ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΛΗΛΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΗΛΑΝΤΙΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (*)

"Αν οι Γαλάζιες Φλέβες της Γης, χάσουν την επιθυμία της επιστροφής…"
(*) Του Νίκου Σιόλια, Μαθηματικού
Ο Λήλας, ένα αρχαίο ποτάμι, ο Θεός που έφερε την ευημερία στο Ληλάντιο Πεδίο, και την ακμή σε δύο μεγάλες Πόλεις, την Χαλκίδα και την Ερέτρια στην ιστορία, αλλά και την αυτοκαταστροφή τους με τους αιματηρούς Ληλαντικούς Πολέμους, σήμερα, ολοένα και υποβαθμίζεται.
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ας περπατήσουμε απ’ τις εκβολές αντίθετα στη ροή των υδάτων του.
Ο Λήλας και η λεκάνη απορροής του – γονιμότατη γη υψηλής απόδοσης – δέχεται φοβερή οικιστική πίεση (Αγ. Νικόλαος, Μπούρτζι, Βασιλικό, Λάμψακο, Μύτικας).
Αμπελώνες και οπωρώνες μετατρέπονται σε μια νύχτα σε μεζονέτες (χωρίς αυτή να εντάσσεται σ’ ένα γενικότερο χωροταξικό σχεδιασμό) ή σε μεταλλικά κτήρια για βιοτεχνική χρήση ή αποθήκες.
Σ’ αυτό το κομμάτι του ποταμού, το πιο πυκνοκατοικημένο, δεν υπάρχει κανενός είδους επεξεργασία λημμάτων αστικού ή βιομηχανικού τύπου, με αποτέλεσμα είτε αυτά να πέφτουν στο ποτάμι διαμέσου των αγωγών οβριών, είτε να απορροφώνται στον υδροφόρο ορίζοντα.
Ανεβαίνοντας είναι φανερά τα ίχνη της παράνομης αμμοληψίας που λίγο έλειψε να οδηγήσει τη γέφυρα των Φύλλων σε κατάρρευση, ενώ το μηχανοστάσιο στις όχθες του, δίπλα στη νέα Γέφυρα του Αφρατίου με τα εμφανή ίχνη των ορυκτελαίων στο έδαφος επιβαρύνει και αυτό με τη σειρά του.
Πιο πάνω το εργοστάσιο επεξεργασίας «στερεών;» αποβλήτων της κτηνοτροφίας (μόνο;) δεν θυμίζει καθόλου μια επιχείρηση χώρας μέλους της ΕΕ και αναρωτιέται κανείς ποιος και με ποια αιτιολογία επιτρέπει τη συνέχιση της λειτουργίας της μ’ αυτές τις συνθήκες. Η γραφή και η εικόνα δεν μπορούν να αιχμαλωτίσουν τη διέγερση των αισθήσεων της όσφρησης και της αφής – μια και μύρια όσα έντομα ζουν και αναπαράγονται στα βουνά των αποβλήτων.
Πλήθος μικρά και μεγάλα ποιμνιοστάσια, ορνιθοτροφία, χοιροτροφία στις παρυφές του ποταμού στην περιοχή του Αφρατίου και του Πισσώνα, εμφανή στο μάτι του περιηγητή. Το πιο μεγάλο όμως περιβαλλοντικό έγκλημα είναι αυτό που γίνεται πίσω απ’ τις συστάδες των δέντρων που απέμειναν απ’ τα πλούσια δάση του παρελθόντος. Μεγάλες μονάδες παραγωγής και τυποποίησης λευκού κρέατος (χοιρινά, κοτόπουλα) με τα αντίστοιχα σφαγεία, λειτουργούν ουσιαστικά χωρίς έλεγχο απ’ τις υπηρεσίες της Ν.Α. Εύβοιας, με υποτυπώδεις βιολογικούς καθαρισμούς, που είτε λειτουργούν είτε δεν λειτουργούν είναι το ίδιο, μια και ο τελικός αποδέκτης των υπο-επεξεργασμένων βιομηχανικών αποβλήτων τους είναι οι ποταμοί Λήλας και Μεσάπιος ή με αρδευτικά συστήματα διοχετεύονται σε «ιδιόκτητα χωράφια». Τα υποπροϊόντα της επεξεργασίας του κρέατος αντί να επεξεργάζονται σε ειδικούς κλιβάνους αποτέφρωσης, ρίχνονται ή θάβονται σε χώρους επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο τα υπόγεια ύδατα.
