1966: Ανατρεπτικά έργα για τη λογοτεχνία και τον τρόπο σκέψης της κοινωνίας

Οι λέξεις και τα πράγματα (Μισέλ Φουκώ) Το έργο με ριζοσπαστική γλώσσα και μέθοδο εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η γνώση και η επιστήμη διαμορφώνονται μέσα σε συγκεκριμένα ιστορικά συμφραζόμενα. Είναι ένα έργο φιλοσοφικής και ιστορικής ανάλυσης που εισάγει την έννοια της «επιστημολογικής ρήξης» και άλλαξε τον τρόπο μελέτης της λογοτεχνίας και των κοινωνικών επιστημών.  

Ο Φουκώ θέτει ως βασικό αίτημα την ανίχνευση των υποκείμενων γνωσιολογικών σχημάτων που επικρατούν σε διάφορες εποχές (όπως η Αναγέννηση, η Κλασική εποχή, κ.α.) Επιχειρεί να δείξει πώς αυτά τα σχήματα θέτουν όρια στο τι θεωρείται γνώση, αλήθεια, τι είναι αποδεκτό να ειπωθεί, και με ποιους όρους. Επιπλέον, ξεκινά με ανάλυση του πίνακα Las Meninas του Velázquez για να δείξει πώς η οπτική, η αναπαράσταση, ο χώρος και το βλέμμα λειτουργούν ως σημεία εκκίνησης για την αλλαγή του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Αναλύει διάφορα επιστημονικά πεδία: γλώσσα/γλωσσολογία, βιολογία, οικονομία, συστηματική ταξινόμηση, κ.ά., και πώς η αλλαγή στην αντίληψη της «αναπαράστασης» των αποδεκτών συστημάτων, των σχέσεων μεταξύ λέξης και πραγμάτων, αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος κατανοείται από κάθε εποχή. Προτείνει ότι κάθε ιστορική περίοδος έχει υποκείμενες γνωσιολογικές παραδοχές, τρόπους σκέψης, που καθορίζουν την αλήθεια της και τον αποδεκτό λόγο για ένα θέμα.

Η εισαγωγή στην προέλευση των ανθρωπίνων επιστημών ξεκινά με συζήτηση για τα πολύπλοκα δίκτυα οπτικών προτιμήσεων και αναπαράστασης που υπάρχουν στον πίνακα. Η εφαρμογή των αναλύσεων δείχνει τους δομικούς παραλληλισμούς στις παρόμοιες εξελίξεις, στην αντίληψη που συνέβησαν, στους τρόπους που οι ερευνητές βλέπουν το θέμα στις ανθρωπιστικές επιστήμες.          

Εξετάζει τα ίδια τα θεμέλια της ανθρώπινης γνώσης, της γλώσσας και της ταξινόμησης της πραγματικότητας. Προβληματίζει για τη σχέση εξουσίας και γνώσης. Εισάγει ή διατυπώνει με εκλεπτυσμένο τρόπο έννοιες που έγιναν κεντρικές στο ύστερο 20ό αιώνα: «επι-στήμη», «αναπαράσταση», «το όριο του ανθρώπου», η κριτική της ιδέας ότι υπάρχει μια σταθερή, διαχρονική υποκειμενικότητα που ορίζει τη γνώση. Επηρέασε πλήθος κλάδων (κοινωνικές επιστήμες, φιλοσοφία, λογοτεχνική θεωρία) τόσο θεωρητικά όσο μεθοδολογικά. Παραμένει ένα από τα πιο συζητημένα και αναφερόμενα έργα του 20ού αιώνα, απαραίτητο για οποιονδήποτε ασχολείται με τις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Εποχή Μετανάστευσης προς τον Βορρά  (Tayeb Salih) Αντανακλά τις συγκρούσεις του σύγχρονου Σουδάν και απεικονίζει τη βάναυση ιστορία της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στη διαμόρφωση της σύγχρονης σουδανικής κοινωνίας. Άνοιξε το δρόμο για μια ολόκληρη γενιά συγγραφέων από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή να διερευνήσουν την ταυτότητα, τον τραυματικό αποικιακό εμφύλιο και τη σεξουαλική πολιτική.Η Αραβική Λογοτεχνική Ακαδημία  το χαρακτήρισε ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα στα αραβικά του 20ού αιώνα. Θεωρείται σημείο καμπής στην ανάπτυξη μετα-αποικιακών αφηγήσεων που επικεντρώνονται στις σχέσεις Ανατολής - Δύσης.

