Υδρογονάνθρακες - Μύθος και πραγματικότητα

ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ* από το www.avgi.gr 30/12/12

Οι εκτιμήσεις για την ύπαρξη τεράστιων ποσοτήτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα όταν πλασάρονται κατάλληλα την κατάλληλη εποχή μπορούν να εκτινάξουν στα ύψη χρηματιστηριακές τιμές εταιριών, τραπεζών και παραγωγών προϊόντων

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας υπάρχουν πετρώματα και δομές που μπορούν να φιλοξενούν υγρούς ή και αέριους υδρογονάνθρακες.

Τόσο επιστημονικές έρευνες όσο και επιφανειακές αναβλύσεις πίσσας ή φυσικού αερίου αλλά και γεωτρητικά δεδομένα ενισχύουν αυτήν την άποψη.

Η αναζήτηση υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, πρακτικά, έχει ξεκινήσει από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Με αυτήν έχουν ενδιαφερθεί κατά καιρούς πολλές και μάλιστα μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες (BP, Esso, Texaco, Chevron κ.α.).

Από τη δεκαετία του χίλια εννιακόσια εξήντα και μετά, έχουν γίνει πάμπολλες γεωλογικές μελέτες τόσο από Έλληνες και όσο και από ξένους επιστήμονες. Οι μελέτες αυτές έχουν προσφέρει ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες για: α) τα γεωπεριβάλλοντα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες στο απώτερο παρελθόν δημιουργήθηκαν υδρογονάνθρακες, β) τα μητρικά πετρώματα που συνδέονται με τη δημιουργία των υδρογονανθράκων, γ) τα πετρώματα-ταμιευτήρες στα οποία έχουν μεταναστεύσει, μετά τη δημιουργία τους, οι υδρογονάνθρακες, δ) τις γεωλογικές δομές - "παγίδες" που έχουν δημιουργηθεί κατά τη γεωλογική εξέλιξη της Ελλάδας και που επιτρέπουν τη συσσώρευση - φυλάκιση των υδρογονανθράκων σε συγκεκριμένες θέσεις μέσα στις "στοίβες" των πετρωμάτων, και ε) για τα πετρώματα που καλύπτουν αυτές τις δομές, και δεν επιτρέπουν τη διαφυγή ή την οξείδωση των υδρογονανθράκων.

Οι περισσότερες των γεωλογικών ερευνών συνοδεύτηκαν από ειδικές γεωφυσικές μελέτες, δηλαδή από ειδικές σεισμικές τομές που θα μπορούσαμε να τις προσομοιάσουμε με τις σημερινές ακτινογραφίες θώρακα ή αξονικές τομογραφίες, από την ερμηνεία των οποίων, εντοπίζονται, όχι πάντα με επιτυχία, συγκεκριμένες γεωλογικές δομές και ακολουθίες πετρωμάτων, στις οποίες θα μπορούσαν να έχουν συσσωρευτεί υγροί ή και αέριοι υδρογονάνθρακες.

Έτσι, με τη βοήθεια των προηγούμενων πολυάριθμων γεωλογικών ερευνών και την ερμηνεία πολυάριθμων σεισμικών τομών που έχουν γίνει κατά μήκος 73.000 περίπου χιλιομέτρων, εντοπίστηκαν σε διάφορες περιοχές του ελλαδικού χώρου πετρελαιοπιθανές περιοχές. Σ’ αυτές τις περιοχές έχουν γίνει πάνω από 110 γεωτρήσεις (άλλες στην ξηρά και άλλες στη θάλασσα, βάθους ολίγων εκατοντάδων μέτρων έως και 5,494m), προκειμένου να διαπιστωθεί εάν πράγματι σ' αυτές τις περιοχές υπάρχουν υδρογονάνθρακες.