Το τραγικότερο όλων όμως είναι οι ανεξέλεγκτες «χαβούζες» - τεχνητές λίμνες αποβλήτων που μικρότερες (;) μονάδες εκτροφής θεωρούν προσφορότερο τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων τους.
Η μόλυνση των ποταμών Μεσάπιου και Λήλα και κατ’ επέκταση του Ευβοϊκού εξ αυτών και η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα, χτύπησε «κόκκινο».
Πρώτο θύμα (;) ο Δήμος της Ν. Αρτάκης, της οποίας το πόσιμο νερό κρίθηκε ακατάλληλο για χρήση λόγω των μεγάλων περιεκτικοτήτων σε νιτρικά και νιτρώδη άλατα (που προέρχονται και από την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων στις γεωργικές καλλιέργειες) και ακολουθούν και άλλοι.
Όλα αυτά είναι απλές διαπιστώσεις του κοινού νου, που και μόνο με τις αισθήσεις μπορεί να καταγράψει.
Μεγάλες οι ευθύνες των κεντρικών κυβερνήσεων της 30ετίας, που άφησαν και συνεχίζουν να αφήνουν το περιβάλλον θεσμικά αθωράκιστα στα ιδιωτικά κερδοσκοπικά συμφέροντα. Μεγαλύτερες όμως είναι οι ευθύνες της, Ν.Α. Εύβοιας και των Δήμων Ληλαντίων και Διρφύων που ενώ γνώριζαν και γνωρίζουν το περιβαλλοντικό έγκλημα σιωπούν, στην καλύτερη περίπτωση.
Η ευθύνη τελικά πρέπει να περάσει στα χέρια των πολιτών των τοπικών κοινωνιών που με κινηματικούς όρους, πρέπει να επιβάλουν το συμφέρον της υγείας , της ποιότητας της ζωής και της προστασίας του Περιβάλλοντος.
Η κίνηση «Ενεργοί Πολίτες Εύβοιας – για το περιβάλλον», έδωσαν δείγματα γραφής με τη δράση τους, αναδεικνύοντας και δημοσιοποιώντας όσα απ’ τα προβλήματα έπεσαν στην αντίληψή τους, πρωτοστατώντας στη δημιουργία δικτύου φορέων στην Εύβοια για τον συντονισμό μας και την ανάδειξη και άλλων προβλημάτων και την πίεση να λυθούν, αλλά και σε πανελλαδικό επίπεδο στην δημιουργία «κίνησης Πολιτών κατά του Λιθάνθρακα». Φαίνεται, ότι αυτή η δραστηριότητα, ενοχλεί, όχι μόνο οικονομικά συμφέροντα, που έχουν λόγο να ανησυχούν, αλλά και πολιτικά κατεστημένα που θέλουν να ποδηγετήσουν και να κατευθύνουν τα κινήματα των Πολιτών.
Ένα κίνημα αυτόνομο, πολύχρωμο και πολύμορφο, καλά συντονισμένο, είναι η μόνη λύση, γιατί μπορεί να εμπλουτίσει με πρωτοποριακές ιδέες, μπορεί να πιέσει και να πετύχει αλλαγή πολιτικών σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο. Να υποχρεώσει τις πολιτικές δυνάμεις, όσες ακόμα δεν το έχουν κάνει να αντιμετωπίσουν, μεσ’ απ’ τα προγράμματά τους, με ειλικρίνεια την αειφορία και την οικονομική ανάπτυξη με προστασία του περιβάλλοντος σήμερα.
