψυχισμού του συγγραφέα και αυτών από τους οποίους εμπνεύστηκε. Η ζωή πάντα ήταν και είναι πλουσιότερη από τη πιο δημιουργική φαντασία και περιγραφή.

New Harmony

56.        Ο Δεντρόκηπος & Το Γκουλιστάν «Bostan & Gulistan» (Σααντί Σιραζί – 1257) Γραμμένος σε στίχους με επικό μέτρο. Συντίθεται από ιστορίες που απεικονίζουν τις στερεότυπες αρετές των Μουσουλμάνων (δικαιοσύνη, φιλελευθερία, σεμνότητα, ευχαρίστηση) όπως επίσης και από σκέψεις επί της συμπεριφοράς των ντερβίσηδων και των εκστατικών πρακτικών τους. Στις κοινότητες των δερβίσηδων (ειδικά των σούφι) επικράτησε αρχικά το ασκητικό στοιχείο του μυστικισμού, ενώ με την πάροδο του χρόνου ο ασκητισμός θεωρήθηκε ως το πρώτο στάδιο για την επίτευξη της πνευματικής ζωής. Ο μυστικισμός πήρε την θέση του ασκητισμού ως στόχος και επιδίωξη. Οι κοινότητες αυτές επηρεάστηκαν άμεσα από τις φιλοσοφίες της Ανατολής και της λεκάνης της Μεσογείου, όπως ο νεοπλατωνισμός, ο γνωστικισμός, ο βουδισμός και ο πρώιμος χριστιανισμός. Σύμφωνα με τους σούφι «όλες οι παραδόσεις οδηγούν στην μια και μόνη αλήθεια». Η φιλοσοφία τους μαζί με το σιιτικό Ισλάμ, αλλά και τον πρώιμο χριστιανισμό επηρέασε βαθιά το θρησκευτικό ρεύμα του Αλεβιτισμού. Επιδεικνύει βαθιά γνώση του παραλογισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μοίρα εκείνων που εξαρτώνται από τις διαθέσεις των κρατούντων, αντιπαραβάλλεται συχνά με την ελευθερία των ντερβίσηδων. Το Γκουλιστάν είναι μια συλλογή από διδακτικές ιστορίες και ποιήματα.

57.        The Mathnawi «Masnavi» (Jalal ad-din Rumi, 1258–73) Περιέχει 40.000 δίστιχα για ηθικά και ασκητικά θέματα, μέσα από μυστικισμό και αλληγορίες. Αποκαλείται ενίοτε και "Qur'an-e Farsi", δηλαδή "Κοράνιο στα περσικά".  Ο Ρουμί ίδρυσε το σουφικό τάγμα των Μεβλεβήδων. «Με πήρες (ω Θεέ) από το Χορασάν και μ’ έφερες στη χώρα των Ελλήνων για να συναναστραφώ μ’ αυτούς και να τους οδηγήσω στο ορθό δόγμα. Όταν είδαμε ότι δεν στρέφονταν κατά κανένα τρόπο προς τον δρόμο του Θεού, και στερούνταν τα θεία μυστήρια, τους υποβάλαμε τις ιδέες αυτές με τρόπο πιο ευχάριστο, με μουσικές συναυλίες και με τον ρυθμό της ποίησης, πράγματα που ανταποκρίνονται στις ορέξεις των ανθρώπων. Διότι οι κάτοικοι της Μικρασίας είναι χαροκόποι και υπόκεινται στην επιρροή του πλανήτη της Αφροδίτης». Στην είσοδο του μαυσωλείου του στο Ικόνιο υπάρχει η επιγραφή: «Έλα έλα όποιος κι αν είσαι, περιπλανώμενος, ειδωλολάτρης, πυρολάτρης, έλα ακόμη κι αν έσπασες χιλιάδες φορές τους όρκους σου, έλα και πάλι έλα, τo δικό μας καραβάνι δεν είναι καραβάνι της απόγνωσης». Ο περιστρεφόμενος δερβίσης, συνειδητά και σκόπιμα συμμετέχει στην κυκλική περιστροφή που κυριαρχεί σε όλο το κόσμο. Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται γενικότερα, ο σκοπός του δεν είναι να πέσει σε έκσταση ή να χάσει τη συνείδησή του αλλά να ταυτιστεί με την ύπαρξη και το μεγαλείο του Δημιουργού. Η μουσική και ο εκστατικός χορός είναι μόνο τα μέσα για να φτάσει ο χορευτής στη μεταφυσική εμπειρία. Πρόκειται για την ύψιστη κατάσταση συνειδητοποίησης του ανθρώπου, κατά την οποία η πρώτη του σκέψη είναι πως υπάρχει κάτι άλλο πολύ μεγαλύτερο από αυτόν, το οποίο και αναζητά. Πρόκειται για μια λατρευτική σχέση, η οποία βασίζεται στην αγάπη και ταυτόχρονα στην ταπείνωση του «εγώ».