Το μυθιστόρημα ξεκινά με έναν αφηγητή που μετά από σπουδές στο Ηνωμένο Βασίλειο επιστρέφει στο χωριό του στη Βόρεια Σουδάν. Εκεί συναντά τον Mustafa Sa’eed, έναν άνθρωπο με μυστηριώδες παρελθόν που σπούδασε στην Ευρώπη, είχε διάφορες σχέσεις με γυναίκες στη Δύση, και προκάλεσε τραγωδίες. Ο Μουσταφά λειτουργεί ως μια αντιθετική φιγούρα στην αποικιακή και μετααποικιακή κατάσταση: ταυτόχρονα προϊόν της αποικιοκρατίας αλλά και επικριτής της. Μέσα από τη ζωή του ξεδιπλώνονται θέματα ταυτότητας, εξωτερικής / εσωτερικής αποικιοκρατικής επιρροής, πολιτισμικής σύγκρουσης, σεξουαλικών και ψυχολογικών τραυμάτων. Σε όλο το βιβλίο υπάρχει μια αίσθηση αγωνίας: τι σημαίνει να ανήκεις σε δύο κόσμους ή σε κανένα - όταν οι νόρμες της Ανατολής και της Δύσης συγκρούονται. Ο μεθυσμένος Μουσταφά προδίδει το παρελθόν του ένα απόγευμα απαγγέλλοντας με θλίψη ποίηση σε άπταιστα αγγλικά, αφήνοντας τον αφηγητή αποφασισμένο να ανακαλύψει την ταυτότητα του. Ο αφηγητής ρωτά τον Μουσταφά για το παρελθόν του και ο Μουσταφά του λέει μέρος της ιστορίας του, λέγοντας συχνά «Δεν είμαι ο Οθέλλος, ο Οθέλλος ήταν ένα ψέμα», καθώς και «Είμαι ένα ψέμα».

Χρησιμοποιεί τεχνικές μοντέρνου μυθιστορήματος (αναδρομική αφήγηση, αφηγηματική ασάφεια, συμβολισμός) για να ανατρέψει και να επαναπροσδιορίσει το αφηγηματικό πλαίσιο της «σύγκρουσης Ανατολής-Δύσης». Η αφήγηση είναι λιτή αλλά με επίδραση, με χρήση συμβόλων όπως ο Νείλος, η φύση, η αντίθεση κόσμων. Το τέλος είναι ανοιχτό, αφήνοντας τον αναγνώστη να σκεφτεί την πιθανότητα αλλαγής ή μη. Διερευνά τη σχέση εξουσίας και σεξουαλικότητας με τρόπο που δεν είναι απλώς πολιτικός αλλά ψυχολογικός και πολιτισμικός. Ο Μουσταφά δεν είναι απλώς θύμα ή θύτης· είναι μια διφορούμενη φιγούρα που αποκαλύπτει πόσο η πολιτισμική κυριαρχία διαπερνά τις πιο προσωπικές σχέσεις. Λειτουργεί και ως διάλογος και αντίθεση με τα ευρωπαϊκά αφηγήματα περί Ανατολής / Δύσης, με έργα όπως «Η καρδιά του σκότους» του Κόνραντ.

Συνεχίζει να διδάσκεται και να αναλύεται παγκοσμίως ως ένα από τα πιο ισχυρά και δυσάρεστα μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ. 