Το τελικό αποτέλεσμα των παραπάνω ερευνών ήταν η ανακάλυψη των πρώτων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου - κοίτασμα πετρελαίου Πρίνος και κοίτασμα φυσικού αερίου Ν. Καβάλας - από την OCEANIC (1971-1974), η ανακάλυψη του κοιτάσματος πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή του Κατάκολου (1981) (Δ. Πελοπόννησος), του κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Επανομή Θεσσαλονίκης (1989), καθώς και συγκεντρώσεων, σε διάφορες περιοχές, βιογενούς αερίου. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε ένα πλούσιο και εκτεταμένο αρχείο δεδομένων το οποίο όμως, μετά την ιδιωτικοποίηση της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίων (ΔΕΠ-ΕΚΥ, θυγατρική της ΔΕΠ Α.Ε.) και την αλλαγή της μετοχικής σύνθεσης των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ), πέρασε στα χέρια συμφερόντων του Ομίλου Λάτση, για να επιστρέψει πάλι, το 2007, στο Ελληνικό Δημόσιο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αξιοποίηση και τη διαχείριση του πολύτιμου αυτού υλικού.

Ποιο είναι τελικά το πετρελαϊκό δυναμικό της χώρας μας; Υπάρχουν κοιτάσματα (δηλαδή εκμεταλλεύσιμα αποθέματα) υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και πού; Πόσα είναι τα αποθέματα αυτά;

Σ' αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσω να απαντήσω έμμεσα στη συνέχεια.

Τις τελευταίες εβδομάδες, πολλά από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα κλίμα ευφορίας, μεταδίδοντας και αναπαράγοντας πληροφορίες από απόρρητη έκθεση των κ.κ. Αντώνη Φώσκολου, Ηλία Κονοφάγου και του Γάλλου γεωφυσικού Alain Bruneton που έχει στα χέρια της η κυβέρνηση, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα έχει τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου (3,5 τρισ. κυβικών μέτρων!!!) και υγρών υδρογονανθράκων, ιδιαίτερα νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης. Οι ποσότητες και η αξία τους μας αφήνουν κατάπληκτους, όπως κατάπληκτους μας αφήνει και μια έκθεση της Deutsche Bank που και αυτή, για τους δικούς της λόγους, αναφέρθηκε με τη σειρά της στα τεράστια αποθέματα υδρογονανθράκων της Ελλάδας.

Δεν έχω στα χέρια μου την απόρρητη έκθεση κι έτσι δεν μπορώ να αξιολογήσω τα στοιχεία και τα επιστημονικά δεδομένα στα οποία στηρίζουν τις εκτιμήσεις τους και τους υπολογισμούς τους οι παραπάνω επιστήμονες.

Μπορώ όμως με σιγουριά να πω ότι είναι υπερεκτιμημένες οι ποσότητες αυτές.Μπορώ επίσης να πω ότι οι εκτιμήσεις τους δεν προέρχονται από δικές τους ολοκληρωμένες γεωλογικές, γεωφυσικές, γεωτρητικές έρευνες.

Τον Μάρτιο του 2012 δημοσιεύτηκε στο www.pytheas.net εργασία των τριών επιστημόνων με τίτλο: Cretan gas fields - A new perspective for Greece’s hydrocarbon resources. Ο τίτλος της εργασίας τους αποδίδεται από τους ίδιους στα ελληνικά ως: «Οι συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες και η ταυτόχρονη ύπαρξη πρισμάτων προσαύξησης και λασποηφαιστείων στη Μεσογειακή ράχη ως δείκτες ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην παράκτια Νότια Κρήτη. Νέες προοπτικές εντοπισμού κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα». Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται αποτελέσματα άλλων επιστημών γεωλόγων και γεωφυσικών σχετικών με τη γεωλογική δομή περιοχών του ελλαδικού χώρου, και συγκρίνοντας τις περιοχές αυτές με ανάλογες περιοχές στη Μεσόγειο ή στον κόσμο στις οποίες έχουν βρεθεί φυσικό αέριο και πετρέλαιο, πιθανολογούν την ύπαρξη υδρογονανθράκων και στην Ελλάδα.

