¨Σκύρος - παράδειγμα μιας άλλης προοπτικής ανάπτυξης για τα νησιά του Αιγαίου¨

Ομιλία του Γιάννη .Γεροντίτη, προέδρου του Επιμελητηρίου Εύβοιας στη συνεδρίαση του Περιφερειακού Επιμελητηριακού Συμβουλίου Στερεάς Ελλάδας στη Σκύρο -  27/8/20022

     Η πολυετής δραστηριότητα μας στο τομέα του τουρισμού, μας έχει οδηγήσει σε μια σειρά διαπιστώσεων για τη κατάσταση του κλάδου στις νέες συνθήκες.

Ο τουρισμός είναι μια κατεξοχήν αβέβαιη οικονομική δραστηριότητα που επηρεάζεται από πολλαπλούς φυσικούς παράγοντες αλλά και από πανδημικά φαινόμενα και πολέμους. Τα πρόσφατα γεγονότα το επιβεβαιώνουν. Επηρεάζεται επίσης από την νοοτροπία, αντίληψη, αισθητική τόσο των φιλοξενούντων επιχειρηματιών και κοινωνιών, όσο και των φιλοξενουμένων επισκεπτών.

Ο μαζικός τουρισμός σε πολλές περιοχές και νησιά της χώρας μας, εκτός από τα οικονομικά οφέλη (που ανά μέσο επισκέπτη φθίνουν χρόνο με το χρόνο) έχει οδηγήσει σε μεγάλη εξάρτηση από τους tour operators και επιβολή προϊόντων όπως το «all inclusive» που ελαχιστοποιεί τη χρήση τοπικών προϊόντων και επαφών με τη τοπική κοινωνία. Έχει επηρεάσει  δυσμενώς και  αρκετά άλλα κοινωνικά και πολιτισμικά ζητήματα. Πολλά νησιά έχουν εξαντλήσει τους φυσικούς πόρους τους και έχουν χάσει την παραδοσιακή τους αυτάρκεια σε προϊόντα διατροφής αλλά και την αυθεντικότητα τους ως προορισμοί. Άλλα, επικεντρώνοντας στην επωνυμία τους έχουν στοχεύσει αποκλειστικά στην εφήμερη διασκέδαση. Σε άλλα, οι κοινωνικές υποδομές (υγεία, ύδρευση-αποχέτευση, καθαριότητα κλπ) δεν μπορούν να αντέξουν το βάρος του εποχιακού υπερπληθυσμού και παράλληλα υπάρχει υπερβολική αύξηση των μισθώσεων ακινήτων για ντόπιους κατοίκους και μετατιθέμενους υπαλλήλους του δημόσιου τομέα.

Ο σύγχρονος τουρισμός χαρακτηρίζεται από: υποδοχή, χαμόγελο, φιλοξενία, καθαριότητα, αισθητική, ποιότητα, εύρος παρεχόμενων υπηρεσιών, αναμνήσεις, νοσταλγία μετά από το ταξίδι…. Όλα αυτά αλληλοεπιδρούν σε ένα πλέγμα σχέσεων μεταξύ εταιρείας, ανθρώπων, κοινωνίας, περιβάλλοντος και κράτους. Αυτό που τελικά απομένει (και εξάγεται από την επιχείρησή και τον τόπο μας) είναι οι συναρπαστικές εμπειρίες. Οι τουρίστες έρχονται να ζήσουν στην περιοχή μας για λίγο, μεταξύ μας, όπως εμείς, και δίπλα μας: αν η περιοχή μας είναι οργανωμένη, χτισμένη με ομορφιά και γούστο, με ελκυστικά προϊόντα και υπηρεσίες, τότε θα πληρώσουν αυτό που μας αξίζει.

 Οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις των τελευταίων χρόνων έχουν λειτουργήσει ως καταλύτες, μεταμορφώνοντας ριζικά τη διεθνή τουριστική αγορά.

Διαμορφώνεται αργά αλλά σταθερά ένας νέος τύπος ταξιδιώτη.

