1934: Πολυδιαβασμενα και καλοπουλημένα λογοτεχνικά έργα

Β.Σπεράντζας 1978

Τροπικός του καρκίνου (Χένρι Μίλλερ – 1934) Πρωτοδημοσιεύτηκε στη Γαλλία,  χρηματοδοτούμενο από την Αναΐς Νιν και αποτυπώνει τα πρώτα χρόνια αυτοεξορίας του Μίλλερ στο Παρίσι. Συνδυάζοντας την αυτοβιογραφία και τη μυθοπλασία, ορισμένα κεφάλαια ακολουθούν μια αφήγηση κάποιου είδους και αναφέρονται στους πραγματικούς φίλους, συναδέλφους και χώρους εργασίας. Άλλα γράφονται ως αντανακλάσεις ροής της συνείδησης που είναι περιστασιακά επιφανείς. Είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, όπως και πολλά άλλα του Μίλερ, και δεν έχει γραμμική οργάνωση, αλλά παλινωδεί συχνά μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό ως ένας βαθύς διαλογισμός για την ανθρώπινη κατάσταση. Ο συγγραφέας περιγράφει την εμπειρία ζωής, όπου υποφέρει κατά διαστήματα από την πείνα, την έλλειψη στέγης, την εξαθλίωση, τη μοναξιά και την απόγνωση για τον πρόσφατο χωρισμό του. Υπάρχουν πολλά αποσπάσματα που περιγράφουν ρητά τις σεξουαλικές συναντήσεις του αφηγητή. Το 1978 ο Donald Gutierrez υποστήριξε ότι η σεξουαλική κωμωδία στο βιβλίο ήταν «αναμφισβήτητα χαμηλή... αλλά με μια ισχυρότερη σπλαχνική απήχηση από την υψηλή κωμωδία». Οι χαρακτήρες είναι καρικατούρες και οι ανδρικοί χαρακτήρες «σκοντάφτουν μέσα στους λαβύρινθους των αντιλήψεών τους για τη γυναίκα».                                         

Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (Αγκάθα Κρίστι - 1934) Ο Πουαρό, αν και βρίσκει ένα μισοκαμμένο σημείωμα - κλειδί της υπόθεσης, δεν ανακαλύπτει εύκολα τον ένοχο της δολοφονίας, αφού όλοι οι επιβαίνοντες στο βαγόνι για το Καλαί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είχαν σχέση με αυτό και άρα όλοι είναι ύποπτοι για το φόνο.

Από την έκθεση  των Γ.Ανδρεάδη, Μ.Μαύρου και Π. Ρηγοπούλου

Μια χούφτα σκόνη  (Ίβλιν Γουό – 1934) Αφοσιωμένος στη σύζυγό του, στον γιο του στην πολύ άσχημη νεογοτθική ιδιοκτησία, ο Τόνι θα χάσει και τα τρία. O Τόνι ζει στο τέλος μιας ετοιμοθάνατης εποχής, την εύθραυστη δεκαετία του 1930, στην Αγγλία, όπου η σύζυγος αναθερμαίνει ένα εφηβικό έρωτα και ο Τόνι απορρίπτει τη ζωή του με μια παράλογη ιδιοτροπία. Το έργο ανήκει στα πρώιμα, σατιρικά μυθιστορήματα του συγγραφέα για τα οποία έγινε διάσημος στα χρόνια πριν από τον Β’ΠΠ. Ο γάμος του ίδιου του συγγραφέα διαλύθηκε όταν το έγραψε, και η δυστυχία του τον οδήγησε σε πάθος, οργή και δεύτερο γάμο. Ακούγεται θλιβερό; Ούτε καν. Αν αυτός είναι ο Waugh στα πιο ζοφερά του, είναι επίσης ο Waugh στα πιο βαθιά και πιο δηλητηριώδη αστεία του. «Είναι τα βιβλία [μου] γραφτό να είναι σατιρικά; Όχι. Η σάτιρα ακμάζει σε μια σταθερή κοινωνία και προϋποθέτει ομοιογενή πρότυπα... Στοχεύει στην ασυνέπεια και την υποκρισία. Αποκαλύπτει την ευγενική σκληρότητα και την ανοησία υπερβάλλοντάς τες. Επιδιώκει να προκαλέσει ντροπή. Όλα αυτά δεν έχουν θέση στον Αιώνα του Κοινού Ανθρώπου όπου η κακία δεν υπολογίζει καθόλου πια την αρετή».       