Ν. Κουνελάκης Ανδρομέδα 1865

Η πλατιά θάλασσα των Σαργασσών  (Ζαν Ρις) Στο μυθιστόρημα «Τζέιν Έιρ» της Μπροντέ, η Μπέρτα είναι η τρελή που έχει κλειδωθεί στη σοφίτα από τον σύζυγό της Ρότσεστερ. Από αυτό μαθαίνουμε λίγα για την Μπέρτα, εκτός από το ότι είναι ένα τέρας που πρέπει να είναι δεμένο με σχοινί, μια Κρεολή από την Καραϊβική την οποία ο σύζυγος της πιέστηκε πριν από πολύ καιρό να παντρευτεί για τα χρήματά της. Αλλά η Ρις, η οποία μεγάλωσε στη Καραϊβική, σπάζει τις σιωπές της Μπροντέ για να δώσει στη Μπέρτα τη δική της ιστορία.

Περιλαμβάνει την παιδική της ηλικία στη Τζαμάικα μετά την κατάργηση της δουλείας, τις οικογενειακές συγκρούσεις, την απομόνωση, και την εξωτερίκευση προσωπικών και φυλετικών ταυτοτήτων. Μετά το γάμο της η σχέση της καταλήγει στην γυναικεία αποξένωση, την ψυχική κατάρρευση, καθώς και στην απομάκρυνση από ό,τι της ήταν οικείο. Αποκαλύπτει μια θλιμμένη, αληθοφανή νεαρή γυναίκα, της οποίας η ιστορία λέει ολόκληρους κόσμους για παγκόσμιες προσμίξεις, για τις παρεξηγήσεις μεταξύ των αποικισμένων, των αποικιστών και των ανθρώπων που δεν μπορούν εύκολα να πουν ποιοι είναι.                                                               

Εξερευνά τα θέματα της θηλυκότητας, ρατσιστικής και σεξιστικής καταπίεσης, της απώλειας της ταυτότητας, της ψυχολογικής κατάρρευσης υπό την αποικιακή κυριαρχία και της δυναμικής εξουσίας ανάμεσα σε πολιτισμούς και φύλα. Πρωτοποριακό στην πρακτική του «εγγραφής στο περιθώριο». Παίρνει ένα δευτερεύοντα, δαιμονοποιημένο χαρακτήρα από ένα κανονικό έργο και του δίνει φωνή, ιστορία και ανθρωπιά. Δημιουργεί ένα ολόκληρο προ-αφήγημα που αμφισβητεί και εμπλουτίζει το πρωτότυπο κείμενο. Εισήγαγε την ιδέα της «ανάγνωσης από κάτω προς τα πάνω» και της απομάκρυνσης από την αφήγηση του κατακτητή.

Η λογοτεχνική γλώσσα και η ατμόσφαιρα της Rhys (αισθητικές λεπτομέρειες, εσωτερικές συγκρούσεις, εικόνες του τοπίου) συμβάλλουν στο ότι το έργο δεν είναι απλώς ιστορικό μυθιστόρημα αλλά ψυχολογικό, συμβολικό και τραγικό. Παραμένει ένα σημείο αναφοράς στη λογοτεχνική κριτική και ένα δυνατό μυθιστόρημα που μπορεί να σταθεί ακόμα και ανεξάρτητα από το «Τζέιν Έιρ».

Η συλλογή των 49 στο σφυρί  (Τόμας Πίνσον) Είναι ένα από τα σημαντικότερα της αμερικανικής μετα-μοντέρνας λογοτεχνίας. Χρησιμοποιεί παράνοια, θεωρίες συνωμοσίας και ένα φαινομενικά απλό μυστήριο για να ερευνήσει την επικοινωνία και την ερμηνεία στην εποχή της μαζικής κουλτούρας.