 Το προφίλ αυτού του νέου επισκέπτη οφείλει να είναι και ο οδηγός μας για τη συνολική επανατοποθέτηση πολλών προορισμών στη ντόπια και διεθνή αγορά.        Σύμφωνα με διεθνή έρευνα του ΕΟΤ, οι νέοι, το πιο δυναμικό κομμάτι της αγοράς, αναζητά πλέον πρωτίστως προορισμούς και καταλύματα που ακολουθούν φιλικές πρακτικές προς το περιβάλλον και μοιράζονται τις ίδιες αρχές και αξίες που έχουν. Αναζητούν αυθεντικούς προορισμούς, όπου μπορούν να ζήσουν βιωματικές εμπειρίες κοντά στη φύση, σε τοπικές κοινωνίες που διατηρούν την αυθεντικότητα  τους, να απολαύσουν τα ντόπια, ποιοτικά προϊόντα, τη τοπική γαστρονομία, να γνωρίσουν τα ήθη, τα έθιμα και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Οι νέοι έχουν στο επίκεντρο της προσοχής τους τις σύγχρονες ανάγκες του ταξιδιώτη, ανεξάρτητα από το χρώμα του, τις σεξουαλικές προτιμήσεις, τις πολιτικές πεποιθήσεις, την κοινωνική του κατάσταση και μεριμνούν για τις μειονότητες. Η επιθυμία για αναζωογονητικές, αναγεννητικές εμπειρίες, η επανασύνδεση με τις αληθινές αξίες της ζωής αποτελούν κορυφαίο εύρημα. Είναι μάλιστα διατεθειμένοι να δαπανήσουν και περισσότερα προκειμένου να βρεθούν σε προορισμούς με αειφόρες πολιτικές. Ο αειφόρος τουρισμός με ηθικό πρόσημο είναι το μεγάλο ζητούμενο της εποχής.

 Η Σκύρος – σε σύγκριση με πολλούς άλλους, δημοφιλείς, γνωστούς ή όχι προορισμούς – έχει αρκετά συγκριτικά πλεονεκτήματα για να ενισχύσει το πρότυπο αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης για πολλούς ελληνικούς και διεθνείς προορισμούς.

 ·      Δεσπόζει σχεδόν στο κέντρο του Αιγαίου Πελάγους και έχει τακτική ακτοπλοϊκή σύνδεση και αεροδρόμιο.

·      Μπορεί να αναπτύξει συνέργειες με διπλανούς τουριστικούς προορισμούς προς αμοιβαίο όφελος: με τη Κύμη πατρίδα του Γιώργου Παπανικολάου , με τη πλούσια ιστορική συνεισφορά στον αρχαίο ελληνικό εποικισμό της Μεγάλης Ελλάδας αλλά και τις βόρειες Σποράδες. (Σκόπελο, Αλόννησο και Σκιάθο), με το Μουσείο της Ακρόπολης, όπου συναντάμε ανάγλυφο το Σκυριανό αλογάκι στην πομπή των Παναθηναίων αλλά και τη Βεργίνα και το Μαραθώνα, όπου βρέθηκαν σκελετοί του σε σχετικές ανασκαφές που δείχνουν τη σύνδεση της Σκύρου με όλες τις περιοχές της αρχαίας Ελλάδας.

·      Μπορεί να γίνει ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής ενέργειας από αιολικά πάρκα στη χώρα, αρκεί να τηρηθούν οι σωστές διαδικασίες και κανόνες για τη προστασία του περιβάλλοντος και την αισθητική του τοπίου. 

·      Ταξίδεψες πολύ ; Όλα μοιάζουν ίδια ; Η Σκύρος δεν είναι έτσι, είναι αυθεντική περιοχή ανέγγιχτη από τον μαζικό τουρισμό. Ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα νησιά της χώρας για δύο σημαντικούς λόγους. διατηρεί αλώβητη την πολιτιστική και φυσική της κληρονομιά και αναπτύσσει δυναμικά μορφές αειφόρου τουρισμού εστιάζοντας στα προσωπικά συναισθήματα και ποιοτικές εμπειρίες.

·      Η ελκυστικότητά της όμως δεν περιορίζεται μόνο στα θαλασσινά τοπία. Στους πρόποδες των βουνών της με τα πλούσια δάση, τα φαράγγια, τις σπηλιές και την άγρια βλάστηση, απλώνονται εύφορες περιοχές που σφύζουν από ζωή, συνθέτοντας ένα τοπίο μοναδικής φυσικής ομορφιάς.

·      Καθρεφτίζεται σχεδόν παντού άθικτο, το μακρύ ιστορικό και πολιτιστικό ταξίδι από το Παλαμάρι της πρώιμης και μέσης εποχής του χαλκού μέχρι σήμερα,.

·      Διατηρεί την ταυτότητά της, τόσο ως προς τον πολιτισμό της όσο και ως προς το φυσικό και δομημένο περιβάλλον της. Αυτά, μαζί με τη φιλοξενία των κατοίκων του, τη καθιστούν μια άκρως δελεαστική επιλογή.

