Προτάσεις ανάγνωσης 182 - 194 (1869 - 1876)

182. Πόλεμος και Ειρήνη (Λέων Τολστόι – 1869) Αφηγείται τις συμμαχίες και τους πολέμους μεταξύ Ρωσίας και Γαλλίας στις αρχές του 19ου αιώνα, ακολουθώντας τις ζωές χαρακτήρων που παρασύρονται από ιστορικά γεγονότα και εξετάζοντας βασικά θέματα όπως την επιβίωση σε χαλεπούς καιρούς, το σκοπό του πόνου κάθε είδους και τη σχέση κοινωνικής δυναμικής και ελεύθερης βούλησης. Είναι ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της ρωσικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας ήταν πολλές φορές υποψήφιος τόσο για το Νόμπελ Ειρήνης όσο και Λογοτεχνίας. Το έργο είναι το επιστέγασμα της εξέλιξης του Τολστόι. Ένα από τα κυριότερα σημεία του ρεαλισμού του είναι ότι ο ψυχικός κόσμος των ηρώων αποκαλύπτεται μέσω του συσχετισμού του προς τη κυρίαρχη κοινωνική συμπεριφορά και την αποσαφήνιση της θέσης τους στα ιστορικά και κοινωνικά προβλήματα. «Ο πιο ισχυρός, ο πιο αδιάρρηκτος, αβάσταχτος κι΄ο πιο σταθερός δεσμός που μας συνδέει με τους συνανθρώπους μας, είναι αυτό που ονομάζουμε ¨εξουσία¨. Η εξουσία, με το βαθύτερο νόημα, δεν είναι παρά έκφραση της πιο μεγάλης εξάρτησης του ενός απέναντι στους άλλους. Είναι πολύ δύσκολο να καθορίσει κανείς τα όρια της περιοχής μεταξύ ελευθερίας και αναγκαιότητας κι ο καθορισμός αυτού του ορόσημου αποτελεί το θεμελιώδες πρόβλημα της ψυχολογίας».  (Από τα 10 καλύτερα μυθιστορήματα κατά τον Σόμερσετ Μομ, το 1954). Αξιοσημείωτο είναι ότι   «υπάρχει μόνο μία πανέμορφη στο μυθιστόρημα - η Ελένη Μπεζούχοβα, που είναι όμως ένας από τους πιο αποκρουστικούς χαρακτήρες, η προσωποποίηση της ακολασίας και του κακού, την οποία ο συγγραφέας καταδικάζει άνευ όρων».        

Giancarlo Buttignol - Davanti allo specchio

183. Η Αφροδίτη με τις γούνες (Λέοπολντ φον Ζάχερ-Μαζόχ – 1869) Μετά τη δημοσίευσή της σε περιοδικό, η ιστορία συμπεριλήφθηκε στο ημιτελές έργο «Η κληρονομιά του Κάιν», που δημοσιεύτηκε το 1870. Η ιστορία έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία που αφορούν τη γυναίκα του συγγραφέα και την ερωμένη του. Ο κεντρικός ήρωας, ο Severin, έχει εμμονή με μια ερωτική φαντασίωση για μια γυναίκα που θα τον ταπεινώσει. Ονομάζει το ιδανικό του για μια ισχυρή και όμορφη κυρία, «Αφροδίτη με γούνες». Σε ένα θέρετρο στα Καρπάθια, ο άνδρας συναντά την εκκεντρική χήρα Wanda von Dunaev, η οποία τον αιχμαλωτίζει με τη φιλοσοφία της για αρχαίο αισθησιασμό και την απόρριψη των προκαταλήψεων του χριστιανικού γάμου. Έχοντας αποφασίσει ότι πρόκειται για την Αφροδίτη που φαντασιωνόταν, την ερωτεύεται παράφορα και την προσκαλεί να εκπληρώσουν μαζί τη μυστική του φαντασίωση. Στην αρχή το κορίτσι απορρίπτει την προσφορά, αλλά σταδιακά το παιχνίδι της Αφέντρας και του σκλάβου αρχίζει να την αιχμαλωτίζει και την ενθουσιάζει περισσότερο από τον ίδιο τον Σεβερίν. Συνάπτουν ένα είδος συμφωνίας... Σημειώνουμε ότι η επίδραση του συγγραφέα στη λογοτεχνία αλλά και στην φιλοσοφική αναζήτηση είναι τεράστια και υποτιμημένη από τους παλιούς και σύγχρονους εκφραστές της πατριαρχικής ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Έχει γράψει περισσότερα από 30 έργα και σε αυτόν έχουν αναφερθεί (τυχαία μόνο μνημονεύουμε): Μπακούνιν, Λόρδος Βύρων, Β. Ουγκώ, Νίτσε, Χ. Έσσε, Λακάν κ.ά. Όλες οι γυναίκες στα μυθιστορήματά του είναι ισχυρές, όπως οι φαντασιώσεις του. Αναφέρεται στις Μαύρες Τσαρίνες, στην Ομφάλη, βασίλισσα της Λυδίας, και στη Σεμίραμις, βασίλισσα της Νινευή και της Βαβυλώνας. στη Ροξελάνα, σουλτάνα ουκρανικής καταγωγής, σύζυγο του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, στη Ζηνοβία, της Παλμίρα, στην Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας. Η καλύτερη παρουσίαση του έργου του βρίσκεται στη γαλλική έκδοση της Βικιπεδια (https://fr.wikipedia.org/wiki/Leopold_von_Sacher-Masoch & https://fr.wikipedia.org/wiki/La_V%C3%A9nus_%C3%A0_la_fourrure