 Divina_Commedia_1555_Edition

58.        Θεία κωμωδία (Dante Alighieri «Δάντης» - 1265–1321) Ο αρχικός τίτλος του έργου ήταν Κωμωδία. Ο όρος Θεία προστέθηκε από τον Βοκάκιο. Στο έργο διακρίνονται καθαρά δυο αλληγορίες, η ηθική και η πολιτική. Χωρίζεται σε τρία κύρια μέρη Κόλαση, Καθαρτήριο και Παράδεισος το καθένα αποτελούμενο από 33 ωδές ή τραγούδια. Η Κόλαση περιέχει επιπλέον μια εισαγωγική ωδή. Ο αριθμός τρία είναι κυρίαρχος σε όλο το ποίημα και η χρήση του δεν θεωρείται τυχαία. Αφηγείται το φανταστικό ταξίδι του Δάντη στον Άδη, με οδηγούς τον Βιργίλιο και τη Βεατρίκη. Η πορεία του στον Παράδεισο γίνεται με την παρουσία της Βεατρίκης. Το γυναικείο πρότυπο του βασίζεται πιθανότατα στη Βεατρίκη Πορτινάρι, στην οποία εκφράζει με ιδανικό τρόπο τον ανεκπλήρωτο έρωτά του. Στο πρώτο μέρος, στη κόλαση ο Βιργίλιος οδηγεί τον Δάντη διαδοχικά μέσα από τους εννέα κύκλους αμαρτιών, οι οποίοι περιλαμβάνουν: 1ος: τα αβάπτιστα μωρά και τους ενάρετους ειδωλολάτρες - 2ος: τους φιλήδονους - 3ος: τους λαίμαργους -  4ος: τους άπληστους & φιλάργυρους - 5ος: τους μνησίκακους - 6ος: τους αιρετικούς - 7ος: τους βίαιους, απέναντι στους υπόλοιπους ανθρώπους, απέναντι στον εαυτό τους και απέναντι στον Θεό και τη φύση - 8ος: τους απατεώνες σε δέκα διαφορετικά βάραθρα (για τους αποπλανητές, τους  κόλακες, τους Σιμωνιακούς, τους ψευδοπροφήτες, τους διεφθαρμένους πολιτικούς, τους υποκριτές, τους κλέφτες, τους κακούς συμβούλους, τους αιρετικούς και τους  κιβδηλοποιούς) - 9^ος: τους προδότες συγγενών, πατρίδας, φίλων και ευεργετών.  Στο βαθύτερο σημείο του Άδη, ο γίγαντας Εωσφόρος τυραννά αιώνια τον Βρούτο, τον Κάσσιο και τον Ιούδα. Στο δεύτερο μέρος, ο Δάντης και ο Βιργίλιος μεταφέρονται στο νότιο ημισφαίριο της Γης, στο καθαρτήριο που αποτελείται από επτά κύκλους, όπου σε κάθε κύκλο, οι αμαρτωλοί αγωνίζονται να εξαγνιστούν αφού υπόκεινται σε μία ορισμένη τιμωρία: Α' κύκλος: Εγωισμός - Β' κύκλος: Φθόνος - Γ' κύκλος: Οργή - Δ' κύκλος: Οκνηρία - Ε' κύκλος: Φιλαργυρία - Στ' κύκλος: Λαιμαργία - Ζ' κύκλος: Λαγνεία. Μόνο αν εξαγνιστούν τους επιτρέπεται η ανάβαση στην κορυφή του βουνού όπου βρίσκεται η Εδέμ, ο επίγειος Παράδεισος. Ο Βιργίλιος, ως ειδωλολάτρης, δεν έχει δικαίωμα να εισέλθει στον Παράδεισο και οδηγός του Δάντη γίνεται πλέον η όμορφη Βεατρίκη, αφού προηγουμένως τον συγχωρήσει για τις αμαρτωλές του αγάπες επί της Γης. Ο Παράδεισος αποτελείται από εννέα ομόκεντρες σφαίρες (ουρανούς), στα πρότυπα του Πτολεμαϊκού κοσμολογικού μοντέλου. Οι σφαίρες αυτές περιστρέφονται γύρω από την ακίνητη Γη και όσο μεγαλύτερη είναι η ακτίνα τους, τόσο γρηγορότερη είναι και η περιστροφή τους. Οι ανθρώπινες ψυχές, κατοικούν στη σφαίρα που τους αναλογεί, θέτοντας έτσι ακόμα και στον Παράδεισο μια ιεραρχική τάξη.     Οι εννέα σφαίρες και οι αντίστοιχες ψυχές που φιλοξενούνται είναι: Η Σελήνη, για όσους δεν τήρησαν υποσχέσεις - Ο Ερμής, για όσους έκαναν το καλό από φιλοδοξία - Η Αφροδίτη, για όσους έκαναν καλό από αγάπη - Ο Ήλιος, για τους σοφούς (αρχέγονες προτιμήσεις) - Ο Άρης, για όσους υπερασπίστηκαν τη θρησκεία (η θρησκεία τον χρειαζόταν) - Ο Δίας, για τους δίκαιους (πατέρας των θεών) - Ο Κρόνος, για τους οραματιστές - Τα Άστρα, για τους ευλογημένους - Οι Άγγελοι που κινούνται γύρω από τον Θεό. Ο Δάντης ανέρχεται από σφαίρα σε σφαίρα και φθάνοντας πάνω από την 9η, στον Πύρειο Ουρανό παραδίδεται από τη Βεατρίκη στον Άγιο Βερνάρδο, με την παράκληση της προς τη Παναγία να τον πάρει υπό την προστασία της (χρειάζεται ακόμη και εκεί προστασία;). Κάθε επεισόδιο και κάθε χαρακτήρας θεωρείται πως έχει συμβολική έννοια, ενσωματώνοντας τελικά στο σύνολο του έργου όλη τη σοφία και τα πάθη του κλασικού μεσαιωνικού κόσμου. Είναι ευρύτερα αποδεκτό πως ο Δάντης κάνει σαφή αναφορά στην πολιτική κατάσταση της Ιταλίας, που είναι γεμάτη από τη διαφθορά και αλληλοσπαραγμούς (αμαρτίες), εκφράζοντας μία αντιφλωρεντινή πολεμική. Εξ άλλου, ο Δάντης γράφει τη Θεία Κωμωδία εξόριστος και αναμένοντας λύση από έναν δίκαιο αυτοκρατορικό θεσμό, που θα οδηγήσει τους ανθρώπους στην επίγεια ευτυχία (Παράδεισο). Από την άλλη πλευρά, το έργο μπορεί να ερμηνευθεί και ως η επίπονη πορεία του ανθρώπου να υποτάξει τα πάθη του στον δρόμο προ τη τελειοποίησή του. Μεταξύ των πολλών δεκάδων ιστορικών και σύγχρονων του χαρακτήρων στο έργο, περισσότεροι από 35 προέρχονται από την αρχαία ελληνική γραμματεία, μεταξύ των οποίων: Αλέξανδρος ο Μέγας, Αναξαγόρας, Αριστοτέλης, Αχιλλέας, Ηράκλειτος, Ιπποκράτης, Όμηρος, Δημόκριτος, Εμπεδοκλής, Ευκλείδης, Ευριπίδης, Ηλέκτρα, Θαλής, Ιάσωνας, Ιφιγένεια, Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου, Οδυσσέας, Ορφέας, Πάρις, Πύρρος της Ηπείρου, Πλάτων, Σωκράτης.