Η Oedipa Maas καλείται να εκτελέσει τη διαθήκη του πλούσιου πρώην εραστή της, και οδηγείται στο μυστήριο του Trystero, μιας σκιερής συμμορίας. Λειτουργούν εδώ και αιώνες, συνδέοντας τους στερούμενους και τους δυσαρεστημένους μέσω ενός μυστικού υπόγειου συστήματος, ενός δικτύου που μπορεί να εξυπηρετεί και άλλους σκοπούς. Στο πλαίσιο της ανακάλυψης αυτής, η Oedipa συναντά σύμβολα (όπως το χαμηλόφωνο κέρας ταχυδρομείου - post-horn), εμφανίσεις του συμβόλου σε διάφορα μέρη (για παράδειγμα σε τοίχους, βιβλία, αντικείμενα), καθώς και ανθρώπους με εντυπωσιακές και εκκεντρικές θεωρίες, που μπορεί να συνδέονται με το Trystero, ή να είναι απλώς φαντασιώσεις, ψευδαισθήσεις ή ακόμη και μέρος μιας έντεχνα στημένης εξαπάτησης. Καθώς περιπλανιέται στην Καλιφόρνια της δεκαετίας του 1960, προσπαθώντας να ξετυλίξει το μυστικό τους, η Οιδίπα αισθάνεται για πρώτη φορά ένα μεγαλύτερο, πιο περίεργο σύμπαν των αποκληρωμένων, μια τρελή, φυγόπονη πραγματικότητα ακριβώς κάτω από την ήρεμη επιφάνεια αυτού που νομίζει ότι ξέρει. Το τέλος του βιβλίου αφήνει πολλά ανοικτά θέματα: δεν ξεκαθαρίζεται αν το Trystero υπάρχει όντως ή αν όλα τα στοιχεία είναι σύμπτωση ή ψευδαίσθηση. Η Oedipa περιμένει σε πλειστηριασμό την παρτίδα 49 (ένα μέρος συλλογής γραμματοσήμων) για να δει αν κάποιος εκπρόσωπος του Trystero θα εμφανιστεί, αλλά ο αναγνώστης μένει με το ερώτημα.

Με την παράνοια και τους σπαραχτικούς μεταφυσικούς μονόλογους, η Παρτίδα 49 ​​διαδραματίζεται σε ένα τραγικοκωμικό σύμπαν που είναι άμεσα αναγνωρίσιμο. Ασχολείται με την εντροπία, την απομόνωση, την αδυναμία επικοινωνίας και την αναζήτηση για αληθινό νόημα σε έναν κόσμο γεμάτο θόρυβο και ψευδείς πληροφορίες. Είναι και μυθιστόρημα μυστηρίου; Απολύτως, αρκεί να θυμάστε ότι το μυστήριο εδώ βρίσκεται στην καρδιά των πάντων.                                                                 

Θεωρείται έργο-ορόσημο της μεταμοντέρνας λογοτεχνίας στις ΗΠΑ: συνδυάζει σχέδια αμφιβολίας / απορίας, παραλογισμού, αλλοιώσεων της πραγματικότητας, πολυσύνθετων συμβόλων, και ύφος που αμφισβητεί τη σταθερότητα της νόησης και της επικοινωνίας. Θίγει θέματα όπως η παρακολούθηση / έλεγχος της πληροφορίας, η δυσκολία να ξεχωρίσει κανείς την αλήθεια από τη φαντασία ή τη θεωρία συνωμοσίας, η «παραδοξότητα» των συμβόλων που συναντώνται παντού, όπως και η κρίση νοήματος που προκαλείται από αυτό. Μορφολογικά, κάνει χρήση ενός «παιχνιδιού μέσα στο παιχνίδι»: υπάρχει θεατρικό έργο εντός του έργου που αντανακλά και ενισχύει τα θέματα της σύγκρουσης, της εξαπάτησης, της ιστορικής παρέμβασης και της λογοτεχνικής / συμβολικής διαμεσολάβησης.  Έχει μεγάλη επίδραση στις θεωρίες της ανάγνωσης, της λογοτεχνικής θεωρίας, της μεταμοντέρνας σκέψης, και γενικά στην ιδέα πως η αφήγηση δεν είναι μια καθαρά γραμμική, σταθερή κατασκευή αλλά πλέγμα σημείων, συμβόλων, τομών αμφιβολίας.

Συνεχίζει να είναι απόλυτα επίκαιρο στην εποχή του διαδικτύου και των fake news, διατηρώντας μια τεράστια ακαδημαϊκή και λαϊκή βάση αναγνωστών. Στη χώρα μας πρωτοεκδόθηκε το 1986 από τις εκδόσεις  Ύψιλον.