184. 20.000 λεύγες κάτω από τις θάλασσες (Ιούλιος Βερν – 1869) Ο τίτλος αναφέρεται στην οριζόντια απόσταση που διανύθηκε κάτω από την επιφάνεια, στις διάφορες θάλασσες των ταξιδιών του Ναυτίλου Θεωρείται ως ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα περιπέτειας και ένα από τα μεγαλύτερα έργα του. Βρίθει συμβολισμών που αναφέρονται στην Οδύσσεια (Nemo σημαίνει κανένας στα λατινικά), οικολογία, ανθρώπινη διαφορετικότητα, συνυφασμένη με τη συντροφικότητα, το ήθος και την ανθρωπιά.

Αριστουργήματα γλυπτικής

185. Η αισθηματική αγωγή (Γκύσταβ Φλωμπέρ – 1869) Το μυθιστόρημα επικεντρώνεται στις ερωτικές περιπέτειες ενός νεαρού άνδρα την περίοδο της επανάστασης του 1848 και της ίδρυσης της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας, ταραγμένη περίοδος που παρουσιάζεται αναλυτικά. Ο τόνος του μυθιστορήματος είναι ειρωνικός και απαισιόδοξος και μέσα από την λεπτομερή περιγραφή της παρισινής ζωής σατιρίζει τη γαλλική κοινωνία. Ο κεντρικός χαρακτήρας συχνά παραδίδεται σε ρομαντικές ονειροφαντασίες. Περιλαμβάνει αυτοβιογραφικά στοιχεία. Το πρότυπο του χαρακτήρα της Μαρί Αρνού υπήρξε η Ελίζα, 11 χρόνια μεγαλύτερή του,  ανεκπλήρωτος έρωτας του και σύζυγος του μουσικοεκδότη Μωρίς Σλέσινγκερ. Όπως επισημαίνει ο Γάλλος στρουκτουραλιστής Ζεράρ Ζενέτ, ο ίδιος ο Φλωμπέρ θεωρούσε αυτό το βιβλίο ως την αισθητική του αποτυχία, λόγω της έλλειψης πλήρους δράσης, προοπτικής και δομής στο μυθιστόρημα. Ωστόσο, αυτές οι ιδιότητες και χαρακτηριστικά που ο συγγραφέας θεωρούσε μειονεκτήματα, ο Ζενέτ τις θεωρεί αρετές του έργου, καθώς είναι πρωταρχικής σημασίας για τη σύγχρονη λογοτεχνία. Έτσι, σύμφωνα με τον ίδιο, εδώ «για πρώτη φορά πραγματοποιείται μια αποδραματοποίηση, σχεδόν ακόμη και μια απορομαντικοποίηση του μυθιστορήματος, από το οποίες θα προέλθει όλη η σύγχρονη λογοτεχνία».