59.        Εποποιία των τριών βασιλείων «Romance of the Three Kingdoms» (Luo Guanzhong, 1321-1323) Περιγράφει την ιστορία της Κίνας κατά τη διάρκεια της περιόδου των Τριών Βασιλείων (περίπου 220–280 μ.Χ.), με επίκεντρο τους ήρωες και τις μάχες που καθόρισαν την τύχη της αυτοκρατορίας. Εξετάζει τις έννοιες της στρατηγικής, της προδοσίας και της ηρωικής φιγούρας, ενώ ταυτόχρονα συνδυάζει ιστορικές αλήθειες με μυθοπλασία και επική φαντασία. Το κύριο θέμα του μυθιστορήματος είναι «η φύση της ανθρώπινης φιλοδοξίας» και η σχέση μεταξύ πολιτικής και ηθικής, συγκεκριμένα η σύγκρουση μεταξύ του Κομφουκιανού ιδεαλισμού και του σκληρού ρεαλισμού του καθεστώτος. Άλλα κυρίαρχα θέματα περιλαμβάνουν: την άνοδο και τη πτώση του ιδανικού άρχοντα, βρίσκοντας τον ιδανικό υπουργό, τη σύγκρουση μεταξύ του ιδανικού άρχοντα και του απόλυτου κακού και τις σκληρότητες και την αδικία της φεουδαρχικής ή δυναστικής κυβέρνησης. Η αρχική φράση στο μυθιστόρημα "Η αυτοκρατορία, διαιρεμένη εδώ και καιρό, πρέπει να ενωθεί, από καιρό ενωμένη, πρέπει να διαιρεθεί. Έτσι ήταν πάντα" αποτελεί την επιτομή της τραγικής πλοκής. Το μυθιστόρημα παίρνει πολιτικές και ηθικές θέσεις και επιτρέπει στον αναγνώστη να γνωρίζει ποιοι από τους χαρακτήρες είναι ήρωες και ποιοι κακοί, ωστόσο οι ήρωες αναγκάζονται να κάνουν επιλογές, μεταξύ παραπλήσιων ή συμπληρωματικών αξιών και όχι μόνο μεταξύ καλού και κακού. Οι ήρωες γνωρίζουν ότι το τέλος της αυτοκρατορίας καθορίζεται από τον κοσμικό κύκλο διαίρεσης και ενότητας, ωστόσο οι επιλογές τους είναι ηθικές, βασισμένες στην πίστη και τις ιδέες και όχι στο πολιτικό συμφέρον. Κάποιοι θεωρούν ότι  το έργο  πραγματεύεται τις «κυκλικές θεωρίες της δυναστικής παρακμής» και εξηγούν τη «κατάρρευση της τάξης» στο τέλος της δυναστείας των Χαν με «την ακατάλληλη άσκηση της αυτοκρατορικής εξουσίας, την αποσταθεροποιητική επιρροή ομάδων ειδικών συμφερόντων (ευνούχοι, αυτοκρατορικοί φατρίες), τις «αλληλεπικαλυπτόμενες αξιώσεις για νομιμότητα και πολλαπλές σφαίρες εξουσίας». Όπως και να έχει όλα αυτά δίνουν στο έργο μια «αίσθηση επικού μεγαλείου» με τον «συνδυασμό της μεγαλωσύνης και της ματαιότητας».