Ο αδύνατος άντρας (Ντάσιελ Χάμετ - 1934) Διακρίνεται για την πολυπλοκότητα της ιστορίας του και την ιδιότυπη γοητεία των χαρακτήρων του Διαδραματίζεται στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων του 1932, στις τελευταίες ημέρες της ποτοαπαγόρευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι κύριοι χαρακτήρες είναι ο Νικ, γιος Έλληνα μετανάστη,πρώην ιδιωτικός ντετέκτιβ, και η Νόρα, η κοσμική σύζυγός του. Ο Νικ, περνάει τώρα τον περισσότερο χρόνο του στο Σαν Φρανσίσκο διαχειριζόμενος τις επιχειρήσεις του εκλιπόντος πεθερού του ανάμεσα σε περιόδους έντονης κατανάλωσης αλκοόλ. Ενώ βρίσκεται σε ένα μπαρ της Νέας Υόρκης, συναντά την Ντόροθι, την ενήλικη πιά κόρη ενός πρώην πελάτη, του Γουάιναντ, η οποία λέει ότι προσπαθεί να επικοινωνήσει με τον πατέρα της, που έχει να τον δει από το διαζύγιο των γονιών της. Στη πορεία διευκρινίζεται ότι ο εκκεντρικός επιστήμονας Γουάιναντ έχει εξαφανιστεί υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Σύντομα, το πτώμα της γραμματέως του ανακαλύπτεται, γεγονός που περιπλέκει περαιτέρω την υπόθεση. Ο Νικ, αν και απρόθυμος αρχικά, μπλέκεται όλο και βαθύτερα καθώς οι ύποπτοι πολλαπλασιάζονται: η νευρωτική σύζυγος του Γουάιναντ, η κόρη του που παλεύει με την αβεβαιότητα και την ενοχή, ο ύποπτος εραστής και μια σειρά από δευτερεύοντες χαρακτήρες με τα δικά τους κίνητρα και μυστικά. Η αφήγηση ξεδιπλώνεται με γρήγορο ρυθμό και γεμάτη διαλόγους που θυμίζουν κινηματογραφικό σενάριο. Η πλοκή είναι γεμάτη ανατροπές, ψευδείς ενδείξεις και αποπροσανατολιστικά στοιχεία που κρατούν τον αναγνώστη σε εγρήγορση. Παράλληλα, η σχέση του Νικ και της Νόρα προσφέρει ανάλαφρες στιγμές, με τον έξυπνο και πνευματώδη διάλογό τους να αντισταθμίζει τη σκοτεινή ατμόσφαιρα της υπόθεσης. Ο Χάμετ δημιουργεί ένα μυθιστόρημα όπου η πολύπλοκη δομή της ιστορίας αντικατοπτρίζει την αβεβαιότητα και τη σύγχυση της εποχής της Μεγάλης Ύφεσης. Κανείς δεν είναι αθώος, και τα όρια ανάμεσα στο θύμα και τον θύτη συχνά συγχέονται. Το έργο δεν είναι απλά ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά και μια τολμηρή τομή στη σύγχρονη κοινωνία, με χαρακτήρες που μένουν αξέχαστοι για τις αδυναμίες, τα πάθη και τις αντιφάσεις τους. 

Ραντεβού στη Σαμάρα (Τζον Ο'Χάρα – 1934) Εξετάζει το φανταστικό Gibbsville (όπως ο Faulkner την κομητεία Yoknapatawpha), την κοινωνική του ζωή και συνήθειες. Αλλά το κάνει με εντελώς κοσμικούς όρους, χωρίς το γούστο του Φώκνερ για μυθικά συμπεράσματα ή το πλούσιο βάθος της πεζογραφίας του. Ο Julian είναι ένας άνθρωπος που σπαταλά ό,τι του χάρισε η μοίρα. Ζει χορεύοντας σε πίστες, μέλος σε κάντρι κλαμπ, έχει σύζυγο που τον αγαπά. Η πτώση του, κατά τη διάρκεια μόλις 72 ωρών γύρω από τα Χριστούγεννα, είναι θέμα υπερβολικών δαπανών, υπερβολικού ποτού και κάποιων απερίσκεπτων χειρονομιών. (Τζούλιαν, μην πετάς το ποτό στα μούτρα του Ιρλανδού, μην κάνεις αυτή τη χειρονομία στην ερωμένη του γκάνγκστερ.) Το γεγονός ότι η καταστροφή του είναι ασήμαντη και μπορούσε να αποφευχθεί, απλώς την κάνει πιο ισχυρή. Στον Φώκνερ, όλες οι τραγωδίες μοιάζουν να συμβαίνουν στον Όλυμπο, ακόμα κι όταν συμβαίνουν μεταξύ συνηθισμένων ανθρώπων, στον O'Hara μπορεί να συμβούν στην καθημερινότητα σου.                                                         