186. Τα άσματα του Μαλντορόρ (Ισιντόρ Ντυκάς - 1869) Εκδόθηκε με το ψευδώνυμο  του Comte de Lautréamont. Αποτελείται από έξι άσματα που υποδιαιρούνται σε κεφάλαια. Μια φανταστική και σκοτεινή αφήγηση, γεμάτη εφιάλτες και ανησυχία, που επικρίνει την κοινωνία, τη θρησκεία και την ανθρώπινη φύση. Το έργο έχει κεντρικό αντιήρωα τον μισάνθρωπο, υπεροπτικό, βλάσφημο χαρακτήρα του Μαλντορόρ, που πολεμά με διάφορες μορφές ενάντια στον Θεό, έχει απαρνηθεί τη συμβατική ηθική και διαπράττει φόνους στους οποίους δείχνει τον σαδισμό και τη διαστροφή του. Συχνά θεωρείται πρόδρομος του σουρεαλισμού και επηρέασε τους ποιητές και καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.                                                                                                                  

187. Ο ηλίθιος (Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι – 1869) Ο τίτλος ειρωνεύεται τον κεντρικό χαρακτήρα, τον πρίγκιπα Λεφ Μύσκιν, ένα νεαρό του οποίου η καλοσύνη και η απλοχεριά οδηγούν αυτούς που συναναστρέφεται να θεωρούν ότι δε διαθέτει ευφυΐα ή επίγνωση των σύγχρονων καταστάσεων. Το μυθιστόρημα εξετάζει τις επιπτώσεις της ύπαρξης ενός τέτοιου σπάνιου ανθρώπου εν μέσω διαφωνιών, αντιθέσεων, φιλονικιών, παθών, επιθυμιών και εγωισμού της κοινωνίας, τόσο στον ίδιο όσο και στους άλλους γύρω του. Μεταξύ άλλων εξετάζονται με την ιδιότυπη προσέγγιση του συγγραφέα τα θέματα: θρησκείας και αθεΐας στη Ρωσία, αθωότητας και ενοχής, της επιληψίας, της θανατικής ποινής και της θνησιμότητας. «Ο Ηλίθιος παραβιάζει κάθε κριτικό κανόνα και παρ' όλα αυτά καταφέρνει να φτάσει σε πραγματικό μεγαλείο» (Γκάρι Σαούλ Μόρσον, 2018)                                                                         

188. Διηγήματα «Erzählungen»  (Άνταλμπερτ Στίφτερ - 1869) Είναι η μόνη έκδοση που περιέχει και τις τριάντα τρεις ιστορίες από τις πρώτες εκδόσεις κατά τα έτη 1840-1869 καθώς και τις αναθεωρήσεις και συμπληρώσεις που έκανε ο ίδιος μεταγενέστερα. Αυτό επιτρέπει να εντοπίσουμε την εξέλιξη του συγγραφέα στο χρόνο. Χωρίς να μειώνεται η σημασία των αναθεωρήσεων που πραγματοποίησε ο ίδιος ο ποιητής για τις εκδόσεις βιβλίων των διάσημων συλλογών του «Studien» και «Bunte Steine», ένα αφηγηματικό συνεχές γίνεται σαφώς ορατό εδώ, στο οποίο αντικατοπτρίζονται με εντυπωσιακό τρόπο η ζωή και το έργο του. Στο έργο του Χέρμαν Έσσε, «Ο Λύκος της Στέπας», ο πρωταγωνιστής  αναρωτιέται «αν δεν είναι καιρός να ακολουθήσει το παράδειγμα του Άνταλμπερτ Στίφτερ και να έχει ένα ατύχημα ενώ ξυρίζεται». Ο Τόμας Μαν ήταν επίσης θαυμαστής του Στίφτερ, αποκαλώντας τον «έναν από τους πιο εξαιρετικούς, τους πιο αινιγματικούς, τους πιο κρυφά τολμηρούς και τους πιο παράξενα συναρπαστικούς αφηγητές στην παγκόσμια λογοτεχνία».                                   

189. Μίντλμαρτς (Μαίρη Αν Έβανς – 1872) Η συγγραφέας -  κορυφαία ίσως λογοτέχνιδα της ύστερης βικτωριανής περιόδου -  χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Τζορτζ Έλιοτ, γιατί, ήθελε να πάρουν στα σοβαρά τα έργα της. Με μια ιδιωτική ζωή που ερχόταν σε σύγκρουση προς τα πνιγηρά ήθη της βικτωριανής κοινωνίας κι επηρεασμένη έντονα από τα πρωτοπόρα πνευματικά κινήματα της εποχής, η Έβανς ασχολήθηκε αρχικά με τη λογοτεχνική κριτική και στη συνέχεια αφιερώθηκε στο μυθιστόρημα. Δημοσιεύθηκε σε οκτώ τόμους μεταξύ 1871 και 1872 και διαδραματίζεται στη φανταστική αγγλική πόλη Μίντλμαρτς από το 1829 έως το 1832. Στο έργο της συνδύασε πλούσιες αφηγηματικές πλοκές με διεισδυτικές ψυχολογικές αναλύσεις. Το μυθιστόρημα της συνδυάζει την απεικόνιση όλων των τάξεων της βικτωριανής κοινωνίας με την βαθιά διερεύνηση της συμπεριφοράς των ηρώων και ιδιαίτερα της ηρωίδας. Σε αυτή εμφανίζονται τα πρώτα, μπορεί αυθόρμητα και ασαφή, σκιρτήματα αντίδρασης μιας καταπιεσμένης γυναίκας. Η Βιρτζίνια Γουλφ είπε για το Μίντλμαρτς (1871-72) ότι «είναι ένα από τα λίγα αγγλικά μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί για ώριμους ανθρώπους». Το έργο της Έλιοτ συνδυάζει τον εκτενή φιλοσοφικό διαλογισμό με την λεπτομερή ανάλυση των κινήτρων και των συναισθημάτων των χαρακτήρων της. Η Έλιοτ "είναι η ενσάρκωση της φιλοσοφίας στη μυθιστοριογραφία". (Όσκαρ Ουάιλντ, 1897)                                    