60.        Kebra Nagast     (διαφόρων – 1322) «Αβησσηνιακό πολιτικοθρησκευτικό έπος». Το κείμενο είναι τουλάχιστον 700 ετών και φέρεται να εντοπίζει την προέλευση της δυναστείας των Σολομώντα και μιας σειράς Αιθίοπων ορθόδοξων μοναρχών.  Η  επιστήμη θεωρεί ότι δεν έχει καμία ιστορική βάση και ότι οι ιστορίες της δημιουργήθηκαν για να νομιμοποιήσουν την κατάληψη της εξουσίας μιας νέας Δυναστείας από τη Δυναστεία Zagwe. Χωρίζεται σε 117 κεφάλαια και είναι σύνθετο έργο. Αποτελεί μια «γιγαντιαία σύνθεση και σύγχυση θρυλικών κύκλων», αφηγούμενο μύθους που τους συσχετίζει με ιστορικά γεγονότα. Παρουσιάζεται υπό μορφή συζήτησης από τους 318 «ορθόδοξους πατέρες» της Α’ Συνόδου της Νίκαιας. Περιέχει μια αφήγηση για το πώς η βασίλισσα του Σαβά (της Αιθιοπίας) συνάντησε τον Σολομώντα της Ιερουσαλήμ και για το πώς η Κιβωτός της Διαθήκης ήρθε στην Αιθιοπία από τον γιο τους Μενελίκ Α'. Εξετάζει επίσης τη μεταστροφή των Αιθίοπων από τη λατρεία του Ήλιου, της Σελήνης και των άστρων σε αυτή του «Κύριου Θεού του Ισραήλ». «Δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό έργο, αλλά είναι η αποθήκη των εθνικών και θρησκευτικών συναισθημάτων της Αιθιοπίας». (Edward Ullendorff - 1967). Έδωσε λογοτεχνική τεκμηρίωση στη νομιμοποίηση μιας νέας δυναστείας που ισχυριζόταν ότι ερχόταν από το ένδοξο παρελθόν.

61.        Το βιβλίο της καλής αγάπης "Libro de buen amor" (Juan Ruiz – 1330) Είναι μια αυτοβιογραφία, γεμάτη αλληγορίες και παραβολές. Ο συγγραφέας μιλά για το πώς αναζήτησε την «καλή αγάπη» (τόσο σαρκική όσο και θρησκευτική) και δείχνει την εξοικείωσή του με την αρχαία, την αραβική και την αυλική λογοτεχνία. Εξηγεί πώς οι άνδρες πρέπει να αναζητούν την Αγάπη που μπορεί να είναι Καλή (el buen amor) ή Ανόητη (el loco amor). Η Καλή Αγάπη είναι του Θεού και προτιμάται από την Ανόητη Αγάπη που κάνει τους ανθρώπους να αμαρτάνουν. Σύνθετο και πολύπλευρο έργο που συνδυάζει ποίηση, πεζογραφία, διάλογο και ηθικά παραμύθια. Ασχολείται με διάφορα θέματα, όπως η  αγάπη, η ανθρώπινη φύση, τα κοινωνικά ήθη και η πνευματική ζωή. Διακρίνεται συχνά για τους ζωντανούς χαρακτηρισμούς και τον ειρωνικό τόνο, καθώς και για το μείγμα αλληγορίας και ρεαλιστικής προσωπογραφίας της μεσαιωνικής ζωής. Το έργο του αντανακλά την πολυπολιτισμικότητα του Τολέδο της εποχής του που δημιουργήθηκε από τη συνύπαρξη μεταξύ Εβραίων, Μουσουλμάνων και Χριστιανών. Η κριτική του στάση απέναντι στον υψηλό κλήρο, όπως και το υπόλοιπο ανάλαφρο και κριτικό περιεχόμενο του βιβλίου του, το κάνει παρόμοιο με τη λογοτεχνία των Γκολιαρντ (βλ. Carmina Burana). «Καλή αγάπη», για τον Juan Ruiz, σήμαινε αγάπη για την ιδιοκτήτρια, την ανύπαντρη γυναίκα, η οποία δεν ήταν ούτε παρθένα ούτε παντρεμένη. Η «κακή αγάπη» ήταν η αγάπη των εργένηδων. Ενώ η πρόθεση του έργου έχει συνήθως επεκταθεί με φιλολογικούς όρους από τη  «τέχνη της αγάπης» ως την «παρωδία» και από «δογματικό έργο» ως την «αισθητική της χαράς». Το ποικιλόμορφο ύφος του έργου, που κινείται μεταξύ σοβαρού προβληματισμού και κωμικών επεισοδίων, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του. Επηρέασε τη μεταγενέστερη ισπανική λογοτεχνία και τους Ισπανούς συγγραφείς της Χρυσής Εποχής όπως ο Θερβάντες.