 Εγώ, ο Κλαύδιος (Ρόμπερτ Γκρέιβς – 1934) Ιστορικό μυθιστόρημα που αφηγείται τη ζωή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου, γραμμένη σε μορφή αυτοβιογραφίας. Ο συγγραφέας παρουσιάζει με δεξιοτεχνία τη διεφθαρμένη και αιματοβαμμένη πολιτική ζωή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Ιουλίων-Κλαυδίων. Ο Κλαύδιος, ένας άνθρωπος με κινητικές δυσκολίες και τραυλισμό, θεωρείται ανίκανος και γελοίος από την οικογένειά του, γεγονός που τον βοηθά να επιβιώσει μέσα σε ένα περιβάλλον γεμάτο συνωμοσίες, δηλητηριάσεις και προδοσίες. Το έργο καλύπτει την περίοδο από την άνοδο του Αυγούστου έως την ανακήρυξη του Κλαύδιου ως αυτοκράτορα. Μέσα από τα μάτια του Κλαύδιου, βλέπουμε την αδίστακτη Λιβία, σύζυγο του Αυγούστου, να κινεί τα νήματα για να εξασφαλίσει τη διαδοχή του δικού της γιου, Τιβέριου. Ο Γκρέιβς δημιουργεί έναν κόσμο όπου η δύναμη αποκτάται και διατηρείται με κάθε μέσο, ενώ η αρετή και η τιμιότητα οδηγούν συχνά στην καταστροφή. Η αφήγηση του Κλαύδιου είναι ειρωνική, μελαγχολική και ταυτόχρονα αποκαλυπτική για τα πάθη και τις αδυναμίες των προσώπων της εξουσίας. Το μυθιστόρημα συνδυάζει ιστορική ακρίβεια με μυθοπλασία, προσφέροντας μια συναρπαστική τοιχογραφία της αρχαίας Ρώμης. Ο Κλαύδιος, παρά τις αδυναμίες του, αναδεικνύεται σε μια τραγική φιγούρα: παρατηρητής της παρακμής, που καταλήγει μοιραία να αναλάβει το βάρος της εξουσίας που ποτέ δεν επιδίωξε. Αν και έγινε για λίγο αυτοκράτορας, ο Κλαύδιος, αηδιασμένος παρατηρητής των ύπουλων καιρών, επιζεί γιατί φαίνεται σε όλους γύρω του το λιγότερο «επικίνδυνο» κλαδί του γενεαλογικού δέντρου. Αλλά ο Κλαύδιος δίνει μια διαρκή μαρτυρία για την εποχή, που οι αρετές της ρωμαϊκής δημοκρατίας έχουν ήδη απορριφθεί και ξεκινά η ιστορία συνομωσιών και αιματοχυσιών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. 

Από την έκθεση  των Γ. Ανδρεάδη, Μ. Μαύρου και Π. Ρηγοπούλου

Ανεξάρτητοι άνθρωποι (Χαλντόρ Λάξνες, 1934–35) Η ιστορία εκτυλίσσεται στις αρχές του 20ού αιώνα και παρακολουθεί τη ζωή του Μπγάρτουρ Γιορτούνσον, ενός φτωχού βοσκού που αφιερώνεται με πείσμα στην ιδέα της ανεξαρτησίας. Ο Μπγάρτουρ είναι αποφασισμένος να γίνει ιδιοκτήτης γης, αδιαφορώντας για τη φτώχεια, την κακουχία και τις προσωπικές θυσίες που αυτό συνεπάγεται. Η επίμονη επιδίωξή του τον φέρνει αντιμέτωπο με τη φύση, την κοινωνία, ακόμη και την ίδια την οικογένειά του. Το έργο περιγράφει με ρεαλισμό τη σκληρή ζωή στα ισλανδικά βοσκοτόπια: η φύση είναι αδυσώπητη, οι χειμώνες ατελείωτοι και οι άνθρωποι παλεύουν για την επιβίωση. Η γλώσσα του Λάξνες, λιτή και ποιητική, αποτυπώνει το μεγαλείο αλλά και τη σκληρότητα του τοπίου. Ο Μπγάρτουρ γίνεται σύμβολο της ισλανδικής ψυχής, της επιμονής και της μοναχικότητας, μα και των καταστροφικών συνεπειών που μπορεί να έχει η άκαμπτη προσκόλληση σε ιδανικά. Παράλληλα, το μυθιστόρημα σχολιάζει την κοινωνική αδικία, την εκμετάλλευση των φτωχών από τους πλούσιους και την παρακμή της παραδοσιακής αγροτικής ζωής μπροστά στις δυνάμεις του καπιταλισμού. Ο Μπγάρτουρ, παρά τις καλές προθέσεις, πληρώνει ακριβό τίμημα για την ανεξαρτησία του: η μοναξιά, οι οικογενειακές τραγωδίες και η αποξένωση τον συντρίβουν ψυχικά. Το μυθιστόρημα είναι μια βαθιά στοχαστική και τραγική αλληγορία για το τίμημα της ελευθερίας και την πάλη του ανθρώπου με τις δυνάμεις που τον ξεπερνούν.  

