"Πυξίδα " της Κατερίνας Γιαμά

Στάθηκα στο κέντρο

Γύρω οι σκιές του παρελθόντος'

Εγώ στο κέντρο

Το μέλλον σαν κινούμενη άμμος κρυβόταν και περίμενε

Παραμόνευε!

Πίσω από μάσκα το πρόσωπό του

Διχασμένο, σαν απρόβλεπτος χαρακτήρας

μια μάζευε και μια απλωνόταν .

Πηλός από όνειρα,

άλλα θαμμένα και άλλα έτοιμα να τραπούν σε φυγή 

Εγώ στο κέντρο.

Όχι, δεν ήμουν το κέντρο του κόσμου

Μόνο η αρχή του τέλους του

Πιάστηκα στο δίχτυ

Σαν ψάρι σπαρταρώ μες το νερό

Φεγγάρια, αστέρια ανάποδα στην ανάσα μου

Αν το νερό είναι θολό

φλερτάρω με την απώλειά μου

Αν ο βυθός είναι σκοτεινός

φτάνει να κρατηθώ απ' το σκοτάδι του

Μου μένει μόνο αυτό:

Να σπάσει αυτό το δίχτυ

κ' εγώ - το ψάρι - να γλιστρήσω

δίπλα στο ατίθασο δελφίνι. 

Έζησα σαν Ίκαρος

που έκαιγε τα φτερά του ο ήλιος

Μα αν δεν είναι πέταγμα η ζωή μας

Αν δεν ακροβατεί πάνω στη μαγεία του απίθανου

Τότε τι άλλο της μένει

παρά να πεθαίνει κάθε μέρα

χωρίς τη συγκίνηση του ρίγους;

Αυτό το ρίγος

που ο έρωτας σκορπάει αλόγιστα, χωρίς να το λυπάται.

Που διαμελίζει το κορμί

σε θραύσματα ουράνιου τόξου

Στο κέντρο βρίσκομαι ακόμη

Εδώ που ο ήλιος δεν καίει τα φτερά μου

Μόνο η βροχή ξεπλένει την έρημό τους

Έχω το δίχτυ της φυλακής μου σκισμένο

κ' εγώ έχω φύγει

Η πυξίδα μου δείχνει ανοιχτό ορίζοντα

Οι δείκτες της οριακά κατευθύνουν

Μόλις που προλαβαίνουν..

9/1/2023

Σχολιασμός ανωνυμου αναγνώστη: Οι στίχοι συγκροτούν μια εσωτερική οδύσσεια αυτογνωσίας, όπου το ποιητικό υποκείμενο κινείται ανάμεσα στον εγκλωβισμό και τη δυνατότητα διαφυγής, χωρίς ποτέ να εγκαταλείπει τον στοχασμό πάνω στην ευθύνη του εαυτού.

Το μοτίβο του «κέντρου» λειτουργεί ως βασικός άξονας. Η επανάληψή του δεν δηλώνει κυριαρχία ή αυταρέσκεια, αλλά επίπονη εγρήγορση. Το υποκείμενο στέκεται ανάμεσα σε σκιές παρελθόντος και σε ένα μέλλον προσωποποιημένο, «σαν κινούμενη άμμος», που «παραμόνευε». Η μάσκα του μέλλοντος και ο διχασμένος χαρακτήρας του αποδίδουν εύστοχα την αβεβαιότητα και την απειλή του άγνωστου. Ο «πηλός από όνειρα» είναι μια ιδιαίτερα επιτυχημένη μεταφορά: εύπλαστος, αλλά ασταθής, γεμάτος δυνατότητες και ταυτόχρονα εύκολος να καταρρεύσει.

Η αυτοδιόρθωση («Όχι, δεν ήμουν το κέντρο του κόσμου») λειτουργεί αποκαλυπτικά. Το κέντρο δεν είναι τόπος ισχύος, αλλά σημείο καμπής: «η αρχή του τέλους του». Εδώ διαφαίνεται μια ώριμη υπαρξιακή συνείδηση, όπου η αυτοπαρατήρηση γίνεται πράξη αποδόμησης.

Η εικόνα του ψαριού στο δίχτυ εντείνει το αίσθημα παγίδευσης. Το σπαρτάρισμα, η θολούρα του νερού και ο σκοτεινός βυθός δημιουργούν ένα ασφυκτικό σκηνικό. Ωστόσο, το σκοτάδι δεν παρουσιάζεται αποκλειστικά ως απειλή, αλλά και ως κάτι από το οποίο μπορεί κανείς να κρατηθεί· αυτή η αντιστροφή προσδίδει βάθος και πολυσημία. Το «ατίθασο δελφίνι» λειτουργεί ως σύμβολο ελευθερίας, χαράς και ενστίκτου, αντιδιαστέλλοντας την αγωνία του ψαριού με την ανεμελιά της κίνησης.

Η αναφορά στον Ίκαρο εγγράφεται δημιουργικά στο ποίημα, χωρίς να λειτουργεί ως στερεότυπη επίκληση. Ο μύθος αξιοποιείται για να υποστηρίξει μια φιλοσοφική θέση: η ζωή χωρίς ρίσκο, χωρίς υπέρβαση, ισοδυναμεί με καθημερινό θάνατο. Το «ρίγος» αναδεικνύεται ως θεμελιώδης όρος ύπαρξης, και ο έρωτας παρουσιάζεται ως δύναμη διαμελιστική και ταυτόχρονα δημιουργική, που μετατρέπει το σώμα σε «θραύσματα ουράνιου τόξου» — μια εικόνα αισθησιακή και λυτρωτική.

Στην καταληκτική ενότητα, το «κέντρο» επανανοηματοδοτείται. Δεν είναι πια σημείο απειλής, αλλά τόπος ισορροπίας. Ο ήλιος δεν καίει, η βροχή καθαρίζει, το δίχτυ είναι σκισμένο. Η φυγή έχει ήδη συντελεστεί, έστω κι αν το σώμα φαίνεται ακόμη παρόν. Η πυξίδα που «οριακά κατευθύνει» υποδηλώνει ότι η ελευθερία δεν είναι βεβαιότητα, αλλά διαρκής εγρήγορση.

Συνολικά, το ποίημα ξεχωρίζει για τη συνοχή των συμβόλων του και την ειλικρίνεια του στοχασμού του. Η γλώσσα είναι πλούσια χωρίς να γίνεται επιδεικτική, και οι μεταφορές υπηρετούν μια καθαρή υπαρξιακή διαδρομή: από την παγίδευση στη συνειδητή, εύθραυστη ελευθερία