·      Καλύπτει πολλές μορφές τουρισμού με ξενοδοχειακά καταλύματα όλων των κατηγοριών, υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και προσιτές τιμές.

·      Συνδυάζει αρμονικά στοιχεία τουριστικού προορισμού για όλο το έτος, με  σπάνιες φυσικές ομορφιές, αρχαιολογικά μνημεία, μουσεία, τους θησαυρούς της διακοσμητικής Σκυριανής παράδοσης, το χορό στο παραδοσιακό Σκυριανό γάμο, τη διονυσιακή ατμόσφαιρα του σκυριανού καρναβαλιού , το σκυριανό αλογάκι με αρχαίες ρίζες, μοναδικό στον κόσμο, τα γραφικά σπίτια, διαδρομές πεζοπορίας και αναρρίχησης, υποβρύχιες δραστηριότητες, ιππασία, ποικιλία ψυχαγωγίας και κυρίως ανθρώπινη ζεστασιά και φιλοξενία, τοπική γαστρονομία και οινικές εμπειρίες.

·      Ένα πλεονέκτημα της σε σύγκριση με την υπόλοιπη Εύβοια είναι ότι η επωνυμία της γράφεται και ακούγεται το ίδιο σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. 

·      Αν έχεις το χαρακτήρα του ερευνητή, θα χαρείς τα δώρα της με την ανυπόμονη διέγερση της ανακάλυψης. Γιατί δεν ξέρεις τι θα αντικρίσεις μετά τη στροφή του δρόμου, Πέρα από το λόφο, στην παρακάτω παραλία. Πίσω από την πόρτα του σκυριανού σπιτιού, που μοιάζει με μαγικό κουτί, με πειρατικό σεντούκι, καθώς κρύβει τους θησαυρούς της διακοσμητικής σκυριανής παράδοσης και περιέχει συμπυκνωμένη την καλαισθησία των Σκυριανών.

·      Η Σκύρος μοιάζει με όμορφη μιγάδα, γεννημένη από το ταίριασμα αντιθέτων. Το πράσινο βόρειο μέρος φορτωμένο πεύκο και καλλιέργειες. Το νότιο, είναι καφέ, κίτρινο, φύση γυμνή ή θαμνώδης, ένας εκτεταμένος βοσκότοπος για τα αιγοπρόβατα και το σκυριανό αλογάκι. 

·      Η νησίδα Βάλαξα έχει σημαντική οικολογική αξία, καθώς φιλοξενεί ενδημικά είδη, ερπετά και άλλα είδη πανίδας, όπως το είδος Cyrtodactylus kotschyi.

·      Η Σκυροπούλα είναι καλυμμένη με δάσος κέδρων και το Σαρακήνικο είναι γνωστό για τη "χρυσή" παραλία του.

·      Άφησα τελευταίες τις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις στο τουριστικό και άλλους κλάδους που συνδέονται με το τουρισμό, για να επισημάνω ότι αποτελούν σημαντικό δυναμικό και αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη του τουρισμού αειφορίας.

Πολλά από τα παραπάνω έχουν αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα για την σταδιακή εδραίωση του νησιού ως ανερχόμενου τουριστικού προορισμού.

     Σύμφωνα, με τα αποτελέσματα διεθνούς αξιολόγησης το μοντέλο ανάπτυξης της Σκύρου, στηρίζεται στην αξιοποίηση του φυσικού της πλούτου και της πολιτιστικής παράδοσης και συμβαδίζει με τα αντίστοιχα κριτήρια του τουρισμού αειφορίας. Τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιάσει σημαντικές επιτυχίες σε αυτούς τους τομείς και έχει κερδίσει το παγκόσμιο βραβείο κοινού στην διεθνή έκθεση τουρισμού ITB του Βερολίνου. Από το 2018 έχει ενταχθεί στους 100 κορυφαίους παγκόσμιους προορισμούς αειφορίας και «πράσινου τουρισμού», σύμφωνα με τη λίστα του «Green Destinations», και φιλοδοξεί να διατηρήσει και να ανεβάσει ακόμη πιο ψηλά τον πήχη της ανταγωνιστικότητας και τα στάνταρ της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος και των τουριστικών υπηρεσιών. Φέτος εντάχθηκε στην καθιερωμένη ετήσια λίστα με τα 25 καλύτερα ελληνικά νησιά για τους ταξιδιώτες των Times του Λονδίνου.

 Έχουν γίνει αρκετά προς αυτή τη κατεύθυνση.