Σημείωση για τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1931 - 1934 και την επίδρασή τους στη λογοτεχνία:

Κατά την αναφερόμενη περίοδο σημαντικά ιστορικά γεγονότα με παγκόσμιο και τοπικό αντίκτυπο επηρέασαν βαθιά τη λογοτεχνική δημιουργία, διαμορφώνοντας θεματικά και ιδεολογικά ρεύματα που άφησαν ανεξίτηλο στίγμα στον χρόνο. Τα κύρια Ιστορικά Γεγονότα ήταν:Η Παγκόσμια Οικονομική Κρίση του 1929 (Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1930). Η πολιτική αστάθεια και πραξικοπήματα στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Εγκαθίδρυση Ολοκληρωτικών Καθεστώτων. Στην Ελλάδα, η πολιτική αστάθεια, οι στρατιωτικές επεμβάσεις και η κατάρρευση του πολιτεύματος (μεταξύ Δημοκρατίας και Μοναρχίας) χρωμάτισαν το κοινωνικό περιβάλλον, θέτοντας τις βάσεις για πιο ηρωικά ή τραγικά λογοτεχνικά θέματα, όπως το αίσθημα της απογοήτευσης και η αναζήτηση εθνικής ταυτότητας. Τα “Οκτωβριανά” της Κύπρου (1931): Η εξέγερση κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας στη Λευκωσία αποτελεί ένα παράδειγμα αντι-αποικιακής αντίστασης που αντήχησε και στη λογοτεχνία, εμπνέοντας έργα με θέμα την ελευθερία, τον πατριωτισμό και την κοινωνική δικαιοσύνη. Η λαϊκή απεργία και η βιαιότητα των αποικιοκρατών βρήκαν δίοδο σε εθνικά τραγούδια, ποιήματα και πεζογραφία. 

Οι λογοτέχνες των ετών αυτών στράφηκαν στην απεικόνιση των κοινωνικών ανισοτήτων, της φτώχειας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας εν μέσω κρίσεων. Η κοινωνική λογοτεχνία απέκτησε σημαντική βαρύτητα, με έργα που αμφισβητούσαν τις υφιστάμενες κοινωνικές δομές. Η αβεβαιότητα των χρόνων προκάλεσε θεματικές γύρω από την ανθρώπινη μοναξιά, το άγχος και την αναζήτηση νοήματος, όπως σε έργα ψυχολογικού ή υπαρξιακού περιεχομένου. Άλλοι συγγραφείς εμπνεύστηκαν από ιστορικά γεγονότα όπως τα “Οκτωβριανά” και την πάλη των λαών κατά του αποικιακού ζυγού, δημιουργώντας έργα γεμάτα από έντονα εθνικά και πολιτικά συναισθήματα. Επίσης, επηρεασμένοι από την ταραγμένη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, πολλοί λογοτέχνες υιοθέτησαν καινοτόμες τεχνικές στην αφήγηση, αποτυπώνοντας το χάος και την εσωτερική σύγκρουση των χαρακτήρων. Συνολικά η πολυπλοκότητα των κοινωνικών και πολιτικών μετασχηματισμών επέφερε μια νέα, πιο ρεαλιστική, κοινωνικά ευαίσθητη, και συχνά πειραματική λογοτεχνία, που αποτύπωσε την αγωνία και την αναζήτηση της ανθρωπότητας σε ταραγμένους καιρούς.