Γιατί δεν έχει έννοια και σημασία να μιλάμε για ανάπτυξη «στα πλαίσια του φιλελεύθερου μοντέλου της αγοράς» ή «για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας», αν δεν έχουμε εξασφαλίσει τους όρους της επιβίωσης πρώτα π’ όλα.
ΝΑ ΔΡΑΣΟΥΜΕ ΤΩΡΑ !!!
Η ανεξέλεγκτη δημιουργία μονάδων παραγωγής κρέατος, βιοτεχνιών και αποθηκών, σε χώρους που είναι άλλης χρήσης (γεωργική γη, δασικές εκτάσεις, όχθες του ποταμού) τον οδηγούν σε αφανισμό και κοντά σ’ αυτόν και το Ληλάντιο Πεδίο.
Είναι επιτακτική ανάγκη η απομάκρυνσή τους και η συγκέντρωση, με σύγχρονους όρους, σε ορισμένη έκταση (κατά τα πρότυπα ΒΙ.ΠΕ) με οργανωμένο βιολογικό καθαρισμό, εργοστάσιο επεξεργασίας στερεών αποβλήτων για παραγωγή βελτιωτικού χώματος και γιατί όχι βιαερίου για παραγωγή ενέργειας.
Θα μπορούσε ακόμα να προβλεφθεί και η αντίστοιχη Γεωργική έκταση για την παραγωγή βιολογικών ζωοτροφών, ώστε να υπάρχει κάθετη παρέμβαση στη γραμμή παραγωγής και στη βελτίωση και ανταγωνιστικότητα των ζωικών προϊόντων.
Μια τέτοια διαδικασία μπορεί να γίνει μόνο με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της Ν.Ε και των Δήμων της περιοχής και τον απόλυτο έλεγχό τους, καθώς επίσης και Συνεταιριστικής Οργάνωσης των Παραγωγών.
Έτσι τίποτα δεν πάει χαμένο.
Η ύπαρξη και η υγεία του ποταμού συναρτάτε άμεσα από την ύπαρξη και υγεία των Δασών στα βουνά και στα ημιορεινά της λεκάνης του και όχι μόνο. Η πυρκαγιά του περασμένου καλοκαιριού , που κατάστρεψε ολόκληρους ορεινούς όγκους και όχι μόνο (χωρίς να αναφερθώ στους νεκρούς του Μήστρου ή και στις καταστροφές περιουσιών) έδειξαν πόσο ευάλωτα είναι τα Δάση μας και σε συνδιασμό με τις κλιματικές αλλαγές.

Θα πρέπει να υπάρξει εκτεταμένο πρόγραμμα δασοπροστασίας:
1ο απ’ τις εκτεταμένες καταπατήσεις, με τη μέθοδο της αποψίλωσης και μετατροπής σε ελαιώνες ή καλλιεργήσιμες εκτάσεις – Δασολόγιο.
2ο προληπτική πυροπροστασία: (ανάθεση μελετών στα Πανεπιστήμια)
· Με τον καθαρισμό των Δασών απ’ την ξερή καύσιμη ύλη που έχει συσσωρευτεί χρόνια τώρα.
· Με τη διάνοιξη κι συντήρηση ζωνών πυροπροστασίας
· Με τη δημιουργία δεξαμενών βρόχινου νερού στα ορεινά ρέματα.
· Με τη δυνατότητα καλλιέργειας του πευκοδάσους (ρητινοκαλλιέργεια, ξυλεία κλπ) απ’ τους κατοίκους των χωριών.
3ο το προσωπικό που μπορεί να αξιοποιηθεί:
· Δασοφύλακες – Δασοπυροσβέστες που πρέπει να έχουν μόνιμη εργασία όλο το χρόνο και νάχουν το στοιχείο της εντοπιότητας..