Φίλιππος Μαργαρίτης Η μούσα Ευτέρπη 1845

Το τραγούδι της Λαβίνο  (Okot p'Bitek) Είναι ένα δραματικό αφηγηματικό ποίημα, που περιγράφει πώς ο σύζυγος της Λαβίνο, ο μορφωμένος Όκολ πήρε μια άλλη σύζυγο, την Κλημεντίνα, που είναι μορφωμένη και ενεργεί σαν Ευρωπαία. Η μορφή του ποιήματος — μονόλογος, χρήση γλώσσας της κοινότητας, παραδοσιακά στοιχεία — συμβάλλει ώστε η φωνή της Λαβίνο να είναι ζωντανή, αυθεντική, να αντιπαραβάλλει το “επίκαιρο” της Δύσης με το έντονα υπαρκτό της αφρικανικής εμπειρίας.

Αν και η διγαμία του Όκολ γίνεται αποδεκτή στην κοινωνία του και από την ίδια την Λαβίνο, αυτός την αποφεύγει υπέρ της Κλημεντίνας. Ο Όκολ επίσης γοητεύεται από την κουλτούρα των Ευρωπαίων αποικιοκρατών. Ως παράδειγμα αυτού, η Λαβίνο λέει ότι ο Όκολ δεν ασχολείται πλέον ή δεν ενδιαφέρεται για τον τελετουργικό αφρικανικό χορό, αλλά προτιμά τους χορούς που εισήγαγαν οι Ευρωπαίοι άποικοι. Η Λαβίνο εκφράζει την απογοήτευσή της και τον πόνο της, βλέπει πως ο Όκολ και άλλοι με αυτούς τους δυτικούς μηχανισμούς πολιτισμού έχουν εγκαταλείψει τα έθιμα, τη γλώσσα, τις αξίες της κοινότητας, της φύσης, των οικογενειακών δεσμών. Το ποίημα υπερασπίζεται την παράδοση, και τονίζει την ομορφιά και την αξία του “αφρικανικού τρόπου ζωής”, της “αφρικανικής ψυχής” — μιας ψυχής που κινδυνεύει να χαθεί υπό το βάρος της αποικιοκρατίας και της πολιτισμικής εκδυτικοποίησης. Αυτή η απώλεια πολιτισμού είναι αυτό που ενοχλεί περισσότερο την Λαβίνο. Είναι μια εκτεταμένη έκκληση στον Όκολ να παραμείνει πιστός στα δικά του έθιμα και να εγκαταλείψει την επιθυμία του να συμπεριφέρεται σαν λευκός.                                                                       

Ήταν μια επανάσταση στην αφρικανική λογοτεχνία. Γραμμένο στην παραδοσιακή μορφή της «τραγουδιστής ποίησης» των Ατσόλι, χρησιμοποιεί άμεση, δηκτική και ζωντανή γλώσσα. Πρόκειται για ένα ισχυρό πολιτικό και πολιτισμικό μανιφέστο που αγγίζει θέματα αποικιακού πολιτισμικού εκφυλισμού, ανθρωπολογικής απώλειας, φύλου και της σύγκρουσης μεταξύ παραδοσιακών και σύγχρονων αξιών. Είναι μια φωνή από τα «κάτω», που μιλάει χωρίς φίλτρα και με ειρωνεία εναντίον της δυτικής μίμησης και της αποξένωσης των αφρικανικών ελίτ. Επέδειξε ότι η αφρικανική φωνή μπορούσε να εκφραστεί μέσα από δικές της πολιτισμικές μορφές και γλωσσικές δομές, εμπνέοντας μια ολόκληρη γενιά συγγραφέων.

Γράφτηκε στα γλωσσικά του Acholi-Luo, η αγγλική μετάφραση δημοσιεύτηκε από τον ίδιο τον συγγραφέα το 1966. Παραμένει ένα σημαντικό πολιτιστικό κείμενο στην Αφρική και ένα ισχυρό παράδειγμα πώς η ποίηση μπορεί να είναι όπλο κοινωνικής κριτικής.