190. Ο Φτωχοδιόνυσος   (Μιχάι Εμινέσκου – 1872) Ένα σύγχρονο παραμύθι, μια φιλελεύθερη ερμηνεία της γερμανικής φιλοσοφίας και αρχαίων μοτίβων, που συζητά θέματα όπως το ταξίδι στο χρόνο και η μετενσάρκωση μέσα από το πρίσμα του μετα-καντιανού ιδεαλισμού. Ένας ονειροπόλος μελετητής, κινείται μεταξύ του εαυτού του στο χρόνο και στο χώρο, ανάμεσα στο άθλιο σπίτι του, την προηγούμενη ύπαρξή του ως μοναχός στη Μολδαβία του 15ου αιώνα και την ύπαρξή του σε υψηλότερο επίπεδο ως ουράνιος Ζωροάστρης. Η Ιταλίδα φιλόλογος Λουίζα Βαλμαρίν αποκαλεί το έργο του Εμινέσκου «τη μόνη φιλοσοφική νουβέλα που παρήγαγε ο ρουμανικός ρομαντισμός». Μεταξύ των μελετητών που θεωρούν την ιστορία πρωτίστως μυθιστόρημα, ο Ευγένιος Λοβινέσκου σημείωσε ότι ο Φτωχοδιόνυσος απέφερε μαζί του ένα πολιτισμικό σοκ, εκθέτοντας τη Ρουμανία στον «τυφώνα της ιδιοφυΐας του Εμινέσκου, που έφερε όλα τα στοιχεία της γερμανικής συναισθηματικότητας, φιλτραρισμένα μέσα από μια μοναδική, προσωπική ιδιοσυγκρασία». Έχει προβληματίσει τους ερευνητές με την πολιτισμική του πολυπλοκότητα, που συνταιριάζει τη Βεδάντα («συμπεράσματα των Βέδων» που περιλαμβάνουν τις ιδέες που προέκυψαν από την ερμηνεία των Ουπανισάδων, εστιάζοντας στην αφοσίωση, τη γνώση και την απελευθέρωση) με τον Γνωστικισμό και τη θεωρία της σχετικότητας. 

191. Οι δαιμονισμένοι    (Φιόντορ Ντοστογιέφσκι - 1872) Από τα κύρια έργα του συγγραφέα στα οποία εκφράζει την πολεμική του εναντίον πρωτίστως του ριζοσπαστισμού αλλά και του αστικού εκσυγχρονισμού. Έχει πολυφωνικό λογοτεχνικό ύφος, οι χαρακτήρες συνθέτουν ένα σύνολο ιδεών, που η καθεμιά τους επανακαθορίζεται ακατάπαυστα σε σχέση με τις άλλες. Ο αφηγητής αναλαμβάνει να συγχρονίσει τις πολλαπλές αυτόνομες αφηγήσεις, ενώ η δική του φωνή «μπαινοβγαίνει» στη δομή του μυθιστορήματος. Ο λόγος του αφηγητή είναι έξυπνος, συχνά ειρωνικός και με βαθιά κατανόηση της ψυχολογίας των χαρακτήρων.