· Αντιρρησίες συνείδησης, τους χειμερινούς μήνες για καθαρισμό και δεντροφυτεύσεις για αναγέννηση των Δασικών εκτάσεων.
· Φυλακισμένοι με ελαφρές ποινές, σε εθελοντική βάση και με κίνητρο τη μείωση της ποινής.
· Στρατιωτικές μονάδες, για άσκηση στην πολιτική προστασία και διαβίωση στη φύση.
· Πρόγραμμα Απασχόλησης Μεταναστών
· Εθελοντικές οργανώσεις.
ΤΟ ΝΕΡΟ…. ΝΕΡΑΚΙ
Η διαχείριση των υδάτων και η διατήρηση των αποθεμάτων τους, τα επόμενα χρόνια θα είναι ζωτικής σημασίας, θέμα που δεν είναι καινούργιο. Η μη προνοητικότητα, λοιπόν των οργάνων της διοίκησης, της Ν.Α. και των ΟΤΑ, θα είναι εγκληματική.
Ήδη οι καθυστερήσεις σ’ αυτόν τον τομέα είναι εντυπωσιακές (φράγμα Μανικίων, λίμνη Δίστου, κλπ) και σ’ αυτό δεν χρειάζονται έργα μεγάλης κλίμακας, που και μεγάλο κόστος έχουν και δημιουργούν άλλου τύπου προβλήματα (αλλοίωση φυσικής ισορροπίας, κλπ).
Η κατασκευή πολλών μικρών φραγμάτων στα πλατέματα της κοίτης του ποταμού, ήπιας μορφής για τη δημιουργία τεχνιτών λιμνών μικρού βάθους, 3-4 μέτρων είναι εφικτή, και μάλιστα αυτό μπορεί να γίνει δια μέσου της «Αναπτυξιακής» με αυτεπιστασία σε Νομαρχιακό Πρόγραμμα.
ΚΑΙ ΠΟΙΟ ΤΟ ΟΦΕΛΟΣ;
Μια τέτοια οργανωμένη παρέμβαση, με προγραμματισμό και σεβασμό στη φυσική ισορροπία και οικονομικό όφελος θα έχει, μια και θα οδηγήσει στην ανάπτυξη της περιοχής της λεκάνης του Λήλαντα αλλά και είναι ένα βιώσιμο έργο με πνοή και προοπτική στο μέλλον
· Μπορεί να χρησιμεύσει σαν πιλοτικό πρόγραμμα για όλη την Εύβοια και όχι μόνο.
· Διασώζει αυτό που έχουμε, αλλά και το εμπλουτίζει μια και θα οφεληθούν και παρακείμενες περιοχές.
· Διατηρούνται τα υδάτινα αποθέματα, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ποτίσματα, αυξάνοντας την παραγωγικότητα της γεωργίας, για χρήση πυρόσβεσης, αν υπάρξει ανάγκη, υδροδότηση των γρήγορα αναπτυσσόμενων αστικών περιοχών του Δήμου της Χαλκίδας και του Δήμου των Ληλαντίων.
· Μπορεί να παράγει – και γιατί όχι – μικρής ισχύος ηλεκτρική ενέργεια με την κατασκευή μικρών ΥΗ σταθμών.
· Ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού – πλεονέκτημα ή προνομιακή θέση της Εύβοιας – του οικοτουρισμού, του αγροτουρισμού, στις παρόχθιες κοινότητες. Μια τέτοιου είδους παρέμβαση, να γίνει με χωροταξικό σχεδιασμό, παραδοσιακό αρχιτεκτονικό σχέδιο και μικρής ήπιας παρέμβασης.
· Δημιουργούν θέσεις εργασίας, ώστε να μείνουν οι άνθρωποι στον τόπο τους.
40 χρόνια μετά τον Γαλλικό Μάη, και είναι πιο επίκαιρο, από τότε, πιο επιτακτικό το αίτημα: η φαντασία στην εξουσία, αλλά και το όραμα, θα προσέθετα.