Giannis Chainis. Untitled. 1969

Εν ψυχρώ (Τρούμαν Καπότε) Είναι ένα σημείο καμπής στη δημοσιογραφία και η γέννηση του μη μυθοπλαστικού μυθιστορήματος (non-fiction novel). Θεωρείται πρότυπο αυτού του είδους, όπου η λογοτεχνία ενώ χρησιμοποιεί τεχνικές μυθοπλασίας (πχ. εναλλαγές προσώπων, ιστορικό πλαίσιο, λεπτομέρειες, σκηνές διαλόγων) παρουσιάζει πραγματικά γεγονότα.

Βασίζεται σε αληθινή υπόθεση: τη δολοφονία της τετραμελούς οικογένειας Κλάττερ στο Kansas, τον Νοέμβριο του 1959. Οι δράστες, δυο πρώην κατάδικοι, εισβάλλουν στο σπίτι τους, τους σκοτώνουν με ψυχρότητα και χωρίς εμφανές κίνητρο, και διαφεύγουν. Ο Καπότε μετά το έγκλημα ταξιδεύει στο Kansas, παίρνει συνεντεύξεις, συγκεντρώνει πληροφορίες, παρακολουθεί τη σύλληψη των δραστών, τη δίκη και την εκτέλεσή τους. Το έργο εναλλάσσει την αφήγηση μεταξύ της καθημερινής ζωής των θυμάτων και της κοινότητας στην οποία ζουν, και της ζωής των δολοφόνων, της διαφυγής τους, των ψυχικών και κοινωνικών τους χαρακτηριστικών, καθώς και της εξέλιξης της αστυνομικής έρευνας. Η ακρίβεια της περιγραφής, η ψυχολογική διείσδυση στους χαρακτήρες των δραστών αλλά και η συμπόνοια / ηθική απορία που δημιουργείται, καθιστούν το έργο πέρα από απλό αστυνομικό, μια σπουδαία μελέτη για τη φύση της βίας, του εγκλήματος και της ανθρώπινης ψυχής.

Η λογοτεχνική του αξία έγκειται στην επιρροή του σε ένα ολόκληρο είδος γραφής. Είχε επιρροή στη δημοσιογραφία, στη λογοτεχνία και στη συνείδηση του κοινού, γιατί έφερε στο προσκήνιο θέματα που ήταν δύσκολα να αντιμετωπιστούν: το πώς η βία μπορεί να υπάρχει στην καρδιά της καθημερινής ζωής, την αθωότητα και την ανυπαρξία ευδιάκριτων ηρώων, και την ανείπωτη τραγικότητα που βιώνουν τα θύματα και οι επιζήσαντες.

Κυκλοφόρησε στα ελληνικά για πρώτη φορά το 1969, σε μετάφραση της Λένας Δοκίδου, από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος.

Ζ (Βασίλης Βασιλικός) Ένα κλασικό του πολιτικού μυθιστορήματος που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Η σημασία του είναι ιστορική και πολιτική, καταγράφοντας την κλιμακούμενη κρίση της ελληνικής πολιτικής ζωής που οδήγησε στη χούντα. Η λογοτεχνική του αξία είναι αδιαχώριστη από την ιστορική του σημασία για την Ελλάδα.

Το έργο πραγματεύεται τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, βουλευτή της ΕΔΑ, στις 22 Μαΐου 1963 στη Θεσσαλονίκη. Ο Λαμπράκης είχε συμμετάσχει σε συγκέντρωση για την ειρήνη και διεθνή ύφεση, και ενώ αποχωρούσε από τη συγκέντρωση, τραυματίζεται από προπηλακιστές ακροδεξιών, και στη συνέχεια με τροχαίο με τρίκυκλο, με συνοδηγό ακροδεξιό, και πεθαίνει λίγες μέρες μετά.