62.        Το Δεκαήμερο (Τζιοβάννι Βοκάκιο – 1354) Είναι δομημένο ως ένα πλαίσιο που περιέχει 100 ιστορίες που αφηγείται μια ομάδα επτά νεαρών γυναικών και τριών νεαρών ανδρών, που έχουν καταφύγει σε μια απομονωμένη βίλα λίγο έξω από τη Φλωρεντία για να γλιτώσουν από τον Μαύρο Θάνατο, που έπληττε την πόλη. Πολλές λεπτομέρειες διατρέχονται από μεσαιωνικό μυστικισμό. Πιστεύεται ευρέως ότι οι επτά νεαρές γυναίκες προορίζονται να αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις βασικές (Σοφία, Δικαιοσύνη, Εγκράτεια και Σθένος) και τις τρεις θεολογικές Αρετές (Πίστη, Ελπίδα και Φιλανθρωπία) και ότι οι τρεις άνδρες αντιπροσωπεύουν την κλασική ελληνική τριμερή διαίρεση της ψυχής (Λόγος, Πνεύμα και Όρεξη). Ιστορίες αγάπης που έχουν από ερωτικές μέχρι και τραγικές στιγμές πλήρεις χαρίσματος, αστείων και μαθημάτων ζωής . Ένα παράδειγμα δίνουμε από την 9^η ιστορία της 7^ης μέρας. Η Λυδία, η σύζυγος του Νικόστρατου, αγαπά τον Πύρρο, ο οποίος, για να βεβαιωθεί γι' αυτό, απαιτεί από αυτήν την εκπλήρωση τριών προϋποθέσεων, η οποία και τις εκπληρώνει όλες. Επιπλέον, κάνει έρωτα μαζί του, παρουσία του Νικόστρατου, τον οποίο πείθει ότι όλα όσα βλέπει δεν είναι αληθινά. Η ιστορία αυτή είναι συνδυασμός δύο πρώιμων- γαλλικού & λατινικού - λαογραφικών μοτίβων. Η Εκκλησία, λόγω του μεγάλου αριθμού ερωτικών και αντικληρικών ιστοριών, το καταδίκασε αμέσως ως ανήθικο έργο και επιζήμιο για την εξουσία της, επιμένοντας στην παραίτηση του συγγραφέα από αυτό. Ο Βοκάκιο, που πιέστηκε υπερβολικά, εκμυστηρεύτηκε το πρόβλημα του  στον Πετράρχη, ο οποίος σε μια απαντητική επιστολή τον εμπόδισε να κάψει το «Δεκαήμερο». Το 1559 το βιβλίο συμπεριλήφθηκε στο Ευρετήριο των Απαγορευμένων Βιβλίων και στη συνέχεια κυκλοφόρησε με μεγάλες λογοκριμένες περικοπές.

63.        Διευθυντήριο «Divan»  (Χαφέζ, 1368-1380) Περιλαμβάνει τα πιο γνωστά ποιήματα του Χαφέζ. Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα είναι στα περσικά, αλλά υπάρχουν μερικά ποιήματα μακαρονικής γλώσσας (στα περσικά και αραβικά) και πολλά σε αραβικά Ghazal (μια μορφή ερωτικού ποιήματος ή ωδής, που συχνά πραγματεύεται θέματα πνευματικής και ρομαντικής αγάπης. Μπορεί να γίνει κατανοητό ως ποιητική έκφραση τόσο του πόνου της απώλειας όσο και του χωρισμού από την αγαπημένη και της ομορφιάς της αγάπης παρά τον πόνο). Το πιο σημαντικό μέρος αυτού του Divan είναι τα Ghazals. Κανένας άλλος Ιρανός ποιητής δεν έχει υποβληθεί σε τέτοια ανάλυση και ερμηνεία όπως ο Χαφέζ. Είχε τεράστια επιρροή στην επόμενη ομάδα στιχουργών. Από την τελευταία δεκαετία του 14ου αιώνα μέχρι τη δημοσίευσή του στην Καλκούτα το 1791, το βιβλίο γράφτηκε και αντιγράφηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο λογοτεχνικό έργο. Ο αριθμός των χειρόγραφων του είναι περίπου 1700, τα οποία είναι διάσπαρτα όχι μόνο σε όλο το Ιράν, αλλά και σε άλλες περιοχές όπου ομιλείτε η περσική γλώσσα και σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Ως προς τον αριθμό του περσόφωνου κοινού, ξεπέρασε τα περισσότερα έργα της περσικής λογοτεχνίας. Οι δημοσιεύσεις των έργων του Χαφέζ περιλαμβάνουν ημιτελείς, πλήρεις, άκριτες και κριτικές συλλογές, λιθογραφία, καλλιγραφία και τυπογραφία. Η επιρροή του Χαφέζ στις ζωές των Ιρανών μπορεί να φανεί στη συνεχιζόμενη δημοτικότητα των ποιημάτων του από τις προηγούμενες γενιές μέχρι σήμερα και στη χρήση αυτών των ποιημάτων στις καθημερινές συζητήσεις. Αυτή η αθανασία και η δημοτικότητα προκάλεσαν έναν μοναδικό προβληματισμό στον πολιτισμό και την τέχνη των Περσών δημιουργών που έχει αντικατοπτριστεί στα έργα πολλών καλλιγράφων, καλλιτεχνών, υφαντών χαλιών και ζωγράφων.

