Μερικές σκέψεις για τις χιλιοτραγουδισμένες αλλαγές

«Δεν αρκεί να παραμείνεις ζωντανός για να επιβιώσεις. Ο καλύτερος δρόμος για την επιβίωση είναι η εξέλιξη…τα ιστορικά δεδομένα…αποδεικνύουν ότι ένα ολοκληρωτικό καθεστώς αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ανθρώπινη πρόοδο». (Liu Cixin ¨Σκοτεινό δάσος¨ Selini Αθήνα 2019, σελ.559)

Από το 1981 και δώθε στη χώρα μας ακούμε πολλά για αλλαγές στους οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό τομείς. Σίγουρα αλλαγές έχουν γίνει, άλλες προς το καλύτερο και άλλες ειδικά τα τελευταία χρόνια προς το χειρότερο. Αλλαγές που επιβλήθηκαν εξ ‘ ανάγκης από τα πάνω ή που ενσωματώθηκαν στη κοινωνική ζωή από τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας ή που επιβλήθηκαν από τις απανωτές κρίσεις και φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές. Η συνολική νοοτροπία όμως της πλειοψηφίας της κοινωνίας αλλάζει με πολύ αργό ρυθμό και βασανιστικό τρόπο.

Ενώ μερικοί άνθρωποι δοκιμάζουν γρήγορα νέα πράγματα, άλλοι είναι πιο συντηρητικοί στην αλλαγή. Η αλλαγή και η σύγκρουση πάνε μαζί. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να εισάγετε αλλαγές και να αποφύγετε τις συγκρούσεις. Μεταξύ των πιο σημαντικών προϋποθέσεων για να επιτευχθεί αυτό είναι η εμπιστοσύνη μεταξύ των «πάνω» και των «κάτω», της ηγεσίας και του προσωπικού.

Συνήθως οι άνθρωποι, ατομικά ή και κατά ομάδες αντιστέκονται στις αλλαγές για πολλούς διαφορετικούς λόγους. Μεταξύ αυτών οι πιο σημαντικοί είναι:

• Η αύξηση της αβεβαιότητας ​​και του φόβου για την αλλαγή της κατάστασης (τι θα σημαίνουν οι αλλαγές για μένα;)
• Η ύπαρξη ή όχι οικονομικού συμφέροντος / κινήτρων
• Η αύξηση της γενικής ενόχλησης (απαιτούμενη εκπαίδευση, μετεγκατάσταση, αύξηση εργασίας, ευθύνης κ.α.)
• Η απώλεια συμβόλων (απώλεια θέσης, ισχύος, σημασίας κ.α.)
• Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ ηγεσίας και προσωπικού (ο κύριος παράγοντας)
• Η απειλή για την ύπαρξη / λειτουργία της κατεστημένης ομάδας (αδυνάτισμα, διάλυση κ.α)
• Η ύπαρξη συντεχνιακών συμφερόντων ή / και τοπικιστικών συμφερόντων
• Διάφορα ταμπού και προκαταλήψεις (φύλο, καταγωγή, χρώμα δέρματός, σεξουαλικές προτιμήσεις, πολιτικές πεποιθήσεις, κοινωνική και οικονομική κατάσταση κ.α.)

Η στόχευση εκείνων που είναι πιο πιθανό να αλλάξουν, είναι συχνά ο πιο ορθολογικός και οικονομικός τρόπος για την προώθηση της ίδιας αλλαγής σε μια μεγαλύτερη ομάδα. Εδώ, η χρήση του μοντέλου «Στάδια Αλλαγής» που αναπτύχθηκε από τους Prochaska και DiClemente (1986) μπορεί να είναι χρήσιμη για τον καθέναν.

Στο πίνακα που ακολουθεί απεικονίζεται η διαδικασία μετάβασης από την αδιαφορία για τις αλλαγές στην αποδοχή και την ενεργή δράση για αυτές. Σε αυτό το μοντέλο αναφέρονται έξι στάδια:

 

1. Άγνοια	Μη γνωρίζοντας ότι υπάρχει πρόβλημα δεν υπάρχει και πρόθεση αλλαγών
2. Συλλογισμός	Αναγνωρίζεται η ύπαρξη του προβλήματος και αρχίζει η σκέψη της τι αντιμετώπιση χρειάζεται
3. Προτοιμασία	Οι εμπλεκόμενοι σκοπεύουν να αναλάβουν σύντομα δράση και να κάνουν σχέδια για την εφαρμογή της
4. Προσπάθεια	Οι εμπλεκόμενοι αρχίζουν να αλλάζουν αλλά αργά και ασυνεχώς
5. Διατήρηση	Συνεχίζουν να αλλάζουν συνεχώς και γρηγορότερα
6. Διάχυση	Οι εμπλεκόμενοι ενθαρρύνουν και δείχνουν και σε άλλους πώς να υιοθετήσουν τις αλλαγές

Οι εμπλεκόμενοι χρειάζονται διαφορετικά είδη μηνυμάτων, υλικού, εκπαίδευσης και υποστήριξης για κάθε στάδιο ξεχωριστά.

Για παράδειγμα, άτομα που δεν γνωρίζουν ότι η συμπεριφορά τους είναι επιβλαβής για τον εαυτό τους ή την ομάδα τους ή επιβλαβής για τη κοινωνία ή το περιβάλλον μπορεί να χρειάζονται καλύτερες πληροφορίες από πηγές που εμπιστεύονται. Άλλοι που το έχουν αναγνωρίσει αυτό και σκέφτονται να δοκιμάσουν μια νέα συμπεριφορά μπορεί να χρειάζονται κοινωνική υποστήριξη και εκπαίδευση δεξιοτήτων.

Η αλλαγή λοιπόν είναι μια ενιαία και σοβαρή διαδικασία που δυστυχώς για τα πεπραγμένα της χώρας μας πολλές φορές μένει σε λόγια, διακηρύξεις και υποσχέσεις ή έρχεται σαν «τυφλό» αποτέλεσμα της αγοράς ή σύνθεσης συγκυριών ή και διεθνών εξελίξεων και υποχρεώσεων.