 Χαρακτηριστικό παράδειγμα νοικοκυρέματος και καινοτομίας είναι το Λιμάνι της Λιναριάς, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως πυλώνας για την αειφόρο τουριστική ανάπτυξη του νησιού.  Είναι ένα από τα 116 Ευρωπαϊκά οικολογικά Λιμάνια (ECO PORTS), με Γαλάζια σημαία και το μόνο δημόσιο μέλος των 86 βραβευμένων Ευρωπαϊκών Μαρίνων.  Εφαρμόζει σχέδιο αντιμετώπισης θαλάσσιας ρύπανσης, σχέδιο διαχείρισης καταλοίπων πλοίων, ενώ διαθέτει μικτό σταθμό καυσίμων (από το 2016) για σκάφη & οχήματα. Έχει διενεργήσει τον πρώτο στη Χώρα διαγωνισμό για Υδατοδρόμιο, έχει εγκαταστήσει τον πρώτο σε Λιμάνι υποθαλάσσιο φωτισμό και λειτουργεί τον πρώτο σε Λιμάνι συμπιεστή ανακυκλώσιμων συσκευασιών. Οι στάνταρ παροχές της Μαρίνας του περιλαμβάνουν όλα όσα χρειάζεται ένα σύγχρονο σκάφος. Από 2015 μέχρι σήμερα συνεργάζεται με το Τμήμα περιβάλλοντος του πανεπιστημίου Αιγαίου και έχει καθιερώσει ετήσια πρακτική άσκηση φοιτητών για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε Λιμάνι. Από το 2019 συνεργάζεται και με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Στο πρόγραμμα “SKYROS PROJECT” συμμετέχουν κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι φοιτητές για διαγωνισμούς και έρευνες με θέματα το Λιμάνι και το Νησί. Τουριστικά παρατηρητήρια, Παρατηρητήρια για τον θαλάσσιο τουρισμό, Περιβαλλοντική κατασκήνωση για παιδιά, προβολές & παρουσιάσεις, περιβαλλοντική φροντίδα και εκπαίδευση έχουν τη βάση τους στο Λιμάνι όπως και η πρώτη στη Χώρα (από το 2016) Ακαδημία Περιβαλλοντικών εκπαιδευτών. Το Λιμάνι έχει κερδίσει πάνω από 14  εθνικά και διεθνή βραβεία και έχει τεράστια αύξηση εσόδων και αύξηση τουριστικών σκαφών.

 Βέβαια χρειάζονται να γίνουν ακόμη αρκετά και προς τις υπόλοιπες κατευθύνσεις του τουρισμού αειφορίας.

Ο στόχος πρέπει να είναι να γίνει η Σκύρος μας ένας ποιοτικός και αειφόρος προορισμός για όλες τις εποχές του έτους.

 Ποιες στρατηγικού χαρακτήρα επιλογές προτείνουμε για το νησί και τον τουρισμό του;

 1.           Υλοποίηση ολιστικής πολιτικής με στόχο την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων αειφόρου ανάπτυξης του νησιού.

2.            Προστασία και βιωσιμότητα του φυσικού περιβάλλοντος.

3.        Χωροταξικός σχεδιασμός σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στον οποίο θα κυριαρχούν οι αρχές της αειφορίας, της προστασίας και ανάδειξης του περιβάλλοντος, της κυκλικής οικονομίας και της ορθολογικής χρήσης των φυσικών πόρων.

4.         Υγειονομική προφύλαξη & ασφάλεια τουριστών και πληθυσμού σε συνδυασμό με τη σταθεροποίηση και αύξηση του πληθυσμού των μόνιμων κατοίκων στο νησί.

5.         Βελτίωση, ανάπτυξη και προσαρμογή των δημοσίων, κυρίως υποδομών.

6.         Μείωση του ενεργειακού κόστους των τουριστικών επιχειρήσεων, με κίνητρα για την ανάπτυξη ΑΠΕ σε μεγάλα αλλά και μικρά τουριστικά καταλύματα και επιχειρήσεις εστίασης.

7.         Ενίσχυση των συνεργειών με όλους τους τομείς της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας και εμπλουτισμό, καινοτομία και προώθηση του τουριστικού προϊόντος του νησιού.

8.             Κλιματική προσαρμογή των τουριστικών υποδομών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αστάθειας και σύγχρονων προκλήσεων και δημιουργία υποδομών για την μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των τουριστικών επιχειρήσεων, όπως π.χ. υποδομές για την επαναχρησιμοποίηση νερού, ανακύκλωση απορριμμάτων κ.α.