Το «Ζ» δεν είναι απλώς ιστορική καταγραφή: έχει χαρακτηριστικά λογοτεχνικού ρεπορτάζ ή «φανταστικού ντοκουμέντου ενός εγκλήματος». Δηλαδή συνδυάζει στοιχεία ρεπορτάζ (προανακριτικό υλικό, μαρτυρίες, δημοσιογραφική διερεύνηση) με λογοτεχνική αφήγηση, με στόχο την αποτύπωση της ατμόσφαιρας της εποχής, της πολιτικής έντασης, της συγκίνησης και της αντίδρασης του κοινού. Ο τρόπος που γράφτηκε (με συνδυασμό δημοσιογραφικού υλικού και λογοτεχνικής φόρμας) επηρεάστηκε από το «non-fiction novel». Ο ίδιος ο Βασιλικός έχει δηλώσει ότι διάβασε το «Εν ψυχρώ» και επηρεάστηκε, γι’ αυτό επέλεξε αυτή τη φόρμα. Ο Δεσποτίδης (ιδιοκτήτης του «Θεμέλιο») κατάφερε να προμηθεύσει στον Βασιλικό όλο το απόρρητο προανακριτικό υλικό της υπόθεσης και τα συνεχή και εμπεριστατωμένα ρεπορτάζ των Γιάννη Βούλτεψη της εφημερίδας Αυγή, Γιώργου Ρωμαίου της εφημερίδας Το Βήμα και Γιώργου Μπέρτσου της εφημερίδας Ελευθερία, που τροφοδότησαν ακόμα περισσότερο το πρωταρχικό προανακριτικό υλικό.

Θεωρείται σταθμός της νεοελληνικής λογοτεχνίας, επειδή εκδόθηκε αμέσως μετά τα γεγονότα, αντικατόπτριζε τη σφοδρή κοινωνική αντίδραση και έγινε σύμβολο αντίστασης. Συνέβαλε στη διεθνοποίηση της υπόθεσης Λαμπράκη και στην ευαισθητοποίηση του κοινού στην Ελλάδα κατά την περίοδο της κρίσης (και της δικτατορίας που ακολούθησε). Το βιβλίο απαγορεύτηκε το 1967 από το καθεστώς, γεγονός που δείχνει πόσο φοβόταν η χούντα την πολιτική δύναμη της λογοτεχνίας.

Πρωτοεμφανίστηκε ως συνέχειες στο περιοδικό Ταχυδρόμος και τον ίδιο χρόνο εκδόθηκε σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Θεμέλιο».

Ζήσε ή πέθανε (Ανν Σέξτον - 1966) Θεωρείται χαρακτηριστικό έργο της λεγόμενης confessional poetry (εξομολογητικής ποίησης), όπου ο ποιητής / η ποιήτρια μιλά πολύ άμεσα, προσωπικά, για τραύματα, ψυχική πάλη, μοναξιά, θάνατο. Η Sexton ήταν μία από τις σημαντικότερες φωνές αυτού του κινήματος.
Αποτελεί την τρίτη συλλογή ποιημάτων της, που καλύπτει την περίοδο 1962-1966, και συνδέονται πολύ στενά με θέματα προσωπικών κρίσεων, ψυχικής ασθένειας, σχέσεων με τη μητέρα και τα παιδιά της, αυτοκτονικών σκέψεων και ύπαρξης / μη ύπαρξης. Εξετάζει με πικρό χιούμορ και ειλικρίνεια τη μοναξιά, την κατάθλιψη και την αυτοκτονία, ενώ καταφέρνει να συνδυάσει προσωπικά βιώματα με καθολικά θέματα. Ορισμένα από τα γνωστότερα ποιήματα της συλλογής είναι: “Sylvia’s Death” (φόρος τιμής στη φίλη και ποιήτρια Sylvia Plath), “Wanting to Die”, “Consorting With Angels”, “And One for My Dame”.

Η συλλογή λειτουργεί όχι μόνο ως έκφραση προσωπικού πόνου αλλά και ως καθρέφτης για τα ευρύτερα θέματα. Γλωσσικά και μορφολογικά, η ποιήτρια χρησιμοποιεί συχνά απλή, καθημερινή γλώσσα αλλά με έντονη εικόνα και μεταφορές, παλλόμενα συναισθήματα, ασυνέχειες που αντανακλούν τις διακυμάνσεις της ψυχής της. Αυτό καθιστά την ανάγνωση απαιτητική αλλά και πολύ συγκινητική.