Πιο συγκεκριμένα, στα συμπεράσματά τους, που αυτά θα πρέπει να είναι και τα συμπεράσματα στα οποία στηρίζεται η απόρρητη έκθεσή τους, αναφέρουν: «Η νορβηγική εταιρία γεωφυσικών ερευνών Petroleum Geo-Services (σύμπτωση, είναι η ίδια εταιρεία που διεξαγάγει αυτές τις ημέρες γεωφυσική έρευνα στο Ιόνιο Πέλαγος και στο θαλάσσιο χώρο νότια της Κρήτης!!), με βάση τις μελέτες που έχουν γίνει νότια της Κρήτης, εν αγνοία των ελληνικών κυβερνήσεων, διαπίστωσε από την εμπειρία της με τις μελέτες που έκανε στην Ανατολική Μεσόγειο ότι υπάρχουν τεράστιες γεωλογικές ομοιότητες με τη λεκάνη της Λεβαντίνης (ΑΟΖ Κύπρου, Ισραήλ, Συρίας και Λιβάνου) η οποία θεωρείται από τη Γεωλογική υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) ότι έχει τουλάχιστον 3,45 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και 1,7 δισ. βαρέλια αργού πετρελαίου. Άρα επιβάλλεται η έρευνα για τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης».

Άρα τα συμπεράσματά τους βασίζονται στην εμπειρία της νορβηγικής εταιρείας και τις θεωρήσεις της Γεωλογικής εταιρείας των ΗΠΑ!!! Και ενώ λέγουν ότι «επιβάλλεται η έρευνα για τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης», το ξεχνούν αυτό και αρχίζουν τον χορό των αριθμών. Κι έτσι ξαφνικά γίναμε, Ελντοράντο!!!

Βέβαια, η γεωλογική δομή της περιοχής νότια της Κρήτης δεν έχει καμιά ομοιότητα με αυτήν της Λεβαντίνης στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα.

Επισημαίνω επίσης ότι άλλο πράγμα οι εκτιμήσεις κι άλλο πράγμα η βεβαιότητα. Οι εκτιμήσεις μπορούν να ενθαρρύνουν τις παραπέρα έρευνες, ή να εκτινάξουν στα ύψη τις χρηματιστηριακές τιμές εταιρειών, τραπεζών, παραγώγων και προϊόντων, όταν οι εκτιμήσεις αυτές αρχίζουν να πλασάρονται κατάλληλα την κατάλληλη εποχή!

Η βεβαιότητα επιτυγχάνεται από τη στιγμή που έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες, έχει οριοθετηθεί το κοίτασμα, (που σημαίνει ότι ξέρουμε τις διαστάσεις του, άρα ξέρουμε τον όγκο του), ξέρουμε το πορώδες και τη διαπερατότητα των σχηματισμών που φιλοξενούν τους υδρογονάνθρακες, (άρα ξέρουμε την ποσότητά τους), ξέρουμε την ποιότητά τους, ξέρουμε, για τις υποθαλάσσιες περιοχές, το βάθος της θάλασσας και σε τι βάθος βρίσκεται το κοίτασμα. Όλα αυτά προϋποθέτουν εκτέλεση ερευνητικών γεωτρήσεων και γεωχημικών αναλύσεων. Και θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι στατιστικά μία στις δεκαπέντε γεωτρήσεις είναι επιτυχημένες! Εάν λοιπόν όλα τα παραπάνω είναι γνωστά τότε όλα αυτά σε συνδυασμό με την εκτίμηση του κόστους ανόρυξης, του κόστους μεταφοράς και των τρεχουσών τιμών οδηγούν στην εκμεταλλευσιμότητα ή όχι μιας συγκέντρωσης υδρογονανθράκων. Όταν η συγκέντρωση αυτή κρίνεται οικονομικά εκμεταλλεύσιμη, τότε πια μιλάμε για κοίτασμα υδρογονανθράκων.