9.         Περιβαλλοντική πιστοποίηση για όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις, μέσα από την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών για την εξοικονόμηση ενέργειας και τη διαχείριση των απορριμμάτων.

10.          Έμφαση στην ποιότητα. Στόχευση σε επισκέπτες μεσαίου και υψηλού εισοδήματος, άνοιγμα σε νέες αγορές, επένδυση στον εναλλακτικό τουρισμό (αγροτουρισμός, υγείας και ευεξίας, αναρριχητικός τουρισμός, τουρισμός περιπέτειας αλλά και η προσέλκυση ψηφιακών νομάδων που μπορούν να ενισχύσουν το τουριστικό ρεύμα και να συνδυάσουν διακοπές και εργασία) που αναπτύσσεται όλες τις εποχές του χρόνου.

11.         Ισόρροπη κατανομή των τουριστικών ροών στο χώρο και στο χρόνο με στοχευμένες ενέργειες προσέλκυσης τουριστών από γειτονικές περιοχές (και συνέργειες με περιοχές που ήδη αναφέραμε) αλλά & γειτονικές χώρες.

12.         Ποιοτική αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος των τουριστικών καταλυμάτων, χωρίς να αλλοιώνεται ο παραδοσιακός και πολιτισμικός τους χαρακτήρας.

13.          Διεύρυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού σταδιακά προς το σύνολο των τουριστικών επιχειρήσεων και αξιοποίηση της 4^ης βιομηχανικής επανάστασης προς όφελος όλων των κατοίκων. 

14.          Αναβάθμιση της τουριστικής εκπαίδευσης. Οι απασχολούμενοι και πολύ περισσότερο τα στελέχη στον τουρισμό αποτελούν το πιο πολύτιμο κεφάλαιο και είναι απαραίτητο να διαθέτουν σύγχρονες δεξιότητες.

15.          Δικαιότερη κατανομή του συσσωρευμένου πλούτου μεταξύ ξένων και εγχώριων, μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων, εισαγωγών και τοπικών προϊόντων και μεταξύ κερδών και μισθών.

16.          Συνεργασία με τους Δήμους Ηρακλείου και Κέρκυρας για την αποκόμιση εμπειρίας και αίτηση στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Αειφόρου Τουρισμού (GCST) για την πιστοποίηση αειφορίας του προορισμού «Σκύρος».

17.          Ανάπτυξη συνεργειών με τη Κύμη, τα άλλα νησιά των Β. Σποράδων και το Μουσείο Ακρόπολης.

18.          Δρομολόγηση δεύτερης γραμμής από Γλύφα σε Σκόπελο και Σκύρο που θα συνδέσει άμεσα τη Σκύρο με τη Κεντρική Ελλάδα.

19.          Έναρξη λειτουργίας του υδατοδρομίου Σκύρου και παράλληλη αναβάθμιση του αεροδρομίου.

Το νέο και αειφόρο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης απαιτεί σχέδιο και όραμα, κοινή προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων μερών (επιχειρηματιών, τοπικής αυτοδιοίκησης, κεντρικής κυβέρνησης και κοινωνίας των πολιτών). Η ευθύνη για τη διαμόρφωση και υλοποίηση αυτού του σχεδίου ανήκει σε όλους αυτούς, αλλά χρειάζεται και διαβούλευση, τοπική συνεννόηση, κοινές αποφάσεις και συντονισμός.

 Η Σκύρος είναι ο τόπος που τα αντίθετα συμβιώνουν. Εδώ, που μέχρι σήμερα οι ντόπιοι λέγαν χαριτολογώντας ότι το νησί βγάζει φάβα, αστακούς και επιστήμονες, θα μπορούν από εδώ και πέρα να λένε ότι η Σκύρος είναι παράδειγμα τουριστικού προορισμού αειφορίας με πιστοποιημένα επώνυμα τοπικά προϊόντα, αειφόρες τουριστικές επιχειρήσεις και επιστήμονες που γύρισαν στο τόπο τους και έφεραν μαζί τους και πολλούς άλλους από όλο το κόσμο, που συνδυάζουν την εργασία με το «Ευ ζην».

 Εμείς – το Επιμελητήριο Εύβοιας, θέτουμε τις προτάσεις μας και τις δυνατότητές μας στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του φορέα μας στη διάθεση των εμπλεκομένων μερών (Δήμου Σκύρου, Περιφέρειας, οργανώσεων των επιχειρηματιών του νησιού και της κοινωνίας των πολιτών του) ώστε να εργαστούμε όλοι μαζί για την υλοποίηση του οράματος που σας ανάφερα.