Το έργο της είναι αποκαλυπτικό και ψυχολογικά βαθύ, αλλά η επιρροή της είναι πιο εστιασμένη στη σφαίρα της αμερικανικής ποίησης και στις διαδρομές που άνοιξε για προσωπική, συχνά τραυματική, έκφραση. Σε παγκόσμια κλίμακα, η επιρροή της είναι μικρότερη. 

Γραπτά (Ζακ Λακάν) Συγκεντρώνει πολλά από τα κείμενα, διαλέξεις και άρθρα του Lacan που είχαν δημοσιευθεί μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και του 1966. Όπως και ο Φουκώ, ο Λακάν είναι ένας θεωρητικός που άσκησε τεράστια επιρροή στη λογοτεχνική κριτική και θεωρία. Δεν είχε δημοσιεύσει κανένα έργο πριν από το 1966, και έτσι το έργο του ήταν απρόσιτο εκτός άρθρων που δημοσιεύτηκαν σε εξειδικευμένα περιοδικά και ήταν γνωστό μόνο στους ανθρώπους γύρω του, στους ψυχαναλυτές και σε όσους παρακολούθησαν τα σεμινάριά του. Χωρίζεται σε επτά ενότητες, που αποτελούνται από δύο έως πολλά κεφάλαια (συνολικά 31) στα οποία προστίθενται τρία παραρτήματα και τα ευρετήρια.

Είναι δυσνόητα, αλλά οι έννοιές του (το Πραγματικό, το Φανταστικό, το Συμβολικό, ο «άλλος») έγιναν εργαλεία για την ανάλυση λογοτεχνικών κειμένων. Η σημασία του είναι έμμεση αλλά βαθιά για τη λογοτεχνία. Περιλαμβάνουν θεμελιώδη άρθρα όπως Το Στάδιο του Καθρέφτη, Η Λειτουργία και το Πεδίο του Λόγου και της Γλώσσας στην Ψυχανάλυση, Σχετικά με ένα Προκαταρκτικό Ζήτημα για Οποιαδήποτε Πιθανή Θεραπεία της Ψύχωσης, Η Περίπτωση του Γράμματος στο Ασυνείδητο, ή η Λογική από την εποχή του Φρόιντ κ.ά. Τα κείμενα αυτά διαπραγματεύονται έννοιες όπως η επιθυμία, το ασυνείδητο, η γλώσσα, το σημείο όπου το υποκείμενο σχηματίζεται μέσα από το “Άλλο”, η καθυστέρηση και η διαφορά στη γλώσσα (η “γραμμή”, το γράμμα, το σημείον), ο συμβολικός / πραγματικός / φαντασιακός τόπος, η ψύχωση, και η δομή της ψυχανάλυσης ως πεδίο θεωρίας και πρακτικής.

Θεωρείται το κεντρικό έργο του Lacan, εκεί όπου συγκεντρώνονται πολλές από τις ιδέες που τον καθιστούν έναν από τους πιο επιδραστικούς θεωρητικούς της ψυχανάλυσης του 20ού αιώνα. Η συνεισφορά του περιλαμβάνει την εισαγωγή περίπλοκων σχέσεων γλώσσας, ασυνειδήτου, συμβόλου, καθώς και τη γλωσσολογική, φιλοσοφική, ψυχαναλυτική διάσταση των ανθρώπινων υποκειμένων. Πχ. το άρθρο Η Περίπτωση του Γράμματος στο Ασυνείδητο, ή η Λογική από την εποχή του Φρόιντ είναι σημαντικό για τη θεωρία της γλώσσας και της σημασίας της “διαφοράς” στη γλωσσική δομή.

Επηρέασε ευρύτατα το πεδίο της ψυχανάλυσης, της φιλοσοφίας (ιδιαίτερα της γλωσσολογίας, της ηθικής, της μετα-δομικής θεωρίας), της θεωρίας της τέχνης και της λογοτεχνίας, ειδικά όσον αφορά τη μορφή της γραφής, της επιθυμίας και της υποκειμενικότητας ως διαπραγματευόμενα και όχι ως δεδομένα