192. Μακριά από το πλήθος (Τόμας Χάρντι – 1874) Η πρώτη μεγάλη λογοτεχνική επιτυχία του συγγραφέα. Ασχολείται με θέματα αγάπης, τιμής και προδοσίας, με φόντο τη φαινομενικά ειδυλλιακή, αλλά συχνά σκληρή, πραγματικότητα μιας αγροτικής κοινότητας στη βικτωριανή Αγγλία. Παρουσιάζει πόσο σημαντικό είναι για τους ανθρώπους να συνδέονται και να κατανοούν τον φυσικό κόσμο. Ο Γκάμπριελ είναι η ιδέα του Χάρντι, για ένα άτομο που ζει σε ισορροπία με τις δυνάμεις της φύσης. Περιγράφει τη ζωή και τις σχέσεις της Βηθσαβεέ με τον μοναχικό αλλά πλούσιο κτηνοτρόφο και γείτονά της Μπόλντγουντ, τον πιστό βοσκό Γκάμπριελ και τον φειδωλό λοχία Τρόι . Ο Μπόλντγουντ διοργανώνει γιορτή, όπου προσκαλεί τη Βηθσαβεέ και της ξανακάνει πρόταση γάμου. Αμέσως μετά τη συμφωνία της, ο Τρόι φτάνει για να την διεκδικήσει. Η Βηθσαβεέ τρομοκρατείται και ο Μπόλντγουντ σκοτώνει τον Τρόι. Καταδικάζεται σε ισόβια. Λίγους μήνες αργότερα, η Βηθσαβεέ παντρεύεται τον Γκάμπριελ, ο οποίος είναι πλέον ένας εύπορος δικαστικός επιμελητής. Κατά τη δημοσίευση, οι κριτικές ήταν άφθονες και κυρίως θετικές. Ο Χάρντι αναθεώρησε εκτενώς το κείμενο για την έκδοση του 1895 και έκανε περαιτέρω αλλαγές για την έκδοση του 1901.                                                                  

193. Οι διαβολικές (Ζυλ Μπαρμπέ ντ’ Ωρεβιγύ – 1874) Συλλογή έξη διηγημάτων που παρουσιάζουν τη συμπεριφορά μυστηριωδών και απρόσιτων γυναικών με μοτίβα τον έρωτα, τη μοιχεία, τη δολοφονία, την εκδίκηση, την αγανάκτηση, το πάθος ή την πλήξη. Η γοτθική ατμόσφαιρα και οι χαρακτήρες που αναζητούν την ηδονή ή την εκδίκηση, δίνουν στο έργο μια σκοτεινή, επικίνδυνη αίσθηση, ενώ παράλληλα καταπιάνονται με την ηθική και την κοινωνική κριτική. Η απουσία τιμωρίας ή «αποδεκτού» τέλους για την επικρατούσα τότε κοινωνική αντίληψη, οδήγησε σε κατάσχεση των τελευταίων 480 αντιτύπων του βιβλίου με τη κατηγορίας της προσβολής της δημόσιας ηθικής.                                 

194. Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ (Μαρκ Τουέιν – 1876) Ο Τομ Σόγιερ είναι ένα χαρούμενο και άτακτο αγόρι περίπου δώδεκα ετών, που ζει με τη θεία του Πόλι, την αδερφή της εκλιπούσας μητέρας του. Η ιστορία περιγράφει τις διάφορες περιπέτειες του Τομ και των φίλων του κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιπετειών, καταφέρνει να βρει την αγαπημένη του Μπέκι Θάτσερ, να γίνει μάρτυρας ενός φόνου, να αποκαλύψει τον δολοφόνο, να φύγει από το σπίτι για να γίνει πειρατής και να ζήσει σε ένα νησί, να χαθεί σε μια σπηλιά και να βγει με ασφάλεια από αυτήν, να βρει έναν πολύτιμο θησαυρό αξίας δώδεκα χιλιάδων δολαρίων και να τον μοιραστεί με τον φίλο του Χάκλμπερι Φιν. Το βιβλίο έχει οξύνει αντιπαλότητες λόγω της χρήσης του ρατσιστικού επιθέτου nigger, καθώς και την αρνητική απεικόνιση των ιθαγενών. Το μυθιστόρημα έχει στοιχεία χιούμορ, σάτιρας και κοινωνικής κριτικής – κοινά χαρακτηριστικά για τα μυθιστορήματα του Μαρκ Τουέιν. Ο Τουέιν περιγράφει μερικά αυτοβιογραφικά γεγονότα στο βιβλίο. Το σκηνικό του μυθιστορήματος βασίζεται στο πραγματικό σπίτι της παιδικής ηλικίας του, κοντά στο Σεντ Λούις, πολλά από τα μέρη σε αυτό είναι αληθινά και σήμερα αποτελούν τουριστικά αξιοθέατα.