Canzone-323-grifo-queriniana-G-V-15-f96v-f97r-c1390s

64.        Το βιβλίο των τραγουδιών «Il Canzoniere» (Φραγκίσκος Πετράρχης – 1374) Αν και το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του Πετράρχη ήταν στα λατινικά, το Canzoniere γράφτηκε στη δημοτική γλώσσα, μια γλώσσα του εμπορίου, παρά την άποψη του Πετράρχη ότι τα ιταλικά ήταν λιγότερο επαρκή για έκφραση. Από τα 366 ποιήματά του, η συντριπτική πλειοψηφία είναι σε μορφή σονέτου (317). Το θέμα τους είναι η αγάπη του ποιητή για τη Λάουρα. Ο πιο προφανής σκοπός του έργου είναι να επαινέσει τη Λάουρα, ωστόσο είναι παρόντα ερωτήματα της εποχής του, σχετικά με την επιθυμία, την αρετή της αγάπης σε σχέση με τη χριστιανική θρησκεία. Οι αντιθέσεις είναι επίσης το κλειδί για τη σειρά και κατά μία έννοια αντιπροσωπεύουν την αναζήτηση ισορροπίας του Πετράρχη. Αυτό οδηγεί στο ουσιαστικό παράδοξο της Πετραρχικής αγάπης, όπου αυτή είναι επιθυμητή αλλά επώδυνη: η διακύμανση μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων είναι ένα μέσο έκφρασης αυτής της αστάθειας. Η αλλαγή του μυαλού του ανθρώπου και το πέρασμα του χρόνου είναι επίσης κεντρικά θέματα, όπως και η θεώρηση της ίδιας της τέχνης της ποιητικής δημιουργίας. Μερικά άλλα θέματα είναι η επιθυμία, η απομόνωση, η ανεκπλήρωτη αγάπη και η ματαιοδοξία της νεότητας. Τα ποιήματα γράφτηκαν σε μια περίοδο σαράντα ετών, με το αρχαιότερο να χρονολογείται λίγο μετά το 1327 και το πιο νέο γύρω στο 1368. Οι δύο ενότητες της ακολουθίας που χωρίζονται με τον θάνατο της Laura έχουν παραδοσιακά χαρακτηριστεί "In vita" (Στη ζωή) και "In morte" (Στο θάνατο) αντίστοιχα, αν και ο Πετράρχης δεν έκανε καμία τέτοια διάκριση. «Η μοναδική μεγαλύτερη επιρροή στην ερωτική ποίηση της Ευρώπης της Αναγέννησης μέχρι και τον δέκατο έβδομο αιώνα» (Spiller).

Αριστουργήματα γλυπτικής 1411 -  1515

65.        Οι ιστορίες του Καντέρμπουρι   (Geoffrey Chaucer – 1387) Δύο σε πεζό κείμενο και 22 σε αφηγηματικά ποιήματα. περιγράφουν την εικόνα μιας κοινωνίας σε αστάθεια, σήψη και παρακμή, που κανείς δεν ξέρει προς τα που πηγαίνει. Έχει μεγάλη αξία ο παραλληλισμός με το παγκόσμιο "γιγνεσθαι' στις μέρες μας. Δυστυχώς ο σύγχρονος Τσόσερ δεν έχει εμφανιστεί ακόμη για να περιγράψει την τρέλλα, αβεβαιότητα, και παρακμή ιδεών, αξιών και δογμάτων της σύγχρονης κοινωνίας. Αναφέρονται στον έρωτα, την προδοσία και την απληστία, σε ιστορίες μοιχείας, και παρουσιάζουν όχι μόνο τις συνθήκες και τα ήθη της κοινωνίας  αλλά και τις κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες της εποχής. Επισημαίνεται ο ρόλος του έργου στη διαμόρφωση της αγγλικής λογοτεχνικής γλώσσας και στην αύξηση της πολιτιστικής της σημασίας, με τη χρήση της δημοτικής γλώσσας, σε μια εποχή που οι κυρίαρχες λογοτεχνικές γλώσσες ήταν ακόμη τα παλαιά γαλλικά (της Νορμανδικής κατάκτησης) και τα λατινικά. Η γυναίκα από το Μπαθ, είναι μια από τις λίγες γυναίκες αφηγήτριες στις Ιστορίες του Καντέρμπουρι. Έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο για προσκυνήματα, παντρεύτηκε πέντε φορές και είχε πολλούς εραστές στα νιάτα της. Έχει γνώση της Βίβλου και χρησιμοποιεί πολλά παραθέματα για να υποστηρίξει τις απόψεις της και να αιτιολογήσει τη σεξουαλική της συμπεριφορά: λέει ότι απολαμβάνει το σεξ και δεν ντρέπεται γι' αυτό - σε αντίθεση με τη μεσαιωνική αντίληψη που το θεωρούσαν δικαιολογημένο