Πιο ρεαλιστικά νομίζω ότι είναι τα συμπεράσματα των δυο ερευνητών των ΕΛΠΕ κ.κ. Ζαφειρόπουλου και Μαρνέλη, όπως αυτά παρουσιάστηκαν σε ημερίδα που οργάνωσε για τους υδρογονάνθρακες το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας το καλοκαίρι του 2011. Οι δύο επιστήμονες καταλήγουν στα παρακάτω.

«Υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες για εντοπισμό κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων:

α) Στα νερά του Β. Ιονίου καθώς και σε λεκάνες του κεντρικού και Ν. Ιονίου.

β) Σε βαθείς στόχους στην Ήπειρο που δεν έχουν διατρηθεί μέχρι σήμερα .

γ) Στη λεκάνη Θερμαϊκού -Θεσσαλονίκης και σε περιοχές του Βορείου Αιγαίου.

Οι περιοχές Αιτωλοακαρνανίας και Β.Δ. Πελοποννήσου μπορούν ν’ αναβαθμιστούν εάν επιβεβαιωθούν οι βαθείς στόχοι στην Ήπειρο και το Β. Ιόνιο.

Υπάρχουν πιθανότητες για εντοπισμό κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων και στις περιοχές Γρεβενών και Έβρου - Ορεστιάδας.

Οι περιοχές της Ελληνικής τάφρου και της Μεσογειακής Ράχης (δηλ. οι περιοχές νότια της Κρήτης), παραμένουν πρακτικά άγνωστες, παρουσιάζουν δυνητικό ενδιαφέρον αλλά χρειάζεται περαιτέρω μελέτη και έρευνα. Δεν είναι δυνατόν να εντοπιστούν στόχοι και να χαρτογραφηθούν περιοχές άμεσου ενδιαφέροντος με τα υπάρχοντα σεισμικά δεδομένα».

Νομίζω ότι στο πλαίσιο των παραπάνω συμπερασμάτων καλά κάνουμε ως πολιτεία και ξεκινάμε πάλι την έρευνα για την αναζήτηση υδρογονανθράκων. Βέβαια θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί οι έρευνες είχαν σταματήσει για δέκα τουλάχιστον χρόνια. Μα αυτό είναι μια άλλη ιστορία στην οποία θα μπορούσε να μπλέξει κανείς μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, την άφιξη του ρώσικου φυσικού αερίου και της διάθεσής του στην Ελλάδα, τους αγωγούς μεταφοράς του φυσικού αερίου, το λαθρεμπόριο του πετρελαίου κι άλλα, ενδεχομένως, πολλά.

Καλά κάνουμε λοιπόν και ξεκινάμε με την εκτέλεση νέων γεωφυσικών μελετών. Ξεκινάμε σχεδόν πάλι από την αρχή, έχουμε όμως μαζί μας όλη τη γνώση και την εμπειρία από τις προηγούμενες έρευνες και μελέτες. Τέτοιες γεωφυσικές μελέτες, και πιο συγκεκριμένα σεισμικές τομές κατά μήκος συγκεκριμένων διαδρομών, εκτελεί τούτες τις μέρες στο Ιόνιο πέλαγος και νότια της Κρήτης η νορβηγική εταιρεία Petroleum Geo-Services (PGS), με σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό, σε μια εκ νέου προσπάθεια καλύτερης διερεύνησης περιοχών που έχουν ήδη διερευνηθεί ή που τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ανεπαρκή, ελάχιστα ή αμφιβόλου αξιοπιστίας.

Δεν υπάρχει λοιπόν καμιά αμφιβολία ότι οι έρευνες θα πρέπει να συνεχιστούν. Να συνεχιστούν όμως κατά τρόπο που θα εξυπηρετείται και θα διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον.

