Επιστολές μιας Περουβιανής (Φρανσουάζ ντε Γκραφινί – 1747)

Rumilly_after_Tocqué_-_Françoise_de_Graffigny_-_Versailles

Αποτελεί ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα που αξιοποιούν τη μορφή της επιστολικής αφήγησης, ενώ παράλληλα εκφράζουν τις ιδέες του Διαφωτισμού. Η πλοκή ξεκινά με την Ζιλντίνα, μια νεαρή Περουβιανή ιέρεια του Ήλιου, η οποία απάγεται από Ισπανούς κατακτητές και καταλήγει στη Γαλλία. Μέσα από τις επιστολές της προς τον αγαπημένο της, τον ιερέα Αζάουλ, περιγράφει τον νέο κόσμο που ανακαλύπτει: τα ήθη, τα έθιμα, την κοινωνική οργάνωση και κυρίως τη θέση της γυναίκας στην Ευρώπη. Οι επιστολές λειτουργούν έτσι ως φίλτρο πολιτισμικής σύγκρισης, όπου η ματιά της «ξένης» αποκαλύπτει τις αντιφάσεις και τις αδικίες της γαλλικής κοινωνίας του 18ου αιώνα. Η ντε Γκραφινί αξιοποιεί την εξωτική προοπτική για να θέσει ερωτήματα γύρω από την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ισότητα των φύλων. Η Ζιλντίνα, με την αθωότητα αλλά και την οξύνοιά της, αναρωτιέται πώς μια κοινωνία που καυχάται για τον πολιτισμό της μπορεί να ανεχθεί την καταπίεση των γυναικών ή τις ανισότητες μεταξύ τάξεων. Έτσι, η αφήγηση αποκτά έντονο φιλοσοφικό, κριτικό και ταξικό χαρακτήρα, εντασσόμενη στο πνεύμα του Διαφωτισμού, που αναζητούσε νέους τρόπους κατανόησης της κοινωνίας και αμφισβήτησης των παγιωμένων δομών. Το μυθιστόρημα έχει επίσης έντονο συναισθηματικό τόνο. Η Ζιλντίνα εκφράζει τον πόνο του χωρισμού από την πατρίδα και τον αγαπημένο της, τη νοσταλγία για την ελευθερία που έχασε, αλλά και την εσωτερική της πάλη καθώς γνωρίζει νέες ιδέες και νέους τρόπους ζωής. Η γραφή της ντε Γκραφινί συνδυάζει το λυρισμό με την πνευματική αναζήτηση, δημιουργώντας ένα έργο που συγκινεί και προβληματίζει ταυτόχρονα. Στο ιστορικό πλαίσιο, το έργο ανήκει στη μεγάλη παράδοση των επιστολικών μυθιστορημάτων του 18ου αιώνα, αλλά ξεχωρίζει επειδή δίνει κεντρικό ρόλο σε μια γυναικεία φωνή. Η Ζιλντίνα δεν είναι απλώς παρατηρήτρια, αλλά μια γυναίκα που θέτει ερωτήματα για τη δική της μοίρα και για τη δυνατότητα των γυναικών να ορίζουν τη ζωή τους. Αυτό καθιστά το έργο πρωτοποριακό από φεμινιστική σκοπιά, καθώς προβάλλει την ανάγκη χειραφέτησης πολύ πριν ο όρος αποκτήσει πολιτική διάσταση. Η επιτυχία του βιβλίου στην εποχή του ήταν μεγάλη: μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, επηρέασε συγγραφείς και φιλοσόφους και συνέβαλε στη διαμόρφωση της λογοτεχνικής ευαισθησίας του Διαφωτισμού. Ωστόσο, η σκληρή κριτική ματιά της συγγραφέα απέναντι σε όλα τα δεινά του δυτικού κόσμου, στην πατριαρχία, στις αδικίες, στον άκρατο καπιταλισμό, στα θρησκευτικά παράδοξα, καθώς και τα φιλελεύθερα μηνύματά της, χαρακτηρίστηκαν από τα μέσα του 19ου αιώνα ως «επικίνδυνες σοσιαλιστικές ιδέες, ανάξιες ανάγνωσης». Έκτοτε, η φήμη και η κυκλοφορία του μυθιστορήματος άρχισε να φθίνει. Σήμερα αναγνωρίζεται ως κείμενο-κλειδί όχι μόνο για την ιστορία του μυθιστορήματος αλλά και για την ιστορία των ιδεών, καθώς συνδυάζει τη μυθοπλασία με την κοινωνική κριτική. Αποτελεί μια τομή στη λογοτεχνία του 18ου αιώνα: ένα έργο που δίνει φωνή σε μια γυναίκα, φωτίζει τις αντιφάσεις της ευρωπαϊκής κοινωνίας μέσα από το βλέμμα του «άλλου» και ταυτόχρονα προαναγγέλλει συζητήσεις για την ισότητα και την ελευθερία που θα απασχολήσουν τον 19ο και τον 20ό αιώνα.