μόνο για τεκνοποίηση. Στην ιστορία του διαχειριστή (παραλλαγή από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου), ο Φοίβος - πολεμιστής, μουσικός, όμορφος και ευγενικός νέος - έχει ένα κοράκι, το οποίο είναι ολόλευκο και είχε μάθει να μιλά και να τραγουδά. Έχει επίσης μια σύζυγο, την οποία λατρεύει αλλά κλεισμένη στο σπίτι του επειδή ζηλεύει υπερβολικά. Ο διαχειριστής σημειώνει ότι κανείς δεν μπορεί να δαμάσει ένα πλάσμα και να αφαιρέσει την ουσιαστική του φύση. Η γυναίκα του Φοίβου βρήκε έναν εραστή. Το κοράκι, αφού είδε τη μοιχεία του αποκαλύπτει την απιστία της και αυτός εξαγριωμένος τη σκοτώνει. Μετά όμως μετανιώνει και αρχίζει να κατηγορεί το κοράκι και το καταριέται. Από τότε  αυτά μαύρισαν και άρχισαν να κράζουν. Στο τέλος, ο διαχειριστής συμβουλεύει τους ακροατές του να μη μιλούν απερίσκεπτα και τελειώνει λέγοντας ότι είναι καλύτερο να κρατάει κανείς τη γλώσσα του και να μην λέει τίποτε κακόβουλο ακόμη κι αν είναι αλήθεια. Στην ιστορία του γηραιού ιππότη Τζένιουαρι (παραλλαγή από τις 1001 νύχτες) που ακούει μόνο τις κολακείες ενός συκοφάντη φίλου του και αγνοεί τη συμβουλή των αδελφών του παντρεύεται την 20χρονη πανέμορφη Μέι (Μάιος) Στη γαμήλια γιορτή ο νεαρός ακόλουθος Ντέμιαν, ερωτεύεται τη Μέι, η οποία ανταποκρίνεται στον έρωτά του. Στη πορεία του μύθου ο γέρος ιππότης τυφλώνεται, αλλά παρόλα αυτά καταφέρνει να κρατά πάντα υπό έλεγχο τη νεαρή σύζυγο, καθώς τη ζηλεύει υπερβολικά. Μια μέρα, η Μέι καταφέρνει να συνεννοηθεί με τον Ντέμιαν να συναντηθούν σε μια αχλαδιά στον ιδιωτικό κήπο που είχε φτιάξει ο γέρος ιππότης για τη νεαρή γυναίκα του. Καθώς ο ιππότης και η Μέι βρίσκονται στον κήπο, εκείνη του ζητά να της κόψει ένα αχλάδι. Αυτός απαντά ότι δεν βλέπει, αλλά την αφήνει να σκαρφαλώσει στο δέντρο για να κόψει μόνη της. Ο Ντέμιαν την περιμένει εκεί πάνω και οι δύο νέοι επιδίδονται σε ερωτική ευδαιμονία στα κλαδιά της αχλαδιάς. Ωστόσο, υπάρχουν άλλοι δύο μάρτυρες: ο Πλούτων και η Προσερπίνα. Ο Πλούτων αποκαθιστά την όραση του ιππότη, ο οποίος βλέπει τους δύο εραστές γυμνούς πάνω στο δέντρο. Ωστόσο, η Μέι έχει έτοιμη μια δικαιολογία χάρη στην παρέμβαση της Προσερπίνας: ισχυρίζεται ότι έμαθε ότι θα έβρισκε το φως του, αν αυτή πάλευε με έναν άνδρα πάνω σε ένα δέντρο και ότι αυτό που αντίκρισε ήταν στην πραγματικότητα ένα τέχνασμα της όρασης που μόλις επανήλθε. Τελικά  τον κάνει να μην πιστεύει αυτό που είδε με τα μάτια του και χαρούμενος με την απρόσμενη ανάρρωσή του επιστρέφει μαζί της στο σπίτι τους. Σε άλλη ιστορία, της δοκιμαζόμενης ταπεινής Γκριζέλντα εμφανίζεται ο αντίποδας της ισχυρής προσωπικότητας της Γυναίκας από το Μπαθ. Ωστόσο, οι δύο ιστορίες δεν είναι πραγματικά αντίθετες: η Γκριζέλντα δεν είναι πρότυπο που πρέπει να ακολουθηθεί, αντίθετα: «Κανένας παντρεμένος άντρας δεν πρέπει να δοκιμάσει την υπομονή της γυναίκας του στην προσπάθεια να βρει τη Γκριζέλντα: θα αποτύχει». Τέλος δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την ιστορία του πωλητή συχωροχαρτιών, που είναι ένα υποκριτικό και αδίστακτο άτομο, που δεν πιστεύει καν στις θαυματουργές δυνάμεις των (ψεύτικων) λειψάνων αγίων και των επίσημων εγγράφων - που συγχωρούν τις αμαρτίες - που πουλάει. Επιθυμεί τα χρήματα χωρίς να τον ενδιαφέρει από που προέρχονται και καυχιέται για τον τρόπο εξαπάτησης των θυμάτων του, για τα οποία αισθάνεται περιφρόνηση.