Τι συμβαίνει όμως σήμερα;

Η νορβηγική εταιρεία έχει ξεκινήσει τις έρευνές της χωρίς να γνωρίζουμε τις συμβατικές της υποχρεώσεις, ούτε ποια θα είναι τα οφέλη της Ελλάδας από την πώληση των συλλεγόμενων δεδομένων, από την εταιρεία, ούτε πως θα γίνει η διάθεση αυτών των δεδομένων. Δεν ξέρουμε ουσιαστικά εάν έχει υπογραφεί σύμβαση ανάμεσα στη νορβηγική εταιρεία και το Δημόσιο, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει πάνω από είκοσι ημέρες από τότε που ζητήσαμε να κατατεθεί η σύμβαση στη Βουλή.

Από την άλλη μεριά, η κυβέρνηση υποταγμένη στις μνημονιακές της δεσμεύσεις και υποχρεώσεις, φρόντισε και μεταβίβασε στο περιβόητο Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) «τα υφιστάμενα και μελλοντικά περιουσιακής φύσεως δικαιώματα του Δημοσίου, δικαιώματα διαχείρισης και εκμετάλλευσης, κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα, άυλα δικαιώματα λειτουργίας που απορρέουν από την 23 Νοεμβρίου 1999 σύμβαση μεταξύ του Δημοσίου και της KAVALA OIL Α.Ε.». Φρόντισε και μεταβίβασε στο ίδιο ταμείο το 35,77% των μετοχών των Ελληνικών Πετρελαίων, που είχε στη διάθεσή του το Δημόσιο.

Ταυτόχρονα έχει φροντίσει όλα τα δικαιώματα έρευνας, αξιοποίησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων που υπάρχουν στις χερσαίες, στις υπολίμνιες και υποθαλάσσιες περιοχές, εκεί που κάνει έρευνες σήμερα η νορβηγική εταιρεία PGS, ως ανήκοντα στο Δημόσιο, να μπορούν να περάσουν κι αυτά στο ΤΑΙΠΕΔ. Και είναι γνωστό ότι τα έσοδα από την αξιοποίηση (εκποίηση ή ξεπούλημα λέμε εμείς) των περιουσιακών στοιχείων του Ταμείου πηγαίνουν κατευθείαν στους "τοκογλύφους" δανειστές μας.

Συμπερασματικά επισημαίνονται τα παρακάτω:

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι στον ελλαδικό χώρο, και ιδιαίτερα στον θαλάσσιο, υπάρχουν πετρελαιοπιθανές περιοχές.

Απαιτείται η συστηματικοποίηση των ερευνών για την αναζήτηση υδρογονανθράκων, με συνθήκες όμως που θα διασφαλίζονται τα συμφέροντα του ελληνικού δημοσίου.

Η πολιτική που ακολουθεί σήμερα η κυβέρνηση οδηγεί μαθηματικά στην απώλεια κάθε οφέλους από την όποια πιθανολογούμενη ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων

Πρέπει να διασφαλιστούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της πατρίδας μας και αυτά συνδέονται άμεσα με την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ)

Η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας για την εκμετάλλευση και μεταφορά των ανευρεθέντων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, και ιδιαίτερα στο Ισραήλ και την Αίγυπτο είναι σημαντική.

Οι εκτιμήσεις των κ.κ. Αντώνη Φώσκολου, Ηλία Κονοφάγου, του Γάλλου γεωφυσικού Alain Bruneton και της Deutsche Bank είναι υπερβολικές. Άθελά τους οι εκτιμήσεις αυτές ευνοούν χρηματιστηριακά παιγνίδια και γεωπολιτικές τακτικές.

Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στα επιχειρηματικά κοράκια που καραδοκούν να καταληστέψουν τις όποιες πλουτοπαραγωγικές μας πηγές

* Ο Απόστολος Αλεξόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ Β' Αθήνας