66.        Ουτοπία (Τόμας Μορ – 1516)    Ο τίτλος που είχε δώσει ο Μορ στο έργο του ήταν Nusquam, αλλά με την παρέμβαση του Έρασμου εμφανίστηκε ως Utopia. Είναι ένα φανταστικό νησί στο οποίο η ευδαιμονία έχει επιτευχθεί. Το νησί δεν έχει ακριβείς γεωγραφικές συντεταγμένες, αλλά δεν βρίσκεται μακριά από την Ευρώπη και σε αυτό ακμάζουν 54 καλά ρυμοτομημένες και ομοιόμορφες πόλεις. Ο Μορ φαντάζεται μια ιδανική κοινωνία ισότητας, κοινοκτημοσύνης, θρησκευτικής ανοχής, με εξάωρη εργασία, χωρίς χρήματα, δικηγόρους και εκμετάλλευση. Οι κάτοικοι ευημερούν χωρίς περιττές πολυτέλειες, δεν έχουν ιδιωτική περιουσία, φροντίζουν για τη δίκαιη κατανομή των αγαθών, διασκεδάζουν σε δείπνα με τη συνοδεία μουσικής, έχουν ένα άρτιο σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, διατυπώνει τις επιφυλάξεις του για το κατά πόσο είναι δυνατή η αφθονία αγαθών χωρίς την ύπαρξη κινήτρων και ανησυχεί για την αδιαφορία των οκνηρών που θα επιβαρύνει τους εργατικούς. Τελικά μεταθέτει την πραγμάτωση της ουτοπίας του στο απώτερο μέλλον «όταν όλοι οι άνθρωποι θα είναι καλοί». ενσωματώνει ηθικά αξιώματα της φιλοσοφίας των Στωικών και του Επίκουρου, αλλά επηρεάζεται κυρίως από την Πολιτεία και τους Νόμους του Πλάτωνα, τα Πολιτικά του Αριστοτέλη, καθώς και από τα έργα του Πλούταρχου και του Κικέρωνα. Στις λογοτεχνικές μελέτες του 20ου-21ου αιώνα, οι ουτοπίες, όπως και οι δυστοπίες, θεωρούνται μεταξύ των ειδών της επιστημονικής φαντασίας. Ο K. Römer πρότεινε τον ακόλουθο ορισμό του λογοτεχνικού είδους: η ουτοπία είναι μια λεπτομερής περιγραφή μιας φανταστικής κουλτούρας που παρέχει στον αναγνώστη μια εικόνα μιας εναλλακτικής πραγματικότητας για την κριτική της δικής τους νεωτερικότητας από διανοητική και συναισθηματική σκοπιά. Εάν ο συγγραφέας ή/και οι αναγνώστες, αντιλαμβάνονται την περιγραφόμενη πραγματικότητα ως σημαντικά ανώτερη από την αντικειμενική πραγματικότητα, είναι ευτοπία (δηλαδή «πραγματική» ουτοπία). Αν η πραγματικότητα που περιγράφεται είναι ζοφερή και σημαντικά κατώτερη από την αντικειμενική πραγματικότητα, είναι μια δυστοπία, δηλαδή μια αντιουτοπία. Συνήθως διακρίνουμε τις «ουτοπίες ανασυγκρότησης», που περιλαμβάνουν έναν ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και τις «ουτοπίες διαφυγής» από την κοινωνική πραγματικότητα. Η ουτοπία, ως μία από τις μοναδικές μορφές κοινωνικής συνείδησης, έχει παραδοσιακά ενσωματώσει χαρακτηριστικά όπως η κατανόηση του κοινωνικού ιδεώδους, η κριτική του υπάρχοντος συστήματος και οι προσπάθειες πρόβλεψης του μέλλοντος της κοινωνίας. Στη σύγχρονη επιστήμη διακρίνεται η ουτοπία από τον ουτοπισμό. Ο ουτοπισμός, ως τύπος συνείδησης, είναι φαινομενικά έμφυτος στην ανθρώπινη φύση και εκφράζεται με διάφορες μορφές ονείρων για τον παρόν ή τον μελλοντικό ιδανικό κόσμο (συμπεριλαμβανομένου του παραδείσου - Pays de Coquaigne, The Land of Cockaigne, Kraj Kròla Goždzika, Schlaraffenland, Luilekkerland, «μια χώρα με ποτάμια γάλακτος και όχθες ζελέ» κ.λπ.), χωρίς θετική πραγματοποίηση. Η ουτοπία ως λογοτεχνικό είδος και κοινωνικοπολιτικό εγχείρημα αναδύθηκε μετά την Αναγέννηση, με την αλλαγή της ανθρώπινης αντίληψης για την ιστορία. Η ουτοπία συνδέεται με τον προοδευτισμό, αλλά μπορεί να στραφεί στο παρελθόν (π.χ. «πρωτόγονος κομμουνισμός» ή «χαμένος παράδεισος»). Η εικόνα μιας ουτοπικής κοινωνίας συνδέεται με την εικόνα του μέλλοντος και επομένως μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική ανάπτυξη. Από τον 19ο αιώνα, οι έννοιες της «ουτοπίας» και του «σοσιαλισμού» έχουν συνδεθεί σε μεγάλο βαθμό στη δημόσια συνείδηση ​​και τις κοινωνικές επιστήμες. «Από γενναιόδωρα όνειρα έρχονται ευεργετικές πραγματικότητες. Η ουτοπία είναι η βασική αρχή κάθε προόδου και η απόπειρα για ένα καλύτερο μέλλον» (Ανατόλ Φρανς) - «Η ουτοπία δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, ένα είδος ανέφικτης τελειότητας…αλλά η διηνεκής εκδίπλωση και πραγμάτωση της ουσίας του ανθρώπου, η ανεμπόδιστη εξέλιξη των δημιουργικών ικανοτήτων του, η υπέρβαση των συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών που αποτελούν τροχοπέδη της εξέλιξης, το ανέφικτο που τείνει να γίνει εφικτό» (Ερνστ Μπλοχ) - «Αν ένας χάρτης του κόσμου δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία, δεν αξίζει ούτε μια ματιά μας, γιατί αφήνει απ’ έξω τη μοναδική χώρα στην οποία φτάνει πάντα η ανθρωπότητα. Κι όταν φτάνει εκεί η ανθρωπότητα, αγναντεύει πιο πέρα και, βλέποντας μια χώρα καλύτερη, σαλπάρει» (Όσκαρ Ουάιλντ). Στη σύγχρονη εποχή τη θέση των ουτοπιών έχουν πάρει οι ραγδαία εξελισσόμενοι κόσμοι της μαζικής κουλτούρας, της κατανάλωσης, της τεχνολογίας και της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας. Εκφραζόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια η άποψη ότι η σύγχρονη μορφή της παγκοσμιοποίησης ως μεταϊστορικού φιλελευθερισμού είναι από μόνο του ουτοπικό. Όμως ήρθε η ζωή, που ξεπερνά και την πλουσιότερη φαντασία με τον Τραμπ, τους θιασώτες και μιμητές του, αλλά και τους πολυπληθείς οπαδούς του (που εκμεταλλεύονται τους αναφερθέντες εξελισσόμενους κόσμους) σε παγκόσμιο επίπεδο που πιθανόν να οδηγήσει σε μια πραγματική δυστοπία.